۱۵ اجلاس غيرمتعهدها در يك نگاه/تهران ميزبان شانزدهمين نشست سران «نم»
تهران ميزبان شانزدهمين نشست سران «نم»
/ ۱۵ اجلاس غيرمتعهدها در يك نگاه
در پانزدهمين اجلاس سران جنبش عدم تعهد در شرم الشيخ مصر پيشنهاد جمهوري اسلامي ايران براي ميزباني شانزدهمين اجلاس سران در سال ۱۳۹۱ تصويب شد.
جمهوري اسلامي ايران از سال 1388 به مدت 9 سال عضو تروئيكاي جنبش عدم تعهد است و از سال 1391 تا 1394 نيز رياست اين جنبش را برعهده خواهد داشت.
مروري بر 15 اجلاس برگزار شده و جايگاه ايران در جنبش غيرمتعهدها:
1- اجلاس اول، يوگسلاوي
نخستين اجلاس سران كشورهاي غيرمتعهد در ششم سپتامبر 1961 در بلگراد تشكيل شد. بنابر شرايطي كه براي شناخت كشورهاي غير متعهد تعيين شده بود از 25 كشور براي شركت در كنفرانس دعوت به عمل آمد. جو بين المللي آن زمان – دوره جنگ سرد و تشديد تشنجات بين المللي – بيم برخورد بلوك ها و آغاز جنگ جهاني سوم را به وجود آورده بود، لذا تاكيد كنفرانس بيشتر بر حفظ صلح و امنيت جهاني و رفع اختلافات از طريق صلح و همكاري بين المللي بود. اكثريت شركت كنندگان را كشورهاي تازه استقلال يافته با خاطرات تلخ از استعمار غرب تشكيل مي دادند. به همين دليل نسبت به غرب بدبين بوده و بيشتر به شرق تمايل داشتند.
2-اجلاس دوم، مصر
دومين اجلاس سران كشورهاي غيرمتعهد از 5 تا 10 اكتبر در قاهره پايتخت مصر تشكيل شد. در اين كنفرانس سران 47 كشور شركت كرده بودند. اغلب اعضاي جديد را كشورهاي تازه استقلال يافته تشكيل مي دادند. هدف اصلي كنفرانس بررسي بحران هاي جهاني و چگونگي يافتن راهي جهت تامين و استقرار صلح بود.
3- اجلاس سوم، زامبيا
با آنكه قرار بود كنفرانس سران عدم تعهد هر سه سال يك بار تشكيل شود، اما به علت اوضاع و احوال جهاني، سومين كنفرانس سران جنبش عدم تعهد شش سال بعد از اجلاس دوم يعني در سال 1970 (از هشتم تا دهم سپتامبر) در لوزاكا پايتخت زامبيا با شركت 53 كشور عضو تشكيل شد. اين كنفرانس ضمن پرداختن به مسائل مربوط به حفظ صلح و امنيت بين المللي بر ضرورت استقلال كليه ملل به خصوص مستعمرات پرتغال در جنوب آفريقا تاكيد كرد. در زمينه مسائل اقتصادي از افزايش شكاف بين كشورهاي غني و فقير اظهار تاسف شد و تنزل سهم كشورهاي در حل توسعه در زمينه صادرات طي دهه هاي 50 و 60 ميلادي مورد توجه قرار گرفت.
4- اجلاس چهارم، الجزاير
چهارمين اجلاس سران كشورهاي غيرمتعهد از 5 تا 9 سپتامبر 1973 در الجزيره تشكيل شد. شركت كنندگان در اين كنفرانس 75 كشور بودند و مصوبات آن در زمينه مسائل سياسي از جمله تبعيض نژادي در آفريقاي جنوبي، رودزيا، كامبوج، كره، حقوق درياها و مواد مخدر بود. در زمينه مسائل اقتصادي به موضوعاتي چون روابط كشورهاي پيشرفته و در حال توسعه، انتقال تكنولوژي و سيستم بين المللي مالي و پولي توجه داشت.
