جهت مشاهده ادامه مطلب در سایت منبع اینجا روی لینک زیر کنید :
زندگی نامه استاد محمد تقی جعفری
[align=center]مقدمه [/align]
دنيايي كه با تمام فراخي خود امروز به «دهکده جهاني» موسوم شده، از ديرباز، دياري است انباشته از امواج ديد و ديدگاه. چارسوي اين ولايت را ابر و باد تئوري و انگاره سازي پر كرده و بخش مهمي از تاريخ مكتوب بشري، بازمانده همين تئوري و فكرمداري بشر در مسير حيات است و انسان همراه و همگام با واقعيت ملموس زندگي خود، فكر و تأمل را نيز كماكان حفظ نموده است. در اين ميان، ديدگاهي وجود دارد كه ماده و ماهيتي غير از تفكر را بر نمي تابد. از نظر اين ديدگاه ـ كه مدافع و حامي بزرگي به نام دين و عقل سليم نيز همراه آن است ـ يك ساعت تفكر معادل سالها عبادت است، تا براي هميشه نشاني باشد از مطلوبيت ذاتي مايه دار و مايه آفرين كه در زير يك كلمه سه حرفي پنهان شده است: فكر.
آري، فكر، الهي زندگي بشر است و بشر، بشر بودن معنادار خويش را وامدار اين قديس ديرعهد و پير سابقه است. به راستي، متفكران بشري سايه هاي مطبوع درخت معقول و انساني تاريخ هستند كه انسان هاي انديشه خواه در زير شاخسار دلپذير و تناور آن مي زيند و حيات خويش را به سر مي آورند. در اين ميان، گستردگي و تنوع، تعدد قلمرو، حضور و بروز اين خدمتگزاران اصيل بشريت، موضوعي است كه گونه گوني انديشه خواهان و تعدد و تنوع حيات ها را نيز سبب شده است.
بخشي از متفكران بشري به سطوح ظاهري دانشها اختصاص مي يابند و بخش ديگر، به بررسي اعماق پرداخته و به دنياهاي ناشناخته سفر ميكنند. تعدادي از متفكران با عينك مادي انديشي و جزميت، حقايق را مورد كنكاش قرار ميدهند و تعدادي ديگر از آنها آموزه هايي از معناپروري، تأله جويي و قداست يابي. بخش اخير را تنها در متفكرين آزاد انديش ديني عرفاني ميتوان سراغ گرفت كه اشخاصي چون محمدتقي جعفري بيگمان در شمار آنها محسوب مشوند.
محمدتقي جعفري مرد فكر بود كه آزادانديشي و دين مداري را هميشه و با هم داشت. وي به سوي قلعه هاي ناشناخته «بودن» و «شدن» شتافت، و عشق به فتح اين قلعه ها بود كه وي را راهي سرزمين هايي ديگر كرد تا موفق به ابداع حيات معقول گرديد. حيات معقول از ديدگاه وي، اينگونه تعريف شده است:حيات آگاهانه اي که نيروها و فعاليت هاي جبري و جبرنماي زندگي طبيعي را با برخورداري از رشد و آزادي شکوفان در اختيار، در مسير هدف هاي تكاملي نسبي تنظيم نموده، شخصيت انساني را كه تدريجا در اين گذرگاه ساخته ميشود، وارد هدف اعلاي زندگي مينمايد. اين هدف اعلا، شركت در آهنگ كلي هستي وابسته به كمال برين است.
او صاحب تئوري هاي ديگري نيز بود: از «هست» و «بايد» انسان تا «ارتباطات چهارگانه» و «سؤالات ششگانه». وي نهيب سؤالات پر جست و خيز و تكاپوآفرين: من كيستم؟ از كجا آمده ام؟ به كجا آمده ام؟ با كيستم؟ براي چه آمده ام؟ و به كجا ميروم؟ را با نسيم زوال ناپذير ارتباطات چهارگانه: ارتباط انسان با خويشتن، با خدا، با جهان هستي و با همنوع خود پاسخ مي داد و بشر را در خويش غرقه نميساخت، بلكه وي را همواره به «بايد»ش فرا ميخواند:بنا بر مشاهدات تاريخي و مختصات رواني آدمي، اين مطلب صحيح است که بگوييم: انسان در هر حالي مي تواند از صفر شروع كند، يا به عبارت ديگر: از فوق صفر تنزل كند، به صفر برسد و از اين نقطه بار ديگر شروع به تحول نمايد، يا از زير صفر خود را به صفر برساند و از اين نقطه شروع به تعيين مسير جديد نمايد. خداوندا ! پروردگارا، داورا، دادگرا ! [آيا] روزي خواهد رسيد كه اين موجودات كه نام خود را انسان نهاده، ادعاي ترقي و اعتلايشان بر فراز كيهان سترگ طنين انداخته است و هنوز براي تشخيص دردهاي اساسي خود و درمان آن كوچكترين گام اختياري برنداشته اند، به خود بيايند؟!»
