موضوع: لزوم پرهيز از عادي‏ سازي روابط با نامحرم در بيان آيت‌ الله تهراني

آيت‌الله مجتبي تهراني در جديدترين درس اخلاق خود با اشاره به حديث «لايَخْلُوَنَّ رَجُلٌ بِامَرَأَةٍ فَإِنَّ ثَالِثَهُمَا شَيْطان» از پيامبر اعظم (ص) گفت: خلوت با نامحرم زمينه‌ساز تخريب انسان و بروز صفات شيطاني و مذموم است.


به گزارش خبرگزاري فارس، آنچه در پي مي‌آيد، گزيده‌اي از جلسه سي‌ويكم مبحث «غيرت مؤمن» است كه در درس اخلاق آيت‌الله مجتبي تهراني، از سوي اين مرجع تقليد و استاد اخلاق مطرح شده است. اين سخنان با عنوان «تربيت در محيط شغلي» به تازگي بر روي خروجي پايگاه اطلاع‌رساني اين مرجع تقليد به نشاني [برای مشاهده لینک ها باید عضو انجمن ها باشید . ] قرار گرفته است.

* مروري بر مباحث گذشته

بحثِ ما راجع به تربيت به معناي روشِ رفتاري و كرداري دادن است. انسان به طورِ معمول در چهار محيط خانوادگي، آموزشي، رفاقتي و شغلي روش مي گيرد؛ البته فضاي پنجمي هم بر آنها حاكم است كه بعداً مي‏گوييم. بحثِ ما به محيطِ چهارم، يعني محيط شغلي رسيد و عرض كرديم كه مباحث مربوط به محيط شغلي، در سه رابطه مطرح است. نخست؛ نفس شغل، دوم؛ فضايي كه انسان در آن محيط كار مي‏‏كند و سوم؛ مراجعان.
مبحث اول و دوم را بحث كردم و گفتم كه بعضي از شغل‌ها نقشِ سازندگي و بعضي نقشِ تخريبي دارند. آن فضايي هم كه انسان در آن كار مي‏كند نيز چنين است. در آخرِ جلسه گذشته عرض كردم كه خودِ فضاهايي كه انسان در آنها قرار مي‏گيرد، يا فضاهايي است كه بُعدِ شيطاني و حيواني را در انسان زنده مي‏كند و يا فضاهايي است كه بُعدِ معنوي و الهي انسان را شكوفا مي‏كند. در اين مورد رواياتي را خواندم و مثال‏هايي هم زدم.

* بُعد سوم؛ مراجعه‏كنندگان

همين بحث درست در باب بُعدِ سوم مسأله محيطِ شغلي، يعني مراجعين نيز است. برخي از مراجعيني كه انسان در محيطِ شغلي خود با ايشان سروكار دارد، بُعدِ شيطاني و حيواني و هواهاي نفساني و امثالِ اينها را در آدم زنده مي‏كند. يك سنخ از مراجعين بر عكس هستند و آن بُعدِ الهي و رحماني را در انسان زنده مي‏كنند. حالا تا جايي كه فرصت دارم مصاديقِ آن را هم عرض مي‏كنم.
من در مورد مراجعين، به حداقل اكتفا مي‏كنم. انسان حداقل بايد آن محيطِ شغلي يا شغلي را انتخاب كند كه مراجعينِ آن زنده كننده بُعدِ شيطاني انسان نباشند. گفتم حداقل؛ يعني آن بُعد شيطاني را زنده نكند؛ لازم نيست كه مراجعه كننده، بعدِ رحماني و الهي را در انسان زنده كند. مثلِ معروفي است كه مي‏گويند: "مرا به خيرِ تو اميد نيست، شر مرسان! " اصل و مهم اين است.
برخي به عنوان اعتراض به من مي‏گويند: "فلاني بچّه‏هاي مردم را به انزوا مي‏كشاند! " اينها شعارهاي بدون ‏شعور است كه مي‏دهند و مسائلي از اين قبيل كه مي‏خواهند لاابالي‏گري را ترويج دهند. اين مطلب را دقّت كنيد كه من به اين نكته توجه دارم؛ من گفتم آنچه در محيط شغلي بايد به عنوان معيار حداقلي رعايت شود اين است كه مراجعه‌كنندگاني كه پيشِ انسان مي‏آيند، او را فاسد نكنند! اين دعوت به انزوا نيست؛ اين دعوت به رعايت حدود الهي است.

* از روابط مخرب به خدا پناه مي‏برم!