5- اجلاس پنجم، سريلانكا
پنجمين كنفرانس سران كشورهاي غيرمتعهد در كلمبو پايتخت سريلانكا از تاريخ 16 تا 19 اوت 1976 برگزار شد. 86 كشور به عنوان عضو، 9 كشور و 12 سازمان بين المللي به عنوان ناظر و 7 كشور به عنوان مهمان در اين كنفرانس شركت داشتند. اختلاف نظرهايي كه از قبل در جنبش عدم تعهد موجود بود از اين كنفرانس شكل روشن تري به خود گرفت و به طور كلي كشورهاي شركت كننده به دو گروه تندرو يا مترقي و ميانه رو يا معتدل تقسيم شدند. اگر چه تعداد كشورهاي ميانه رو كه بيشتر طرفدار غرب بودند زيادتر بود ولي فعاليت سازمان يافته گروه هاي تندرو تاثير زيادي بر مصوبات كنفرانس گذاشت. با اين همه تصميمات كنفرانس كلمبو را مي توان نسبتا معتدل و به دور از تندروي دانست. در اين اجلاس بر سر تصاحب كرسي هاي دفتر هماهنگي جنبش عدم تعهد كه تعداد آن از 17 عضو به 25 عضو افزايش يافته بود رقابت شديدي درگرفت.
6- اجلاس ششم، كوبا
ششمين اجلاس سران جنبش عدم تعهد 4 الي 9 سپتامبر در هاوانا پايتخت كوبا، با حضور 94 كشور عضو، 20 كشور و سازمان ناظر و 18 كشور و سازمان مهمان در حاليكه چند ماه بيشتر پيروزي انقلاب اسلامي نگذشته بود برگزار شد، مراحل نهايي عضويت جمهوري اسلامي ايران در جنبش پايان يافت و جمهوري اسلامي ايران رسما به عضويت اين جنبش درآمد. در اين اجلاس موضوعاتي همچون اوضاع در خاورميانه، پيشنهاد اخراج مصر از جنبش ( به خاطر امضاء قرارداد صلح كمپ ديويد با اسرائيل)، عضويت كامبوج و اوضاع اقتصادي بين المللي مورد بحث قرار گرفت. در اين اجلاس وقتي پيشنهاد پشتيباني از خواسته هاي جمهوري اسلامي ايران عليه آمريكا مطرح شد، تعدادي از كشورها تاكيد كردند كه بايستي تجاوزات آمريكا به ايران و دخالت نظامي شوروي در افغانستان هر دو با هم در جلسات جنبش مطرح و بررسي شود.
بندهاي 139 ، 140 و 141 بيانيه پاياني اين ششمين اجلاس سران عدم تعهد به طور كلي به ايران اختصاص يافت و در آنها نسبت به پيروزي تاريخي انقلاب مردم ايران در سرنگون كردن رژيم پيشين و ايجاد اميدواري براي تمام مردم جهان در به دست آوردن آزادي و تحكيم استقلال، ابراز مسرت و خشنودي شد. همچنين در بيانيه پاياني اجلاس هاوانا، از قطع روابط ايران با اسراييل و آفريقاي جنوبي و نيز خروج ايران از پيمان سنتو استقبال به عمل آمد. در اجلاس هاوانا، پيشنهاد عراق براي ميزباني اجلاس هفتم سران يعني بعد از كوبا مورد تصويب قرار گرفت.
7- اجلاس هفتم، هند
هفتمين اجلاس سران جنبش عدم تعهد از 7 الي 11 مارس 1983 در دهلي نو پايتخت هند، با حضور 100 كشور عضو، 15 كشور و سازمان ناظر و 25 كشور و سازمان مهمان برگزار شد.
يك سال و نيم پس از شروع جنگ تحميلي عراق عليه ايران، وزارت امور خارجه كشورمان خواستار تغيير محل برگزاري اجلاس شد و تهديد كرد در صورت برگزاري در عراق در اجلاس مذكور شركت نخواهد كرد و رياست دوره اي عدم تعهد را به رسميت نخواهد شناخت. جمهوري اسلامي ايران تلاش هاي ديپلماتيك بسياري را براي ترغيب كشورهاي عضو مصروف داشت. عراق نيز متقابلا اقدامات بسياري را براي جلب توجه كشورها به برگزاري اجلاس در اين كشور به عمل آورد منجمله اينكه اقدام به احداث ساختمان و مجموعه اي با هزينه اي بالغ بر يك ميليارد دلار كرد.
