موضوع: آيه هاي زندگي . . .

بخيلان و تنگ نظران بدعاقبت اند
آیه ی شریفه
وَلاَ يَحْسَبَنَّ الَّذِينَ يَبْخَلُونَ بِمَا آتَاهُمُ اللّهُ مِن فَضْلِهِ هُوَ خَيْرًا لَّهُمْ بَلْ هُوَ شَرٌّ لَّهُمْ سَيُطَوَّقُونَ مَا بَخِلُواْ بِهِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ / 180 : آل عمران
ترجمه
و كساني كه به آنچه خدا از فضل و رحمتش به آنان داده بخل مي ورزند گمان نكنند كه آن بخل برايشان خير است، بلكه شري است.در روز قيامت آنچه بدان بخل ورزيده اند طوق گردنشان مي شود ...
شرح و تفسیر
خداوند در اين آيه كريمه مجازات سنگيني را براي بخيلان در نظر گرفته و فرموده آنان رادر روز قيامت رسوا خواهد كرد. البته مجازات بخيلان فقط مخصوص آخرت نيست، بلكه در دنيا نيز هميشه بايد بار سنگين حفظ و نگهداري و محاسبه اموال و داراييهاي خود را بر گردن نهند.
البته بخل منشأ زيانهاي بزرگ فردي و اجتماعي و مادي و معنوي است، از آن جمله:
# انحراف مال و ثروت از جايگاه اصلي آن در جامعه، چون در گردش بودن دارايي به نفع عموم است، در حالي كه بخيل با احتكار و انباشتن و اندوختن سرمايه ها مواهب الهي را از دسترس عموم دور مي كند;
# دور ماندن از هدفهاي برتر معنوي و الهي وروي آوردن به آرمانهاي پست مادي و دنيايي;
# فرار از مسئوليتهاي اجتماعي كه نياز به صرف هزينه دارد;
# محروميت و تهيدستي اكثريت در جامعه است.
در حديث است كه پيامبر اكرم (ص) فرمودند: «چه ظلمي در نزد خداوند از بخل بالاتر است. خداوند به عزت و جلال خود سوگند ياد كرده است كه هرگز حريص و بخيل وارد بهشت نشوند.» امام علي (ع) نيز فرمودند: «بخيل در حق خودش درباره كمترين چيزي بخل مي كند،ولي با مرگ خود همه آن را به آساني در اختيار وارثانش مي گذارد.»

نيازمندانِ آبرومند را دريابيد

آیه ی شریفه
الْجَاهِلُ أَغْنِيَاء مِنَ التَّعَفُّفِ تَعْرِفُهُم بِسِيمَاهُمْ لاَ يَسْأَلُونَ النَّاسَ إِلْحَافًا / 273 : بقره
ترجمه
... آنچنان در پرده عفاف اند كه هر كه حال ايشان را نداند پندارد كه توانگران اند.آنان را از سيمايشان مي شناسي كه از مردم به اصرار چيزي نمي نخواهند...
شرح و تفسیر
عفت در اين آيه به معناي خويشتن داري و حفظ آبرو در امور مالي و اجتماعي است و صفت كساني است كه تا حد امكان از كسي تقاضا نمي كنند و اگر ناچار شوند از كسي وام يا كمكي بگيرند، بدون اين كه اصرار كنند درخواست خود را مطرح مي كنند. انفاق به اين گروه از نيازمندان در فرهنگ قرآن از بهترين موارد انفاق است.
البته اين منطق سازنده اسلام است كه براي حفظ كرامت انسانها، به فقير ميگويد تو نيازت را مطرح نكن و به غني ميگويد يكي از وظايف تو شناسايي نيازمندان است; و براساس آنچه در روايات آمده است انفاق كننده اي به عاليترين امتياز مي رسد كه قبل از آن كه فقير درخواست كند، او نيازش را برطرف سازد; زيرا به اندازهاي كه فقير خجل مي شود و آبرويش در معرض خطر ميافتد از اجر انفاق كننده كم مي شود .
پيامبر اكرم(ص) فرمودند: «هر كس سير بخوابد، در حالي كه همسايه مسلمان او گرسنه باشد، به من ايمان نياورده است.»
رسول خدا(ص) فرمودند: «درباره ثواب صدقه از جبرئيل پرسيدم. گفت:” اي محمد، صدقه بر پنج نوع است: يك به ده كه صدقه اي است به آدم صحيح و سالم; يك به هفتاد كه به زمين گير دهند; يك به هفتصد كه صدقه به پدر و مادر است; يك به هفتاد هزار كه صدقه براي مردگان است; يك به صدهزار كه كمك به طالب علم است”.»

