موضوع: زندگی نامه امام علی (ع)

ولادت حضرت علي (ع) در کعبه

علي (ع) دست پرورده پيامبر(ص)

نخستين کسي که اسلام آورد

ازدواج با دختر پيامبر(ص)

سيره عملي امام علي (ع)

امام علي(ع) حامي بي نظير پيامبر(ص)

پيک و نماينده مخصوص پيامبر(ص)

حضرت علي(ع) در غار حرا

مثلث شخصيت حضرت علي(ع)

پيمان برادري با پيامبر(ص)

امام علي(ع) و ليلة المبيت

معجزات امام علي(ع)

فضائل امام علي(ع)

فضائل امام علي (ع) در کلام خلفا

حجة الوداع و روز غدير

نص بر امامت حضرت علي(ع)

خلافت پس از رسول خدا(ص)

سکوت و خانه نشيني امام علي(ع)

مظلوميت اميرالمؤمنين(ع)

فعاليتهاي امير مؤمنان(ع) در دوران خلفا

جلوگيري از گسترش فضايل امام علي(ع)

خلافت خلفا و منطق اميرالمؤمنين(ع)

امام علي(ع) و عثمان

علل گرايش مردم به خلافت امام علي(ع)

بيعت مردم با امام علي(ع)

خدمات اجتماعي حضرت علي(ع)

کارگزاران امام علي(ع)

عوامل مخالفت با امام علي(ع)

شهادت اميرمؤمنان (ع)

andisheqom.com

ولادت حضرت علی(ع)در کعبه

ولادت امام علی - علیه السلام- در كعبه به اعتراف علمای اسلام

علما و دانشمندان بزرگ شیعه و اهل سنت در این كه ولادت امام علی - علیه السلام- در خانه كعبه واقع شده است، اتفاق نظر دارند، حتی مرحوم «اردو بادی» در این موضوع كتاب قطوری نگاشته است.[1] در این قسمت به نظر برخی از علمای شیعه و اهل سنت اشاره می كنیم:

نظر برخی از علمای اهل سنت
1ـحاكم نیشابوری:
«اخبار در مورد این كه فاطمه بنت اسد«علی بن ابی طالب»را در خانه كعبه به دنیا آورد، در حد تواتر است.»[2]
2-حافظ گنجی شافعی:
«أمیر المؤمنین علی علیه السلام در مكه و در داخل بیت الله الحرام در شب جمعه سیزدهم رجب سال سی ام عام الفیل، متولد شد، و جز او مولودی در بیت الله الحرام تولد نیافته است، نه پیش از او و نه پس از او. این امتیاز نشانه بزرگی مقام و موقعیت او بود كه شامل حال او گشت.» [3]
3ـابن صباغ مالكی:
«علی بن ابی طالب علیه السلام در شب جمعه سیزدهم رجب سال سی ام عام الفیل ـ23 سال قبل از هجرتـدر مكه مشرفه در بیت الله الحرام متولد گشت. این فضیلت را خداوند به جهت جلال و بزرگی و كرامت علی علیه السلام به او اختصاص داده است. . .» [4]
4ـاحمد بن عبد الرحیم دهلوی در«ازاله الخفاء»نظیر عبارت فوق را نقل كرده است.[5]
5ـعلامه ابن جوزی حنفی می گوید، در حدیث آمده است:
«فاطمه بنت اسد در حال طواف خانه خدا بود كه درد زایمان او را فرا گرفت. در همین حال درب كعبه باز شد و فاطمه داخل كعبه گشت و در آن جا، علی علیه السلام را به دنیا آورد.»[6]
6ـابن مغازلی شافعی از زبیده دختر عجلان نقل می كند:
«وقتی فاطمه بنت اسد درد زایمانش شدید شد، ابو طالب بسیار ناراحت گشت. در همین حال حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلم سر رسید و از او پرسید: عمو جان چراناراحتی؟گفت: فاطمه در ناراحتی زایمان بسر می برد. حضرت به نزد فاطمه رفت. آن گاه دست ابو طالب را گرفت و فاطمه هم به دنبال آنها، به سوی خانه خدا راه افتادند. حضرت، فاطمه را داخل كعبه برد و به او فرمود: إجلسی علی إسم الله، به نام خدا بنشین، سپس او را درد شدیدی فرا گرفت و كودك زیبا و پاكیزه ای به دنیا آورد كه مثل زیبایی او را ندیده بودم و ابو طالب اسم او را علی گذاشت و پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم قنداقه علی را گرفت و به منزل فاطمه برد.»[7]
7-علامه سكتواری بسنوی:
«اول كسی كه در كودكی در اسلام میان اصحاب به نام«حیدره»ـیعنی شیرـنامگذاری شد، سید و مولای ما«علی بن ابی طالب»است، زیرا موقعی كه علی علیه السلام در داخل كعبه به دنیا آمد، پدرش ابو طالب در سفر بود. مادرش فاطمه با تفأل به خیر، او را همنام پدرش كه«اسد»بود، نام گذاشت.»[8]
8ـعلامه محمد مبین انصاری حنفی:
«ولادت علی علیه السلام در مكه در داخل بیت الله الحرام بوده است و هیچ كس غیر از«علی»در چنین مكان مقدسی به دنیا نیامده است.»[9]
9ـصفی الدین حضرمی شافعی، می نویسد:
«ولادت علی علیه السلام در كعبه مشرفه بوده است. او نخستین و آخرین كسی است كه در این مكان مقدس به دنیا آمده است.» [10]
10ـعباس محمود عقاد مصری:
«علی علیه السلام در داخل كعبه به دنیا آمد و خداوند به او عنایتی فرمود كه هرگز بر بتهاسجده نكرد. . . .» [11]
11ـآلوسی: «این ماجرا بسیار بجا و شایسته بود كه خدای متعال اراده كرد تا پیشوای امامان در جایی به دنیا آید كه قبله مؤمنان است. منزه است پروردگاری كه هر چه را در جای خود می نهد، و او بهترین حاكمان است.»
در ادامه می نویسد:
«چنان كه برخی گفته اند، گویا علی علیه السلام نیز خواست به خانه كعبه كه تولدش در آن افتخاری برای او بود، خدمتی كند. به همین جهت بود كه بتهای خانه كعبه را از فراز به زیر افكند، زیرا در پاره ای از روایات آمده كه خانه خدا، به درگاه خداوند شكایت كرد و گفت: پروردگارا تا چه وقت در اطراف من، این بتها را پرستش می كنند؟و خدای تعالی به او وعده داد كه آن مكان مقدس را از بتها پاك خواهد كرد. . . .» [12]
علامه امینی قدس سره در الغدیر بیش از بیست نفر از علمای اهل سنت و كتابهای آنان را نام می برد كه به صراحت نوشته اند علی بن ابی طالب علیه السلام در داخل كعبه مكرمه به دنیا آمده است. [13]
خانه و زادگاه تو، بیت خداست یا علی
چهره دلگشای تو قبله نماست یا علی
زمزمه ولادتت، سوره مؤمنون بود
روز نخست بر لبت ذكر خداست یا علی