اين كشور حتي پيش نويس بيانيه پاياني اجلاس را به سه زبان تهيه و پرچم كشورهاي عضو جنبش را در بغداد به اهتزاز درآورده بود. ولي با ورود نيروهاي ايران به خاك عراق در عمليات رمضان (ژوئيه 1982) و متعاقب آن حمله هوايي جنگنده هاي ايران به بغداد وضعيت جديدي به وجود آمد. با توجه به نزديك بودن زمان برگزاري اجلاس (سپتامبر 1982)، فيدل كاسترو رهبر كوبا در ماه اوت پيشنهاد تشكيل اجلاس وزراي جنبش عدم تعهد و تعيين محل ديگري براي برگزاري هفتمين اجلاس سران را مطرح كرد. با توجه به حوادث فوق و پيگيري هاي جمهوري اسلامي ايران، موضوع تغيير محل اجلاس سران از بغداد به جاي ديگر به صورت جدي مورد توجه قرار گرفت و نهايتا محل كنفرانس از بغداد به دهلي نو تغيير يافت.
8- اجلاس هشتم، زيمبابوه
هشتمين اجلاس سران جنبش عدم تعهد، 1 الي 6 سپتامبر 1986 در حراره پايتخت زيمبابوه با حضور 101 كشور آغاز به كار كرد. اين اجلاس با حضور مقام معظم رهبري، رياست جمهوري وقت در حالي كه خانم ايندريا گاندي رياست اجلاس را به عهده داشت، برگزار شد. يكي از بحث انگيزترين موضوعات مطرح شده در اين اجلاس مسئله جنگ ايران و عراق بود. هيئت جمهوري اسلامي ايران در اين اجلاس با موفقيت توانست از تصويب بيانيه اي كه به ابتكار كشورهاي عرب حامي عراق تنظيم شده و خواستار توقف بدون قيد و شرط جنگ بود جلوگيري كند. در آن زمان هنوز بخشي از خاك ايران در تصرف عراق بود.
9- اجلاس نهم، يوگسلاوي
نهمين اجلاس سران جنبش عدم تعهد، 4 الي 7 سپتامبر 1989 بلگراد با حضور 102 كشور برگزار شد.
اين دومين بار بود كه رياست اجلاس سران عدم تعهد به يوگسلاوي مي رسيد. برگزاري اين اجلاس مصادف بود با تحولات عمده در نظام دو قطبي جهان و از بين رفتن جنگ سرد. با توجه به وضعيت جديد، اعضا جنبش در خصوص نحوه اداره و ادامه كار آن دچار اختلاف شده بودند. عده اي با استناد به اينكه قطب بندي هاي دوران جنگ سرد از ميان رفته و جنبش فلسفه وجودي خود را از دست داده است، پيشنهاد تغيير نام يا ادغام آن با گروه 77 را مطرح مي كردند در حالي كه جمع كثيري از اعضا ضمن تاييد ايجاد تغييرات در صحنه بين المللي معتقد بودند كه جنبش زنده است و براي تحقق اهداف خود راه درازي در پيش دارد.
يوگسلاوي در مقام رئيس در اين اجلاس تلاش كرد موضوعات اساسي در اسناد از جمله مباحث مربوط به استعمار زدايي و برقراري نظام نوين اطلاعات و ارتباطات را از دستور كار حذف كند كه با تلاش كشورهاي چپ از جمله كوبا مجددا به آن اضافه شد. در اين اجلاس نهم از سوي طرفداران دو ايده مذكور بحث هاي زيادي صورت گرفت، ولي در نهايت دراين اجلاس كشورهاي عضو تصميم گرفتند ضمن پايبندي به اصول جنبش، به فعاليت هاي دسته جمعي خود ادامه داده و در گسترش همكاري با كشورهاي توسعه يافته تلاش كنند.
10- اجلاس دهم، اندونزي
دهمين اجلاس سران جنبش عدم تعهد ، 1 الي 6 سپتامبر 1992 در جاكارتا پايتخت اندونزي با حضور 108 كشور آغاز به كار كرد.
