آخرالزمان در فرهنگ مهدويت
بي ترديد، جز ذات بي‌پايان خداوندي كه هم آغاز است و هم انجام، هر آغازي را انجام و هر شروعي را فرجامي است. زمان نيز مانند تمام مخلوقات الهي از اين قاعده مستثنا نيست. روزگاري بر دنيا سپري شده كه ديباچة كتاب زندگي دنيايي به شمار مي‌آيد و روزگاري نيز فصل پاياني اين كتاب خواهد بود. برگه‌هاي پايان كتاب زندگي انسان در زمين «آخر الزمان» خوانده مي‌شود.
آخر الزمان، اصطلاحي است كه در فرهنگ اغلب اديان بزرگ دنيا به چشم مي‌خورد و به ويژه در اديان ابراهيمي از برجستگي و اهميت خاص برخوردار است. اين اصطلاح معمولاً به روزگار پاياني دنيا و رويدادهايي كه ممكن است در اين بخش از زندگي جهان به وقوع بپيوندد، گفته مي‌شود. اديان بزرگ، درباره آخرالزمان پيش‌گويي‌هايي كرده‌اند. براي مثال در «انجيل» چنين آمده است «... و اين را بدان كه اوقات صعب در زمان آخر خواهد رسيد، زيرا كه مردم خود دوست و زرپرست و مغرور و متكبر و كفرگو و نافرمان والدين و حق ناشناس و بي‌دين و بي‌الفت و بي‌وفا و خبث‌كننده و بي پرهيز و بي‌حلم و با خوبان بي‌اعتنا و خائن و كم حوصله و عبوس خواهند بود و عيش را برخدا ترجيح مي‌دهند. »
در معارف ارزشمند اسلامي اين اصطلاح در دو معناي كلي به كار رفته است:
1. مدت زماني طولاني كه با ولادت پيامبر اسلام(صلّی الله علیه و آله و سلّم) آغاز و با شروع رستاخيز بزرگ پايان مي‌يابد. از اين‌رو آن پيامبر الهي را پيامبر آخرالزمان نيز ناميده‌اند.
2. مدت زماني كه با ولادت واپسين جانشين پيامبر اسلام(صلّی الله علیه و آله و سلّم) حضرت مهدي (عجل الله تعالی فرجه الشریف) آغاز مي‌شود. اين گسترة زماني زمان غيبت و ظهور را در برگرفته، با شروع قيامت به انجام مي‌رسد.
روايات اهل بيت (علیهم السّلام) نشان مي‌دهد:
الف) با سپري شدن اين دوران، بساط زندگي دنيوي برچيده مي‌شود و مرحله‌اي جديد در نظام آفرينش آغاز مي‌گردد.
ب) آخرالزمان خود به دو مرحلة كاملاً متفاوت تقسيم مي‌شود:
نخست دوراني كه انسان به مراحل پاياني انحطاط اخلاقي مي‌رسد و فساد و ستم همه جوامع بشري را فرا مي‌گيرد و واپسين اميدهاي بشري به نااميدي مي‌گرايد و ديگر دوراني كه عصر تحقق وعده‌هاي الهي است و با قيام مصلح جهاني آغاز مي‌شود.
كليات عقايد مربوط به آخرالزمان تقريباً از سوي همه فرقه‌هاي بزرگ اسلام پذيرفته شده است، ولي در خصوص وابستگي اين تحولات به ظهور مهدي موعود و نيز هويت مهدي موعود اختلاف نظر وجود دارد. شيعيان دوازده امامي حضرت مهدي(ع) و حكومت جهاني او را حسن ختام حيات بشر در كره زمين و او را همان موعود امت‌ها مي‌دانند. در نظر آنان با ظهور حضرت مهدي(عج) برخي از ائمه و نيكان و صالحان و نيز بدان و تبهكاران تحت عنوان «رجعت» به دنيا باز مي‌گردند و زندگي دنيايي پايان مي‌يابد.
با گلگشت در كلمات نوراني معصومان(علیهم السّلام) واژه‌هايي را مي‌يابيم كه بيانگر پيوند مهدويت و آخرالزمان است، اين واژه‌ها عبارت است از:
1. آخرالزمان (پايان زمان)
امام صادق(علیه السّلام) پيشواي ششم مي‌فرمايد: رسول گرامي اسلام(صلّی الله علیه و آله و سلّم) به علي(علیه السّلام) فرمود: آيا تو را بشارت ندهم؟ آيا تو را خبر ندهم؟ عرض كرد: بله يا رسول‌الله. آن حضرت فرمود: هم اينك جبرئيل نزد من بود و مرا خبر داد، قائمي كه در آخرالزمان ظهور مي‌كند و زمين را پر از عدل و داد مي‌سازد، همان‌گونه كه از ظلم و جور آكنده شده، از نسل تو و از فرزندان حسين(علیه السّلام) است.
2. «لاتذهب الدنيا؛ دنيا به پايان نرسد»
اين تعبير بيانگر حتمي بودن تحقق حوادثي است كه پس از آن ذكر مي‌شود.
عبدالله بن مسعود مي‌گويد: رسول گرامي اسلامي(صلّی الله علیه و آله و سلّم) فرمود: دنيا به پايان نرسد، مگر اين‌كه امت مرا مردي رهبري كند كه از اهل بيت من است و به او مهدي گفته مي‌شود.