نظر علمای شیعه

علمای شیعه به اتفاق آرا معتقدند امیر مؤمنان علی علیه السلام در داخل كعبه به دنیا آمده و این فضیلت، فقط منحصر به اوست و كسی جز او این افتخار نصیبش نخواهد شد. برای نمونه، كلام برخی از دانشمندان بزرگ شیعه را به اختصار می آوریم:
1ـسید رضی، گرد آورنده نهج البلاغه، (متوفی 406):
«ولادت علی علیه السلام در مكه و در خانه خدا در سیزده رجب سی سال بعد از عام الفیل بود. . . و من كسی را كه مانند علی بن ابی طالب علیه السلام در خانه خدا به دنیا آمده باشد نمی شناسم.» [14]
2ـشیخ مفید (متوفی 413):
«علی علیه السلام در روز جمعه سیزده رجب سی سال بعد از عام الفیل در مكه در داخل بیت الله الحرام به دنیا آمد. نه كسی بعد از او و نه كسی قبل از او به این مقام مفتخر نشده است.» [15]
3ـعلامه جلیل سید مرتضی (متوفی 436):
«علی در خانه خدا به دنیا آمد و هیچ كس در این فضیلت شریك و نظیر او نیست.» [16]
4ـمفسر كبیر مرحوم قطب الدین راوندی (متوفی 573):
«محل ولادت علی صلی الله علیه و آله و سلم، خانه خدا و بیت الله الحرام بود و هیچ كس جز او در این مكان تولد نیافته است.» [17]
5ـعلامه حلی (متوفی 726):
«هیچ كس در كعبه مكرمه، جز این علی بن ابی طالب علیه السلام متولد نشده است، نه قبل از او و نه بعد از او.» [18]
6ـمفسر بزرگ امین الاسلام مرحوم طبرسی (متوفی 548) صاحب تفسیرمجمع البیان:
«هرگز كسی غیر از علی علیه السلام در خانه خدا به دنیا نیامده است، نه پیش از او و نه پس از او.» [19]
7ـابن شهر آشوب (متوفی 588):
«فرزند پاكیزه (علی علیه السلام) از نسل پاكیزه در محل پاكیزه ای به دنیا آمد. چنین كرامتی برای چه كسی یافت می شود؟زیرا شریفترین بقعه ها حرم و مكه است و شریفترین محل حرم، مسجد است، و شریفترین محل مسجد، كعبه مكرمه است، و مولودی جز علی علیه السلام در این مكان مقدس یعنی كعبه به دنیا نیامده است، پس علی علیه السلام در بهترین مكانی كه ممكن بوده متولد شده است.» [20]
8ـمحقق اربلی (متوفی 692):
«علی علیه السلام در مكه مكرمه در داخل خانه خدا در سیزدهم رجب سی سال بعد از عام الفیل به دنیا آمد. هیچ كس قبل از او و بعد از او به این فضیلت بزرگ مفتخر نشد، و این فضیلت و شرفی است كه خدای سبحان به خاطر جلال و كرامت آن حضرت اختصاص به او داده است.» [21]
9ـعلامه مجلسی (متوفی 1110):
«علی علیه السلام در مكه مكرمه در خانه خدا در ماه رجب، سی سال بعد از عام الفیل، به دنیا آمد.» [22]
10ـمورخ شهیر محمد بن خاوند:
«ولادت علی علیه السلام در داخل كعبه بود. هیچ كس این سعادت نصیبش نشد، جز علی بن ابی طالب علیه السلام. تولد علی علیه السلام در كعبه، از نظر تاریخ و روایت قطعی است و هیچ تردید و شبهه ای در آن راه ندارند.» [23]
بیش از پنجاه نفر از بزرگان شیعه در آثار خود به تولد علی علیه السلام در كعبه اشاره دارند. برای آگاهی بیشتر در این زمینه به كتاب ارزشمند«الغدیر»مراجعه نمایید. [24]

