موضوع: مكانها و زمانهای دعا

دعا در فرهنگ اسلامی از جایگاه بسیار والایی برخوردار است و از آن به عنوان سلاح مؤمن و یكی از بهترین راه‌های كمال و رسیدن به اهداف متعالی و ارتباط با خداوند متعال یاد شده است. در روایات معصومین و دستورات بزرگان، همواره توصیه به دعا كردن شده كه دعا در هر شرایط زمانی و مكانی و روحی افراد امكان پذیر و مؤثر است، امّا برخی از مكانها و زمانها با توجه به اهمیت آنها، جهت استجاب دعا تأثیر خاصی دارند و خداوند برخی از زمانها و مكانها را نسبت به دیگر مكانها و زمانها فضیلت و برتری داده است؛ مانند برتری شهر مكه نسبت به دیگر سرزمینها و فضیلت شب قدر نسبت به هزار ماه. خداوند این فضیلتها را برای آن قرار داده تا انسان بتواند با استفاده از آنها هرچه بهتر و بیشتر به خداوند تقرب جوید.
در این نوشتار، اول به مكان‌های مقدسی كه دعا در آن اوقات سفارش شده است، اشاره می‌كنیم سپس به بیان زمان‌های خاص دعا می‌پردازیم:
مكانهای دعا
1. مسجد: درباره فضیلت مسجد نسبت به سایر مكانها، امام صادق ـ علیه السّلام ـ می‌فرمایند: » رسول خدا ـ صلّی الله علیه و آله ـ از جبرئیل پرسید چه مكانی نزد خدا محبوب‌تر است. جبرئیل فرمود مساجد، و محبوبترین مردم اهل مسجد كسی است كه اول از همه داخل مسجد شود و آخر از همه خارج شود.[برای مشاهده لینک ها باید عضو انجمن ها باشید . ]« دعا در مكان محبوب خدا به اجابت نزدیكتر است چنانكه »امام باقر وقتی حاجتی داشت به مسجد می‌رفت و دعا می‌كرد.[برای مشاهده لینک ها باید عضو انجمن ها باشید . ]«
2. مسجد كوفه: این مسجد مكانی است كه سالكان و عارفان بسیاری با عبادت در آنجا، خود را به درجات بلند عرفانی رساندند. مسجدی است كه به فرموده امام صادق ـ علیه السّلام ـ »هزار نبی و هزار وصی در آن نمازگزارده‌اند.[برای مشاهده لینک ها باید عضو انجمن ها باشید . ]« و علمای بزرگ شیعه عملا فضیلت این مسجد و تاثیر دعا و مناجات در آن را ثابت كرده‌اند.
3. مكه: مكه از ابتدای خلقت سرزمین برگزیده خداوند بوده است. برای همین خانه خدا در آن مكان مقدس بنا شده است و خداوند به درخواست حضرت ابراهیم، مكه را شهری امن برای ساكنان آن قرار داده است. ( بقره/126) و به خاطر فضیلتی كه دارد دارای احكام ویژه‌ای است و این فضیلت باعث استجابت دعا می‌شود چنانكه »امام رضا ـ علیه السّلام ـ در حالیكه اشاره به مكه و كوههای اطراف می‌كرد، فرمود: كسی در آن كوهها توقف نمی‌كند مگر اینكه دعایش مستجاب می‌شود لاكن دعای مومن در آخرتش اجابت می‌شود و دعای كافر در دنیایش.[برای مشاهده لینک ها باید عضو انجمن ها باشید . ]
4. مسجد النبی: همانگونه كه مساجد نسبت به سایر اماكن برتری دارند، در میان مساجد نیز برخی از آنها نسبت به برخی دیگر برترند. از امام صادق ـ علیه السّلام ـ روایت است كه: » رسول اكرم فرمود نماز در مسجد من برابر است با هزار نماز در مساجد دیگر غیر از مسجد الحرام.[برای مشاهده لینک ها باید عضو انجمن ها باشید . ]«
5. حرم امام حسین ـ علیه السّلام ـ: امام صادق ـ علیه السّلام ـ می‌فرمایند: » خداوند در روی زمین مكانهایی دارد كه دعا در آنها مستجاب می‌شود و حرم امام حسین ـ علیه السّلام ـ یكی از این اماكن است.[برای مشاهده لینک ها باید عضو انجمن ها باشید . ]«
6. سرزمین عرفات: امیرمومنان ـ علیه السّلام ـ می‌فرمایند: »رسول خدا در حجه الوداع فرمود روز عرفه هنگام عصر خداوند به سبب اهل موقف عرفات، مباهات می‌كند و به ملائكه می‌فرماید به بندگانم نگاه كنید كه از اطراف عالم با تحمل سختی به اینجا آمده‌اند. آیا می‌دانید از من چه می‌خواهند؟ ملائكه گویند درخواست بخشش و مغفرت می‌كنند خداوند می‌فرماید گواه باشید كه آنها را بخشیدم[برای مشاهده لینک ها باید عضو انجمن ها باشید . ]«
زمانهای دعا
زمانهای دعا به دو نوع تقسیم می‌شوند: نوع اول زمانهای نامتعین و نسبی كه در هر ساعت از شبانه‌روز می تواند پیش بیاید و بستگی به اعمال خود شخص یا حوادث پیرامون دارد.
