موضوع: شیمی درمانی چیست و چگونه انجام می شود ؟

شیمی درمانی چیست؟

شیمی درمانی (به آن کِموتراپی هم گفته می شود) نوعی از درمان سرطان است که در آن از دارو برای نابود کردن سلول های سرطانی استفاده می شود.

شیمی درمانی چگونه عمل می کند؟

شیمی درمانی رشد سلول های سرطانی که تقسیم و رشد بالایی دارند را کاهش می دهند یا متوقف می کند. ولی شیمی درمانی می تواند به سلول های سالم خصوصاً آن دسته که رشد بالایی دارند مانند سلول های پوششی دهان، روده و مو هم آسیب بزند. معمولاً عوارض جانبی بعد از اتمام شیمی درمانی بهتر یا کاملاً برطرف می شود.

شیمی درمانی چه کاری انجام می دهد؟

بسته به نوع سرطان و میزان پیشرفتگی آن، شیمی درمانی می تواند:
· سرطان را معالجه کند : اگر شیمی درمانی سلول های سرطانی را تا حدی از بین ببرد که دیگر پزشک نتواند اثری از آن را در بدن بیابد و بیماری، دیگر باز نگردد.
· سرطان را کنترل کند : اگر شیمی درمانی از انتشار سرطان جلوگیری کند، سرعت رشد آن را کاهش دهد یا سلول های سرطانی که در سایر نقاط بدن پخش شده اند را نابود کند.
· بهبود علائم سرطان : (به آن درمان پالیاتیو هم گفته می شود) اگر شیمی درمانی توموری که باعث فشار یا درد شده است را کوچک کند.

شیمی درمانی چگونه استفاده می شود؟

گاهی شیمی درمانی به عنوان تنها درمان برای سرطان استفاده می شود. ولی بیشتر اوقات بیمار شیمی درمانی را همراه با جراحی، رادیوتراپی (پرتو درمانی Radiation Therapy-) یا زیست درمانی (بایولوجیکال تراپی Biological Therapy-) دریافت می کند. شیمی درمانی می تواند :
· قبل از جراحی یا رادیوتراپی، تومور را کوچک تر کند. این روش، شیمی درمانی نئوادجووَنت (Neo-adjuvant chemotherapy) نام دارد.
· تخریب سلول های سرطانی که ممکن است بعد از جراحی یا رادیوتراپی باقی مانده باشند. این روش، شیمی درمانی ادجووَنت (Adjuvant chemotherapy) نام دارد.
· باعث می شود رادیوتراپی و بایولوجیکال تراپی تأثیر بهتری داشته باشند.
· سلول های سرطانی که عود کرده اند یا به سایر نقاط بدن انتشار یافته اند (متاستاز داده اند) را از بین می برند.

پزشک چگونه تصمیم می گیرد که از کدام دارو استفاده کند؟

انتخاب دارو به عوامل زیر بستگی دارد:
· نوع سرطانی که بیمار به آن دچار است. بعضی از انواع داروهای شیمی درمانی برای انواع زیادی از سرطان استفاده می شود. بعضی دیگر برای یک یا دو نوع از سرطان استفاده می شود.
· آیا بیمار قبلاً شیمی درمانی گرفته است.
· آیا بیمار دچار سایر مشکلات و بیماری ها مانند دیابت یا مشکلات قلبی و غیره است یا خیر.

فرد برای شیمی درمانی باید به کجا مراجعه کند؟

بیمار ممکن است در مدت بستری بودن در بیمارستان، در خانه، در مطب پزشک، کلینیک یا به صورت سرپایی و بدون نیاز به بستری شدن در بیمارستان تحت شیمی درمانی قرار گیرد. مهم نیست که بیمار در کجا تحت شیمی درمانی قرار می گیرد، پزشک یا پرستار مراقب عوارضی که ممکن است برای او پیش آید و در صورت نیاز و لزوم تغییر دارو می باشند.

بیمار چند وقت یکبار شیمی درمانی می شود؟

برنامۀ شیمی درمانی بسیار متنوع و متفاوت با یکدیگر است. فواصل و طول شیمی درمانی بستگی دارد به:
· نوع سرطان و میزان پیشرفتگی آن.
· هدف از درمان (از شیمی درمانی برای معالجه، کنترل یا کاهش علائم سرطان استفاده می شود)
· نوع شیمی درمانی
· واکنش بدن بیمار به شیمی درمانی.
ممکن است شیمی درمانی به صورت سیکل هایی داده می شود. هر سیکل، دوره ای از شیمی درمانی است که در ادامۀ آن دوره های باقیمانده داده می شود به عنوان مثال بیمار ممکن است یک هفته تحت شیمی درمانی باشد، بعد از سه هفته استراحت داشته باشد این 4 هفته، یک دوره را تشکیل می دهند، سه هفته استراحت به بدن اجازه می دهد تا سلول های جدید سالمی تولید کند.

آیا می توان در یکی از جلسات شیمی درمانی حاضر نشد؟

غیبت از یکی از جلسات شیمی درمانی به صلاح بیمار نیست. ولی گاهی شاید پزشک برنامۀ شیمی درمانی را تغییر دهند. این تغییر ممکن است به خاطر عوارضی باشد که بیمار به آن/ها دچار شده است. اگر این اتفاق بیفتد، پزشک راه کار های لازم و زمان شروع مجدد درمان را برای بیمار توضیح می دهند.

داروهای شیمی درمانی چگونه داده می شوند؟

داروهای شیمی درمانی را می توان از راه های مختلفی وارد بد کرد:
· تزریق : شیمی درمانی می تواند به صورت تزریق در عضلۀ بازو، ران، باسن یا درست زیر پوست دربافت چربیِ بازو، پا یا شکم باشد.
· درون شریانی (Intra – arterial [IA]) : دارو را مستقیماً وارد شریان تغذیه کنندۀ تومور کرد.
· داخل صفاقی (Intraperitoneal [IP]) : داروی شیمی درمانی را مستقیماً وارد حفرۀ پری توئن کرد. (حفرۀ پری توئن ارگان هایی مثل روده ها، معده، کبد و تخمدان ها در بر می گیرد)
· درون وریدی (Intravenous [IV]) : دارو را مستقیماً به ورید وارد کرد.
· موضعی : داروی شیمی درمانی به صورت کرم است که بیمار آن را به پوست ناحیه مورد نظر می مالد.
· خوراکی : داروی شیمی درمانی می تواند به صورت قرص، کپسول یا مایعی که باید بلعیده شود باشد.

نکاتی که باید در مورد شیمی درمانی درون وریدی (IV) دانست :

داروی شیمی درمانی معمولاً از طریق یک سوزن باریک که در ورید دست یا قسمت پایینی بازو قرار دارد به بدن وارد می شود. پرستار در شروع هر درمان این سوزن را وارد دست می کند و بعد از اتمام درمان آن را بیرون می آورد. اگر کسی در حین شیمی درمانی IV دچار درد یا سوزش شد باید به پزشک یا پرستار خود اطلاع دهد.
شیمی درمانی IV معمولاً از طریق کاتتر یا پورت و گاهی به کمک یک پمپ داده می شود.
· کاتتر : کاتتر یک لولۀ صاف، منعطف و باریک است. جراح یک انتهای آن را به یک ورید اصلی معمولاً در قفسۀ سینه می کند. انتهای دیگر کاتتر، خارج از بدن باقی می ماند. بیشتر کاتتر ها درجای خود باقی می مانند تا تمام جلسات شیمی درمانی تمام شود. از کاتترها می توان برای وارد کردن داروهایی غیر از داروهای شیمی درمانی و خون گرفتن هم استفاده کرد. بیمار باید مراقب علائم عفونت در اطراف محل کاتتر باشد.
· پورت ها: پورت، یک صفحۀ گردِ کوچک از جنس پلاستیک یا فلز است که زیر پوست قرار داده می شود. کاتتر، پورت را به ورید اصلی وصل می کند. پرستار می تواند با قرار دادن یک سوزن در پورت داروی مورد نیاز را وارد بدن می کند یا خون می گیرد. این سوزن می تواند در درمان های شیمی درمانی که بیشتر از یک روز طول می کشد باقی بماند. بیمار باید مراقب علائم عفونت در اطراف پورت باشد.
· پمپ ها : پمپ ها معمولاً به کاتتر یا پورت متصل می شوند. آن ها مقدار و سرعت انتقال داروی کِموتراپی به کاتتر یا پورت را کنترل می کنند. پمپ ها می توانند داخلی یا خارجی باشند. پمپ های خارجی در بیرون بدن باقی می مانند، بیشتر افراد می توانند این پمپ ها را با خود حمل کنند. پمپ های داخلی با جراحی در زیر پوست قرار داده می مانند.

وضعیت بیمار در حین شیمی درمانی چگونه است ؟

شیمی درمانی افراد را به صورت های مختلف تحت تأثیر قرار می دهد. وضعیت بیمار، به میزان سلامتی او قبل از درمان، نوع سرطان و میزان پیشرفتگی آن، نوع داروها و دوزی که می گیرد بستگی دارد. پزشکان و پرستاران نمی توانند به قطعیت وضعیت بیمار را حین شیمی درمانی ت حدس بزنند.
گروهی بلافاصله بعد از شیمی درمانی حال مساعدی ندارند. شایع ترین عارضۀ جانبی خستگی و کسالت است. می توان خستگی و کسالت را به روش های زیر کنترل کرد :
· درخواست از کسی برای بردن و آوردن بیمار از / به درمان.
· تصمیم به استراحت در همان روز و روز بعد از درمان.
· کمک گرفتن برای تهیۀ غذا و مراقبت از کودکان در روز درمان و روز بعد از درمان.
راه های زیادی برای کنترل و کنار آمدن با عوارض جانبی شیمی درمانی وجود دارد.