… و توضيح ريشه ها و مباني اين همه ، مجال واسع وسيعي را مي طلبد كه طليعه آن ، امروز نصيب ما شده است . اكنون با سپاس بر الطاف كريمانه خداوند مردان صراط آشنا و نشانه داران ملكوت عظما، بخشي از سيرهء علمي و عملي استاد محمدتقي جعفري را تقديم حضورتان مي كنيم .[align=center]رهيافتي به زندگي ، تفكرات و آراء استاد محمدتقيجعفري[/align]
محمدتقي جعفري به سال 1302 خورشيدي در يكي از خانواده هاي متدين شهر تبريز چشم به جهان گشود و كودكي خويش را در پناه پدري راستگو و مادري سيده و پاكدامن آغاز كرد:البته پدرم درس نخوانده بود، اما حافظه ای غیر عادی داشت و اغلب سخنان وعاظ شهر را جمله به جمله بیان می کرد. بعدها ما به عظمت پدرمان پي برديم . او روحيه بسيار بالايي داشت و آدم رقيق القلبي بود. شغلش نانوايي بود و بدون وضو دست به خمير و نان نمي زد. يك بار با پدرم خدمت آقا ميرزا هادي حائري كه از هم دوره هاي مرحوم عصار بود، رفتيم . ايشان به من گفت : راهي را كه ما با مشقت ـ آن هم هفتاد سال علم و حكمت ـ طي كرديم ، پدر تو در خونش دارد. پدرم به كار خيلي علاقه مند بود و مي گفت: كار جوهر زندگي من است و بيكاري را براي خود مرگ تلقي مي كرد.
مادرم برخلاف پدرم با سواد بود و جوان هم از دنيا رفت . به هنگام مرگ (1321 خورشيدي ) سي و دو سال داشت . نخستين بار، او قرآن را به من ياد داد. حتي يادم مي آيد وقتي با او به مشهد رفتيم ، در طول راه قرآن مي خواند و ميان راه كه براي استراحت و نماز توقف مي كرديم ، فرزندانش را دورش جمع مي كرد و يك سوره قرآن را به ما تعليم مي داد.
در آغازين سال هاي حيات ، كودكي كه« محمدتقی» نام داشت ، با ورود به مدارس جديد و تعليماتي كه در تبريز آن زمان ، تازه داير شده بود، راه خود را براي صعود به قله هاي تفكر گشود.
محمدتقي چون خواندن و نوشتن را پيش از آغاز دبستان ، از مادر فرزانه خويش فراگرفته بود، به صلاحديد مدير مدرسه (جواد اقتصادخواه) درس و تحصيل را از كلاس چهارم ابتدايي آغاز كرد. اين آغاز نشان مي داد كودكي در مسير علم قرار گرفته است كه منازل دانش را به خوبی طي مي كند، و همين ، حاكي از استعدادي بود كه سال ها بعد توسط آيت الله ميرزا فتاح شهيدي كشف شد:در آغاز تحصیل، علم برای ما جلوه ای حیاتی داشت. متأسفانه الان این حالات را در افراد بسیار کم می بینیم. اگر معلم به ما مطلبی مي گفت ، احساس مي كرديم اگر آن را ياد نگيريم ، دنيا به هم خواهد خورد. ما با اين روحيه درس مي خوانديم. من الان اشعاري را كه از منوچهري دامغاني در كلاس پنجم ابتدايي مي خوانديم ، در حافظه دارم .
پس از پایان دروس ابتدایی، محمدتقی وارد حوزه علمیه طالبیه شد، سپس راه تهران و قم را در پیش گرفت:پس از پایان تحصیلات ابتدایی، درس های حوزوی را شروع کردم. در این دوران غذای ما نان و ماست بود. در طول روز هم با دوستان چاي با كشمش مي خورديم . در دوران تحصيل با مشكلات مالي روبه رو بوديم و زندگي سختي داشتيم ، اما جنبه هاي روحي ما طلاب خيلي قوي بود … يك بار [در دوران تحصيل در شهر قم ] دو سه روز چيزي نداشتم ، به ناگزير سراغ بقال رفتم و از او مقداري برنج و روغن و خرما گرفتم . به محض اين كه فهميد آن ها را نسيه مي خواهم بخرم ، اجناس را از دستم گرفت و سر جاي خودشان گذاشت . به حجره بازگشتم و بر اثر ضعف ، دچار بي حالي شدم و چاره اي جز استراحت نداشتم . در اين هنگام، همسايه ام كه طلبه سيدي بود، به حجره آمد و به من گفت اشكالي در لمعه دارم ، شما برايم حل كنيد. گفتم حال ندارم ، لطفا بعد از ظهر مراجعه فرماييد. او گفت به حجره من بياييد تا با هم ناهار بخوريم و پس از آن كه حالتان بهتر شد، اشكال مرا برطرف كنيد. من هم رفتم و از گرسنگي رهايي يافتم .
