موضوع: اثرات ضایعات نخاعی بر باروری مردان

مردها به واسطه شغل و جنس خود خیلی بیشتر از خانمها دچار آسیب و ضایعات نخاعی می شوند. در آمریکا هر سال 12000 مورد آسیب نخاعی جدید اتفاق می افتد و اکثر این ضایعات در مردان 30-16 ساله است. بسیاری از مردان میتلا به ضایعه نخاعی دچار مشکلات باروری می شوند.

یک مرد مبتلا به ضایعه نخاعی وقتی می خواهد پدر شود دارای سه مشکل اصلی خواهد بود:
• عدم وجود انزال که در 90 درصد این بیماران دیده می شود. در این موارد در پایان رابطه زناشوئی انزال اتفاق نمی افتد و در نتیجه هیچگونه منی از بدن مرد خارج نمی شود.
• انزال پسگرد: در این مورد بیمار دچار انزال می شود ولی منی بجای خارج شدن از مجرای ادرار به بیرون، بطرف عقب برگشته و وارد مثانه می شود. برای اینکه انزال طبیعی اتفاق بیفتد، باید گردن مثانه حین انزال بسته شود تا مایع منی به بیرون بریزد. اگر بعلت آسیب به اعصاب گردن مثانه آن نتواند بسته شود، بنابراین منی نزدیکترین راه را انتخاب کرده و بطرف عقب رفته و وارد مثانه می شود.
• کیفیت پائین مایع منی

بیضه ها در مردان دارای دو وظیفه اصلی هستند: تولید هورمون مردان و تولید اسپرم. برای عملکرد طبیعی بیضه ها، عملکرد طبیعی دو غده مهم دیگر لازم است. یک محوری از بالا به پائین هم در مرد و هم در زن وجود دارد که به آن در مرد محور هیپوتالاموس – هیپوفیز – بیضه گفته می شود. با شروع بلوغ غده هیپوتالاموس هورمونی بنانم GnRH ترشح می کند که این هورمون از طریق جریان خون به غده هیپوفیز رفته و سبب ترشح دو نوع هورمون توسط غده هیپوفیز به نامهای LH و FSH می شود. این دو هورمون باز از طریق خون به بیضه ها برده شده و هورمون LH سبب ترشح هورمون تستوسترون توسط بیضه ها و هورمون FSH سبب تولید اسپرم توسط بیضه ها می شود. در مردان مبتلا به ضایعه نخاعی بعلت ایجاد اختلال در این محور، میزان هورمونهای LH و FSH کم می شوند، یعنی هم هورمون تستوسترون اینها کاهش پیدا می کند و هم اینکه تولید اسپرم در آنها مختل می شود. افزایش هورمون پرولاکتین در مردان اثرات سوء بر قدرت باروری و عملکرد جنسی مرد دارد. در مواردیکه قطعات نخاع سینه ای 11-8 آسیب می بینند، میزان هورمون پرولاکتین در خون افزایش می یابد. هورمونهای LH و FSH در مردان بصورت دوره ای ترشح می شوند مثلا هر 90 دقیقه. در مردان مبتلا به ضایعه نخاعی ترشح دوره ای هورمونهای LH و FSH مختل می شود و در نتیجه سبب اشکال در عملکرد بیضه ها می گردد. در مردان مبتلا به ضایعه نخاعی عضلات بدن در زیر ناحیه ای که نخاع آسیب دیده است لاغر می شوند و این سبب می شود که ترکیب طبیعی بدن بهم بخورد. بهم خوردن ترکیب طبیعی بدن و استرس مداوم، از سایر علل اختلالات هورمونی در این مردان می باشد.

بدنبال ضایعه نخاعی مردان ممکن است دچار 4 مشکل شوند:
• آسیب به قدرت باروری
• اختلال نعوظ
• اختلال در انزال
• آسیب به کیفیت مایع منی
آسیب به قدرت باروری در مردان مبتلا به ضایعه نخاعی شدید است. حدود 8 درصد این مردان دارای آزمایش تجزیه منی طبیعی هستند، 10 درصد دارای آزواسپرمی (تعداد اسپرم صفر) و مابقی دارای آزمایش مایع منی غیر طبیعی خواهند بود. بنابراین حدود 90 درصد مردان مبتلا به ضایعه نخاعی دارای مشکلات باروری می باشند.
مشکل اصلی کیفیت مایع منی در این مردان این است که، در بسیاری از موارد تعداد اسپرمها طبیعی است، ولی حرکت اسپرمها بشدت مختل شده است. تعداد متوسط اسپرمهای متحرک در مردان طبیعی 70 درصد و در مردان مبتلا به ضایعه نخاعی 20 درصد است. طبق معیارهای سازمان بهداشت جهانی، برای اینکه یک مرد بارور تلقی شود، باید حداقل 30 درصد اسپرمها حرکت رو به جلو و پیشرونده داشته باشند.
نخاع از 4 قسمت جداگانه تشکیل شده است: نخاع گردنی، نخاع سینه ای، نخاع کمری و نخاع خاجی. نخاع گردنی شامل 8 قطعه، نخاع سینه ای شامل 12 قطعه، و نخاع کمری و نخاع خاجی هر کدام شامل 5 قطعه هستند (شکل 1). بستگی به محل ضایعه و وسعت ضایعه، مشکلات ایجاد شده متفاوت خواهند بود. فرایند انزال در مردان شامل دو مرحله است: مرحله اول یا مرحله ورود مایع منی به مجرای ادراری و مرحله دوم خروج مایع منی از مجرای ادراری. مرحله اول تحت کنترل قطعات نخاع سینه ای 12-10 می باشد و مرحله دوم تحت کنترل قطعات خاجی 4-2 می باشد. علاوه از آن فرایند انزال تحت کنترل مغز نیز است. مراکز هماهنگ کننده در مغز سیگنالهائی را به نخاع شوکی ارسال کرده و سبب نعوظ و انزال در مرد می شوند. علاوه از آن مغز از طریق فیبرهای عصبی سیگنالهائی را از نواحی مختلف بدن از جمله دستگاه تناسلی دریافت می کند. هر قسمت از بدن لمس شود، سبب ارسال سیگنال به مغز می گردد. فیبرهای عصبی که سیگنالها را به مغز می برند و یا سیگنالها را از مغز به محیط می آورند از طریق نخاع و فیبرهای عصبی حمل می شوند. اگر به هر دلیلی این فیبرهای عصبی در نخاع قطع و یا آسیب ببینند سبب ایجاد اشکال در نعوظ و انزال خواهند شد. برای روشن شدن مسئله یک مثال می زنم: وقتی بصورت ناخودآگاه دست ما به بخاری برخورد می کند احساس سوختن و گرما از طریق فیبرهای عصبی به مغز منتقل می شود و از مغز فرمانهائی به عضلات خاص بدن می آید که سبب می شود ما بلافاصله دست خود را از بخاری برداریم و این فرایند در عرض کمتر از یک ثانیه اتفاق می افتد.

