موضوع: طفلان مسلم

اين روزها همزمان با برگزاري مراسم عزاي حسيني بحث هاي گوناگوني پيرامون سريالهاي تاريخي صدا و سيما و بويژه طفلان مسلم در محافل مختلف مطرح مي شود. گمان نمي كنم كسي در به تصوير كشيدن قطعه هايي از تاريخ ايران و اسلام و تأثير آن بر دامنه آگاهيهاي جامعه ما و بويژه نسل جواني كه كمتر با تاريخ ملك و مكتب خود آشنايي دارد كمترين ترديدي داشته باشد و هم از اين جهت است كه بايد به اين رويكرد صدا و سيما با ديده تحسين نگريست و به انتظار كارهاي جذاب تر و فاخرترتهيه كنندگان اين مجموعه ها نشست.

جداي از مساله فوق بحث مهم نحوه نگرش تهيه كنندگان سريالهاي تاريخي به مسئله تاريخ است. اگر اين نگرش مطابق با واقع و بر مبنا ي حقيقت نباشد نه تنها بر ذهن مخاطب اثر منفي خواهد داشت بلكه بايد مدتهاي طولاني همه و همه كار و تلاش كنند تا بخشي از اثرات منفي اين نگرش نادرست را در مورد قطعاتي از تاريخ بي اثر نمايند. حال اگر رسانه ملي به موضوعي بپردازد كه از اساس مبناي درستي ندارد بعيد است حتي با كاري مداوم و در زماني مستمر بتوان اثرات تخريبي آن را از افكار جامعه زدود و از اين مقوله است سريال طفلان مسلم عليه السلام كه در نزد اصحاب تاريخ و خبرگان حوزه تاريخ اسلامي از تحريفات مسلم مرتبط با فاجعه جانگداز عاشوراست.

اگر اين ادعا بر خوانندگان عزيزي كه كمتر مطالعات تاريخي دارند گران آمده باشد بايد عرض كرد كه متاسفانه از اين دست مقولات و موضوعات در تاريخ اسلام و بويژه در سده هاي نخست آن كم نبوده و نيست.

يكي از آثار پژوهشي ارجمند در اين ريشه تلاش مرحوم علامه مرتضي عسكري (ره) در باره افشاي جعليات تاريخي صدر اسلام است. آن مرحوم در تحقيقي كه به چاپ رسيده از وجود يكصد و پنجاه صحابه ساختگي و جعلي براي پيامبر گرامي اسلام كه اصلا وجود خارجي نداشته اند و راويان آنها را ساخته و از زبانشان روايتهايي را از رسول گرامي اسلام نقل كرده اند خبر داده است.

مرحوم علامه در يك كتاب مستقل درباره شخصي بنام عبدالله بن سبا – كه اهل سنت او را صحابه پيامبر دانسته و رشد و نماي مذهب شيعه را منتسب به اومي دانند در تحقيق عالمانه اي اثبات نمود اساسا چنين فردي وجود خارجي نداشته است!

پس از علامه عسكري مرحوم آيت الله نعمت الله صالحي نجف آبادي با رويكردي عقلاني به تاريخ و روايات نگريسته و در تلاشي هوشمندانه به مسئله غلو و تحريف در تاريخ وروايات پرداخته است.

وي به رغم كهولت سن ذهني جوان و نقاد داشت و از نظرات و نقدهاي منحصر به فردي در باره تحريفات تاريخي برخورداربود بر همين مبنا به نقد كتاب حماسه حسيني استاد شهيد مطهري پرداخت و بعضي از مطالب روضه ها ومراثي يي را كه آن شهيد عزيز در اثار خود آورده با ارجاعات مكرر به منابع دست اول اين دوره وديگر مستندات تاريخي متعددي نادرست و تحريفي دانسته است .

در ميان اين جعليات وتحريفات قضيه منسوب به فرزندان مسلم به دليل مهارت سازندگان ان در پردازش اين قصه كه به دليل ارتباط موضوع با كشته شدن دوكودك نابالغ سرتاسر عاطفي وبه يك درام شباهت دارداز ويژگي خاصي بر خوردار بوده وهست.

درباره نادرست بودن روايت تاريخي منتسب به طفلان مسلم نكات زير قابل تامل هستند :

1- نخستين كتاب مقتل درباره حوادث عاشورا مربوط به ابو مخنف لوط بن يحيي بن سعيدبن مخنف ازدي غامدي ( متوفاي 157هجري ) در قرن دوم هجري است