دوم زمانهای متعین و خاص كه از طرف شارع معین شده است.
اول ـ زمانهای نامتعین:
1. بعد از نماز: بهترین وسیله تقرب به خدا، نماز است كه پیامبر آن را محراج مومن نامیده است و این از بهترین اوقات دعاست. امام باقر می‌فرمایند:» دعا بعد از نماز از نماز مستحبی بهتر است.[برای مشاهده لینک ها باید عضو انجمن ها باشید . ]« به ویژه نمازظهر كه قرآن كریم در سوره بقره به صورت جداگانه آن را مورد تاكید قرار داده است.(بقره/238) پیامبر اسلام ـ صلّی الله علیه و آله ـ می‌فرمایند: » هنگام ظهر همه چیز پروردگار را تسبیح می‌كنند، پس خداوند در آن ساعت امر به نماز كرد و آن ساعتی است كه درهای آسمان گشوده است و بسته نخواهد شد تا بعداز نمازظهر و در آن ساعت دعا مستجاب می‌شود.[برای مشاهده لینک ها باید عضو انجمن ها باشید . ]«
و از امام صادق ـ علیه السّلام ـ روایت است كه: »وقتی پدرم می‌خواست حاجتی طلب كند هنگام ظهر آن را طلب می‌كرد.[برای مشاهده لینک ها باید عضو انجمن ها باشید . ]«
2. هنگام قرائت قرآن: تلاوت قرآن، گوش دادن به سخنان خداوند متعال است و خداوند كریم‌تر از آن است كه در مقابل به سخن بنده خود توجه نكند. امیرمومنان ـ علیه السّلام ـ توصیه به دعا در چهار وقت می‌فرمایند كه یكی از آنها هنگام تلاوت قرآن است.[برای مشاهده لینک ها باید عضو انجمن ها باشید . ]
3. دعا قبل از بلا: انسان باید همیشه پروردگار خود را به یاد داشته باشد و با توكل بر او همه كارهای خود را انجام دهد. اما معمولا انسان در وقت راحتی خدا را فراموش می‌كند و در حال سختی و ناچاری به یاد او می‌افتد مثل اینكه خدا فقط خدای سختی‌ها و مشكلات است در حالیكه در راحتی‌ها به یاد خدا بودن، باعث جلب توجه خداوند در سختی‌ها می‌شود. امام صادق ـ علیه السّلام ـ می‌فرمایند: » كسی كه قبل از نزول بلا دعا كند، هنگام بلا دعایش مستجاب می‌شود و به آسمان می‌رود و ملائكه گویند این صدا آشناست. و كسی كه قبل از گرفتاری و بلا دعا نكند، دعایش هنگام بلا مستجاب نمی‌شود و ملائكه گویند این صدا را نمی شناسیم.[برای مشاهده لینک ها باید عضو انجمن ها باشید . ]«
دوم- زمانهای متعین:
1. چهار وقت روز: امام صادق ـ علیه السّلام ـ می‌فرمایند: دعا در چهار وقت به اجابت می‌رسد: قبل از اذان صبح، بعد از طلوع فجر، بعدازظهر و بعد از مغرب[برای مشاهده لینک ها باید عضو انجمن ها باشید . ]« دعا در هر یك از این چهار وقت در امر خاصی تاثیر بیشتری دارد. چنانكه امام صادق ـ علیه السّلام ـ می‌فرمایند: » بعد از طلوع فجر تا طلوع خورشید مخصوص تقسیم رزق و روزی است.[برای مشاهده لینک ها باید عضو انجمن ها باشید . ]«
2. روز جمعه: حضرت علی ـ علیه السّلام ـ می‌فرمایند:» روز جمعه بر درگاه خدا تضرع و بسیار دعا كنید و از خداوند طلب بخشش و رحمت كنید. خداوند در این روز دعای هر مومنی را اجابت می‌كند.[برای مشاهده لینک ها باید عضو انجمن ها باشید . ]« و امام صادق(و یا امام باقر ـ علیه السّلام ـ) می‌فرمایند: » گاهی بنده مومن از خداوند حاجتی طلب می‌كند و خداوند برآوردن حاجت او را تا روز جمعه به تاخیری می‌اندازد.[برای مشاهده لینک ها باید عضو انجمن ها باشید . ]«