چگونه در كارهاي سخت توفيق يابيم؟



آیه ی شریفه
فَأَمَّا مَن أَعْطَى وَاتَّقَى >>وَصَدَّقَ بِالْحُسْنَى >>فَسَنُيَسِّرُهُ لِلْيُسْرَى / 5 : ليل
ترجمه
اما آن كس كه بخشش و پرهيزكاري كرد (۵) و وعده هاي خدا را تصديق كرد (۶) پس به زودي او را در مسير آساني قرار مي دهيم. (۷)
شرح و تفسیر
توفيق از مادّه وَفْق است، به معناي ايجاد موافقت ميان دو چيز يا چيزهاي متعدد; و در واقع، نوعي فراهم كردن وسيله لازم براي افراد است تا با ميل و اراده خود از آن براي پيشرفت استفاده كنند. مي توان گفت توفيق به معناي هدايت كردن و رساندن به مقصود است.
قرآن يكي از اسباب جلب توفيق الهي را تلاش و كوشش در راه هدف مي داند;
و مي فرمايد :مجاهدان راه خدا و شهيدان از توفيق الهي برخوردارند و كارشان در نزد خداوند اصلاح مي شود . يكي ديگر از عواملِ به دست آوردنِ توفيقِ الهي كار نيك است. از نظر قرآن، فقط خداوند منشأ توفيق است: «اَلَيسَاللّهُ بِكافٍ عَبْدَهُ»; و اگر خداوند [(بر اساس علم به شايستگيها و ناشايستگيها )] محروميت كسي را بخواهد، هرگز كسي نمي تواند به او بهره اي از هدايت برساند; و اگر خداوند هدايت و توفيق را بخواهد، هيچ كس قادر نيست آن را برگرداند.»
در اين آيات نيز خداوند انفاق توأم با تقوا و ايمان را عامل توفيق در كارهاي بزرگ و سخت و بخل و تنگنظري را سبب از دست دادن توفيق معرفي كرده است.
به رواياتي از امام علي (ع) توجه فرماييد: «توفيق اساس خوشبختي است; بهترين كوشش آن است كه با توفيق قرين شود; نعمتي چون عافيت نيست و عافيتي چون ياريِ توفيق; اقدام نكردن در هنگام سرگرداني از توفيقات است; امكان گناه نيافتن از توفيقات است.»
از امام باقر (ع) درباره معناي «لاحَوْل َوَ لا قُوًّةَ َاِلّا باللّه» پرسيدند. حضرت فرمودند: «ماقدرت بر ترك معصيت نداريم، مگر به ياري خداوند; و توانايي بر طاعت خدا نداريم، مگر با توفيق خداوند، عزّوجل.»