پی نوشتها:
[1] . الغدیر، ج 6، ص. 27
[2] . مستدرك حاكم نیشابوری، ج 3، ص 550، (در شرح حال حكیم بن حزام).
[3] . كفایه الطالب، ص. 407
[4] . الفصول المهمه، ص. 30
[5] . الغدیر، ج 6، ص. 22
[6] . تذكره الخواص، ص. 20
[7] . مناقب ابن مغازلی، ص 6، ح 3، الفصول المهمه، ص. 30
[8] . محاضره الاوائل، ص 79 به نقل از: الاحقاق، ج 7، ص. 490
[9] . وسیله النجاه، محمد مبین حنفی، ص 60، (چاپ گلشن فیض لكهنو).
[10] . وسیله المآل، حضرمی شافعی، ص. 282
[11] . عبقریه الامام علی، ص. 23
[12] . ر. ك: الغدیر، ج 6، ص. 22
[13] . علاقمندان می توانند برای اطلاع بیشتر به كتاب الغدیر، ج 6، ص 21ـ23، مراجعه نمایند.
[14] . خصائص الائمه، ص. 39
[15] . ارشاد مفید، ج 1، ص. 5
[16] . ر. ك: الغدیر، ج 6، ص. 24
[17] . خرائج و جرائح راوندی، ج 2، ص. 888
[18] . ر. ك: الغدیر، ج 6، ص. 24
[19] . ر. ك: الغدیر، ج 6، ص. 26
[20] . مناقب ابن شهرآشوب، ج 2، ص. 175
[21] . كشف الغمه، باب المناقب، ج 1، ص. 81
[22] . مرآه العقول، ج 5، ص. 275
[23] . روضه الصفا، فی آداب زیارت المصطفی، الجزء الثانی.
[24] . الغدیر، ج 6، ص 24ـ. 27.

سيد اصغر ناظم زاده قمي - مظهر ولايت، ص 22

علی(ع)دست پرورده پیامبر(ص)

هر گاه مجموع عمر امام علی - علیه السلام - را به پنج بخش قسمت كنیم، نخستین بخش آن را زندگی امام پیش از بعثت پیامبرتشكیل می دهد. عمر امام در این بخش از ده سال تجاوز نمی كند، زیرا لحظه ای كه حضرت علی - علیه السلام - دیده به جهان گشود بیش از سی سال از عمر پیامبر - صلی الله علیه و آله - نگذشته بود؛ و پیامبر در سن چهل سالگی به رسالت مبعوث شد.[1]
حساسترین حوادث زندگی امام در این بخش همان شكل گیری شخصیت حضرت علی (ع) و تحقق ضلع دوم ازمثلث شخصیت وی به وسیله پیامبر است. این بخش از عمر، برای هر انسانی، از لحظه های حساس و ارزنده زندگی او شمرده می شود. شخصیت كودك در این سن، همچون برگ سفیدی، آماده پذیرش هر شكلی است كه بر آن نقش می شود؛ و این فصل از عمر، برای مربیان و آموزگاران، بهترین فرصت است كه روحیات پاك و فضایل اخلاق كودك راكه دست آفرینش در نهاد او به ودیعت نهاده است پرورش دهند و او را با اصول انسانی و ارزشهای اخلاقی و راه و رسم زندگی سعادتمندانه آشنا سازند.
پیامبر عالیقدر اسلام، به همین هدف عالی، تربیت حضرت علی - علیه السلام - را پس از تولد او به عهده گرفت . هنگامی كه مادر حضرت علی - علیه السلام - نوزاد را خدمت پیامبر آورد با علاقه شدید آن حضرت نسبت به كودك روبرو شد. پیامبر از وی خواست كه گهواره حضرت علی را در كنار رختخواب او قرار دهد از این جهت، زندگانی امام از روزهای نخست بالطف خاص پیامبر توأم شد. نه تنها پیامبر گهواره حضرت علی را در موقع خواب حركت می داد، بلكه در مواقعی ازروز بدن او را می شست و شیر در كام او می ریخت، و در موقع بیداری با او با كمال ملاطفت سخن می گفت . گاهی او رابه سینه می فشرد و میگفت :
این كودك برادر من است و در آینده ولی و یاور و وصی و همسر دختر من خواهد بود.
به سبب علاقه ای كه به حضرت علی داشت هیچ گاه از او جدا نمی شد و هر موقع از مكه برای عبادت به خارج شهر می رفت حضرت علی - علیه السلام - را همچون برادر كوچك یا فرزند دلبندی همراه خود می برد. [2]
هدف از این مراقبت ها این بود كه دومین ضلع مثلث شخصیت حضرت علی - علیه السلام - كه همان تربیت است، به وسیله اوشكل گیرد و هیچ كس جز پیامبر در این شكل گیری مؤثر نباشد.
امیر مؤمنان در سخنان خود خدمات ارزنده پیامبر - صلی الله علیه و آله - را یاد كرده، می فرماید:
و قد عملمتم موضعی من رسول الله - صلی الله علیه و آله - بالقرابه القربیه و المنزله الخصیصه، وضعنی فی حجره و انا ولد یضمنی الی صدره و یكنفنی فی فراشه و یمسنی جسد و یشمنی عرفه و كان یمضغ ثم یلقمنیه .[3]
شما ای یاران پیامبر، از خویشاوندی نزدیك من با رسول خدا و مقام (احترام) مخصوصی كه نزد آن حضرت داشتم كاملاًآگاه هستید و می دانید كه من در آغوش پر مهر او بزرگ شده ام ؛ هنگامی كه نوزاد بودم مرا به سینه خود می گرفت ودر كنار بستر خود از من حمایت می كرد و دست بر بدن من می مالید، و من بوی خوش او را استشمام می كردم، و او غذادر دهان من می گذاشت .