ابومخنف از شيعيان اميرالمومنين علي (ع) واز اهالي كوفه بود وبرخي مانند ابن النديم براي او بيش از سي وچند جلد كتاب درباره سيره و.. قائل شده اند وي نخستين حادثه نگار كربلاست واولين اثر مكتوب را درباره شهادت امام حسين وحادثه كربلا بنام مقتل الحسين نوشته كه بدليل دسترسي وي به برخي شاهدان واقعه عاشورا كه تعدادشان بسيار كم بودو تا آن زمان زنده بوده اند ونقل روايات از دو يا سه واسطه از شاهدان وحاضران ماجراي كربلا واز كساني كه وي به صحت گفتارشان در نقل حادثه اطمينان تمام داشته مانند: امام سجاد امام باقر زيد فرزند امام سجاد طرماح ضحاك بن عبدالله مشرقي معتبرترين كتاب در اين زمينه است و هم از اين جهت است كه مورخ و مفسر نامدار ايراني ابوجعفر محمدبن جرير طبري در كتاب تاريخ الرسل و الملوك خود تقريبا تمام مطالب مقتل ابومخنف را عينا آورده است.

در اين كتاب ارزشمند كه حجم مختصري دارد ودر صدر منبع دست اول تاريخي وحاوي مطالبي در باره حوادث پس از مرگ معاويه تا شهادت امام حسين مي باشد هيچ اثر و نشانه و يادي از طفلان مسلم وفرار ودستگيري وشهادت انان نيست. اين عدم پرداخت به مسئله خود دليل و سند محكمي بر نادرست بودن قضيه طفلان مسلم است

چگونه ميتوان تصور كرد اگر اين قضيه وقصه از صحت تاريخي برخورداربود از چشم تيزبين ابومخنف كه بفاصله دونسل از حادثه كربلا كتاب مقتل خود راكه حاوي 113 روايت گاه بسيار كوتاه مي باشد به دور مانده باشد؟

جرا از امام سجاد وامام باقر وحضرت زينب ويا مادراين دوطفل در طول سفربه كوفه وشام وبرگشت آنها ازشام به مدينه دراين باره كه در صورت وقوع از مهمترين مسائل پس ازشهادت امام حسين وحوادث كربلا به كوفه است هيچگونه سخني دراين باره بميان نيامده است.؟

2- در تواريخ قرن دوم تا چهارم هجري گاه به شهادت دو طفل نابالغ اشاره شده است

نخستين باري كه از شهادت دو طفل – نه طفلان مسلم – در تواريخ اسلامي ذكر مي شود در كتاب طبري است كه مي گويد اين خبر را به طور شفاهي از زكريا بن يحيي الضرير نقل مي كند كه وي نيز از چهار نفر پيشتر از خود اين واقعه را براي طبري به شرح زير نقل نموده است

طبري از قول زكريا مي نويسد:

هنگامي كه اسرا را به كوفه آوردند دو پسر بچه عبدالله بن جعفر يا فرزند فرزند جعفر برفتند و به مردي از قبيله طي پناهنده شدند وي گردنشان را زد و سرشان را نزد عبدالله بن زياد آورد عبدالله دستور داد گردن خود او را زدند و خانه اش را ويران كنند. (طبري ، محمدبن جرير/ تاريخ الرسل و الملوك/ چاپ مصر ، ج 5 ، ص 389).

همانگونه كه ملاحظه ميشود با اينكه اين كتاب بيشتر از دو قرن پس از حادثه كربلا نگاشته شده ولي در آن هيچ اشاره اي به طفلان مسلم وجود ندارد.

3- مورد دومي كه در تواريخ اسلامي به شهادت دو طفل اشاره دارد و از قضا آنها را فرزندان مسلم مي داند مربوط است به قرن چهارم و شيخ صدوق (متوفاي381 هجري )در كتاب امالي است. وي اين حادثه را با واسطه و به نقل از 8 نفر كه اخرين آنها ابي محمد نام داردو از بزرگان كوفه است در كتاب خود آورده است .شيخ صدوق درنقل اين روايت تاريخي هيچ اشاره اي به منابع مكتوب قبل از خود دراين زمينه ننموده و صرفامطلب رابصورت نقل قول وشفاهي آورده است.(قمي شيخ عباس/به نقل ازشيخ صدوق/حماسه كربلا /ترجمه نفس المهموم ص136/ انتشارات قائم آل محمد/قم/1384)

4- روايت ديگر كه اشاره به شهادت دو طفل در قضيه كربلا دارد مربوط به قرن ششم و مورخ معروف ابي المويد الموفق بن احمد المكي معروف به خوارزمي (متوفاي 568) است كه وي نيز اين حادثه را به طور شفاهي نقل كرده و آنان را فرزندان جعفر طيار مي داند نه مسلم بن عقيل . كتاب خوارزمي در زمره منابع دست دوم موضوع قيام كربلاست.(خوارزمي الموفق بن احمد مقتل الحسين ج 2 – ص 48 انتشارات مفيد قم – بي تا )

نكته جالب توجه در باره روايت خوارزمي آن است كه وي اين دو طفل را فرزندان جعفر طيار مي داند .غافل از اينكه جعفر بن ابيطالب برادر گرامي حضرت علي در سال هفتم هجري در جنگ موته به شهادت رسيد و فرزندان او در سال 61 هجري قطعا بالاي 54 سال سن داشته اند.