آیا می توان در حین شیمی درمانی سرکار رفت ؟

افراد زیادی تا زمانی که حال مساعدی داشته باشند می توانند در حین شیمی درمانی کار کنند. این که بیمار می تواند کار کند یا خیر به نوع کار او بستگی دارد. اگر امکان دارد شاید بهتر باشد در روز هایی که حال بیمار خوب نیست به صورت پاره وقت یا از خانه کار کند.
کارفرماهای زیادی از طرف قانون ملزم به تغییر برنامۀ کاری بیمار می شوند تا او بتواند تحت مراقبت های درمانی قرار گیرد. بهتر است بیمار با کارفرمایش در مورد هماهنگ و تطبیق کار با شیمی درمانیش صحبت کند. برا اطلاعات بیشتر از قانون می توان با مدد کار اجتماعی صحبت کرد.

آیا بیمار می تواند در حین شیمی درمانی دارویی مصرف کند؟

این موضوع به نوع داروهایی که در شیمی درمانی مصرف می شود و داروهایی که بیمار می خواهد مصرف کند بستگی دارد. او باید فقط از داروهایی استفاده کند که پزشک یا پرستار تأیید کرده و اجازه داده است.
بیمار باید پزشک را از تمام داروهایی که با نسخه یا بدون نسخه مصرف می کند مثل ملین ها، داروهای ضد حساسیت، ضد سرماخوردگی، مُسَکِن ها، آسپیرین . ایبوپروفن مطلع کند.
بیمار می تواند تمام داروهایی که مصرف می شود را همراه خود بیاورد و به پزشک یا پرستار خود نشان دهد. بهتر است پزشک یا پرستار :
· نام همۀ داروهایی که مصرف می شود
· دلیلی که مصرف می شود، را بداند.
· میزانی که مصرف می شود،
· فواصلی که مصرف می شود،

بیمار باید قبل از مصرف هر دارو، ویتامین، مکمل های تغذیه ای و مکمل های معدنی یا داروهای گیاهی با پزشک یا پرستار خود مشورت کند.

آیا بیمار می تواند در حین شیمی درمانی از ویتامین ها، مکمل های تغذیه ای و مکمل های معدنی یا داروهای گیاهی استفاده کند؟

گروهی از این محصولات می توانند در شیمی درمانی اختلال ایجاد کنند؛ به همین دلیل بهتر است که در مورد تمام ویتامین ها، مکمل های تغذیه ای و مکمل های معدنی یا داروهای گیاهی که قبل از شیمی درمانی مصرف شده است به پزشک یا پرستار اطلاع داد. در حین شیمی درمانی باید قبل از مصرف هرکدام از این محصولات از پزشک اجازه گرفت.

بیمار چگونه می تواند از تأثیر گذاری شیمی درمانی مطلع شود؟

پزشک او را معاینه می کند و آزمایش هایی برای او تجویز می کند (مثل آزمایش خون و تصویربرداری)؛ هم چنین در مورد وضعیت او و احساسی که دارد از او می پرسد.
بیمار نمی تواند بر اساس عوارض جانبی شیمی درمانی حدس بزند که درمان تأثیر گذار بوده است یا خیر. گروهی از افراد فکر می کنند عوارض جانبی شدید و حاد به این معناست که شیمی درمانی مؤثر بوده است، یا اگر عارضۀ جانبی وجود نداشته باشد یعنی شیمی درمانی مؤثر نبوده است. حقیقت این است که عوارض جانبی به میزانی که شیمی درمانی در مبارزه با سرطان موفق شده است ربطی ندارد.

هزینۀ شیمی درمانی چه قدر است ؟

سخت است که بتوان در مورد هزینۀ شیمی درمانی صحبت کرد چون به عوامل زیادی بستگی دارد. مثل :
· نوع و دوز داروهایی که در شیمی درمانی استفاده می شود.
· شیمی درمانی در چه مدت و با چه فواصلی انجام می شود.
· شیمی درمانی در خانه، کلینیک، مطب یا در حین بستری بودن در بیمارستان انجام شود.
· جایی که بیمار زندگی می کند.

آیا بیمه هزینۀ شیمی درمانی بیمار را پرداخت می کند؟

بیمار باید با شرکت بیمه خود دربارۀ آن که
- بیمه، هزینۀ کدام خدمات را پرداخت می کند؟
- آیا نیاز است قبل از هر درمان با شرکت بیمه تماس گرفت؟ از طرف بیمار یا مطب پزشک ؟
- بیمار باید هزینۀ چه خدماتی را پرداخت کند؟
- آیا بیمار می تواند به پزشکی مراجعه کند؟ یا باید از لیست تأیید شده توسط بیمه، پزشکی را انتخاب کرد.
- آیا برای مراجعۀ به یک متخصص به معرفی/توصیه نامه نیاز است؟
- آیا باید در هر جلسه ویزیت پزشک، پولی پرداخت کرد؟
- آیا قبل از آن بیمه هزینه ها را پرداخت کند، بیمار باید مقداری را متقبل شود؟
- از کجا باید داروهای تجویز شده را گرفت؟
- آیا بیمه چه بیمار بستری باشد یا سرپایی باشد، هزینۀ تمام آزمایش ها و درمان ها را می پردازد؟

چگونه می توان با بیمه بهترین همکاری را داشت؟

· بهتر است قبل از آن که درمان شروع شود قوانین بیمه مطالعه شود تا بیمار بداند که کدام درمان ها را بیمه تحت تحت پوشش خود قرار می دهد.
· حفظ وثبت هزینۀ تمام درمان ها و ادعای بیمه.
· فرستادن تمام مدارک مورد نیاز به شرکت بیمه. این مدارک می توانند شامل قبض های ملاقات با پزشک، نسخه ها و آزمایش ها باشند. ولی حتماً بیمار باید یک کپی از همۀ آن ها را برای خود نگه دارد.
· در صورت لزوم می توان برای جمع کردن مدارک مورد نیاز از یک دوست، عضوی از خانواده، مددکار اجتماعی یا Local group مانند Senior center کمک گرفت.
· اگر بیمه هزینۀ درمانی را پرداخت نمی کند در صورتی که بیمار فکر می کند باید آن را پرداخت کند، به دنبال دلیل آن بگردد. سپس با پزشک یا پرستار خود در مورد کاری که باید انجام دهد صحبت کند.

تحقیقات کلینیکی چیست و آیا جزو گزینه های بیمار می تواند باشد؟

تحقیقات کلینیکی سرطان (به آن مطالعات درمانی سرطان هم گفته می شود) درمان های جدید سرطان را آزمایش می کند. این تحقیقات می توانند شامل داروهای جدید، سایر درمان ها یا ترکیب های جدید درمانی باشد. هدف این تحقیقات پیداکردن راه های بهتری برای کمک به افراد مبتلا به سرطان است.
پزشک یا پرستار ممکن است به بیمار توصیه کنند تا در تحقیقات شرکت کنند. بهتر است بیمار قبل از آن که در یک تحقیق شرکت کند در مورد مسائل زیر اطلاعات کسب کند:
· فواید : تمام آزمایشات بالینی مراقبت های مناسبی برای افراد مبتلا در نظر می گیرند. می توان در مورد نحوۀ کمک آنها پرسید. به عنوان مثال ممکن است فرد جزو اولین دسته از افرادی باشد که درمان یا داروی جدید را دریافت می کند.
· ریسک ها و خطرات: همیشه درمان های جدید بهتر یا حتی در سطح درمان استاندارد نیستند. حتی ممکن است درمان بسیار خوب باشد ولی برای فرد مؤثر نباشد.
· هزینه ها : شرکت بیمه ای که بیمار تحت پوشش آن است ممکن است هزینۀ قسمتی از درمان که جزو مطالعات کلینیکی است را بپردازد شاید هم این هزینه را متقبل نشود. بهتر است بیمار قبل از آن که قبول کند تا در تحقیقات شرکت کند از شرکت بیمۀ خود در مورد تحت پوشش قرار دادن هزینۀ این تحقیقات سؤال کند.

راهنمایی هایی برای ملاقات با پزشک یا پرستار:

· قبل از هر ملاقات سؤالت خود را بنویسد: می توان در یک لیست هر سؤالی که به ذهنش می رسد را بنویسد. بهتر است بعد از هر سؤال به اندازۀ کافی جای خالی وجود داشته باشد تا بتوان جواب آن را نوشت.
· در هر ملاقات با پزشک با یک همراه بیاید: این فرد می تواند به بیمار در تفهیم بیشتر آن چه پزشک یا پرستار می گوید کمک کند و بعد از ملاقات با پزشک در مورد آن با بیمار صحبت کند.
· بیمار باید تمام سؤالاتش را بپرسد: چیزی به نام سؤال احمقانه وجود ندارد. اگر بیمار متوجه موضوعی نشد باید در مورد آن سؤال کند.
· یادداشت بردارد: بیمار می تواند صحبت های پزشک یا پرستار را بنویسد یا ضبط کند. بعداً می تواند آن را مرور کند و آنچه را که پزشک گفته است به خاطر آورد.
· در مورد مطالبی که می تواند برای اطلاعات بیشتر مطالعه کند سؤال کند.
· به پزشک یا پرستار خود بگوید که چقدر می خواهد اطلاعات داشته باشد، آیا می خواهد اطلاعات بیشتری داشته باشد یا همان قدری که می داند کافی است: گروهی از افراد می خواهند همه چیز را در مورد بیماری و درمانشان بدانند. گروهی دیگر نمی خواهند، انتخاب با خود بیمار است.
· بداند چگونه در موارد فوری با پزشک یا پرستار خود تماس بگیرد: بداند با چه گسی باید تماس بگیرد و به کجا باید مراجعه کند.