از جمهوري اسلامي ايران هاشمي رفسنجاني رئيس جمهور وقت كشورمان در راس هيئت شركت كرد.مهمترين موضوع بحث در اين اجلاس، موضوع تغيير نظام حاكم بر روابط بين الملل و چگونگي برخورد جنبش با آن بود. نتيجه مباحث مذكور حاكي از آن بود كه جنبش عدم تعهد نه تنها موفق به حفظ هويت و ماهيت خويش گرديده بلكه با گذار از اين دوره بحراني آماده رويارويي و مواجهه با چالش هاي جديد در جهان شده است. از اين نظر اجلاس دهم را مي توان يك مقطع مهم در تاريخ جنبش عدم تعهد به حساب آورد چرا كه جنبش به دليل اجماع نظر ميان كشورهاي عضو در خصوص ضرورت تداوم حيات خود و ارتقاء نقش آن در عرصه بين المللي، هويت وجودي خود را در دوران پس از جنگ سرد بازيافت. مهمترين مسائل منطقه اي مطرح شده در اين اجلاس عبارت بودند از : مسائل مربوط به آسياي جنوب شرقي، افغانستان، درگيري اعراب و اسرائيل، لبنان، بوسني و هرزگوين، آفريقاي جنوبي، قاچاق مواد مخدر، تروريسم، استفاده صلح آميز از انرژي هسته اي، همكاري بين المللي اقتصادي براي توسعه محيط زيست.
11- اجلاس يازدهم، كلمبيا
يازدهمين اجلاس سران جنبش عدم تعهد از تاريخ 14 الي 20 اكتبر 1995 در شهر كارتاهنا در كلمبيا با حضور 109 كشور برگزار شد.
اين اجلاس علاوه بر بيانيه پاياني خود يك بيانيه در خصوص آنكتاد و يونيدو صادر كرد و در طول اجلاس مسائل متعددي مورد بررسي قرار گرفت كه اهم آنها عبارتند از: تجديد ساختار سازمان ملل، خاتمه دوران جنگ سرد و مشكلات اقتصادي و اجتماعي موجود در جهان سوم، خلع سلاح و امنيت بين المللي، همكاري بين المللي براي توسعه، ضرورت برخورد مناسب جنبش با تحولات بين المللي، همكاري هاي اقتصادي و تروريسم.
12- اجلاس دوازدهم، آفريقاي جنوبي
دوازدهمين اجلاس سران جنبش عدم تعهد از تاريخ 29 آگوست لغايت 3 سپتامبر 1998 در شهر دوربان آفريقاي جنوبي با حضور 114 كشور به رياست آقاي نلسون ماندلا برگزار شد.
در اين اجلاس بلاروس به عنوان عضو جديد جنبش عدم تعهد پذيرفته شد. رياست كميته سياسي اجلاس به عهده ظريف، معاون امور بين الملل وزارت امور خارجه كشورمان بود. مهمترين موضوعاتي كه در اين اجلاس مورد بررسي قرار گرفت و در بيانيه نهاديي گنجانده شد عبارت بود از: نقش جنبش عدم تعهد، گفت وگوي بين تمدن ها، تجديد ساختار سازمان ملل، وضعيت مالي سازمان ملل، تروريسم، بدهي هاي خارجي، محيط زيست و توسعه، علوم و تكنولوژي، همكاري هاي جنوب، كشورهاي كمتر توسعه يافته، نژادپرستي، تبعيض نژادي و مواد مخدر.
13-اجلاس سيزدهم، مالزي
سيزدهمين اجلاس سران جنبش عدم تعهد از تاريخ 20 الي 25 فوريه 2003 در شهر كوالالامپور مالزي با حضور 16 كشور برگزار شد.
با انصراف بنگلادش كه در اجلاس قبلي به عنوان ميزبان اجلاس بعدي انتخاب شد و سپس انصراف اردن از برگزاري اجلاس سران، اجلاس مزبور در مالزي برگزار شد. اين اجلاس با حضور محمد خاتمي، رئيس جمهور وقت كشورمان در راس هيئت ايران برگزار شد.
اين اجلاس نخستين اجلاس سران عدم تعهد بعد از واقعه يازدهم سپتامبر بود و لذا موضوع تروريسم به يكي از مباحث عمده اجلاس سيزدهم تبديل شد. از آنجا كه اجلاس كوالالامپور يك ماه پيش از حمله آمريكا به عراق و در بحبوحه مباحث شوراي امنيت سازمان ملل در خصوص عراق برگزار شد، به طور طبيعي مسئله عراق از اصلي ترين موضوعات مطرح در سخنراني سران كشورهاي شركت كننده در اجلاس بود.
14- اجلاس چهاردهم، كوبا
چهاردهمين اجلاس سران جنبش عدم تعهد از تاريخ 12 الي 16 سپتامبر 2006 در هاوانا پايتخت كوبا با حضور 58 كشور سطح سران برگزار شد.