پی نوشتها:
[1] . برخى مانند ابن خشاب در كتاب موالید الائمه مجموع عمر على (ع ) را شصت و پنج و مقدار عمر آن حضرت را پیش ازبعثت دوازده سال دانسته است . به كتاب كشف الغمه نگارش مورخ معروف على بن عیسى اربلى (متوفاى سال 693ه ـ ق ) ج 1ص 65مراجعه شود.
[2] . كشف الغمه، ج 1 ص 90
[3] . نهج البلاغه عبده ، ج 2 ص 182 خطبه قاصعه.
جعفر سبحاني - فروغ ولايت، ص 16

نخستین كسی كه اسلام آورد

نخستین افتخار علی ـ علیه السلام ـ در این دوران پیشگام بودن وی در پذیرفتن اسلام، و یا به عبارت صحیح‏تر، ابراز و اظهار اسلام دیرینه خویش است زیرا علی ـ علیه السلام ـ از كوچكی یكتاپرست بود و هرگز آلوده به بت پرستی نبود[1] تا اسلام او به معنای دست كشیدن از بت پرستی باشد (در حالی كه در مورد سایر یاران پیامبر چنین نبود)
پیشگام بودن در پذیرفتن اسلام، ارزشی است كه قرآن مجید روی آن تكیه كرده و صریحا اعلام نموده است كه كسانی كه در گرایش به اسلام پیشگام بوده‏اند، در پیشگاه خدا ارزش والایی دارند، آنجا كه می‏فرماید: «و پیشگامان، پیشگام، آنان مقربانند.»[2]
توجه خاص قران به موضوع «سبقت در گروش به آیین اسلام» به حدی است كه حتی كسانی را كه پیش از فتح مكه ایمان آورده و جان و مال خود را در راه خدا بذل نموده‏اند، از افرادی كه پس از پیروزی مسلمانان برمكیان، ایمان آورده و جهاد كرده‏اند، برتر شمرده است چه رسد به كسانی كه پیش از هجرت و در سالهای نخست ظهور اسلام، مسلمان شده‏اند، آنجا كه می‏فرماید:
«كسانی از شما كه پیش از پیروزی (فتح مكه) در راه خدا انفاق كردند و سپس به جهاد پرداختند، با كسانی كه بعد از آن در راه خدا انفاق و جهاد كردند، یكسان نیستند، بلكه آنان در پیشگاه خدا مقامی برتر دارند و خداوند به هر دو وعده نیك داده است...»[3]
علت برتری امیان مسلمانان پیش از فتح مكه (كه در سال هشتم هجری صورت گرفت) این است كه آنان در موقعی ایمان آورند كه اسلام در جزیره العرب به اوج عظمت نرسیده بود و هنوز پایگاه بت پرستان یعنی شهر مكه به صورت دژ شكست ناپذیری باقی بود و خطرهایی از هر طرف جان و مال مسلمانان را تهدید می‏كرد. البته مسلمانان پس از مهاجرت به مدینه و گرایش اوس و خزرج و قبایل اطراف مدینه به اسلام، از پیشرفت و ایمنی نسبی برخوردار بودند و در بسیاری از درگیریهای نظامی غالب و پیروز می‏شدند، ولی خطر هنوز بكلی برطرف نشده بود. بنابراین در صورتی كه گروش به اسلام و بذل مال و جان در چنین شرائطی، از ارزش خاصی برخوردار باشد، قطعا اظهار ایمان و اسلام در آغاز دعوت پیامبر كه قدرتی جز قدرت قریش و نیرویی جز نیروی بت پرستان در كار نبود، ارزش بالاتر و بیشتری خواهد داشت. از این نظر سبقت در اسلام در میان یاران پیامبر، از افتخارات مهم بشمار می‏رفت
با این توضیح میزان ارزش پیشگامی علی ـ علیه السلام ـ در اسلام به خوبی روشن می‏گردد.
دلائل پیشگامی علی ـ علیه السلام ـ در اسلام
دلائل و شواهد پیشگامی علی ـ علیه السلام ـ در متون اسلامی به قدری فراوان است كه بیان همه آنها از حد گنجایش این كتاب بیرون است ولی به عنوان نمونه تعدادی از آنها را ذیلا می‏آوریم:

الف - پیش از همه، خود پیامبر اسلام ـ صلی الله علیه و آله ـ به پیشقدم بودن علی ـ علیه السلام ـ تصریح كرده و در میان جمعی از یاران خود فرمود:
«نخستین كسی كه در روز رستاخیز با من در كنار حوض (كوثر) ملاقات می‏كند پیشقدمترین شما در اسلام، علی بن ابی طالب است.» [4]