سؤال هایی که می توان پرسید؟

در مورد سرطان

· به چه سرطانی دچار هستم؟

· در چه مرحلۀ سرطانی هستم؟

در مورد شیمی درمانی

· چرا به شیمی درمانی نیاز دارم؟

· هدف از شیمی درمانی چیست؟

· فواید این شیمی درمانی چیست؟

· آیا راه های دیگری برای درمان نوع سرطان من وجود دارد؟

· درمان و مراقبت استاندارد برای نوع سرطان من چیست؟

· آیا تحقیقات کلینیکی برای سرطان من در حال انجام است؟

در مورد درمان:

· چند جلسه شیمی درمانی می شوم؟ هر درمان چقدر طول می کشد؟ چقدر بین هر درمان فاصله است؟

· تحت چه نوع شیمی درمانی قرار می گیرم؟

· این داروها را چگونه دریافت می کنم؟

· برای درمان به کجا باید مراجعه می کنم؟

· آیا کسی باید مرا به محل درمان ببرد یا بیاورد؟

در مورد عوارض جانبی:

· باید در هنگام درمان منتظر چه عوارضی باشم؟

· باید بعد از هر جلسه درمان منتظر چه عوارضی باشم؟

· این عوارض چقدر جدی هستند؟

· این عوارض چه قدر طول می کشند؟

· آیا پس از اتمام درمان همۀ این عوارض از بین می روند؟

· برای کنترل یا کاهش این عوارض چه کارهایی می توانم انجام دهم؟

· پزشک یا پرستار برای کنترل یا کاهش این عوارض چه می توانند انجام دهند؟

· چه زمان هایی باید در رابطه با این عوارض با پزشک یا پرستارم تماس بگیرم؟

احساس افراد در حین شیمی درمانی:

در بعضی مواقع هنگام شیمی درمانی بیمار ممکن است احساسات زیر را داشته باشد.:
- نگرانی
- افسردگی
- ترس
- خشم
- یأس و سرخوردگی
- درماندگی
- تنهایی
عادی است که بیمار دچار احساساتی از این دست شود. زندگی با سرطان و انجام درمان استرس زا است. هم چنین فرد ممکن است احساس خستگی هم بکند که خود باعث می شود تا به سختی با این احساسات کنار بیاید.

چگونه بیمار می تواند با احساساتش کنار بیاید؟

- تمدد اعصاب و تفکر: بیمار می تواند خود را در محیطی دلخواه تصور کند، به آرامی نفس بکشد و یا به یک موسیقی آرامش بخش گوش دهد، این کارها می تواند به ایجاد آرامش بیشتر و استرس کمتر کمک کند.
- تمرین و فعالیت: افراد زیادی متوجه شدند که فعالیت های سبک باعث می شود که احساس بهتری داشته باشند. این فعالیت ها می توانند متنوع باشند مانند قدم زدن، دوچرخه سواری، یوگا و غیره. بیمار باید با پزشک یا پرستار خود در مورد فعالیت هایی که می تواند انجام دهد، صحبت کند.
- صحبت با سایر افراد: بهتر است بیمار در مورد احساسات و افکار خود با کسی که به او اعتماد دارد، صحبت کند. این فرد می تواند یک دوست، عضوی از خانواده، پرستار، مددکار اجتماعی یا روانشناس باشد. ممکن است صحبت با فرد دیگری که در حال درمان و شیمی درمانی است موثر باشد.
- پیوستن به یک گروه: در گروه های حامی بیماران سرطانی افراد مبتلا به سرطان در کنار یکدیگر جمع می شوند، در این گروه ها، بیمار با افراد دیگری آشنا می شود که با مشکلاتی مشابه رو به رو هستند. در این ملاقات ها بیمار می تواند در مورد احساسات خود صحبت کند و به احساسات سایر افراد هم گوش کند. گاهی شخص از دیگران نوع برخورد و کنار آمدن با سرطان، شیمی درمانی و عوارض ناشی از آنها را می آموزد. پزشک، پرستار یا مددکار اجتماعی می توانند این گروه ها را به بیمار معرفی کنند اگر کسی به هر دلیلی نمی توانست به صورت حضوری در این جمع ها شرکت کند، می توان به صورت اینترنتی هم با این گروه ها مکاتبه کند.
صحبت با پزشک یا پرستار در مورد مسائلی که آزار دهنده یا نگران کننده هستند. گاهی بهتر است بیمار با یک مشاور صحبت کند، یا گاهی پزشک داروهایی را برای بیمار تجویز می کند تا بهتر بتواند با احساسات خود کنار بیاید.

طبیعی است که بیمار دچار احساساتی از این دست شود. علاوه بر آن زندگی با سرطان و انجام درمان استرس زا است.

درمان سرطان ممکن است یکی از انواع جراحی، شیمی درمانی، هورمون درمانی، پرتو درمانی و درمان بیولوژیک (ایمنوتراپی) یا مجموعه ای چند روش ذکر شده باشد. در تمام این روش ها، سلول های سرطانی از بین برده می شوند. البته همراه با از بین رفتن سلول های سرطانی، تعدادی از سلول های سالم نیز تخریب می شوند و این رخداد، علت بروز عوارض جانبی درمان سرطان می باشد.

عوارض جانبی ناشی از درمان که بر تغذیه فرد اثر می گذارند عبارتند از:

کاهش اشتها
تغییر وزن (کاهش و یا افزایش وزن)
سوزش دهان یا گلو
مشکلات دندانی و لثه ای
تغییر حس چشایی یا بوبایی
تهوع و استفراغ
اسهال
عدم تحمل گوارشی لاکتوز
یبوست
چاقی
افسردگی- خستگی
ممکن است بیمار فقط با تعداد کمی از این عوارض مواجه شوی و یا اصلاً با هیچکدام از آنها را نداشته باشد .



توصیه های کلی تغذیه ای

در تغذیه بیماران مبتلا به سرطان بر مصرف بیشتر غذاهای پرکالری به خصوص پروتئین تأکید می شود. همچنین ممکن است خوردن یا نوشیدن مقادیر بیشتری شیر، خامه، پنیر و تخم مرغ آب پز توصیه می شود. حتی ممکن است افزایش مصرف انواع سس ها یا تغییر روش پخت با استفاده بیشتر از کره، مارگارین یا روغن توصیه می شود. گاهی به این بیماران توصیه می شود که کمتر از غذاهای پرفیبر مصرف کنند زیرا این غذاها احتمال بروز اسهال یا سوزش دهان را افزایش می دهند.



آمادگی برای شروع درمان

مثبت فکر کنید:
داشتن روحیه خوب، کسب اطلاعات کافی در مورد بیماری و درمان آن و یافتن روش هایی برای مقابله با عوارض جانبی، همه و همه می توانند به کاهش نگرانی و هیجان و در نتیجه بهبود اشتهای شما کمک کنند.

رژیم غذایی سالم را در پیش بگیرید:
افرادی که تغذیه خوبی دارند بهتر با عوارض جانبی درمان مقابله می کنند و حتی دوز بالای داروها را به خوبی تحمل می کنند. اگر تغذیه خوبی داشته باشید و کالری و پروتئین کافی در رژیم غذایی خود دریافت کنید به خوبی قادر به تحمل عوارض درمان خواهید بود.

غذاهای جدید را راحت بپذیرید و امتحان کنید زیرا ممکن است برخی مواد غذایی که قبلاً هرگز دوست نداشته اید، در طی درمان به نظرتان خوش طعم باشد.

برای تغذیه خود برنامه ریزی کنید:
غذاهایی که به مقدار کم نیاز دارید و یا غذاهایی که نیاز به آماده سازی ندارند (مانند غذاهای آماده ای همچون کره، تن ماهی،پنیر و تخم مرغ) را همیشه در دسترس داشته باشید.

با یک مشاور تغذیه یا پزشک معالج خود در مورد مشکلات تغذیه ای خود مشورت کنید.



پیگیری مشکلات تغذیه ای در طول درمان
همه روش های درمان سرطان شامل جراحی، پرتودرمانی، شیمی درمانی،هورمون درمانی و درمان بیولوژیکی بسیار مؤثر هستند. اگر چه در این گونه درمان ها هدف اصلی تخریب سلول های سرطانی سریع الرشد می باشد، اما در این میان تعدادی از سلول های سالم نیز آسیب می بینند.

در درمان سرطان اکثر سلول های سالم و طبیعی که خصلت تقسیم سریع دارند مانند سلول های مخاط دهان و دستگاه گوارش و موها نیز اغلب تحت تأثیر این درمان ها قرار می گیرند.

بر اثر تخریب سلول های سالم عوارض جانبی ناخواسته و نامطلوبی ایجاد می شود و در پی آن مشکلات تغذیه ای نیز به وجود می آید.

احتمال بروز عوارض جانبی به عوامل مختلفی از جمله عضو تحت درمان،نوع و طول درمان و مقدار داروی استفاده شده بستگی دارد.