و روشن است دنيا به پايان نمي‌رسد، مگر اين‌كه بخش پاياني‌اش (آخرالزمان) را پشت سرگذارد.
3. «لاتقوم الساعه؛ قيامت برپا نمي‌شود»
پيامبر گرامي اسلام(صلّی الله علیه و آله و سلّم) فرمود «قيامت برپا نمي‌شود تا آن‌كه قيام كننده‌اي به حق از خاندان ما قيام كند، و اين هنگامي است كه خداوند به او اجازه فرمايد، و هركس از او پيروي كند، نجات يابد و هركس از او سرپيچد، هلاك خواهد شد...»
4. «لاتنقضي الايام؛ روزها منقضي نگردد»
رسول خدا(صلّی الله علیه و آله و سلّم) فرمود: روزها منقضي نگردد، تا اين‌كه مردي از اهل بيت من برزمين حكومت كند كه هم نام من است.
5. «لولم يبق من الدنيا الّايوم واحد؛ اگر از دنيا بيش از يك روز باقي نماند.»
اميرمؤمنان(علیه السّلام) بر فراز منبر در شهر كوفه چنين فرمود « اگر از دنيا بيش از يك روز باقي نماند، خداوند آن‌روز را چنان طولاني خواهد كرد كه مردي از خاندانم برانگيخته شود.»
6. «عند انقطاع من الزمان؛ در بخش پاياني زمان»
پيامبراكرم(صلّی الله علیه و آله و سلّم) فرمود: هنگام پايان زمان و آشكار شدن فتنه‌ها، مردي هست كه به او مهدي گفته مي‌شود و بخشش بسيار دارد.
نشانه‌هاي آخرالزمان
اين محدودة زماني نشانه‌هايي دارد كه اصطلاحاً «علائم آخرالزمان» خوانده مي‌شود. علاوه بر اصطلاح رايج علائم آخرالزمان در فرهنگ مسلمانان، اصطلاح مشابه ديگري به نام « اشراط الساعه » وجود دارد. اين اصطلاح كه بيش‌تر نزد اهل سنت رايج است، به نشانه‌هاي وقوع قيامت اختصاص دارد، ولي رواياتي كه ذيل اين عنوان ذكر شده، نشان مي‌دهد بسياري از نشانه‌هاي آن چون نشانه‌هاي آخر الزمان است و مي‌توان بسياري از نشانه‌هاي آخرالزمان را نشانه‌هاي قيامت دانست.
هماگونه كه اشاره شد، آخرالزمان به دو بخش متفاوت تقسيم مي‌شود. براساس روايات، بخش اول بسيار دشوار خواهد بود. بخشي از مشخصه‌هاي اين عصر عبارت است از:
1. گريز از دين
پيامبرگرامي اسلام(صلّی الله علیه و آله و سلّم) ويژگي‌هاي انسان‌هاي اين دوران را اين‌گونه بر شمرده است: زماني بر مردم خواهد آمد كه دينشان درهم‌هايشان خواهد بود و زنان، قبله‌هايشان، براي طلا و نقره، ركوع و سجود به‌جا مي‌آورند. آنها همواره در حيرت و مستي خواهند بود. نه بر مذهب مسلماني‌اند و نه بر مسلك نصراني.
2. دنياپرستي
رسول خدا(صلّی الله علیه و آله و سلّم) فرمود: زماني بر امت من مي‌آيد كه در آن زمان، درون‌هاي مردم پليد مي‌شود، ولي ظواهرشان به طمع مال دنيا آراسته مي‌گردد.
به آن‌چه در پيشگاه خداوند است، دل نمي‌بندند، كارشان ريا و تظاهر است، خوف از خدا به دلشان راه نيابد و خداوند آنها را به عذابي فراگير دچار سازد.
آنها چون انساني در حال غرق شدن، خداوند را مي‌خوانند، ولي خداوند دعايشان را مستجاب نمي‌كند.
3. آزمايش‌هاي بزرگ
يكي ديگر از ويژگي‌هاي دوران آخرالزمان، امتحاناتي است كه انسان‌ها در اين دوران پشت سر مي‌گذارند. با اين آزمون‌ها مردم به دو گروه كاملاً متفاوت تقسيم مي‌شوند: موفق‌ها و ناموفق‌ها.
اميرمؤمنان علي(علیه السّلام) دربارة نجات يافتگان اين دوران مي‌فرمايد: و آن زماني است كه از فتنه‌ها نجات نمي‌يابد، مگر مؤمني كه بي‌نام و نشان است. اگر در حضور باشند، شناخته نشوند و اگر غايب گردند، كسي سراغ آنها را نمي‌گيرد. آنها براي سيركنندگان در شب ظلماني جامعه ما، چراغ‌هاي هدايت و نشانه‌هايي روشنند. نه مفسده‌جو هستند و نه فتنه‌انگيز، نه در پي اشاعة فحشايند و نه مردمي سفيه و لغوگو! اينانند كه خداوند درهاي رحمتش را به رويشان باز مي‌كند و سختي‌ها و مشكلات را از آنها برطرف مي‌سازد.
پاسخ با نقل قول