بحثِ تربيت، يك بحثِ تدريجي‏الحصول است و يكي پس از ديگري اثر دارد. خدا در آخرين سوره قرآن، يعني سوره ناس كه خطاب به خودِ پيغمبر هم هست، مي‏فرمايد: ‏ "قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ النَّاسِ؛ مَلِكِ النَّاسِ؛ إِلهِ النَّاسِ؛ مِنْ شَرِّ الْوَسْواسِ الْخَنَّاسِ؛ الَّذي يُوَسْوِسُ في ‏صُدُورِ النَّاسِ؛ مِنَ الْجِنَّةِ وَ النَّاسِ " اين سوره به طورِ كلي براي روابطِ اجتماعي است. اي پيغمبر بگو: به خدا پناه مي‏برم كه با افرادي كه به من شر مي‏رسانند، مواجه نشوم.
حالا من از شما سؤال مي‏كنم شرّ چيست؟ "مِنْ شَرِّ الْوَسْواسِ الْخَنَّاسِ؛ الَّذي يُوَسْوِسُ في ‏صُدُورِ النَّاسِ " شرّي كه بُعدِ دروني شيطاني من را زنده مي‏كند. در تفاسير مي‏گويند: خناس، شيطان است. توجه كنيد اين شيطان دروني است، حالا مي‏خواهد پنهاني باشد يا آشكار. چون مي‌فرمايد: "مِنَ الْجِنَّةِ وَ النَّاسِ " جنّ پنهان است و ناس آشكار است. مسأله اين است كه اينها در بحثِ روابط است.
خدايا از اين روابطي كه من را خراب مي‏كنند، به تو پناه مي‏برم. من اين بحث را به طور كلّي، يعني اثر برخوردِ انسان با انسان مطرح كردم؛ روابطِ شغلي يكي از مصاديقِ آن مي‏شود. اثري كه اين رابطه روي من مي‏گذارد، نبايد نقشِ تخريبي داشته باشد. بعدِ دروني شيطاني و هواهاي نفساني من را شكوفا و زنده نكند؛ اين يك قانونِ كلّي است كه يك مصداقِ آن محيطِ شغلي است. شما بايد شغلي را انتخاب كنيد كه مراجعيني كه به شما مراجعه مي‏كنند، بُعدِ شيطاني‏تان را تحريك نكنند. لازم نيست كه قصدي در كار باشد؛ نخير! اصلاً و ابداً قصد تأثيرپذيري مهم نيست.
لذا در بابِ محيطِ شغلي، بحث را در سه رابطه مطرح كردم: نفسِ شغل، محيطِ شغلي و مراجعينِ، هر سه مي‏تواند هم نقشِ تخريبي و هم نقشِ سازندگي داشته باشد. من در مورد مراجعين گفتم حداقل اين است كه مرا خراب نكنند و بيش از اين هم نمي‏گويم.

* مراجعه جنس مخالف، زمينه‌ساز تخريب

من به طور مفصل در باب اثر تخريبي وارد مي‏شوم، چون ممكن است كه مراجعينِ انسان در روابطِ گوناگون ديداري، رفتاري و شنيداري نقشِ تخريبي داشته باشند. همان‏طور كه اينها مي‏توانند نقشِ سازندگي داشته باشند، نقشِ تخريبي هم دارند و اينها هم در سه رابطه مطرح است: ديداري، شنيداري و گفتاري. مثلاً افرادي كه مراجعه مي‏كنند در موردي كه خيلي بارز هم هست مراجعين به شخص، از جنسِ مخالف باشند. اين مسأله چون مورد ابتلا است، عرض مي‏كنم كه اگر شخص زن است، مراجعه كننده او مرد باشد و اگر مرد است، مراجعه كننده او زن باشد. اين از آن جاهايي است كه زمينه براي تخريب آماده است. من نمي‏خواهم به‏طور مفصّل وارد اين مورد شوم، فقط به‏طور گذرا به آن اشاره مي‏كنم.
در روايتي از پيغمبر اكرم داريم كه فرمودند: "قال رسول‌الله صلي‏الله‏ عليه‏ وآله ‏وسلم: ما من صباح الا و ملكان يناديان: ويل للرجال من النساء و ويل من نساء من الرجال! " هيچ روزي نيست مگر اين‏كه دو فرشته با هم ندا مي‏كنند و داد مي‏زنند كه "واي بر مردان از زنان و واي بر زنان از مردان! ".
نكته‏اي در اين روايت است كه من اين را عرض مي‏كنم. در روايت دارد "ما من صباح " يعني هيچ روزي، هيچ صبحي نيست دو ملك ندا مي‏كنند "واي بر مردان از زنان و واي بر زنان از مردان "؛ حالا چرا نمي‏گويند: هيچ شبي نيست مگر اين‏كه...؟ جهت اين است كه روابط اجتماعي در روز برقرار مي‏شود. شب هر كسي در خانه‏ خود است. در روز است كه هم‏جنس‏ها و مخالف جنس‏ها در صبح روابطِ اجتماعي دارند. سخن پيغمبر اكرم در مورد اختلاف جنسيتي است.
يكي از خطرات مهم مراجعين اين است كه هم‏جنس نباشند، اينجا است كه زمينه فراهم مي‏شود آن بعد شيطاني را شكوفا و زنده كند و نقشِ تخريبي داشته باشد. مخصوصاً اين‏كه شرايط هم طوري باشد كه جنبه خصوصي پيدا كند. يك وقت به قول ما طلبه‏ها در ملا عام است و يك وقت رابطه شكل پنهاني دارد و در برابر ديگران نيست. آن‏ رابطه‏اي كه جنبه خصوصي دارد، بدتر است.