چند نکته زیر را به خاطر داشته باشید:
برخی از بیماران در وعده صبحانه اشتهای بهتری دارند. این افراد باید در این زمان ها غذای بیشتری بخورند. اگر تمایل زیادی به خوردن ندارید غذای اصلی را در ابتدای روز میل کنید و غذاهای مایع را دیرتر بخورید.

اگر اشتهای کافی ندارید و فقط یک یا دو نوع ماده غذایی را می توانید میل کنید، تا زمانی که بتوانید سایر غذاها را نیز به راحتی میل کنید همانها را مصرف کنید. برای دریافت پروتئین و کالری زیاد از غذاهای پرکالری و پروتئین مایع استفاده کنید.

روزهایی که احساس می کنید میل به خوردن ندارید سعی کنید مایعات زیادی بنوشید. آب برای انجام واکنش های بدن ضروری است.

برای اکثر بالغین 8-6 لیوان مایعات در روز مناسب است.



چگونه با عوارض جانبی مقابله کنیم؟

کاهش اشتها

گاهی اوقات بی اشتهایی، تهوع، استفراغ، تغییر ذائقه یا بویایی از عوارض جانبی درمان است که سبب می شود شخص تمایل به خوردن نداشته باشد. در این صورت با پزشک یا پرستار خود مشورت کنید. در این زمینه توصیه می شود:

به جای قطعات بزرگ از تکه های کوچک غذا استفاده کنید زیرا بلع آن ها آسانتر است و احساس پری شکم و سیری ایجاد نمی کنند.
غذاهای آماده را در دسترس داشته باشید تا هر موقع میل داشتید، مصرف کنید.
نان و پنیر،کلوچه، بستنی، کره ، میوه و فرنی از خوراکی های آماده هستند زمانی که از منزل خارج می شوید یک خوراکی ساده مانند نان و پنیر، نخود و کشش و... همراه خود بردارید.
اگر میل به خوردن غذاهای جامد نداشتید، از مایعی مانند آب میوه، سوپ و مواد مشابه استفاده کنید. توجه داشته باشید که این مواد باید حاوی مواد مغذی ضروری و کالری باشند. نوشیدنی های حاوی شیر نیز دارای پروتئین هستند.
در صورت امکان قبل از خواب خوراکی سبکی میل کنید.
شکل غذا را اشتها آور و به گونه ای که شما را به غذا خوردن تحریک کند تغییر دهد.
زمانی که حالتان بهتر است از فرصت استفاده کنید و غذای بیشتری بخورید.
ورزش منظم به افزایش اشتها کمک می کند. با پزش ک خود در مورد نوع ورزش مناسب خودتان مشورت کنید.
حین صرف غذا مایعات کمتری بنوشید زیرا نوشیدنی ها ایجاد سیری کاذب می کنند. سعی کنید نوشیدنی خود را حداقل به فاصله 30 الی 60 دقیقه قبل یا بعد از غذا میل کنید.


کاهش وزن

ممکن است در طی درمان باکاهش وزن روبرو شوید که می تواند بر اثر خود سرطان و یا عوارض ناشی از درمان و یا حتی نگرانی ناشی از بیماری و متعاقب آن، کم اشتهایی ایجاد شود. ن



استفاده از شیر خشک به عنوان پودر پروتئین:
برای اینکه پروتئین بیشتری در رژیم غذایی خود دریافت کنید، کمی شیر خشک بدون چربی را به املت تخم مرغ، سوپ، غلات، سس یا آب گوشت(عصاره گوشت) اضافه کنید.

شیر میوه ای (میلک شیک)

مواد لازم:


1 لیوان شیر غنی شده( یک لیتر شیر کامل + یک لیوان شیرخشک بدون چربی)
2 قاشق غذا خوری شکلات
تافی یا شربت میوه دلخواه
نصف لیوان بستنی
نصف قاشق مر باخوری وانیل
مواد فوق را باهم مخلوط کرده و در مخلوط کن بریزید و آن را با سرعت کم برای 10 ثانیه بادستگاه و یا به مدت بیشتر با دست هم بزنید. مخلوط حاصل حدوداً 5/1 لیوان است که حاوی 425 کالری و 17 گرم پروتئین می باشد.


افزایش وزن

در برخی افراد وزن در حین درمان تغییر نمی کند و عده ای هم اضافه وزن پیدا می کنند. افزایش وزن به خصوص در سرطان پستان، پروستات و تخمدان که داروهای خاصی مصرفی می شود یا از درمان هورمونی یا شیمی درمانی استفاده می شود رخ می دهد. توجه داشته باشید در صورت افزایش وزن، رژیم لاغری نگیرید و برای یافتن علت آن با پزشک خود مشورت کنید.

گاهی اوقات، افزایش وزن به علت مصرف برخی داروهای ضد سرطان است که سبب احتباس بیش از حد مایعات در بدن می شود. به این وضعیت ادم می گویند در این صورت ممکن است پزشک برای محدود کردن مصرف نمک شما را نزد مشاور تغذیه و رژیم درمانی ارجاع دهد یا داروی مدر تجویز کند زیرا نمک سبب احتباس آب در بدن می شود. داروی مدر سبب برطرف شدن احتباس مایعات در بدن میشود.

اگر مایل به کم کردن وزن خود باشید چند نکته مفید توصیه می شود.

میوه ها، سبزی ها، نان و غلات را بیش از گذشته در برنامه غذایی خود قرار دهید.
گوشت بدون چربی و مرغ بدون پوست و فرآورده های لبنی کم چرب (مانند شیر کم چرب یا بدون چربی) مصرف کنید.
از اضافه کردن سس مایونز، شکر و سایر مواد افزودنی به غذا بپرهیزید.
از روش پخت کم چربی- کم کالری مانند کباب کردن و بخارپز کردن غذاها استفاده کنید.
از مصرف میان وعده های پرکالری پرهیز کنید.
تمرینات ورزشی خود را افزایش دهید.


درد گلو یا دهان

درد دهان، حساسیت و دردناکی لثه ها و سوزش گلو یا مری ا غلب در نتیجه پرتو درمانی، شیمی درمانی یا عفونت می باشد.

برخی از غذاها دهان را تحریک و بلغ و جویدن را مشکل می کنند افرادی که مبتلا به حساسیت مزمن دهان هستند بیشتر در معرض این مشکل قرار می گیرند. با انتخاب دقیق غذاها و مراقبت کافی از دهان و دندان و لثه ها اغلب می توانید راحت تر غذا میل کنید.

چند نکته مفید در این زمینه پیشنهاد می شود:

1) غذاهای نرم را که آسان جویده و بلع می شوند میل کنید از جمله:

*آب میوه طبیعی (نکتار هلو، گلابی و زردآلو)

*پوره سیب زمینی، رشته فرنگی، فرنی، ماست و ژلاتین

*ماکارونی با پنیر

*تخم مرغ آب پز، املت

*سوپ جو یا سایر غلات پخته شده

* سبزیجات له شده یا پوره سبزیجات مانند هویج و نخود فرنگی

* پوره گوشت

2) از غذاها یا مایعاتی که دهان را تحریک می کنند پرهیز کنید از جمله :

*پرتقال، گریپ فروت، لیمو و سایر مرکبات یا آب مرکبات

*سس یا آب گوجه فرنگی

*غذاهای شور یا ادویه دار

*سبزیجات خام، دانه ها، نان تست، انواع کلوچه ها یا بیسکوئیت های شور یا سایر غذاهای خشک و برشته

* دهان شویه تجاری

3) غذا را به قطعات کوچک تقسیم کنید.

4) غذا را با کره، مارگارین، آب گوشت رقیق یا سس مخلوط کنید تا بلعشان راحت تر شود.

5) از نی برای نوشیدن مایعات استفاده کنید.

6) بهتر است دمای غذا در درجه حرارت اتاق یا خنک تر باشد. غذاهای داغ گلو یا دهان حساس را تحریک می کنند.

7) اگر سوزش دهان یا لثه دارید، با مراجعه به دندانپزشک ممکن است برای شستشو و تمیز کردن دندان ها ماده مناسبی برای شما تجویز کند.

8) دهان خود را هر از چند گاهی با آب بشوئید تا باقیمانده غذا و باکتری ها از دهان پاک شود و ترمیم دهان سریعتر صورت بگیرد.



خشکی دهان

شیمی در مانی و پرتودرمانی سر و گردن ممکن است بزاق را کم کند و سبب خشکی دهان شود. در این مواقع غذاها سخت تر جویده و بلعیده می شوند. خشکی دهان حتی می تواند روی طعم غذاها نیز اثر بگذارد. دستوراتی که در رابطه با سوزش دهان و گلو ارائه شد می تواند در این زمینه نیز مفید باشد.

برای خشکی دهان توصیه می شود:

هرچند دقیقه یک بار، کمی آب بنوشید تا به بلع شما کمک کند و صحبت کردنتان راحت تر شود. در خارج از منزل همواره یک بطری آب به همراه خود داشته باشید.
نوشابه ها و غذاهای خیلی ترش یا شیرین میل کنید زیرا ترشح بزاق شما را تحریک می کند(اگر درد گلو و حساسیت و درد دهان دارید از این مواد استفاده نکنید زیرا مشکل شما را تشدید میکند)
آب نبات بمکید و آدامس بجوید. همه این ها به ترشح بیشتر بزاق کمک می کنند.
غذاهای نرم و پوره شده که بلعشان راحت تر است میل کنید.
لب های خود را همیشه مرطوب نگه دارید(مثلاً با مرطوب کننده های لب).
غذا را با سس، عصاره گوشت و آب خورش نرم کنید تا بلع آ ن راحت تر شود.
اگر خشکی دهان شدید بود، از پزشک یا دندانپزشک خود بخواهید داروی مرطوب کننده دهان تجویز کند. به این مواد بزاق مصنوعی گفته می شود.