پيش از برگزاري اجلاس چهاردهم سران در كوبا، اجلاس وزراي امور خارجه دفتر هماهنگي عدم تعهد در كوالالامپور و به رياست كشور مالزي بعنوان رئيس اجلاس سيزدهم در خرداد ماه 1385 ( مه 2006) برگزار شد.
دو روز نخست آن در جلسات كارشناسان ارشد، به تدوين پيش نويس بيانيه نهايي اجلاس سران اختصاص يافت. اعلاميه پوتراجايا، بيانيه فلسطين، بيانيه مربوط به فعاليت هاي هسته اي صلح آميز جمهوري اسلامي ايران و بيانيه ابراز همدردي با قربانيان زلزله در اندونزي صادر شد.
صدور بيانيه جداگانه در ارتباط با فعاليت هاي هسته اي جمهوري اسلامي ايران، مهمترين موضوع مورد توجه رسانه هاي گروهي در اين اجلاس بود و پيوستن دو كشور دومينيكا و آنتيگوا باربودا به جنبش عدم تعهد، اختلاف مصر و ليبي براي ميزباني اجلاس بعدي سران، اختلاف الجزاير و صحرا در خصوص پاراگراف هاي مربوط به مسئله صحرا و بالاخره اختلاف پاكستان و افغانستان و هند در خصوص پاراگراف هاي مربوط به فعاليت گروه هاي تروريستي در مناطق مرزي جنوب و شرق افغانستان از ديگر نكات قابل ذكر در اين اجلاس بود.
تلاش ليبي براي جلوگيري از تصويب ميزباني مصر بي نتيجه ماند، اما پاراگراف هاي مربوط به صحرا و دو پاراگراف مربوط به افغانستان در بيانيه پاياني اجلاس در پرانتز باقي ماند و تصميم گيري در خصوص آنها به اجلاس سران در هاوانا موكول شد.
15- اجلاس پانزدهم، مصر
اجلاس سران جنبش عدم تعهد، 11 الي 16 جولاي 2009 مطابق با 20 الي 25 تيرماه 1388 در شرم الشيخ مصر با حضور 107 كشور از 118 كشور عضو و 7 سازمان بين المللي و منطقه اي به عنوان ناظر و 29 كشور و 14 سازمان بين المللي و منطقه اي به عنوان مهمان برگزار شد.
از اين ميان 40 كشور در سطح رئيس كشور و نخست وزير و معاون رئيس جمهور شركت كردند.
دبيركل سازمان ملل متحد و رئيس شصت و سومين نشست مجمع عمومي سازمان ملل نيز در اين اجلاس شركت داشتند. اجلاس پانزدهم سران به درخواست آرژانتين و شوراي صلح جهاني براي عضويت ناظر در جنبش عدم تعهد پاسخ مثبت داد.
رياست هيئت جمهوري اسلامي ايران در اين اجلاس بر عهده منوچهر متكي وزير خارجه وقت قرار داشت. در پايان اجلاس 7 سند مشتمل بر سند نهايي اجلاس، اعلاميه سران شرم الشيخ، اعلاميه روز بين المللي نلسون ماندلا، اعلاميه ضرورت پايان بخشيدن تحريم هاي مالي، تجاري و اقتصادي آمريكا عليه كوبا، اعلاميه فلسطين، طرح عمل جنبش عدم تعهد (2009 الي 2012) و گزارش گزارشگر اجلاس به تصويب رسيد.
اجلاس پانزدهم سران پيشنهاد جمهوري اسلامي ايران براي ميزباني شانزدهمين اجلاس سران جنبش عدم تعهد در سال 1391 مطابق با 2012 ميلادي را به تصويب رساند. بر اين اساس جمهوري اسلامي ايران به مدت 9 سال تا سال 1397 مطابق با 2018 ميلادي، عضو تروئيكاي جنبش مي باشد و از سال 1391 لغايت 1394 رياست دوره اي جنبش عدم تعهد را بر عهده خواهد داشت.
در پانزدهمين اجلاس سران جنبش عدم تعهد در شرم الشيخ مصر (تيرماه 1388) پيشنهاد جمهوري اسلامي ايران براي ميزباني شانزدهمين اجلاس سران جنبش عدم تعهد براي سال 1391 به تصويب رسيد.
منبع : جبهه پايداري انقلاب اسلامي
پاسخ با نقل قول