در مردانیکه بعلت آسیب به نخاع دچار عدم انزال شده اند، برای بچه دار شدن راههائی وجود دارند که عبارتند از:
• استفاده از ویبراتور: ویبراتور یک وسیله ای است که آنرا بر روی سر آلت تناسلی قرار می دهند و با ایجاد ارتعاشات خاصی سبب انزال در مرد می شود. ویبراتورها انواع مختلف دارند (شکل 2). ویبراتورها در علم پزشکی موارد استفاده زیادی دارند ولی برای درمان عدم انزال باید از ویبراتور با دامنه بالا استفاده کرد. اگر بیمار با یک ویبراتور نتواند انزال شود، می توان از 2 ویبراتور استفاده کرد. اگر باز ناموفق بود می توان علاوه از ویبراتور و تحریک آلت تناسلی، تحریک عضلات جدار شکم را نیز به آن اضافه نمود.
• ایجاد انزال توسط جریان برق: این روش موقعی مورد استفاده قرار می گیرد که برای ایجاد انزال، استفاده از ویبراتور با شکست مواجه شود. در این روش یک محرک برقی از راه مقعد وارد راست روده می شود و جریان برق برقرار می شود (شکل 3). پزشک جریان برق را طوری انتخاب می کند که انزال رخ دهد. معمولا 10 دقیقه زمان نیاز است تا انزال اتفاق بیفتد. این روش دردناک است ولی معمولا بیماران بخوبی آنرا تحمل کرده و در 5 درصد موارد نیاز به بیهوشی پیدا می شود.
• بدست آوردن اسپرم با جراحی: وقتی هر دو روش فوق الذکر ناموفق شدند، از این روش استفاده می شود. اسپرم در بیضه ها تولید می شود. برای بدست آوردن اسپرم یک برش کوچک بر روی پوست بیضه داده شده و یک تکه کوچک از بیضه با جراحی خارج می شود. از قبل باید اقدامات لازم جهت استفاده از تکه مذبور برای لقاح مصنوعی فراهم شود.

در مردانیکه دارای انزال پسگرد هستند، مسئله فرق می کند. در این مردان مایع منی با ادرار قاطی شده و اسپرمها بسرعت از بین می روند. در این مردان پس از انزال با استفاده از سوند ادراری، اسپرمها را بدست آورده و پس از شستشو و فرایند سازی جهت باروری در آزمایشگاه از آنها استفاده می شود. کیفیت اسپرمی که بدین طریق بدست می آید بسیار پائین است.

بطور خلاصه:
• مشکلات باروری در مردان مبتلا به ضایعه نخاعی بسیار شایع هستند.
• چون ضایعات نخاعی بیشتر در مردان جوان اتفاق می افتند، بنابراین باید تمام تلاش را کرد که از میزان موارد آسیب به نخاع مثل تصادفات جاده ای کاسته شود.
• 90 در صد مردان مبتلا به ضایعه نخاعی دارای آزمایش تجزیه منی غیر طبیعی هستند.
• 90 درصد مردان مبتلا به ضایعه نخاعی دچار اختلال انزال می باشند.
• اختلال در انزال بیشتر بصورت عدم انزال و کمتر بصورت انزال پسگرد است.
• با درمانهای داروئی در تعدادی از موارد می توان انزال پسگرد و عدم انزال را درمان نمود.
• خانمهائیکه می خواهند با مردان مبتلا به ضایعه نخاعی ازدواج کنند مشکلات جنسی و باروری این مردان را مد نظر داشته باشند. چون اکثر خانمها فکر می کنند که مشکلات این مردان فقط در محدودیتهای جسمی و حرکتی خلاصه می شود و پس از ازدواج وقتی متوجه مشکلات جنسی و باروری می شوند، در اکثر موارد کار به طلاق می کشد و یا سبب تشنج در داخل خانواده می شود.