حلال بخوريد تا به كار نيك موفق شويد



آیه ی شریفه
يَا أَيُّهَا الرُّسُلُ كُلُوا مِنَ الطَّيِّبَاتِ وَاعْمَلُوا صَالِحًا إِنِّي بِمَا تَعْمَلُونَ عَلِيمٌ / 51 : مؤمنون
ترجمه
اي فرستادگان ما، از پاكيزه ها بخوريد و كارهاي شايسته كنيد كه من به هر چه مي كنيد دانايم.
شرح و تفسیر
غذاي حلال و حرام آثار اخلاقي و روحي متفاوت دارد: غذاي حلال و پاك روح را پاك مي كند و از آن روح، عملِ صالح صادر مي شود ; در حالي كه غذاهاي حرام و ناپاك روح وجان را تيره مي كند و سرچشمه كارهاي ناشايست مي شود . بر طبق روايات اسلامي و دستور علماي اخلاق، حتي بايد از غذاهاي شبه ناك اجتناب كرد: «قِف عندالشبهات.»شخصي به نزد پيامبر (ص) آمد و عرض كرد: «دوست دارم دعايم مستجاب شود.»حضرت فرمود: «غذاي خود را پاك كن و شكمت را از حرام خالي كن.»
علــم و حكمت زايــد از لقمه حـلال ... عشق و رقّت آيــد از لقمه حـلال... لقمه تخم است و بَرَش انديشه ها ... لقمه بحر و گوهرش انديشه ها
رسول خدا(ص) در حديثي ديگر فرمودند: «خدا به آن كه هر چه مي خواهد ميخورد و مي پوشد و بر هر مركبي كه مي خواهد سوار مي شود نظر رحمت نمي افكند تا اين كه اين سه خصلت را از خويش بزدايد و آن رفتار را ترك كند.»

تقوا كارهاي دنيا و آخرت را آسان مي كند



آیه ی شریفه
يِا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ إَن تَتَّقُواْ اللّهَ يَجْعَل لَّكُمْ فُرْقَاناً وَيُكَفِّرْ عَنكُمْ سَيِّئَاتِكُمْ وَيَغْفِرْ لَكُمْ وَاللّهُ ذُو الْفَضْلِ الْعَظِيمِ / 29 : انفال
ترجمه
اي اهل ايمان، اگر تقواي الهي داشته باشيد، خداوند برايتان فرقان قرار مي دهد و گناهانتان را مي پوشاند و شما را مي آمرزد; خداوند صاحب فضل و بخششي بزرگ است.
شرح و تفسیر
فرقان يعني قدرت تشخيص حق از باطل و حكمت و بصيرت و بينش. قرآن فرموده تقواعامل شناخت صحيح و كسب آبرو و حيثيت اجتماعي و مغفرت اخروي است. تقوا آثار اجتماعي و رواني گناه را در دنيا مي زدايد و موجب مغفرت و بخشش و نجات از دوزخ است.
دستورالعملي جامع و كوتاه براي سالكان الي اللّه و عموم متدينان براي رهايي ازگرفتاريهاي دنيوي و عذاب اخروي:
«كسي كه به خالق و مخلوق متيقّن و معتقد باشد و با انبيا و اوصيا، صلوات اللّه عليهم،جميعاً، مرتبط و معتقد باشد و توسل اعتقادي و عملي به آنها داشته باشد و مطابق دستور آنها حركت و سكون نمايد و در عبادات، قلب را از غيرِ خدا خالي نمايد وفارغ القلب، نماز را، كه همه چيز تابع آن است، انجام دهد و با مشكوكها، تابع امام عصر(عج) باشد، يعني هر كه را كه امام مخالف خود مي داند با او مخالف باشد و هر كه را موافق مي داند با او موافق، لعن نمايد ملعون او را و ترحّم نمايد بر مرحوم او، ولو علي سبيل الاجمال، هيچ كمالي را فاقد نخواهد بود و هيچ وزر و وبالي را واجد نخواهد بود.»

