موضوع: طلاق؛ ريشه پيدايش آسيب هاي اجتماعي

نویسنده: علی طالبی

براساس آمار سال گذشته نرخ رشد طلاق در كشور 8/8 درصد بوده است
صدای گریه كودك در دادگاه، جدایی دیگر و دوباره فرزندی دیگر كه با آینده ای مبهم مواجه می شود. كمبود محبت و نبود پشتیبانی خانواده در زندگی اش او را به دالانی تاریك راه می برد، بسیاری از جنایات امروز، محصول فرزندان طلاق دیروز است.
دفاتر ازدواج و طلاق امروز 10 درصد بیشتر جدایی زن و شوهری را ثبت می كنند تا وصالشان را، طلاق تبدیل به بحرانی روزمره و عادی كند. انگار طلاق اتفاقی معمولی و روزمره است.
گرچه طلاق، حلالی است كه هیچ كس از وقوع آن خوشحال نمی شود، اما در هر صورت گاهی پایان تلخ بهتر از تلخی بی پایان است و ضروری است قوانین مربوط به آن را بدانیم. از هفته آینده در همین صفحه ابعاد حقوقی طلاق واكاوی می شود.

رشد روزافزون طلاق در كشور
نرخ رشد جدایی در خانواده های كشور هر سال ركورد سال گذشته را می شكند. تنها در 9 ماه اول سال 88 نرخ رشد بیشتر از سال 84 و 85 بود. سال پیش نیز این نرخ ركورد سال پیشش را شكست. سازمان ثبت اسناد و املاك كشور از افزایش 10 درصدی طلاق در كشور طی 9 ماه سال پیش خبر داد. در 9 ماه نخست سال گذشته 94 هزار و 591 طلاق به ثبت رسید كه این رقم در سال 88، 86 هزار و 225 طلاق بوده است.
اما آمار رشد طلاق ادامه داشت تا در اسفند سازمان ثبت احوال كشور نرخ رشد آن را در سال 89 ، 8 / 8 درصد عنوان كند. در 11 ماه اول سال گذشته 124هزار و 741 طلاق ثبت شده است، یعنی در هر روز حدود 373 فروپاشی در خانواده های كشور، در حالی كه ازدواج تنها یك درصد افزایش را ثبت نموده است.
رشد طلاق را حالادر همه جای كشور می توان دید. در سال 89 از هر 6 ازدواج در استان خراسان رضوی یك مورد با جدایی همراه بوده است. استان سمنان نیز با 4 / 59 درصد رشد طلاق در كشور ركورددار 9 ماه ابتدایی سال پیش، بوده است.
افزایش آمار طلاق دغدغه خیلی هاست، رئیس مجلس هم حتی، نسبت به آمار تكاندهنده طلاق هشدار داده است و از صداوسیما خواسته تا در جهت تحكیم بنیاد های خانواده برنامه ریزی كند، اما علل این ناهنجاری چیست؟

علت های طلاق
هر كسی از ظن خود دلایل طلاق را عنوان می كند. عده ای اختلافات جنسی را علت اصلی عنوان می كنند و دیگرانی دست روی اعتیاد می گذارند. طیف گسترده عوامل طلاق نشان از پیچیدگی این بحران اجتماعی است.

دكتر نسرین تهرانی، روان شناس بالینی علت اصلی طلاق را مشكلات جنسی عنوان می كند. او معتقد است بیش از 70 درصد طلاق ها به همین دلیل اتفاق افتاده است.
اما در این میان توجه به هر طلاق به عنوان یك پرونده خاص، اهمیت دارد. هر چند عوامل این پدیده را می توان به علل فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی تقسیم كرد. بیكاری كه عاملی اقتصادی است، اعتیاد را كه مساله ای اجتماعی است به وجود می آورد و همین اعتیاد را بلای خانمانسوز خانواده خوانده اند.
موسی الرضا ثروتی عضو كمیسیون اجتماعی مجلس موادمخدر و مسائل اقتصادی را از عوامل اصلی طلاق در كشور قلمداد كرده است.
بر این اساس باید گفت خود اعتیاد ریشه در بنیان های سست خانواده دارد. خانواده ای كه در آن عشق وجود داشته باشد، اعتیادی نخواهد داشت، زیرا كسی راضی نخواهد شد تا با اعتیاد زندگی خانواده خود را نابود كند.
اعتیاد اگرچه یك پدیده دردناك است، اما ریشه در اقتصاد و فرهنگ و سیاست دارد و كمرنگ كردنش نیازمند همكاری های چندجانبه و مطالعات عمیق می باشد.
عده ای نیز رواج گسترده طلاق را حاصل قصور در اجرای احكام دینی جستجو می كنند. اگر خانواده نهادی سنتی است پشتیبان این نهاد را هم باید در شریعت به عنوان بخش عمده سنت جست. هواداران سنت، تهاجم فرهنگی در قالب رواج سبك های زندگی از طریق ماهواره را هم عاملی بر افزایش جدایی در خانواده ها می دانند.
رئیس اداره بهزیستی آبادان، عدم رعایت صحیح حجاب را یكی از مهم ترین عوامل افزایش بروز پدیده طلاق و سست كردن بنیان خانواده ها دانسته است. علی فرحانی می گوید كه تاثیر حفظ حجاب بر تحكیم خانواده ها و سلامت روانی جامعه امروزه بر هیچ كسی پوشیده نیست و باید این مساله برای جوانان نیز به درستی تبیین شود. یك عضو هیات علمی دانشگاه پیام نور ارومیه هم با تاكید بر رعایت معیارهای دینی برای حفظ نهاد خانواده، تنها راه سعادت و خوشبختی جوانان ما را در روی آوردن به مساجد، نهاد روحانیت، آموزه های راستین دینی و همچنین پرهیز از مدگرایی و افزایش شناخت تاثیر مخرب هجمه های فرهنگی در زندگی می داند.
نكته: آموزش زوجین قبل و بعد از ازدواج، مشاوره در جهت حل اختلاف های خانوادگی و آموزش های رسانه ای درباره عواقب طلاق از راه های پیشگیری از افزایش طلاق است
نهاد خانواده علاوه بر بنیان گذاری اجتماع انسانی از طریق عشق میان زن و مرد، برآورنده نیازهای جنسی نیز هست، اما گفت وگو در این میان همواره با احتیاط همراه بوده است. عدم تعهد و ازدواج موقت به عنوان عوامل طلاق در حالی مطرح می شود كه دكتر اصغر مهاجر، جامعه شناس معتقد است، استفاده از این ادبیات و بكارگیری این واژه ها در واقع به نوعی پنهان كردن عامل اصلی است، عاملی كه تنها به نام آن اشاره می شود.
زوج های زیاد دیگری هستند كه به خاطر سوء رفتار و خشونت به دادگاه می روند. پاره ای از مشكلات هم معیشتی است. از سویی دیگر برخی زوج ها طلاق را به خاطر دخالت های بی جای اطرافیان، سرنوشت خود یافته اند و به این عوامل می توان ازدواج های غلط، تحمیلی، اجباری و مصلحتی، فساد اخلاقی و اجتماعی و خیانت زوجین را افزود.