* در خلوت با نامحرم، شيطان نفر سوم است

روايتي است از پيامبر كه فرمودند: "قال رَسُول اللَّهِ صلي‏الله‏عليه‏وآله‏وسلم : لَايَخْلُوَنَّ رَجُلٌ بِامَرَأَةٍ فَإِنَّ ثَالِثَهُمَا شَيْطان " حضرت چه قدر زيبا مطلب را بيان مي‏فرمايند! خيال نكنيد در ملاقاتِ خصوصي زن و مرد نامحرم، فقط شما دو نفر هستيد، در واقع شما سه نفر هستيد و سومين نفر شما شيطان است! چشمهايتان نمي‏بيند. بي برو برگرد شيطان سومين نفر است. من نمي‏خواهم واردِ مسائل فقهي شوم، فكر كنم در توضيح‏المسائل نوشته‏ام كه "خلوت با اجنبي حرام است ".

* دوري از نامحرم، بهترين صفت زنان

خلوت كردن با نامحرم در روابطِ گوناگون كه سرآمدش ديداري و شنيداري و رفتاري است، اثر گذار است. روايتي از حضرت زهرا(سلام‏الله‏عليها) است كه از حضرت سؤال كردند بهترين صفت زن‏ها چه چيزي است؟ حضرت فرمودند: "خَيْرٌ لَهُنَّ أَنْ لَايَرَيْنَ الرِّجَالَ وَ لَايَرَاهُنَّ الرِّجَال " بهترين صفت براي زنان اين است كه مرد، زن نامحرم را نبيند و زن، مرد نامحرم را نبيند.
اگر كساني كه شعار مي‏دهند، امّا شعور ندارند، بگويند: خودِ حضرتِ زهرا رفتند مسجد و خطبه خواندند و يا حضرت زينب هم خطبه خواندند؛ ما در جواب مي‏گوييم: وقتي حضرت زهرا به مسجد رفتند، بحثِ وظيفه شرعي و واجب الهي مطرح بود و بايد حضرت به مسجد مي‏رفتند و به وظيفه‏شان عمل مي‏كردند. بحث وظيفه غير از بحثي است كه ما مي‏كنيم. آنجا بحث مراجعه نيست، يك وقت اشتباه نشود! گاهي عوام چنين مغالطه‏هايي مي‏كنند. حضرت وظيفه‏اش بود كه برود و رفت.
من در مورد اين خطبه حضرت زهرا بحث كرده‏ام و آن را نوشته‏ام كه الحمدلله منتشر هم شده است. نوشته‏ام به چه صورت و با چه پوششي به مسجد رفتند؛ حتي زناني آمدند و اطراف حضرت زهرا را گرفتند كه حتي پيكره‏اش هم معلوم نشود.
حضرت زينب هم در مجلسي كه رفتند، به يزيد گفتند: "أَمِنَ الْعَدْلِ يَاابْنَ الطُّلَقَاءِ تَخْدِيرُكَ حَرَائِرَكَ وَ إِمَاءَكَ وَ سَوْقُكَ بَنَاتِ رَسُولِ اللَّهِ سَبَايَا " آيا اين عدالت است كه زنهاي خود را آن طور پوشش دهي، امّا ما را جلوي مردان بياوري؟ در جايي كه بحث وظيفه‏ مطرح است، بايد به وظيفه عمل كرد اما ما اينجا داريم در مورد شغل كه انتخابي است و مراجعين آن بحث مي‏كنيم.