پرداخت زكات جامعه را پاك مي كند و اخلاق انسانها را پرورش مي دهد
آیه ی شریفه
خُذْ مِنْ أَمْوَالِهِمْ صَدَقَةً تُطَهِّرُهُمْ وَتُزَكِّيهِم بِهَا وَصَلِّ عَلَيْهِمْ إِنَّ صَلاَتَكَ سَكَنٌ لَّهُمْ وَاللّهُ سَمِيعٌ عَلِيمٌ / 103 : توبه
ترجمه
[اي ولي امر امت،] از اموال آنان زكاتي بگير كه با اين كار[جان و مال]آنها را پاكيزه مي كني; و براي آنان دعا كن كه همانا دعا و درود تو مايه آرامش آنهاست; و خداوند شنوا و داناست.
شرح و تفسیر
زكات آثار اخلاقي و معنوي فراواني دارد. پرداخت زكات انسان را از دنياپرستي و بخل وحرص پاك مي كند و نوع دوستي و سخاوت و ايثار و گذشت و توجه به حقوق ديگران رادر او تقويت مي كند. علاوه بر اينها، فقر و محروميت را از جامعه مي زدايد ــ فقري كه بسياري از مفاسد و آلودگيها از آن ناشي مي شود . بدين ترتيب، هم جامعه پاك مي شود و هم زكات دهنده.
امام صادق (ع) مي فرمايند: «زكات براي آزمودن توانگران و كمك به مستمندان واجب شده است. اگر مردم زكات اموال خود را بپردازند، هيچ مسلماني نيازمند نمي ماند و به سبب آنچه خداوند، عزّوجل، براي آنان واجب كرده است، بي نيا زمي شوند . مردمْ فقير و نيازمند و گرسنه و برهنه نشدند، مگر به سبب گناهان ثروتمندان.»

كارهاي شايسته و سازنده در نزدخداوند بي پاداش نمي ماند

آیه ی شریفه
إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ إِنَّا لَا نُضِيعُ أَجْرَ مَنْ أَحْسَنَ عَمَلًا / 30: كهف
ترجمه
البته كساني كه ايمان آوردند و عملهاي صالح كردند، بدانند كه بي ترديد پاداش كسي را كه عمل نيك انجام داده ضايع نخواهيم كرد.
شرح و تفسیر
خير و احسان در فرهنگ قرآن:
خداوند بندگانش را به خير و احسان امر كرده است;او نيكوكاران را دوست دارد; پيوسته نظر لطف و عنايتش با محسنان است; فرموده است كه جزاي نيكي و احسان جز مثل آن نيست; فرموده آن گونه كه خداوند به تو احسان كرده است، تو نيز به بندگانش احسان كن; اي محسنان و خيّران و مجاهدان، آنچه مي كنيد فايده اش متوجه خود شماست; پاداش خير و نيكي تان را درهمين دنيا مي بينيد; در آخرت نيز ثواب شما محفوظ است; هيچ خير و نيكي گم نمي شود ; بدانيد كه خير و نيكي در نزد خداوند، چند برابر مي شود ; خير و احسان زشتيهاي عمل شما را از بين ميبرد; به لطف الهي، بدي نيكي مي شود ; اما شما غالباً خير و صلاح خود را به درستي تشخيص نمي دهيد; از اين رو گاهي، همان گونه كه خير خود را از خدا مي خواهيد، شرتان را از او طلب و پافشاري هم مي كنيد; خدا به خير شما عالم است، از اين رو شما را به تقوا امر كرده است; جز خير از او صادر نمي شود ; پس بدانيد كه براي رسيدن به خير و نيكي هم تقوا لازم است و هم صبر; اگر خداوند خير كسي را بخواهد، قطعي و تخلف ناپذير است و احدي نمي تواند آن را برگرداند; بهترين مردم آنان اند كه قدرت ايمانشان فزون است و بصيرت دارند و به ياد آخرت اند.