طلاق چه می كند
كودكی میان پدر و مادر، این تصویر اولین نما از یك خانواده را تشكیل می دهد. اما طلاق شكستن این تصویر است. با طلاق، فرزند، پدر یا مادر خود را از دست می دهد و همین آینده او را با مخاطرات فراوان همراه می سازد. آینده جامعه نیز در گرو آینده فرزندان امروز است.
طلاق می تواند به انحرافات جنسی، خودكشی، فرار از منزل، سرقت، اعتیاد، تكدی گری، ولگردی و ... منجر شود. اسماعیل داغستانی، معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی استان تهران، طلاق را به طور مستقیم و غیرمستقیم عامل اصلی بروز 70 درصد آسیب های اجتماعی ذكر كرده است.
دكتر فرجاد درباره عوامل انجام جرم می گوید كه طلاق یكی از علل جرایمی مانند ضرب و جرح، اعتیاد، سرقت، تجاوز به عنف و قتل است.
اردشیر گراوند، جامعه شناس و پژوهشگر اجتماعی هم در این زمینه تحقیقاتی انجام داده و معتقد است براساس پژوهش های انجام شده، گرایش فرزندان طلاق و بدسرپرست به انجام بزه غیرقابل انكار است. این جامعه شناس، سرقت و جنایات جنسی را از جمله مهم ترین این جنایات خوانده است.
طلاق برای فرزندان، بسی دردناك است، كودكانی كه مرگ یكی از والدین خود را تجربه می كنند، خیلی راحت تر می توانند نسبت به آنهایی كه قربانی طلاق شده اند، با قضیه كنار بیایند. این تجربه دردناك بی تردید زمینه ای می شود برای آینده ای كه چندان روشن نیست.

چه باید كرد
طلاق فی نفسه امری نامطلوب نیست، راه حلی است برای دو نفر كه نمی توانند دیگر با هم زندگی كنند. اگر مهری میان دو طرف نباشد، دیگر نمی توان با هم ساخت. این افزایش نرخ طلاق در جامعه است كه زنگ خطر شده است. اگر خانواده ای براساس عشق و علاقه پا گیرد به جدایی نمی انجامد. از همین روست كه بسیاری اعتقاد دارند برای طلاق هم، پیشگیری بهتر از درمان است، اولین راهی كه پیشنهاد می شود، دقت در انتخاب همسر است.
اگر خشت اول كج نهاده شود دیگر جبران نخواهد شد، از همین رو گام اول یعنی انتخاب همسر باید درست نهاده شود تا تداوم یابد. تفاوت فرهنگی و سنتی و عدم شناخت دختر و پسر قبل از ازدواج منجر به طلاق می شود، دوران نامزدی كوتاه موجب عدم شناخت طرفین شده و این موضوع طلاق را در پی دارد.
عباس جعفری، یكی از قضات دادگاه خانواده، علاوه بر كنترل آسیب های اجتماعی پیشنهاد تقویت آموزش زوجین قبل و بعد از ازدواج، مشاوره در جهت حل اختلاف های خانوادگی، ایجاد توازن مالی و غیرمالی زوجین و آموزش های رسانه ای درباره عواقب طلاق را به عنوان راه حل پیشگیری از سرعت افزایش طلاق عنوان می كند.
با توجه به سنخ موضوعات زناشویی، مهاجر، استاد دانشگاه پیشنهاد می كند كه آموزش به صورت كارگاهی، چهره به چهره در محل كار و دانشگاه آموزش داده شود.
نگاهی به عوامل و راه حل های پیشنهادی جواب مساله طلاق را در همكاری نهادهای اقتصادی، فرهنگی و برنامه ریز می یابد. نظام های یادشده در هم تاثیر متقابل می نهند و همین اصلاح روند موجود را منوط به تدبیری در سطح كلان می سازد. تضمین آینده جامعه ارزش این تدبیر را دارد.

منابع : روزنامه جام جم، شماره 3106 به تاريخ 28/1/90، صفحه 14