موضوع: مضرات مصرف مداوم عرقیات گیاهی

در این مطلب قصد داریم به جایگاه استفاده از عرقیات در طب سنتی ایرانی اسلامی بپردازیم.

*مصرف بسیار و نابجا از عرقیات برای مداوا

اگر گذری بر برخی از عطاری‌های سطح شهر بیاندازید متأسفانه شاهد آن خواهید بود که در حجم‌های کلان انواع و اقسام عرقیات آن هم از نوع پاستوریزه، بی‌مزه و هموژنیزه را به بیماران تجویز یا بهتر بگوییم می‌فروشند بدون اینکه احاطه کاملی بر علت و نوع بیماری داشته باشند و صرف درج خواص مربوطه روی بسته بندی آن را مؤثر و عامل علاج مرض تلقی می‌کنند.

اما بهتر است ابتدا به این پرسش پاسخ دهیم که در عصر حاضر علت انحصار طب سنتی و عطاری‌ها در عرقیات چیست؟ چرا غالب عطاری‌ها از «علم الادویه» به سمت «علم العرق!» منحرف شده‌اند؟

پاسخ این امر را باید به رویکرد‌های غلط نهادهای بهداشت و درمان به طب سنتی دانست که با اجبار به اصطلاح علمی خودشان مانع از تولید داروهای طب سنتی ایرانی اسلامی شدند و برای سرکوب طب سنتی آن را در حد عرقیات غل و زنجیر کردند از همین روی عطاران نیز تنها با فروش عرقیات توانستند جوابگوی بیماران باشند.

البته همین تحریم‌ها موجب شکوفایی‌هایی نیز از حیث تجربیات جدید شد؛ اما متأسفانه این فشارها موجب بروز سطحی نگری‌هایی نیز شد که از آسیب‌های طب سنتی به شمار می‌رود.

یکی از دوستان گفت: «علم مصطلح امروز یعنی صورت تکامل یافته خشونت»؛ آری امروز خشونت صورت جدیدی یافته است و دیگر با سلاح نمی‌کشند بلکه با حکم‌های علمی انواع خشونت‌ها را اعمال می‌کنند و تا زمانی که آن مسئله علمی در انحصار مراکز علمی است هیچ کس احتمال وجود خطا را نمی‌دهد.

عطاری‌ها یا بهتر بگوییم فروشگاه‌های عرقیات امروزی محصول تحریم‌هایی است که در هجمه‌های علمی، خود را پابرجا نگاه داشته است تا روزی که علم از انحصار خلاص شود.

*جایگاه عرقیات در حوزه مداوا

یکی از توانمندی‌های طب سنتی ایرانی اسلامی را می‌توان به وجود اشکال مختلف دارویی بر حسب نوع و نیاز مرض و مریض برشمرد؛ از این روی جایگاه عرقیات درحوزه درمان را می‌توان در 2 حیطه مفروض دانست.

استفاده به عنوان داروی اورژانسی:فرض بگیرید فردی دچار تب شده است برای اینکه وی را از وضعیت اورژانسی خارج سازید استفاده از عرقیاتی مانند بید، بیدمشک در موارد غیر عفونی و استفاده از عرقیاتی مانند بابونه در تب‌های عفونی به دلیل لطافت و سرعت نفوذ آن یکی از بهترین گزینه‌هاست حال بعد از گذشت وضعیت اورژانسی می‌توان از مطبوخات استفاده کنید.

از دیدگاه طب سنتی عرقیات دارای تأثیر سریع و قوت ماندگاری کمی است و مطبوخات نیز دارای تأثیر بطیء و قوت ماندگاری طولانی هستند.

حال شاید عده‌ای معتقد باشند که می‌توان از جوشانده مطبوخات در عرقیات بهترین استفاده را کرد چه اینکه مواردی نیز وجود دارد که در منابع طب سنتی بدان اشاره شده است اما این دستورات نه بصورت مطبوخ بلکه استفاده از عرقیات در شربت‌ها و ماء العسل‌هایی که در آتش نرم جوشیده شده‌اند ذکر شده است (استثنائات مسئله دیگری است).

به دلیل لطافت عرقیات عمل جوشاندن آن را تضعیف ‌می‌کند و بهتر است که بصورت پیوست سفوفات و حبوب یا خیساندن ادویه در عرقیات از این صورت دارویی بهره کافی برد؛ البته این امر محقق نمی‌شود مگر به اینکه غلظت و کیفیت عرقیات مربوطه در حد مطلوب (استانداردهای طب سنتی) باشند.