ب - دانشمندان و محدثان نقل می‏كنند:
حضرت محمد ـ صلی الله علیه و آله ـ روز دوشنبه به نبوت مبعوث شد و علی ـ علیه السلام ـ فردای آن روز (سه شنبه) با او نماز خواند.[5]

ج - امام در خطبه «قاصعه» می‏فرماید: «آن روز اسلام جز به خانه پیامبر و خدیجه راه نیافته بود و من سومین نفر آنها بودم. نور وحی و رسالت را می‏دیدم، و بوی نبوت را می‏شنیدم.»[6]

د - امام در جای دیگر از سبقت خود در اسلام چنین یاد می‏كند:«خدایا من نخستین كسی هستم كه به سوی تو بازگشت، و پیام تو را شنید و به دعوت پیامبر تو پاسخ گفت و پیش از من جز پیامبر اسلام كسی نماز نگزارد.»[7]

ه ـ علی ـ علیه السلام ـ می‏فرمود: من بنده خدا و برادر پیامبر و صدیق اكبرم، این سخن را پس از من جز دروغگوی افترأ ساز، نمی‏گوید. من هفت سال پیش از مردم با رسول خدا نماز گزاردم .[8]

و - عفیف بن قیس كندی می‏گوید:
من در زمان جاهلیت بازرگان عطر بودم. در یكی از سفرهای تجارتی وارد مكه شدم و مهمان عباس (یكی از بازرگانان بزرگ مكه) شدم، در یكی از روزها در مسجدالحرام در كنار عباس نشسته بودم، در این هنگام كه خورشید به اوج رسیده بود، جوانی به مسجد در آمد كه صورتش همچون قرص ماه نورانی بود، نگاهی به آسمان كرد و سپس رو به كعبه ایستاد و شروع به خواندن نماز كرد، چیزی نگذشت كه نوجوانی خوش سیما به وی پیوست و در سمت راست او ایستاد. سپس زنی كه خود را پوشانده بود، آمد و در پشت سر آن دو نفر قرار گرفت و هر سه با هم مشغول نماز و ركوع و سجود شدند.
من (از دیدن این منظره كه در مركز بت پرستان، سه نفر آیین دیگری غیر از مرام بت پرستی را برگزیده‏اند) در شگفت ماندم، رو به عباس كرده و گفتم: حادثه بزرگی است! او نیز این جمله را تكرار كرد و افزود: آیا این سه نفر را می‏شناسی؟ گفتم: نه. گفت: نخستین كسی كه وارد شد جلوتر از هر دو نفر ایستاد، برادر زاده من محمد بن عبدالله ـ صلی الله علیه و آله ـ، و دومین فرد، برادرزاده دیگر من علی بن ابی طالب ـ علیه السلام ـ، و سومین شخص همسر محمد است. و او مدعی است كه آیین وی از طرف خداوند نازل شده است و اكنون در روی زمین، جز این سه نفر كسی از این دین پیروی نمی‏كند.[9]
این قضیه بخوبی نشان می‏دهد كه در آغاز دعوت پیامبر اسلام ـ صلی الله علیه و آله ـ غیر از همسرش خدیجه، تنها علی ـ علیه السلام ـ آیین او را پذیرفته بوده است.

پی نوشت ها:
[1] . اخطب خوارزم، المناقب، نجف، المطبعه الحیدریه، 1385 ه.ق، ص 18.
[2] . والسابقون السابقون اولئك المقربون (واقعه: 10-11)
[3] . لایستوى منكم من انفق من قبل الفتح و قاتل اولئك اعظم درجه من الذین انفقوامن بعد و قاتلوا وكلاً وعد الله الحسنى (حدید:10).
[4] . اوّلكم ورودا على الحوض اوّلكم اسلاما على بن ابیطالب:- ابن عبدالبر، الاستیعاب فى معرفه الاصحاب، چاپ اول، بیروت، داراحیا التراث العربى، 1328 ه.ق، ج 3، ص 28.- ابن ابى الحدید، شرح نهج البلاغه، تحقیق: محمد ابوالفضل ابراهیم، چاپ اول، قاهره، داراحیا الكتب العربیه، 1378ه.ق، ج 13، ص 119.با همین مضمون:- الحاكم النیشابورى، المستدرك على الصحیحین، تحقیق و اعداد: عبدالرحمن المرعشى، چاپ اول، بیروت، دارالمعرفه، 1406 ه.ق، ج 3، ص 17.
[5] . استنبى النبى یوم الاثنین و صلى على یوم الثلاثا:- ابن عبدالبر، الاستیعاب فى معرفه الاصحاب، چاپ اول، بیروت، داراحیا التراث العربى، 1328 ه.ق، ج 3، ص 32.- ابن اثیر، الكامل فى التاریخ، بیروت، دارصادر، 1399 ه.ق، ج 2، ص 57.این حدیث را حاكم نیشابورى از دو طریق به صورت «نبى رسول الله...» نقل كرده است.(المستدرك على الصحیحین، تحقیق و اعداد عبدالرحمن المرعشى، چاپ اول، بیروت، دارالمعرفه، 1406 ه.ق، ج 3، ص 112.
[6] . و لم یجمع بیت واحد یومئذ فى الاسلام غیر رسول الله ـ صلی الله علیه و آله ـ و خدیجه و انا ثالثهما، ارى نور الوحى و الرساله واشم ریح النبوه (نهج البلاغه، صبحى صالح، خطبه 192).
[7] . اللهم انى اول من اناب، و سمع و اجاب ،لم یسبقنى الا رسول الله ص بالصلوه. (همان كتاب، خطبه 131)
[8] . طبرى، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوك، بیروت دارالقاموس الحدیث، بى‏تا، ح 2، ص .312 الكامل، ح 2، ص 57.
[9] . به مآخذ زیر نگاه كنید:- ابن ابى الحدید، شرح نهج البلاغه، تحقیق: محمد ابوالفضل ابراهیم، چاپ اول، قاهره، داراحیا الكتب العربیه، 1378 ه.ق، ج 13، ص 226.- طبرى، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوك، بیروت، دارالقاموس الحدیث، (بى تا) ج 2، ص .212 (با اندكى اختلاف در لفظ.)- ابن ابى الحدید در همان كتاب این قضیه را از قول عبدالله بن مسعود نیز نقل كرده است كه او نیز در سفر به مكه شاهد چنین صحنه‏اى بوده است.
مهدي پيشوايي ـ سيره پيشوايان، ص30