هر چه كُني به خود كُني گر همه نيك و بد كني
آیه ی شریفه
إِنْ أَحْسَنتُمْ أَحْسَنتُمْ لِأَنفُسِكُمْ وَإِنْ أَسَأْتُمْ فَلَهَا / 7 : اسراء
ترجمه
اگر نيكي كنيد، به خود كردهايد; و اگر بدي كنيد، از آنِ خودتان است...
شرح و تفسیر
شماري از آيات قرآن به اين مطلب مهم و اين حقيقت روشن تصريح دارند، از آن جمله: آيات ۴۶ سوره فصلت و ۱۵ جاثيه. نكته جالب توجه اين است كه بهترين راه تشويقانسان به كار خير بهره گيري از حس غريزي خود دوستي و خود خواهي اوست. قرآن ابتدا به او ميگويد: «كُلُّ نفْسٍ بِما كَسَبَتْ رَهينَةٌ» و «كُلُّ امْرِي بِما كَسَبَ رَهينٌ»; تو در گرو اعمال و اكتسابات خويشي. آنگاه مي فرمايد : نيكيهايي كه مي كنيد به خود مي كنيد و ضرر بديهاي شما نيز به خود شما بر مي گردد; و بدين وسيله انسان را به خوبي و پرهيزاز زشتي دعوت، بلكه وادار مي كند.
از اين رو قرآن مي فرمايد : اي پيغمبر، بر تو به سبب اسلام آوردن منّت مي گذارند. بهآنان بگو: بر من منّت نگذاريد. اسلام نيكي و خيري است كه سودش عايد شما مي شود .اين خداست كه بر شما منت گذاشته و اين خير را به شما ارزاني فرموده است.
امام علي (ع) فرمودند: «تو اگر نيكي كني، خودت را گرامي داشته اي و به خودت نيكي كردهاي; و اگر بدي كني، خودت را خوار كرده اي و به خودت زيان رساندهاي.»
امام صادق (ع) فرمودند: «اگر مي خواهي به شادكامي و سعادت و خير دنيا و آخرت برسي، چشم طمع از مال مردم بردار و خود را جزو مردگان به حساب آور و خود را ازهيچ كس برتر و بالاتر ندان; همان طور كه از دارايي و ثروتت نگه داري مي كني زبانت را نيز نگه دار»; و نيز حضرتش فرمودند: «هر گاه خداوند بنده اي را بخواهد، او را به دنيا بي اعتنا مي كند، آگاهي و بصيرت در دين به او مي دهد ، او را به عيوبش بينا مي كند»; وآنگاه فرمودند: «هر كه اين سه خصلت را داشته باشد خير دنيا و آخرت به او داده شده است.»

آيا مي خواهيد زيان كارترين انسانها را بشناسيد؟

آیه ی شریفه
قُلْ هَلْ نُنَبِّئُكُمْ بِالْأَخْسَرِينَ أَعْمَالًا >>الَّذِينَ ضَلَّ سَعْيُهُمْ فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَهُمْ يَحْسَبُونَ أَنَّهُمْ يُحْسِنُونَ صُنْعًا / 103 : كهف
ترجمه
بگو: آيا شما را آگاه كنيم كه كردار چه كساني بيش از همه به زيانشان بود؟ (۱۰۳) آنان كساني بودند كه تلاششان در زندگي دنيا [به سبب كفرشان] تباه شده بود و خود گمان مي كردند كه كار نيكي انجام مي دهند. (۱۰۴)
شرح و تفسیر
خُسران نقصان و كم شدن رأس المال و از بين رفتن اصل سرمايه است; و چه سرمايه اي برتر وارزشمندتر از عقل و عمر و ايمان و فطرت و نيروهاي خدادادي ــ سرمايه اي كه بايد در اين بازاردنيا با آن متاع رستگاري و آرامش در پرتو بندگي خدا خريد.
«از ميان مردم كسي هست كه خدا را تنها با زبان ميپرستد، همين كه خيري به او برسد حالت اطمينان پيدا مي كند; اما اگر مصيبتي براي امتحان به او برسد، دگرگون مي شود . او هم دنيا را ازدست داده است و هم آخرت را; و اين همان خسران و زيان آشكار است.» «شما هر چه را جز او مي خواهيد بپرستيد. بگو: زيانكاران واقعي آنان اند كه در سرمايه وجود خويش و بستگانشان رادر روز قيامت از دست داده اند . آگاه باشيد زيان آشكار همين است.»
در آيه شريفه مورد بحث، خداوند زيانكارترين مردم را كسي مي داند كه كردار بدش درنظرش نيك جلوه مي كند. آيات ديگري از قرآن نيز به اين بيماري خطرناك اشاره دارند و ريشه آنرا غفلت از آخرت و دلبستگي به دنياي مادّي و پيروي از شيطان بيان كرده اند .
اينك سخناني از امام علي (ع) : «منحرفان شيطان را معيار كار خود گرفتند... و شيطان نيز آنان را در دام خود قرار داد... و كردارهاي زشت را در نظرشان زيبا جلوه داد; خسارت ديده ترين مردم كسي است كه خداي پاك را به ديگري بفروشد; كيست زيانكارتر از كسي كه آخرت را با دنيا عوض كند؟ هر كه خود را به چيزي جز بهشت بفروشد به خويشتن ستم كرده است; زيانكارترين مردم كسي است كه بتواند حق بگويد و نگويد.»