3. شب عید قربان و اول رجب: امیر مومنان ـ علیه السّلام ـ می‌فرمایند: » من تعجب می‌كنم از كسی كه در چهار شب از سال، فارغ از عبادت باشد: شب عید فطر، شب عید قربان، شب نیمه شعبان و شب اول رجب[برای مشاهده لینک ها باید عضو انجمن ها باشید . ]«
4. روز عرفه: امام سجاد ـ علیه السّلام ـ می‌فرمایند: » عصر روزعرفه خداوند ملائك را به آسمان دنیا نازل می‌كند و به آنان می‌فرماید: به بندگانم نگاه كنید كه با سختی و زحمت به سوی من آمده اند و به آنان پیام فرستاده ام كه مرا بخوانید و از من درخواست كنید من شما ملائك را شاهد می‌گیرم كه همین امروز دعای آنان را اجابت كنم.[برای مشاهده لینک ها باید عضو انجمن ها باشید . ]«
5. نیمه شعبان: شب نیمه شعبان از شبهای بافضیلت سال است كه با ولادت امام زمان(عج) بر فضل و بركت آن افزوده شد. امام صادق ـ علیه السّلام ـ می‌فرماید: » پدرم فرمود این شب، بعد از شب قدر برترین شب سال است. در این شب خداوند از روی فضل و كرم به مردم نظر می‌كند و بندگان خود را می‌بخشد پس دراین شب برای رسیدن به خدا بسیار تلاش كنید. شبی است كه خداوند بر خود فرض كرده كه دعاكننده‌ای را ناامید برنگرداند مادامی كه معصیت و گناه طلب نكند.[برای مشاهده لینک ها باید عضو انجمن ها باشید . ]« و امام رضا در فضیلت این شب فرمودند: » شبی است كه خداوند بندگان خود را از آتش می‌رهاند و گناهان بزرگ را می‌بخشد. پدرم می‌فرمود دعا در این شب مستجاب است.[برای مشاهده لینک ها باید عضو انجمن ها باشید . ]« و سیره معصومین شب زنده‌داری و مناجات در این شب بوده است چنانكه امام سجاد این شب را سه قسم می‌كرد: قسمتی را نماز می‌خواند، قسمتی را دعا می‌كرد و اهل خانه ‌آمین می‌گفتند سپس استغفار می‌كرد و از خدا بهشت طلب می‌كرد و این كار تا طلوع فجر ادامه داشت.[برای مشاهده لینک ها باید عضو انجمن ها باشید . ]«
6. شب عید فطر: یك ماه مهمانی خدا و دوری انسان از بسیاری از گناهان و تابیدن نور الهی بر دل بندگان در شبهای قدر انسان را به خالق خود نزدیك می‌كند و این از بهترین اوقات دعاست.
در این شب پاداش عمل یك ماه بندگان داده میشود. پیامبراسلام می‌فرمایند:»وقتی شب‌ عیدفطر فرا می‌رسد- كه به آن شب پاداش گویند - خداوند اجر عاملین را می‌دهد ولی بدون حساب.[برای مشاهده لینک ها باید عضو انجمن ها باشید . ]« در این حال دعا می‌تواند باعث جلب رضایت الهی و دریافت پاداش بیشتر شود. از امام رضا ـ علیه السّلام ـ روایت است» در سه شب روزیها و مرگها و مقدرات یك سال تقسیم می‌شود. شب بیست و سوم ماه مبارك رمضان، نیمه شعبان و شب عید فطر.[برای مشاهده لینک ها باید عضو انجمن ها باشید . ]«
7. ماه مبارك رمضان: ماه مبارك رمضان، ماه رحمت خداست كه درهای بهشت باز و درهای جهنم بسته است. ماهی است كه خداوند بركات خود را بر بندگان نازل می‌كند و همه آنان را مهمان سفره فضل و كرم خویش می‌نماید و میزبان هرچه در توان دارد مهمان خود را شاد و راضی نگه می‌دارد. و برآوردن تقاضای مهمان را بر خود وظیفه می‌داند.