مشکلات دندان ها و لثه

تابش اشعه به دهان در پرتو درمانی ممکن است بر غدد بزاقی اثر بگذارد و سبب خشکی دهان و افزایش احتمال پوسیدگی دندان ها شود.

چند توصیه برای پیشگیری از مشکلات دندانی:
حتماً هر گونه مشکل دندانی خود را به اطلاع پزشک معالج خود برسانید.
به طور مرتب به دندانپزشک خود مراجعه کنید. بیمارانی که عوارض د رمان در دهانشان ظاهر می شود(مانند موارد پرتودرمانی سر و گردن) ممکن است بیش از معمول نیاز به مراجعه به دندانپزشک داشته باشند.
از مسواک نرم استفاده کنید.
زمانی که درد دهان یا لثه وجود دارد دهان خود را با آب گرم بشوئید.
سوربیتول به عنوان قند جایگزین در بسیاری از غذاهای فاقد قند (رژیمی) وجود دارد ولی در بسیاری از افراد ایجاد اسهال می کند. قبل از خرید ماده غذایی رژیمی، به اطلاعات روی برچسب محصول توجه کنید و مصرف این مواد را محدود کنید.


تغییر حسن چشایی و بویایی

در طول بیماری یا درمان ممکن است حس چشایی یا بویایی تغییر کند. غذاها بخصوص گوشت یا سایر غذاهای پرپروتئین ممکن است طعم تلخ یا فلزی پیدا کنند و یا خیلی از غذاها طعمشان کمتر احساس شود.

شیمی درمانی، پرتودرمانی یاخود سرطان می تواند مسبب تمام این ها باشد. بیماری های لثه و دندان نیز می توانند سبب تغییر طعم غذاها شوند. در بیشتر افراد تغییر طعم و بوی غذا بعد از اتمام درمان خودبه خود برطرف می شود.



توصیه های ذیل در این مورد مفید خواهد بود:

اگر گوشت قرمز به نظر شما طعم یا بوی غیر عادی داشت می توانید مرغ، جوجه، بوقلمون، تخم مرغ، محصولات لبنی یا ماهی را برای تأمین پروتئین حیوانی مورد نیاز جایگزین کنید.
طعم گوشت، مرغ یا ماهی را با افزودن آب میوه شیرین، سس های شور و شیرین یا آب لیمو مطلوب تر کنید.
از ادویه ها مانند اکلیل کوهی (رزماری)، ریحان و آویشن در غذای خود استفاده کنید.
جهت طعم دادن به غذا از پیاز استفاده کنید.


تهوع

تهوع با یا بدون استفراغ، از عوارض شایع جراحی، شیمی درمانی، پرتو درمانی و درمان بیولوژیک می باشد. خود بیماری یا سایر شرایط غیر مرتبط با سرطان و یا درمان آن نیز می تواند سبب تهوع شود. عده ای درست بعد از شروع درمان، و برخی 2 تا 3 روز بعد از درمان حالت تهوع یا استفراغ پیدا می کنند. بسیاری نیز هر گز دچار تهوع نمی شوند. تهوع به هر علت که باشد سبب می شود غذا به مقدار کافی مصرف نشود و در نتیجه مواد مغذی به اندازه لازم به بدن نرسد.



چند توصیه مفید در این زمینه وجود دارد:

حجم غذای خود را در هر وعده کاهش دهید.
غذا را کاملاً بجوید و در طول مدت صرف غذا آرامش داشته باشید.
تمریناتی که استرس و فشارهای روحی را کاهش می دهند مانند روش های تمرکز ذهن یا مدیتیشن و تنفس عمیق انجام دهید.
از پزشک خود برای کنترل تهوع و استفراغ، داروهای ضد استفراغ درخواست کنید.
از غذاهای سهل الهضم و آنچه با معده شما سازگار است استفاده کنید از جمله: نان تست، بیسکوئیت، چوب شور، کلوچه، کیک، ماست، بستنی میوه ای، مایعات، شربت رقیق، سیب زمینی آب پز، برنج، ماکارونی یا رشته فرنگی، مرغ پوست گرفته آب پز یا کبابی( ونه سرخ کرده)، کنسرو حبوبات، میوه ها، سبزی ها و انواع نوشابه های بدون گاز


از غذاهای زیر پرهیز کنید:

غذاهای چرب، روغنی یا سرخ کرده، خوراکی های بسیار شیرین مثل آب نبات و شکلات و شربت غلیظ، غذاهای پر ادویه و یا داغ و غذاهایی که رایحه تندی دارند.

در هر وعده، غذا را به مقدار کم و به آرامی بخورید. قبل از گرسنه شدن غذا بخورید زیرا گرسنگی احساس تهوع را تشدید می کند.
به همراه غذا آب کمتری بنوشید. نوشیدن مایعات سبب احساس پری شکم و نفخ می شود.
آب را به آرامی و کم کم بنوشید، استفاده از نی می تواند مفید باشد.
غذاها و نوشیدنی ها را در درجه حرارت اتاق یا سردتر میل کنید. غذاهای گرم ممکن است تهوع را تشدید کنند.
بعد از صرف هر وعده غذا استراحت کنید زیرا فعالیت سبب آهسته شدن هضم غذا می شود. بهترین وضعیت برای استراحت، حالت نشسته به مدت حدود یک ساعت بعد از غذا است.
اگر تهوع صبحگاهی دارید، قبل از برخاستن از جای خود، نان خشک یا بیسکوئید میل کنید.
لباس های آزاد و گشاد بپوشید.
اگر حالت تهوع همواره طی پرتودرمانی یا شیمی درمانی اتفاق می افتد از 1 الی 2 ساعت قبل از شروع درمان از خوردن پرهیز کنید.


استفراغ

استفراغ ممکن است به دنبال تهوع و یا به علت عوارض درمان، یا به دنبال استشمام رایحه غذا، تجمع هوا در معده یا روده یا زمان جابجایی با وسائط نقلیه (مثلاً حین مسافرت) بوجود آید. گاهی برخی محیط های خاص مانند محیط بیمارستان ممکن است محرک بروز استفراغ باشند.

در صورت بروز استفراغ توصیه های زیر را به کار بگیرید:

تا زمانی که استفراغ شما کنترل نشده است از خوردن یا نوشیدن به طور مطلق پرهیز کنید.
زمانی که استفراغ شما کنترل شد، کمی مایعات رقیق مانند آب یا آب گوشت کم چربی میل کنید.
ابتدا بایستی با یک قاشق مرباخوری به فاصله هر 10 دقیقه شروع کنید و به تدریج مقدار مصرف را تا 1 قاشق غذا خوری در هر 20 دقیقه افزایش دهید و بالاخره با 2 قاشق غذاخوری هر 30 دقیقه ادامه دهید.

3- زمانی که معده شما توانست مایعات رقیق را تحمل کند مواد غذایی نرم یا یک رژیم غذایی سبک مانند انواع آب میوه طبیعی مصرف کنید.



اسهال

بروز اسهال در افراد مبتلا به سرطان چندین علت دارد از جمله شیمی درمانی، پرتو درمانی ناحیه شکم، عفونت، حساسیت به مواد غذایی و مشکلات عاطفی

چند توصیه در صورت ابتلاء به اسهال وجود دارد:

برای جایگزینی آب از دست رفته، مایعات زیاد میل کنید.
روزانه به جای سه وعده غذای پرحجم از چند وعده غذای سبک استفاده کنید.
غذاها و مایعاتی که حاوی املاح به خصوص سدیم و پتاسیم زیادی هستند میل کنید زیرا در اسهال این عناصر از بدن دفع می شوند. از منابع خوب سدیم عصاره گوشت کم چرب و از خوراکی های محتوی پتاسیم زیاد که سبب اسهال نمی شوند موز، نکتار هلو و گلابی وسیب زمینی آب پز و نرم شده را می توان نام برد.
مواد غذایی مفید برای زمان ابتلاء به اسهال شامل: ماست، پنیر، کته، سیب زمینی، رشته فرنگی و ماکارونی، نشاسته گندم، تخم مرغ آب پز، سفت، کره بادام زمینی، نان سفید، انواع کمپوت، هویج کاملاً پخته، مرغ، جوجه، گوشت قرمز بدون چربی و ماهی(آب پز یا کباب شده به جای سرخ شده) می باشند.
از مصرف غذاهای زیر اجتناب کنید:

غذاهای چرب و سرخ شده (در صورتی که اسهال شما را بدتر می کنند)
سبزی های خام، پوست میوه ها و حبوبات
مواد غذایی پرفیبر مانند انواع سبزی خوردن، سالاد، ذرت، غلات، کلم، گل کلم و نخودفرنگی
از غذاها و نوشیدنی های خیلی سرد یا خیلی داغ
مصرف خوراکی ها و نوشیدنی های حاوی کافئین، مانند قهوه و شکلات را کم کنید.
اگر مبتلا به اسهال حاد و کوتاه مدت هستید، طی 12 تا 14 ساعت آینده چیری جز مایعات رقیق میل نکنید. این زمان به روده ها فرصت استراحت و جایگزین کردن مایعات و عناصر مهم از دست رفته طی اسهال را می دهد. در مصرف شیر یا فرآورده های لبنی احتیاط کنید زیرا لاکتوز موجود در آن ها ممکن است اسهال را بدتر کند.البته اغلب افراد در مصرف مقادیر کم شیر یا لبنیات (در حد نصف تا یک لیوان) مشکلی ندارند.
عدم تحمل لاکتوز به این معنی است که بدن قادر به هضم یا جذب قند شیر (لاکتوز) نیست. شیر و سایر لبنیات مانند پنیر، بستنی و غذاهایی که در آنها از شیر استفاده شده است (مثل فرنی) حاوی لاکتوز هستند.