عرقیات پاستوریزه مورد تأیید مراکز بهداشتی ارزش دارویی زیادی ندارند؛ درکشورهایی مانند هند و پاکستان نیز عرقیات جزء بسیار کوچکی را در امر داروها به خود اختصاص داده است اما همان عرقیات نیز در بحث کیفیت در حد اعلی خود قرار دارند.

به طور مثال دو آتشه و سه آتشه بودن عرق گلاب و بیدمشک مؤید همین امر است که استفاده دارویی مفرد از این عرقیات تأثیر سریع و محسوسی را داشته باشد.

استفاده به عنوان داروی حامل:همانطور که گفته شد بهتر است به جای استفاده از صورت دارویی (مطبوخ و عرقیات) از صورت دارویی بهتری مانند (سفوف و عرقیات) یا ( خیسانده و عرقیات) بر حسب نیاز بر این مهم دست یافت به نحوی که می‌توان با استفاده از کپسول، حب یا سفوف به همراه عرقیات از سرعت و دوام اثر دارویی اطمینان حاصل کرد.

از سوی دیگر نیز برای ارسال خاصیت دارو به نقطه‌ای خاص و با سرعتی سریع‌تر می‌توان از حاملی مانند عرقیات استفاده کرد.

به طور مثال در اکثر معاجین و مفرحات برای انتقال سریع دارو به قلب بر حسب نوع نیاز می‌توان از عرق گل گاوزبان، گلاب، عنبر، بیدمشک، صندل و همچنین برای انتقال اطریفلات و معاجینی که مختص دماغ است از عرقیاتی مانند گل گاوزبان و اسطوخدوس استفاده کرد.

اکراه طبیعت از مصرف صورت‌های دارویی دیگر:در مواردی وجود دارد که مریض نمی‌تواند صورت‌های دیگر دارویی را مصرف کند مانند ضعف هضم، ضعف قوت و محدودیت‌های سنی که می‌توان مریض را تا خروج از ایام بحران با عرقیات کنترل کرد.

به عنوان مثال در مواردی که مریض به دلیل ضعف هضم و قوت نمی‌تواند غذا بخورد عرقیاتی مانند ماء اللحم‌ها (عرق گوشت) و عرق شیر را نه به عنوان غذای صرف بلکه همزمان از داروهای موجود در ترکیب این عرقیات وی را تحت درمان قرار داد؛ همچنین در حوزه درمان کودکان نیز می‌توان از عرقیات استفاده‌های خوبی کرد.

*مضرات مصرف مداوم و بسیار از عرقیات گیاهی

برخلاف بعضی عقاید، عده‌ای معتقدند عرقیات هیچ ضرری ندارد و پدیده‌ای بوجود آمده که منجر شده است برخی مردم به پشتوانه این سخنان انواع و اقسام عرقیات را در خانه بصورت مداوم مصرف می‌کنند.

استفاده بسیار از اغلب عرقیات می‌تواند موجب ضعف و حتی کوری شود و این امر نیز به دلیل وجود جزء الکلی برخی گیاهان است که به علت ساقه‌های چوبی بوده و این مسئله در حین فرآیند تقطیر ایجاد می‌شود و یکی از علل سرعت نفوذ عرقیات را نیز می‌توان وجود الکل در آن دانست.

البته این امر بیشتر در گیاهانی وجود دارد که دارای ساقه‌های چوبی هستند و گلاب و دیگر ازهار غالباً از این امر مستثنا می‌شوند.

عده‌ای معتقدند عرقیات هیچ ضرری ندارد و پدیده‌ای بوجود آمده که منجر شده است برخی مردم به پشتوانه این سخنان انواع و اقسام عرقیات را در خانه بصورت مداوم مصرف می‌کنند.

مثل من

خب اون عرقیات متداول در منازل که فکر نکنم واقعا مشکلی بتونن ایجاد کنند.
گلاب یا عرق نعنا یا بیدمشک یا نسترن مثلا یا گل گاوزبون خطر دارند؟

احتمالاً همین طور است. بنده خودم هم زیاد گلاب و عرق نعنا و کاسنی و بیدمشک و غیره را استفاده میکنم. ضمناً در آخر متن آمده است:

نوشته اصلی توسط محب المهدي (عج)

استفاده بسیار از اغلب عرقیات می‌تواند موجب ضعف و حتی کوری شود و این امر نیز به دلیل وجود جزء الکلی برخی گیاهان است که به علت ساقه‌های چوبی بوده و این مسئله در حین فرآیند تقطیر ایجاد می‌شود و یکی از علل سرعت نفوذ عرقیات را نیز می‌توان وجود الکل در آن دانست.

البته این امر بیشتر در گیاهانی وجود دارد که دارای ساقه‌های چوبی هستند و گلاب و دیگر ازهار غالباً از این امر مستثنا می‌شوند.