* انسان به راه‏هاي جلب توجه آگاه است

روايتي از امام علي عليه‏السلام است كه فرمودند: "صِيَانَةُ المَرْأَةِ أَنْعَمُ لِحَالِهَا وَ أَدْوَمُ لِجَمَالِهَا ". اين‏كه زن خود را بپوشاند و حفظ كند براي خودش و زيبايي‏اش بهتر است. طرفين خودشان بهتر از همه مي‏فهمند كه در اين روابط شغلي و كاري كه مراجعه كننده دارند، رابطه‏شان چگونه است؛ آيا رابطه با حفظ صيانت است، يا براي جلب توجه و پرده‏دري است؟! طرفين خوب مي‏داند كه مراجعه‏ كننده جنسِ مخالف چه منظوري دارد. هر دو طرف مي‏دانند كه فرد با چه پوششي چگونه آمده و چه غرضي دارد. از نظرِ رفتاري و حركاتشان هم، هر دو خوب مي‏فهمند كه به دنبال چه هستند.
بنده اينجا ننشسته‏ام مسائل شيطاني‏شان را بگويم كه چگونه مي‏توان قواي شيطاني كسي را تحريك كرد. خودشان مي‏فهمند كه از نظرِ گفتاري چه مي‏گويند و از نظر رفتاري چه‏كار مي‏كنند و يا چه پوششي از نظر ديداري دارند.
رابطه از نظر گفتاري، هم در مورد موادِّ گفتار است كه فرد چه سخني را مي‏گويد و يكي هم درباره كيفيت ادا است كه حرفش را چگونه مي‏زند. يكي اين‏كه از چه كلماتي در صحبتِ خود استفاده مي‏كند و ديگر اين‏كه وقتي كه مي‏خواهد حرف بزند، چه‏طور كلمات را ادا مي‏كند كه جلبِ نظر شود.

* خانم‏ها مراقب حرف زدنشان باشند

در سوره احزاب، خطاب به همسرانِ پيغمبر مي‏فرمايد: "فَلاتَخْضَعْنَ بِالْقَوْلِ فَيَطْمَعَ الَّذي في‏ قَلْبِهِ مَرَضٌ وَ قُلْنَ قَوْلاً مَعْرُوفاً " دستورِ "فَلاتَخْضَعْنَ بِالْقَوْلِ " در مورد كيفيتِ ادا كردن كلمات است. قرآن خطاب به همسرِ پيغمبر مي‏گويد: صدايتان را نازك نكنيد! اگر كيفيتِ گفتار، شيطاني باشد "فَيَطْمَعَ الَّذي في‏ قَلْبِهِ مَرَضٌ " آن شيطاني كه "يُوَسْوِسُ في ‏صُدُورِ النَّاسِ " است، طرف مقابل را به وسوسه مي‏اندازد. "وَقُلْنَ قَوْلاً مَعْرُوفاً " يعني گفتارِ پسنديده و خداپسندانه داشته باشيد؛ چه از نظرِ مواد و چه از نظرِ كيفيتِ ادا.
من مي‏خواستم اين را عرض كنم كه در باب محيط شغلي تنها شغل نيست كه اثرگذار است. ممكن است "خود شغل " خيلي خوب باشد، "محيط " آن هم محيطِ بدي نباشد، اما از راهِ "مراجعه‏كنندگان " خراب شوي. ما در اين بحث فقط به دنبالِ جلوگيري از خرابي هستيم و به سازندگي فعلاً كاري نداريم. اين حداقل مطلب است كه مراجعين روي تو نقشِ تخريبي نداشته باشند. من به صراحت مي‏گويم كه محيطِ شغلي از آن محيط‏هايي است كه در تربيت انسان، خيلي نقش دارد.

* عادي‏سازي روابط با نامحرم

اگر اين حداقل رعايت نشود، كم‏كم رابطه با نامحرم برايت عادي مي‏شود و نعوذبالله يك سنخ محرمات اصلاً قباحتش از بين مي‏رود. به خاطر مراوده با نامحرم‏ها به اقتضاي شغل خود، ديگر قبحي سرت نمي‏شود. البته فرض من در جايي است كه همه جهاتِ شرعي به طورِ ظاهري حفظ مي‏شود والّا آنجاهايي كه شرع رعايت نشود، ديگر وا مصيبت است! چون جلسه آخر بحث است، اين مطالب را كمي فشرده كرده‏ام.
يك بحثي هم وجود دارد كه مراجعينِ انسان، آن بُعدِ رحماني را در ما تقويت كنند، يعني انسان را به يادِ خدا بيندازند، نه به يادِ شيطان كه گفتم اينها پيش كشتان. اين بحث ديگري است كه ديگر به آن نمي‏پردازيم.