عدم تحمل لاکتوز ممکن است به دنبال درمان چند دارویی با آنتی بیوتیک ها، پرتو درمانی معده یا بدنبال هر درمانی که دستگاه گوارش را تحت تأثیر قرار دهد اتفاق بیفتد. ممکن است بخشی از روده که لاکتوز را هضم می کند حین درمان درست کار نکند. برای عده ای علائم عدم تحمل لاکتوز (نفخ، دل درد و اسهال) چند هفته یا چند ماه بعد از اتمام درمان یا بعد از بهبود روده ها برطرف می شود.

فرنی شکلاتی فاقد لاکتوز

مواد لازم:

60 گرم شکلات
1 لیوان خامه غیر لبنی یا شیر فاقد لاکتوز
1 قاشق غذا خوری نشاسته ذرت
یک چهارم لیوان شکر،1 قاشق مربا خوری وانیل
شکلات را در یک ماهیتابه کوچک یا در فویل آلومینیومی آب کنید. نشاسته ذرت و شکر را با هم مخلوط کنید. بخشی از مایع (شیر فاقد لاکتوز) را به آن اضافه کنید و بهم بزنید تا زمانی که نشاسته حل شود. سپس باقیمانده مایع را به آن اضافه کنید و در درجه حرارت متوسط تا زمان گرم شدن، مخلوط را حرارت دهید. بعد آن را با شکلات مخلوط کرده و بهم بزنید تا سفت شود و جوش بیاید. سپس از روی حرارت بردارید و وانیل را با آن مخلوط و سرد کنید.

این غذا حدود یک و نیم لیوان می باشد و نصف این مقدار حاوی 382 کالری انرژی و 1 گرم پروتئین می باشد.

یبوست

برخی داروهای ضد سرطان و برخی داروهای دیگر مانند داروهای ضد درد سبب یبوست می شوند. همچنین اگر غذا به اندازه کافی حاوی مایع یا فیبر نباشد یا در صورت بستری بودن به مدت طولانی نیز یبوست اتفاق می افتد

چند توصیه برای پیشگیری و درمان یبوست:

مقدار زیادی مایعات بنوشید.(حداقل 8 لیوان در روز). این کار به نرم شدن مدفوع کمک می کند.
حدود نیم ساعت قبل از اجابت مزاج یک نوشیدنی داغ بنوشید.
اگر با توجه به نوع سرطان خود، محدودیتی در مصرف غذاهای پرفیبر ندارید از موادی مانند نان جو، سنگک و غلات، میوه های خشک شده (خشکبار)، سبوس گندم، جوانه گندم، میوه ها و سبزی های تازه و نخودفرنگی میل کنید. سیب زمینی را بعد از شست وشوی کامل پخته و همراه پوست میل کنید. از مایعات در حجم زیاد برای کمک به اثر فیبر در تنظیم حرکات روده استفاده کنید.
هر روز چند حرکت ورزشی انجام دهید.


خستگی و افسردگی

درمان سرطان ممکن است هفته ها یا ماه ها طول بکشد. این درمان حتی ممکن است سبب ایجاد بیماری یا ناراحتی هایی علاوه بر بیماری اصلی شود.خستگی طی درمان سرطان با عوامل متعددی مرتبط است از جمله:

در طول شبانه روز به اندازه کافی استراحت کنید:
به جای یک بار استراحت طولانی مدت، زمان های کوتاهی را برای استراحت در طول روز در نظر بگیرید.
برای استراحت خود در طول روز برنامه ریزی کنید.
فعالیت های معمول خود را تا حد امکان سبک تر و کوتاهتر کنید و بیش از توان خود کار طولانی مدت انجام ندهید.
غذاهای مورد علاقه خود را در زمان هایی که جلسات درمان دارید صرف کنید تا همزمانی مصرف آن ها با جلسات درمان خاطره بدی از آن غذاها در ذهنتان به جا نگذارید.
در صورت امکان، پیاده روی های کوتاه مدت و تمرینات ورزشی منظم داشته باشید. در عده ای این عمل سبب کاهش خستگی و بهبود روحیه می شود.


پیشگیری از بیماری های ناشی از غذا
سیستم ایمنی بدن بیماران مبتلا به سرطان که در حال درمان هستند به علت مصرف زیاد داروهای ضد سرطان، ضعیف می شود وتوانائی بدن در ساختن سلول های سفید خون که نقش محافظتی بر علیه عفونت ها را ایفاد می کنند، کاهش می یابد. به همین علت این بیماری بایستی با دقت ویژه ای از عفونت ها و بیماری های ناشی از غذا اجتناب کنند. چند توصیه جهت پیشگیری از بیماری های ناشی از غذا (مانند مسمومیت های غذایی) به شرح ذیل است:

همه میوه ها و سبزی های خام را به خوبی بشوئید. اگر شکل آنها به گونه ای است که بخوبی قابل شستن نیستند(مانند تمشک) از خوردن آن ها اجتناب کنید. سطوح خارجی میوه هایی مانند خربزه و هندوانه را قبل از قاچ کردن به دقت بشوئید.
دست ها و ابزار مورد استفاده برای تهیه غذا(مانند چاقو و تخته برش) را قبل و بعد از تهیه غذا به خصوص بعد از استفاده از گوشت خام به دقت بشوئید.
گوشت یخ زده را در یخچال آب کنید نه در فضای آشپزخانه
گوشت و تخم مرغ را قبل از مصرف به طول کامل مغز پخت کنید.
از آب میوه پاستوریزه و شیر، پنیر و کشک پاستوریزه استفاده کنید.


توصیه های کلی برای پیشگیری از ابتلا به عفونت در طول شیمی درمانی

بهتر اس در طول شیمی درمانی اعمال دندانپزشکی صورت نگیرد. بنابراین قبل از شروع درمان اعمال دندانپزشکی خود را تکمیل کنید.
تغذیه سالم و بهداشتی داشته باشید و به اندازه کافی استراحت کنید.
از حضور در اماکن پر ازدحام، تماس نزدیک و روبوسی با افراد مبتلا به بیماری عفونی و واگیردار مانند سرماخوردگی اجتناب کنید.
هر روز استحمام کنید، به طور مرتب دست های خود را بشوئید و بهداشت دهان و دندان را رعایت کنید.
در هنگام آشپزی و یا کار با دستگاه های مختلف در محیط کار از دستکش استفاده کنید تا از خراش، بریدگی و سوختگی پوست دست ها در امان باشید.
اگر به طور اتفاقی دست یا ناحیه ای از بدن خود را بریدید، زخم را تمیز و پوشیده نگه دارید. با پزشک یا پرستار خود درباره داروها و آنتی بیوتیک های لازم و نگهداری از زخم مشورت کنید.


آیا مصرف مکمل های ویتامین و املاح مفید می باشد؟

بیمارانی که در طی درمان تغذیه خوبی داشته باشند بهتر قادر هستند با بیماری و عوارض جانبی درمان مقابله کند. اما با این حال هیچ مدرک علمی مبنی بر اینکه مکمل های غذایی یا داروهای گیاهی قادر به درمان سرطان و یا توقف آن باشند وجود ندارد. به طور مؤکد مصرف غذاهای بهداشتی و سالم برای دریافت طبیعی ویتامین ها، املاح و سایر مواد مغذی توصیه می شود.

مصرف بسیاری از انواع ویتامین ها و املاح حتی به میزان کم می تواند بسیار خطرناک باشد. مصرف مقادیر زیادی از چند نوع ویتامین حتی ممکن است در مسیر طبیعی و صحیح درمان وقفه ایجاد کند. پس برای جلوگیری از بروز مشکلات، این فرآورده ها را خودسرانه مصرف نکنید و از پزشک خود راهنمایی بخواهید.

نکات قابل توجه برای اطرافیان فرد مبتلا به سرطان

در طول دوره درمان اطرافیان بایستی نکات مربوط به « پیگیری مشکلات تغذیه ای در طول درمان» را مطالعه کنند. این افراد لازم است توصیه های زیر را نیز به خاطر داشته باشند:

ذائقه فرد بیمار هر روز تغییر می کند. ممکن است چند روز به علت بی اشتهایی غذاهای مورد علاقه خود را نخورد و زمانی دیگر غذاهایی را که در گذشته علاقه ای به آن نداشته با رغبت میل کند.
میان وعده آماده بایستی همواره در دسترس بیمار قرار داشته باشد.(مانند پوره سیب، فرنی، هویج حلقه حلقه شده و...)
همواره مقدار غذای آماده در منزل داشته باشید تا هر زمانی که فرد بیمار تمایل داشت آن را میل کند.
ممکن است بیمار برای چند روز تا زمان کمتر شدن عوارض جانبی درمان فقط میل به یک یا دو نوع غذا داشته باشد. حتی ممکن است تمایلی به هیچ نوع غذایی نداشته باشد. در این صورت او را به خوردن مایعات تشویق کنید.
با بیمار در مورد نیازها و نگرانی ها و آنچه که حالش را بهبود می بخشد صحبت کنید. امید دادن و پشتیبانی از بیمار به او کمک می کند تا احساس کند بیماری اش تحت کنترل و رو به بهبود است.
بیمار را مجبور به خوردن یا نوشیدن نکنید و تنها او را تشویق و از او حمایت کنید.