ازدواج با دختر پیامبر(ص)

حضرت علی - علیه السلام - بنابر امر الهی و سنت حسنه اسلامی، بر آن می شود كه در بحران جوانی به كشتی زندگانی خود سكونت و آرامش بخشد. اما شخصیتی چون حضرت علی - علیه السلام - هرگز در همسر گزینی به یك آرامش نسبی و موقت اكتفا نمی كند و آفاق دیگر زندگانی را از نظر دور نمی دارد. از این رو خواستار همسری می شود كه از نظر ایمان و تقوی ودانش و بینش و نجابت و اصالت، «كفو» و همشأن او باشد. چنین همسری جز دختر رسول خد حضرت فاطمه، زهرا - سلام الله علیها - كه به همه خصوصیات او از هنگام تولد تا آن زمان كاملاً آشنایی داشت، كسی دیگر نبود.

خواستگاران حضرت زهرا - علیه السلام -

پیش از حضرت علی - علیه السلام - افرادی مانند ابوبكر و عمر آمادگی خود را برای ازدواج با دختر پیامبر - صلی الله علیه و آله - اعلام كرده بودند و هر دو از پیامبر یك پاسخ شنیده بودند و آن اینكه درباره ازدواج زهرا منتظر وحی الهی است .
آن دو كه از ازدواج با حضرت زهرا نومید شده بودند با سعد معاذ رئیس قبیله اوس به گفتگو پرداختند و آگاهانه دریافتند كه جز حضرت علی - علیه السلام - كسی شایستگی ازدواج با حضرت زهرا - سلام الله علیها - را ندارد و نظر پیامبر - صلی الله علیه و آله - نیز به غیر او نیست . از این رو دسته جمعی در پی حضرت علی - علیه السلام - رفتند و سرانجام او را در باغ یكی از انصار یافتند كه با شتر خودمشغول آبیاری نخلها بود. آنان روی به علی كردند و گفتند: اشراف قریش از دختر پیامبر - صلی الله علیه و آله - خواستگاری كرده اند وپیامبر در پاسخ آنان گفته است كه كار زهرا منوط به اذن خداست و ما امیدواریم كه اگر تو (با سوابق درخشان و فضایلی كه داری) از فاطمه خواستگاری كنی پاسخ موافق بشنوی و اگر دارایی تو اندك باشد ما حاضریم تو را یاری كنیم .
با شنیدن این سخنان دیدگان حضرت علی - علیه السلام - را اشك شوق فرا گرفت و گفت : دختر پیامبر - صلی الله علیه و آله - مورد میل وعلاقه من است .این را گفت و دست از كار كشید و راه خانه پیامبر را، كه در آن وقت نزد ام سلمه بسر می برد، در پیش گرفت . هنگامی كه در خانه رسول اكرم را كوبید پیامبر فوراً به ام سلمه فرمود: برخیز و در را باز كن كه این كسی است كه خدا و رسولش او را دوست می دارند.
ام سلمه می گوید: شوق شناسایی این شخص كه پیامبر او را ستود آنچنان بر من مستولی شد كه وقتی برخاستم دررا باز كنم نزدیك بود پایم بلغزد. من در را باز كردم و حضرت علی - علیه السلام - وارد شد و در محضر پیامبر - صلی الله علیه و آله - نشست، اماحیا و عظمت محضر پیامبر مانع آن بود كه سخن بگوید، لذا سر به زیر افكنده بود و سكوت بر مجلس حكومت می كرد. تا اینكه پیامبر - صلی الله علیه و آله - سكوت مجلس را شكست و گفت : گویا برای كاری آمده ای ؟ حضرت علی - علیه السلام - در پاسخ گفت : پیوند خویشاوندی من با خاندان رسالت و ثبات و پایداریم در راه دین و جهاد و كوششم در پیشبرد اسلام بر شماروشن است . پیامبر - صلی الله علیه و آله - فرمود: تو از آنچه كه می گویی بالاتر هستی . حضرت علی - علیه السلام - گفت : آیا صلاح می دانید كه فاطمه را در عقد من درآورید؟[1]
1 حضرت علی - علیه السلام - در طرح پیشنهاد خود بر تقوا و سوابق درخشان خود در اسلام تكیه می كند و از این طریق به همگان تعلیم می دهد كه ملاك برتری این است نه زیبایی و ثروت و منصب .
پیامبر اكرم - صلی الله علیه و آله - از اصل آزادی زن در انتخاب همسر استفاده كرد و در پاسخ حضرت علی - علیه السلام - فرمود: پیش از شماافراد دیگری از دخترم خواستگاری كرده اند و من درخواست آنان را با دخترم در میان نهاده ام ولی در چهره او نسبت به آن افراد بی میلی شدیدی احساس كرده ام . اكنون درخواست شما را با او در میان می گذارم، سپس نتیجه را به شما اطلاع می دهم .
پیامبر - صلی الله علیه و آله - وارد خانه زهرا - سلام الله علیها - شد و او برخاست و ردا از دوش آن حضرت برداشت و كفشهایش را از پایش درآورد و پاهای مباركش را شست و سپس وضو ساخت و در محضرش نشست . پیامبر سخن خود را با دختر گرامیش چنین آغاز كرد:
علی فرزند ابوطالب از كسانی است كه فضیلت و مقام او در اسلام بر ما روشن است و من از خدا خواسته بودم كه تورا به عقد بهترین مخلوق خود در آورد و اكنون او به خواستگاری تو آمده است؛ در این باره چه می گویی ؟ در این هنگام زهرا - سلام الله علیها - در سكوت عمیقی فرو رفت ولی چهره خود را از پیامبر - صلی الله علیه و آله - برنگرداند و كوچكترین ناراحتی در سیمای اوظاهر نشد. رسول اكرم - صلی الله علیه و آله - از جای برخاست و فرمود: «الله اكبر سكوتها اقرارها» یعنی : خدا بزرگ است؛ سكوت دخترم نشانه رضای اوست .[2]

