موضوع: فلسفه آفرينش شيطان

فلسفه آفرينش شيطان


چرا خداوند شيطان را آفريد تا هم آدم عليه السلام و هم فرزندان او را فريب داده، اغوا کند؟ اگر خلق نمي کرد، مسلّما هيچ يک از بندگان او معصيت و نافرماني نمي کردند و به طور کلي، آدميان از شرّ او در امان بودند. پس چرا او را خلق کرد؟



جواب: اولاً، خداوند شيطان را جبرا شيطان (به عنوان موجودي شرير و موذي) نيافريد؛ بلکه شيطان پس از خلقت آن قدر عبادت خدا را انجام داد که در زمره فرشتگان قرار گرفت. امام علي عليه السلام در اين باره مي فرمايد: «واعتبروا بما کان من فعل اللّه بابليس اذ احبط عمله الطويل و جهده الجهيد و قد کان قد عبداللّه ستة آلافٍ لا يدري امن سني الدّنيا امّن سني الاخرة عن کبر ساعةٍ واحدةٍ فمن ذا بعد ابليس يسلم عن اللّه بمثل معصيتة.»(9)



پس اين خود شيطان بود که با اختيارات خود از امر الهي تخلف کرد و از سجده برآدم امتناع نمود و بدين روي، مطرود رحمت الهي شد.(10)



ثانيا، خداوند انسان را در برابر فريب ها و اغواگري هاي شيطان بي دفاع نگذاشته، بلکه او را به نيروهاي عقلاني و وحياني مسلّح نموده است؛ از يک سو، به وسيله عقل و از سوي ديگر، از طريق وحي از ترفندهاي شيطاني آگاهي پيدا کرده است.(11)



ثالثا، وجود شيطان براي انسان به يک لحاظ، نعمت است و نه نقمت؛ چرا که خود وسيله اي براي پيشرفت و تکامل بشري است؛ زيرا اگر انسان با نيروهاي مخالف و بازدارنده از صراط مستقيم به مبارزه برخيزد، مسلّما در تربيت روح و روان و تکامل معنوي او تأثير فوق العاده اي خواهد داشت.



از سوي ديگر، يکي از سنّت هاي الهي «امتحان» است؛ به اين معنا که اراده خدا بر اين تعلّق گرفته که همه بندگانش را به انحاي گوناگون بيازمايد: «احسب النّاسُ ان يترکوا و هم لا يفتنون.» (عنکبوت: 2)(12) خلقت شيطان هم خود وسيله اي براي آزمايش انسان هاست؛ زيرا انسان با توجه به اين مسأله سعي مي کند با انواع مکر و حيله هاي او مبارزه کند و با کمک و استمداد از عقل و وحي الهي، در برابر انواع توطئه ها و برنامه ها و نيرنگ هاي شياطين انس و جن مقاومت کند و تسليم نشود و بدين وسيله به عالي ترين مراتب کمال و سعادت انساني نايل شود. بله، او مي تواند با اختيار خود، اسير شعارهاي شيطاني و مغلوب هواهاي نفساني خويش گشته، به داني ترين مراتب حيواني سقوط کند. و معمولاً افراد بي ايمان نسبت به معاد اين چنين هستند: «و لتُصغي اليه افئدة الّذين لايؤمنون بالاخرة و ليرضوه و ليقترفوا ما هم مقترفون.» (انعام:113)