محال است متكبران در برابر حق به بهشت روند
آیه ی شریفه
إِنَّ الَّذِينَ كَذَّبُواْ بِآيَاتِنَا وَاسْتَكْبَرُواْ عَنْهَا لاَ تُفَتَّحُ لَهُمْ أَبْوَابُ السَّمَاء وَلاَ يَدْخُلُونَ الْجَنَّةَ حَتَّى يَلِجَ الْجَمَلُ فِي سَمِّ الْخِيَاطِ وَكَذَلِكَ نَجْزِي الْمُجْرِمِينَ / 40 : اعراف
ترجمه
بي ترديد درهاي آسمان بر روي كساني كه آيات و نشانه هاي ما را تكذيب كردند ودر برابر آنها تكبر ورزيدند گشوده نمي شود ; و آنان هرگز به بهشت درنمي آيند تا آنگاه كه شترِ نر در سوراخ سوزن فرو رود; و اينچنين ما گنهكاران را كيفر مي دهيم.
شرح و تفسیر
قرآن بهشت را از آنِ كساني مي داند كه خواهان برتري و فساد در زمين نيستند. پيامبر گرامي فرمودند: «آن كه در قلبش به اندازه خردلي كبر و غرور باشد وارد بهشت نمي شود .» سنت الهي بر اين است كه متكبران را پست كند. از رسول خدا(ص) روايت شده است: «هر كه براي خدا فروتني كند خداوند او را بالا برد و به او گويد: .”سرفراز باش.” خدا او را سرفراز كند پس در چشم مردم، بزرگ باشد و در نظر خودش، كوچك; و هر كه تكبر ورزد خداوند او را درهم شكند و به او گويد: “دور شو.” پس در چشم مردم، كوچك باشد و در نظر خودش، بزرگ.» البته اين كيفر به دنياي متكبران خلاصه نمي شود ، بلكه سنت خداوند اين است كه آنان را در محشر و قيامت نيز پست و خوار كند. پيامبر اكرم(ص) مي فرمايند: «روز قيامت، متكبران به صورت مورچه هاي آدم نما محشور مي شوند ; به طوري كه مردم آنان را لگدمي كنند و هر چيز كوچكي از روي آنان رد مي شود .» امام صادق (ع) نيز فرمودند: «در دوزخ درهاي است براي متكبران به نام سَقَر. اين دره از شدت گرماي خود به خدا شكايت كرد وتقاضا كرد كه به او اجازه دهد نفسي بكشد. پس نفسي كشيد و از نفس خود دوزخ را سوزاند.»