همشأنی روحی و فكری و اخلاقی

درست است كه در آیین اسلام هر مرد مسلمان كفو و همشأن مسلمان دیگری است و هر زن مسلمان كه در عقد مردمسلمانی درآید با همشأن خود پیمان زناشویی بسته است، ولی اگر جنبه های روحی و فكری را در نظر بگیریم بسیاری از زنان همشأن برخی مردان نیستند و بالعكس . مردان مسلمان شریف و اصیل كه از ملكات عالی انسانی و سجایای اخلاقی و دانش و بینش وسیع برخوردار باید با زنانی پیمان زناشویی ببندند كه از نظر روحیات و سجایای اخلاقی همشأن و مشابه آنان باشند. این امر درباره زنان پاكدامن و پرهیزگار كه از فضایل اخلاقی و اندیشه و بینش بلندبرخوردارند نیز حكمفرماست . هدف عمده ازدواج، كه برقراری سكونت و آرامش خاطر در طول زندگی است، جز بارعایت این نكته تأمین نمی شود و تا یك نوع مشابهت اخلاقی و محاكات روحی و جذبه روانی بر محیط زندگی سایه نگستراند پیوند زناشویی فاقد استواری لازم خواهد بود.
با توجه به این بیان، حقیقت خطاب الهی به پیامبر اكرم - صلی الله علیه و آله - روشن می شود كه فرمود:
«لو لم اخلق علیا لما كان الفاطمه ابنتك كفو علی وجه الارض»[3]
اگر علی را نمی آفریدم، برای دختر تو فاطمه هرگز در روی زمین همشأنی نبود.
به طور مسلم مقصود از این كفویت همشأنی مقامی و روحی است .

هزینه عقد و عروسی

تمام دارایی حضرت علی - علیه السلام - در آن زمان منحصر به شمشیر و زرهی بود كه می توانست به وسیله آنها در راه خداجهاد كند و شتری نیز داشت كه با آن در باغستانهای مدینه كار می كرد و خود را از میهمانی انصار بی نیاز می ساخت .
پس از انجام خواستگاری و مراسم عقد وقت آن رسید كه حضرت علی - علیه السلام - برای همسر گرامی خود اثاثی تهیه كندو زندگی مشترك خود را با دختر پیامبر آغاز كند. پیامبر اكرم - صلی الله علیه و آله - پذیرفت كه حضرت علی - علیه السلام - زره خود را بفروشد وض به عنوان جزئی از مهریه فاطمه - سلام الله علیها - در اختیار پیامبر بگذارد. زره به چهار صد درهم به فروش رفت . پیامبر قدری از آن را در اختیار بلال گذاشت تا برای زهرا عطر بخرد و باقیمانده را به عمار یاسر و گروهی از یاران خود داد تا برای فاطمه وعلی لوازم منزل تهیه كنند. از صورت جهیزیه حضرت زهرا - سلام الله علیها - می توان به وضع زندگی بانوی بزرگوار اسلام به خوبی پی برد. فرستادگان پیامبر - صلی الله علیه و آله - از بازار بازگشت و آنچه باری حضرت زهرا - صلی الله علیه و آله - تهیه كرده بودند به قرار زیر بود:
1 پیراهنی به بهای هفت درهم؛
2 یك روسری به بهای یك درهم؛
3 قطیفه مشكی كه تمام بدن را نمی پوشانید؛
4 یك تخت عربی از چوب و لیف خرما؛
5 دو تشك از كتان مصری كه یكی پشمی و دیگری از لیف خرما بود؛
6 چهار بالش، دو تا از پشم و دو تای دیگر از لیف خرما؛
7 پرده؛
8 حصیر هجری؛
9 دست آس؛
10 طشت بزرگ؛
11 مشكی از پوست؛
12 كاسه چوب برای شیر؛
13 ظرفی از پوست برای آب؛
14 آفتابه؛
15 ظرف بزرگ مسی؛
16 چند كوزه؛
17 بازوبندی از نقره؛
یاران پیامبر وسایل خریداری شده را بر آن حضرت عرضه كردند و پیامبر، در حالی كه اثاث خانه دختر خود را زیر و رو می كرد، فرمود «اللهم بارك لقوم جل انیتهم الخزف» یعنی : خداوندا، زندگی را بر گروهی كه بیشتر ظروف آنها راسفال تشكیل می دهد مبارك گردان .[4]