بعد از اتمام دوره درمان
بیشتر عوارض جانبی به دنبال پرتودرمانی، شیمی درمانی و سایر درمان ها که روی تغذیه بیمار اثر می گذارند، پس از اتمام دوره درمان خودبه خود برطرف می شوند. گاهی اوقات ممکن است عوارضی همچون کاهش وزن و مشکلات تغذیه ای، پس از اتمام درمان همچنان باقی بمانند.

بعد از ا تمام دوره درمان و احساس بهبودی، ممکن است به فکر استفاده از یک راهنمای تغذیه سالم بیفتید. درست مانند دوره درمان که از برنامه غذایی مناسبی پیروی می کردید در این زمان با اهمیت نیز باید به فکر تغذیه مناسبی باشد. هیچ تحقیقی در این مورد که تغذیه از

عود مجدد سرطان پیشگیری خواهد کرد وجود ندارد.



نکات اساسی زیر را به خاطر داشته باشید:
به مصرف میوه ها و سبزی ها اهمیت بدهید. سبزی ها و میوه های خام یا پخته و انواع آب میوه طبیعی، تأمین کننده ویتامین ها، املاح و فیبر مورد نیاز بدن می باشند.
مصرف انواع نان و غلات به خصوص به شکل سبوس دار مانند نان سنگک و بربری توصیه می شود. این گروه از مواد غذایی منابع خوبی از کربوهیدرات های مرکب، ویتامین ها، املاح و فیبر هستند.
در مصرف چربی، نمک، شکر، سوسیس، کالباس و ترشیجات زیاده روی نکنید. از فرآورده های لبنی کم چرب و از گوشت بدون چربی و مرغ پوست گرفته در قطعات کوچک استفاده کنید. از روش های پخت کم چرب مانند آب پز، بخارپز و کباب کردن استفاده کنید.


راهکارهایی برای کمک به بازگشت به تغذیه عادی
غذاهای ساده و رایج و انواعی که به راحتی آماده می شوند طبخ کنید.
غذا را در حجم کافی برای دو تا سه وعده تهیه کنید و اضافه هر وعده را برای وعده های دیگر در فریزر نگهداری کنید.
گاهی غذاهای آماده و غذاهایی که راحت پخته می شوند خریداری و مصرف کنید.
به عادات و روش هایی که قبلاً در زمان غذا خوردن از آن لذا می بردید برگردید و دوباره آن ها را آزمایش کنید.
گاهی از دوستان یا اعضاء خانواده خود را در پخت و پز یا خرید مواد غذایی کمک بگیرید.


مثال هایی از مایعات صاف شده

آبگوشت بدون چربی صاف شده
نوشابه های کربناته
انواع آب میوه صنعتی، طبیعی(مانند آب مرکبات) و نکتارها
عصل
ژله
دسر ژلاتینی ساده
لیموناد
آب سبزیجات مانند آب هویج و آب گوجه فرنگی
قهوه
چای
آب
مثال هایی از غذاهای مایع صاف نشده

انواع آب میوه و نکتارها
آبگوشت
کره، خامه،روغن و مارگارین
نوشابه های کربناته
سوپ
قهوه، چای
ماست ساده تازه یا فریز شده
عسل، ژله، شربت
انواع شرف شیر میوه ای و شیر یخی
فرنی نشاسته ذرت
پوره سیب زمینی
مخلوط یکنواخت شده (چرخ شده) غلت
تکه های ر یز شده گوشت در آبگوشت
بستنی نرم شده
لیموناد
سوپ یکنواخت شده
پوره ریز شده میوه ها
آب سبزیجات (آب هویج، آب گوجه فرنگی و...)
میان وعده های ساده و سریع

فالوده سیب
بیسکوئیت
کیک، کلوچه، نان شیرینی
شیر ساده، شیر کاکائو
انواع میوه ها (تازه و کنسرو شده)
خشکبار
انواع سالادها و دسرها
تخم مرغ آب پز
بستنی، ماست یخ زده و ماست ساده
شیر میوه ای
نان و کره بادام زمینی
پیتزا، فرنی، انواع ساندویچ ها
انواع سبزیجات خام یا پخته
نان و پنیر
ذرت و انواع غلات بو داده

برای بیماران سرطانی نحوهء تغذیه در طول شیمی درمانی بسیار مهم است. هدف اصلی در قبل, بعد و در طول درمان , حفظ کالری کافی برای حفظ وزن بیمار, پروتئین کافی برای قدرتمند ساختن سیستم ایمنی, بالابردن توانایی بدن , افزایش تحمل بدن در برابر درمان است. در حالی که سعی میکنید کالری و پروتئین بدن خود را تامین کنید, در نظر داشته باشید که گنجاندن کمبودهای تغذیه ای در برنامه غذایی خود بسیار مهم است. از پزشک ویا متخصص تغذیه خود بپرسید که آیامی توانید مولتی ویتامین استفاده کنید.عوارض جانبی درمان ممکن است غذاخوردن را کمی مشکل کند. راهنمایی های زیرمواد تغذیه ای مورد نیاز شما را , به شما معرفی کند:

- پذیرای غذاهای جدید باشید

- در وعده های غذایی خود کم و آرام بخوربد.

- اگر احساس گرسنگی نمی کنید یک غذای سبک و سالم بخورید.

- سعی کنید در محیط های تازه غذا بخورید

- قبل از غذا خوردن کمی قدم بزنید.

- در رژیم غذایی خود ویتامین هایی از قبیل میوه, سبزیجات و غلات بگنجانید


مقدار زیادی آب و مایعات بنوشید

- مایعات به بدن کمک می کند تا با افزایش حجم ادرار از یبوست جلوگیری شود. ادرار مکررهمچنین از مشکلات کلیه و مثانه جلوگیری میکند.

- نوشیدن مایعات زیاد باعث جایگزین شدن آب از دست رفته از طریق استفراغ ویا اسهال می شود

- نوشیدن آب, نوشیدنی های غیر شیرین با طعم های مختلف و بدون کافئین بسیار مفید است. این مایعات سموم را از بدن دفع می کنند.


به اندازه کافی پروتئین مصرف کنید

- پروتئین در ساختار ماهیچه ها, استخوان, پوست و خون دخالت دارد.

- پروتئین زخم ها را التیام داده و به سیستم ایمنی بدن کمک میکند.

- بهترین منابع پروتئین ماست, تخم مرغ, مرغ, گوشت های بدون چربی وکره بادام زمینی است

- در صورت تمایل از استفادهء پودرهای پروتئین و دیگر مکمل های غذایی, بهتر است با پزشک خود مشورت کنید.


به اندازه کافی کالری مصرف کنید

- کالری به عنوان سوخت بدن مصرف میشود. بدن این سوخت را برای انجام تمام عملیات های خود شامل التیام دادن استفاده میکند

- بهترین منابع کالری بستنی, آووکادو و تخم مرغ است.

- همچنین کره, آب گوشت و سس های مختلف میتوانند از غذاهای پر کالری باشند.

در حال حاضر، بیش از ۱۴ میلیون فرد مبتلا به سرطان در جهان زندگی می کنند. مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری های آمریکا تخمین می زند که تا سال ۲۰۳۰، تعداد مبتلایان به سرطان در جهان به بیش از ۲۱ میلیون نفر هم برسد...

تاکنون حدود ۲۰۰ نوع سرطان در دنیا شناسایی شده و محققان معتقدند که بسیاری از آنها اگر در مراحل اولیه تشخیص داده شوند، قابل درمان خواهندبود. یکی از مشکلاتی که بیماران مبتلا به سرطان که در حال شیمی درمانی هستند، با آن دست و پنجه نرم می کنند، مشکلات تغذیه ای، محدودیت های غذایی، بی اشتهایی و تغییر حس چشایی است. به همین دلیل در صفحه «سفره سالم» این شماره، چند نکته ساده و کاربردی تغذیه ای را به این گروه از بیماران پیشنهاد می کنیم تا با رعایت آنها بتوانند لذت بیشتری از غذایی که می خورند، ببرند و فایده بیشتری هم به بدنشان برسانند.


اگر غذایتان بی مزه است...

به غذاهای خود سس های خانگی بدون مواد افزودنی بزنید.

هنگام پخت غذاهای گوشتی، مقداری سس خردل، سس کچاپ، سس سویا، سبزی های معطر یا سرکه اضافه کنید. سیر سرخ کرده هم طعم خوبی به گوشت ها می دهد.

از روز قبل، گوشت را در مخلوطی از سیر و پیاز رنده شده بخوابانید.

پودر انواع مغزها را هنگام سرو به غذاها اضافه کنید.

انواع پنیر مانند پنیر چدار می توانند طعم متفاوتی به غذای شما بدهند.

به نوشیدنی های خود مقداری عسل، دارچین یا شکر بیفزایید.

به غذاهای شیرین، مقداری شکر قهوه ای، شیره خرما یا عسل، اضافه کنید.