وي در تهران و قم از محضر فقها و حكمايي چون : ميرزا مهدي آشتياني ، شيخ محمدرضا تنكابني و عارف داناسرشت ميرزا محمدتقي زرگر تبريزي بهره هايي شايان گرفت .آقای تنکابنی از فقهای والامقام بود . من مقداری از کفایه و مکاسب را نزد ایشان خواندم . در فلسفه هم خدمت میرزا مهدی آشتياني رسيدم و حكمت منظومه حاج ملاهادي سبزواري و بخشي از امور عامه اسفار را در محضر ايشان خواندم . ايشان روح والايي داشت و در معقول و منقول بسيار والا بود، ولي دانش خود را اظهار نمي كرد. نزد آقا شيخ محمدتقي زرگر هم مسائل عرفاني را خواندم .
به دنبال آن ، به سبب بيماري و رحلت مادر، به تبريز برگشت و در درس آيت الله شهيدي حضور يافت . اندكي بعد با اصرار شديد و اكيد آن جناب مواجه شد كه مصرانه از او مي خواست راه نجف را پيش گرفته، هر چه زودتر به كانون علمي حوزه علميه نجف بپيوندد. مي توان گفت : شهيدي فقيد كه نسبت به حضور وي در ساحل درياي علم علي(ع) اصرار و الحاح تمام و جدي داشت ، با خدمت خويش در روانه كردن جعفري به نجف ـ در سال 1322 خورشيدي مطابق با سال 1363 قمري ـ نیز مهيا كردن شرايط مقدماتي آن ، در سرنوشت علمي و تكامل فكري وي ، نقشي اساسي ايفا كرده است .مدتی در درس های مرحوم شهیدی حاضر شدم. ایشان مرد والامقامی بود و از وی جز دو فرش کهنه و مقداری اثاثیه معمولی چيزي باقي نماند. او وصيت كرده بود من كتاب هايش را به مدرسه مرحوم سيد كاظم [ در نجف] تحويل دهم . با آن كه ايشان مرجع تقليد بود و مردم به او علاقه بسياري داشتند، اما فقيرانه زندگي مي كرد.
[align=center]زندگی نامه استاد محمد تقی جعفری[/align]
حضور 11 ساله محمدتقي جعفري در دانشگاه ديني بزرگ نجف اشرف كه آكنده از اساتيدي بسيار ممتاز و صاحب نظر هم چون : سيد ابوالقاسم خويي ، سيد محسن حكيم ، شيخ كاظم شيرازي ، سيد عبدالهادي شيرازي ، سيد جمال الدين گلپايگاني ، شيخ مرتضي طالقاني و … بود، تأثير قاطعانه اي در شكل گيري شخصيت علمي و عملي وی داشت ، به گونه اي كه در سن 23 سالگي (سال 1366 ق ) موفق به اخذ درجه اجتهاد از شيخ كاظم شيرازي شده، ايشان سپس خود يكي از مدرسين و اساتيد كانون علمي نجف به شمار مي رفت :در نجف درس فلسفه و معارف را شروع کردم. این درس را مرحوم میرزا عبدالهادی شیرازی پیشنهاد کردند. در آن هنگام علامه طباطبايي با آقاي مطهري و ديگران زودتر از نجف بحث هاي جديدي را در ايران آغاز كرده بودند. من آن جا تدريس را در مدرسه صدر شروع نموده، از مدارس ديگر نیز به اين مدرسه مي آمدند تا در درس شركت كنند. مرحوم آقاي [سيد محمد باقر] صدر نيز يك سال در اين درس حضور داشت.