مهریه حضرت زهرا - سلام الله علیها -

مهریه دختر پیامبر - صلی الله علیه و آله - پانصد درم بود كه هر درم معادل یك مثقال نقره بود (هر مثقال 18نخود است).
مراسم عروسی دختر گرانمایه پیامبر اكرم - صلی الله علیه و آله - در كمال سادگی و بی آلایش برگزار شد. یك ماه از عقد پیمان زنانشویی می گذشت كه زنان رسول خدا به حضرت علی گفتند: چرا همسرت را به خانه خویش نمی برد؟ حضرت علی - علیه السلام - در پاسخ آنان آمادگی خود را اعلام كرد. ام ایمن شرفیاب محضر رسول خدا - صلی الله علیه و آله - شد و گفت : اگر خدیجه زنده بود دیدگان او از مراسم عروسی دخترش فاطمه روشن می شد.
پیامبر - صلی الله علیه و آله - وقتی نام خدیجه را شنید چشمان مباركش از اشك پر شد و گفت : او مرا هنگامی كه مه تكذیبم كردند تصدیق كرد و در پیشبرد دین خدا یاریم داد و یا اموال خود به گسترش اسلام مدد رساندن.[5]
ام ایمن افزود: دیدگان همه را به اعزام فاطمه به خانه شوهر روشن كنید.
رسول اكرم - صلی الله علیه و آله - دستور داد كه یكی از حجره ها را برای زفاف زهرا آماده سازند و او را برای این شب آرایش كنند.[6]
زمان اعزام عروس به خانه داماد كه فرا رسید، پیامبر اكرم - صلی الله علیه و آله - حضرت زهرا - سلام الله علیها - را به حضرت طلبید. زهرا - علیه السلام - درحالی كه عرق شرم از چهره اش می ریخت، به حضرت پیامبر رسید و از كثرت شرم پای او لغزید و نزدیك بود به زمین بیفتد. در این موقع پیامبر - صلی الله علیه و آله - در حق او دعا كرد و فرمود:
«اقالك الله العثره فی الدنیا و الاخره»
خدا تو را از لغزش در دو جهان حفظ كند.
سپس چهره زهرا را باز كرد و دست او را در دست علی نهاد و به او تبریك گفت و فرمود:
«بارك لك فی ابنه رسول الله یا علی نعمت الزوجه فاطمه»
سپس رو كرد به فاطمه و گفت :
«نعم البعل علی»
آنگاه به هر دو دستور داد كه راه خانه خود را در پیش گیرند و به شخصیت برجسته ای مانند سلمان دستور داد كه مهار شتر زهرا - سلام الله علیها - را بگیرد و از این طریق جلالت مقام دختر گرامیش را اعلام داشت .
هنگامی كه داماد و عروس به حجله رفتند، هر دو از كثرت شرم به زمین می نگریستند. پیامبر اكرم - صلی الله علیه و آله - وارد اطاق شد و ظرف آبی به دست گرفت و به عنوان تبرك بر سر و بر اطراف بدن دخترش پاشید و سپس در حق هر دو چنین دعا فرمود:
«اللهم هذه بنتی و احب الخلق الیّ اللهم و هذا اخی و احب الخلق الیّ اللهم اجعله ولیا و...».[7]
پروردگارا، این دختر من و محبوبترین مردم نزد من است . پرودگارا، علی نیز گرامی ترین مردم نزد من است .خداوندا، رشته محبت آن دو را استوارتر فرما و...

پی نوشتها:
[1] . حضرت علی - علیه السلام - در امر خواستگاری از یك سنت اصیل پیروی می كند. در حالی كه هاله ای از حیا او را فرا گرفته است .شخصاً و بی هیچ واسطه ای اقدام به خواستگاری می كند؛ و این نوع شجاعت روحی توأم با عفاف، شایان تقدیر است .
[2] . كشف الغمه، ج 1 ص 50
[3] . بحار الانوار، ج 43 ص 9
[4] . بحار الانوار، ج 43 ص 94 كشف الغمه، ج 1 ص 359 نبا به نوشته كتاب اخیر، همه اثاث منزل حضرت زهرا - سلام الله علیها - به 63درهم خریداری شد 4
[5] . بحار، ج 43 ص 130
[6] . همان، ص 59
[7] . بحار، ج 43 ص 96
آيت الله جعفر سبحاني - فروغ ولايت، ص 85 - 79