به جای افزودن نمک اضافی به غذاهایی که حس می کنید طعم چندان مطلوبی ندارند، کمی گلپر، آبلیمو یا سرکه به آنها بیفزایید.

با غذاهایی که ته مزه شیرینی دارند، خرما و کشمش بخورید.

با غذاهایی که ته مزه ترشی دارند یا با انواع خورش ها، آلو بخورید.


اگر غذایتان زیادی شیرین است...

اگر تغییر حس چشایی باعث می شود برخی از غذاها را بیش از اندازه شیرین حس کنید، کمی نمک یا آبلیموی تازه هنگام سرو به آنها بیفزایید.

به نوشیدنی های شیرین و برپایه شیر که می خواهید طعم ملایم تری داشته باشند، کمی ماست، قهوه فوری یا شیر پرچرب اضافه کنید.

اگر حس دهانی تان بیش از اندازه به شیرینی حساس شده، نوشیدنی های بدون شکر را مصرف کنید. شیر ساده، قهوه های فوری بدون شکر و انواع چای می توانند گزینه های خوبی برای شما باشند.

به جای خوراکی های شیرین، مواد غذایی ای مانند پنیر، تخم مرغ، مغزها و کره بادام?زمینی را در برنامه صبحانه و عصرانه خود داشته باشید.

از شیرین کننده های مصنوعی استفاده نکنید.

در کنار غذاهای شیرین، سبزی ها و صیفی های تازه و فراوان بخورید.


اگر می خواهید روند شیمی درمانی تان به خوبی سپری شود...

در طول شیمی درمانی، غلات کامل و سبوس دار را جایگزین غلات آرد سفید کنید.

به جای آبمیوه های صنعتی، آبمیوه های تازه و سالم خانگی بخورید تا هم کمی جبران کمبود وزنتان بشود و هم آنتی اکسیدان های بیشتری به بدنتان برسد.

برای تقویت ایمنی بدنتان، میوه ها و سبزی هایی با رنگ تیره مانند پرتقال، هویج، آلو سیاه، کلم بروکلی، اسفناج، گوجه فرنگی، فلفل دلمه ای های رنگی، توت فرنگی، انگور قرمز، گریپ فروت قرمز، هلو، زردآلو، فلفل سبز، هندوانه، انبه، انار، آلبالو، گیلاس، تمشک، شاه توت و ذرت بخورید.

نصف بشقاب غذای هر وعده تان از انواع سبزی های تازه تشکیل شده باشد. در ضمن، به سالادهای خود نخودفرنگی، گوجه فرنگی گیلاسی، جعفری و ذرت شیرین اضافه کنید.

روزی ۴ میوه فصل بخورید.

هفته ای ۲ تا ۳ وعده حبوبات را در برنامه غذایی تان بگنجانید.

لبنیات کم چرب بخورید.

از روغن زیتون، روغن بذر کتان و روغن کانولا برای طبخ غذاهایتان استفاده کنید.

دور کره و روغن های جامد را خط بکشید.

میوه ها و مغزهای خام را در وعده صبحانه هم داشته باشید.

همراه چای و نوشیدنی های خود، یک تکه کوچک شکلات تلخ هم بخورید.

کمتر گوشت قرمز و گوشت های فرآوری شده بخورید.

برای مدتی خوردن غذاهای سرخ کرده را کنار بگذارید.

میوه های خشک را در میان وعده هایتان داشته باشید.

تاحد امکان، ماهی، میگو، گوشت بوقلمون، شترمرغ و سینه مرغ را جایگزین گوشت قرمز کنید.

تا می توانید در طول روز، آب بخورید.

مصرف آب کرفس هم برایتان مفید است.

خوراکی های حاوی ویتامین c مانند انواع مرکبات، کیوی، فلفل دلمه ای و پیاز را در طول روز مصرف کنید.


اگر دچار عوارض شیمی درمانی شده اید...

اگر در اثر شیمی درمانی دچار کاهش اشتها شده اید هم هیچ کدام از وعده های غذایی خود را حذف نکنید. شما می توانید حجم کمتری غذا اما در وعده های بیشتری بخورید.

اگر حوصله جویدن ندارید، از اطرافیان خود بخواهید که غذاها را برای شما له یا رنده کنند.

اگر در اثر شیمی درمانی دچار اسهال شدید، مصرف برنج بدون روغن یا کم روغن، موز و سیب را در برنامه روزانه تان داشته باشید.

برای پیشگیری از خشکی دهان، مصرف شیر و ماست در طول روز و سوپ رقیق قبل از غذا را فراموش نکنید.

اگر دچار یبوست شدید، روغن زیتون و آلوی خیس شده همراه غذاهای خود بخورید.

اگر دچار سوزش گلو و حلق هستید، از مصرف انواع فلفل تازه و پودری خودداری کنید.

برای پیشگیری از تهوع هنگام غذا خوردن در طول دوره های شیمی درمانی، برای مدتی قید مصرف غذاهایی را که بوی زیاد یا طعم تندی دارند بزنید.

حتی زمانی که تهوع و استفراغ دارید، تاجایی که می توانید آب بنوشید.


اگر می خواهید غذاهایتان ایمن باشد

تخم مرغ هایی را که خارج از یخچال نگهداری می شوند یا تاریخ مصرفشان گذشته است، نخرید و نخورید.

تاریخ مصرف تمام خوراکی هایی را که می خواهید بخرید، نگاه کنید.

خوراکی های باز و فله ای نخرید.

لبنیات غیرپاستوریزه و محلی نخورید.

از مصرف غذاهای مانده بپرهیزید.

میوه ها و سبزی هایی را که از نحوه شستشوی آنها خبر ندارید، نخورید.

برای مدتی دور غذاهای رستورانی را خط بکشید.

در مورد مصرف گیاهان دارویی، دمنوش ها و مکمل های غذایی حتما با پزشک مشورت کنید.

دید کلی
مردم از شنیدن واژه شیمی درمانی وحشت دارند و براین باورند که هر فردی که شیمی درمانی می‌شود، به بیماری سرطانی و درمان ناپذیری مبتلاست و بزودی زندگی را وداع خواهد کرد، در حالی که چنین نیست.
تاریخچه
اصول علم شیمی درمانی ، عمدتا در طول سالهای 1935 ـ 1919 برقرار گردید. ولی فقط از این موقع و بخصوص با ظهور سولفونامیدها و آنتی بیوتیکها بود که استفاده از مواد به عنوان محصولات مفید طبی واقعیت یافت. تنها مواد شیمی درمانی که قبل از زمان "پل ارلیش" شناخته شده بود، از گنه برای درمان مالاریا ، اپیکا برای اسهال آمیبی و جیوه برای درمان علائم سفلیس تجاوز نمی‌کرد.
سیر تحولی و رشد
30 سال اول قرن بیستم ، شاهد پیشرفت مواد شیمی درمانی مفیدی بود که در بین آنها ، ترکیبات آلی حاوی فلزات سنگین مانند آرسنیک ، جیوه و آنتیموان ، رنگها و تغییرات چندی در مولکول کینسین بود. این مواد ، پیشرفتهای فوق‌العاده‌ مفیدی را نشان داد، ولی با این حال زیانهایی در برداشت. 30 سال دیگر از قرن بیستم ، شامل دوران بیشترین پیشرفت در زمینه شیمی درمانی است.

برای اولین بار شیمی درمانی بین المللی در سال 1334 (ه.ش.) صورت گرفت. در آن زمان ، تنها یک داروی ضد سرطان وجود داشت، اما امروزه هزاران داروی جدید و موثر کشف شده است و هر ساله نیز افزون بر ده هزار نفر با شیمی درمانی نجات می‌یابند.
عوارض ناشی از شیمی درمانی
تهوع ، استفراغ ، سرکوب مغز استخوان ، اختلالات خونی ، پوستی و متابولیک ، عصبی و گوارشی و عفونی ، ریزش مو ، زخم و عفونت زبان و دهان ، تغییرات و قطع عادت ماهانه در زنان ، اختلال و کاهش اسپرم در مردان.



نحوه استفاده از داروهای ضد سرطان
برای سلولهای سرطانی حساس به دارو بکار روند.

دارو باید به سلول وخیم برسد.

باید تنها در مرحله سیکل سلولی تجویز شود برای آنکه دارو موثر باشد.

پیش از ایجاد مقاومت دارویی ، سلول های سرطانی از بین برود.
داروهای مورد مطالعه در شیمی درمانی
خواسته درمان یک بیماری عفونی بدون صدمه زدن به میزبان ، تا حدودی بوسیله آنتی بیوتیکی به نام پنی‌سیلین تا انجام رسیده است. در سالهای اخیر ، سولفونامیدها و سولفونها ، بسیاری از فنلها و مشتقات آنها ، مواد ضد مالاریا ، سورفاکتانها و مهمتر از همه ، آنتی‌بیوتیکها مورد مطالعه قرار گرفتند و برای استفاده در پزشکی معرفی شدند. پیشرفت این داروهای جدید موجب شد که بعضی داروهای قدیمی در رده داروهای کم اهمیت قرار گیرند و یا فقط از نظر تاریخی مورد توجه باشند.

اطلاعات در مورد مواد شیمی درمانی و موارد استعمال آنها می‌تواند بر حسب بیماریها و عفونتهایی که بر ضد آنها مصرف می‌شوند یا بصورت ترکیبات جداگانه یا گروههایی از ترکیبات وابسته بهم رده‌بندی گردند.