آیت الله شیخ کاظم شیرازی
در اين دوره از زندگي ، وي با وضعيت معيشتي آزاردهنده اي ، روزگار خود را مي گذراند. با آن كه هزينه هاي زندگي در آن زمان پايين تر از امروز بود، ولي چون استاد به غير از شهريه اندكي كه از طرف آيت الله سيد ابوالحسن اصفهاني پرداخت مي شد، منبع درآمد ديگري نداشت ، بنابراین، هم زمان با تحصيل ، بخشي از زندگي روزانه خود را به كار اختصاص داده بود تا بتواند زندگي ساده خود را اداره كند. به عنوان نمودي بارز از زندگي ايشان در آن دوره ، مي توان به خانه اي زيرزميني اشاره كرد كه در اوان زندگي مشترك در آن اسكان گزيده بود:در تابستان های گرم شهر نجف مجبور بودیم در سرداب هایی اقامت کنیم که چندین متر در زیر زمین قرار داشت. در آن جا حيواناتي گزنده از قبيل مار نيز زندگي مي كردند و بي آنكه آزاري برسانند، گاهي از غذاهاي باقي مانده ما استفاده مي كردند.
گوينده اين سخن كسي جز همسر فداكار استاد جعفری نمي باشد: مرحومه خانم جميله فرشباف انتظار؛ بانويي كه از جواني خويش با آرمان هاي شوي مكرمش عهد بست و تا پاي جان نيز بر عهد خويش بماند و او را مشفقانه همراهي كرد. اين بانوي بسيار كوشا، در راه به ثمر رسيدن و به سامان شدن اركان زندگي علمي و قوام حيات خانوادگي ـ اعم از انجام وظايف همسري و مادري فرزندان و تحمل مشكلات و مسائلي كه محمدتقی جعفری همواره با آن ها مواجه بود ـ نقشي به ياد ماندني و خاطره آميز در درون خانواده ايفا كرد كه كمتر كسي از آن اطلاع دارد.
استاد جعفری به مناسبت رحلت اين بانو و پس از خاكسپاري ، در حضور جمعي از بستگان و آشنايان ، در خصوص فداكاري هاي همسر خود، طي سخناني این گونه گفت :این بانوی از دست رفته، سالیان بسیار متمادی که مسلما از چهل سال بیش تر بود، در زندگی زناشویی ما بود؛ تحمل کارهای ما، مانع نشدن ، جاده را آماده كردن و مقتضيات نفْس را كنار گذاشتن تا شوهر كار خود را انجام دهد و … خيلي بايد قدرداني شود. دوراني را ما در نجف مي گذرانديم و ايشان با كمال تحمل ، با ما هم كارواني كرد… چهل سال اين تحمل ! حقيقت اين است كه من جز اين كه از ايشان تشكر و طلب عفو كنم ، چاره اي غير از اين ] پيش روي خود[ نمي بينم ، چون خيلي گذشت كرد …
هم انديشي با مرحوم محمدرضا مظفر فيلسوف ، فقيه و منطقي نوانديش در نجف و احمد امين رياضي دان برجسته دانشگاه بغداد مؤلف كتاب «التكامل في الاسلام» كه سال هاي سال تداوم يافت ، نشان از جامعيت خاصي بود كه سبب شد وي در موضوعاتي چون «فقه و فيزيك »، «فلسفه و زیبایی شناسی» ، «تاریخ و روان شناسی» و برخي ديگر از دانش هاي گونه گون ، پلك ديدگان خود را به آفاق دانش هاي جديد و نوپايي كه از مغرب زمين سرازير شده بود، نبندد و در شناخت تمدن علمي غرب و اروپا و ادبيات دوران پس از رنسانس ـ با تمام جوانبي كه داشت ـ گام هايي علمي بردارد.
اين موضوع را در آيينه نخستين اثر ارزشمندش، كتاب «ارتباط انسان ـ جهان» كه در سن 28 ـ 30 سالگي به رشته تحرير درآمد، بهتر مي توان نگريست . اين كتاب كه با گرايش فيزيك و فلسفه تأليف يافته ، محصول پويندگي هايي بود كه سال ها به طول انجاميد و حضور مؤلف خويش را در مرزهاي واقعي دانش هاي نوين تثبيت كرد. وي تا واپسين روزهاي عمر، مطالب و مسائل جدي دنياي جديد را مورد اهتمام قرار مي داد. اين اهتمام در درجه اول ، شناخت واقعيات و سعي در فهم و درك درست آن ها و در درجه دوم ، تحليل و تشريح منتقدانه آن ها بود.
تحليل و آراي جعفری در خصوص جريانات فكري ، منطبق بر تفكراتي بود كه به عنوان دانشمندي جوان و اسلامي انديش ، آن ها را از اساتيد زبده و جريانات زنده دوران تحصيل خود به ارث برده بود، و به نظر مي رسد، اصل آن به زيربناي تربيتي تمدن علمي اسلام برمي گشت