اينكه چگونه خوارزمي كه مورخ بزرگي است در نقل اين روايت تاريخي دچار اين اشتباه و سهو شده جاي تأمل بسيار دارد و بهترين دليل بر آن است كه ما نبايد به صرف اينكه مورخ نامداري مانند وي روايتي و حادثه اي را در كتاب خود نوشته شده بدون كنكاش و نقد و بررسي آن روايت را بپذيريم و نقل كنيم و به لحاظ تاريخي معتبر بدانيم.

در تاريخ اصل مسلم آن است كه محقق نبايد مقهور وتابع بدون دليل بزرگان گذشته شودواشتباهات وسهويات شان راناديده گرفته ياتكرار كند.

5- مرحوم علامه مجلسي در قرن 12 نيز به قضيه طفلان مسلم به نقل از شيخ صدوق پرداخته است .

6- مرحوم محدث قمي نيز در كتاب شريف نفس المهوم في مصيبه سيدنا الحسين المظلوم عليه السلام ضمن نقل حادثه مرتبط با دوطفل مسلم به نقل از مرحوم شيخ صدوق در اظهار نظري ستود ني مي گويد: كشته شدن اين دو طفل با اين تفصيل در نزد من بعيد است لكن من آن را بخاطر اعتماد به شيخ صدوق و رجال اسنادش ذكر كردم .(قمي شيخ عباس نفس المهموم في مصيبه سيدنا الحسين عليه السلام - ص 156 )

گذشته از بررسي متون تاريخي و روايتي كه از ابومخنف تا شيخ عباس قمي نگاشته شده اند نكات ديگري نيز به ذهن مي رسند:

1- دراين داستان ساختگي عبيدالله بن زياد خون آشام قسي القلبي كه به ده نفر زنازاده اي كه بر جسد مطهر حسين عليه السلام در كربلااسب راندند انعام مي دهد چگونه است كه بر سر كشتن اين دو طفل ناگهان رقيق القلب شده و دستور مي دهد غلام او گردن قاتل آن دو طفل را بزند؟!

2- اگر اين حادثه صحت داشته باشد كه ندارد مي بايست قبور اين دو طفل در كوفه ودر اطراف دارا لاماره در نزديكي مسجد كوفه كه قبر حضرت مسلم در زاويه غربي آن واقع است و در اطراف قبر مسلم پدرشان يا نزديكي آن باشد نه در اطراف كربلا و در روستاي مصيب كه در 30 كيلومتري كربلا واقع است. پرسش مهم اين است اين دو طفل اگر از زندان عبيدالله در كوفه رها شده باشند چگونه در طي يك روز مسير بيشتر از 80 كيلومتري كوفه به كربلا را با پاي پياده طي كرده اند و در مصيب اسير شده و به شهادت رسيده اند؟!

3- اگر اين دو كودك در مسير كربلا به كوفه از اردوي اسيران اهل بيت جداشده اندچگونه است كه مادر آنها و حضرت زينب وامام سجاد كه قافله سالار اسيران بودند دراين باره هيچ عكس العملي از خود نشان نداده و با خونسردي راهشان را بطرف كوفه ادامه داده اند؟آيا ميتوان اين بي تفاوتي را ازحتي انسانهاي عادي ومعمولي در باره ناپديدشدن دو كودك خردسال بي پدر انتظار داشت ؟ چه رسد به امام سجاد وشير زن كربلا زينب كبري با آنهمه احساس مسوليتي كه نسبت به همراهان مصيبت زده خود داشتند.

4- چگونه است كه ابوالفرج اصفهاني (متوفاي413) در قرن پنجم در كتابي بنام مقاتل الطالبين كه اسامي شهداي آل ابي طالب را تا سال 313 ذكر مي كند از نام اين دو طفل هيچ سخني به ميان نمي آورد؟

5- چگونه است كه شيخ مفيد در قرن پنجم( متوفاي 413) در كتاب الارشاد و سيد بن طاوس (متوفاي 664) در قرن هفتم در كتاب مقتل معروف خود بنام مقتل الحسين كه بنام اللهوف في قتلي الطفوف معروف است و هر دو از مقاتل دست دوم مشهور و معتبر شيعي هستند درباره دو طفل مسلم سكوت اختيار كرده و به نقل شيخ صدوق در اين باره هيچ وقعي ننهاده اند؟

6- اشتباه عجيب ديگر در نقل اين حادثه از مرحوم طبري است كه مدقق ومحقق ارجمند جناب آقاي حجت الله جودكي در مقاله عالمانه اي كه در اين زمينه نگاشته بخوبي به آن اشاره نموده و آن اينكه اگر روايت طبري را بپذيريم كه اين دو طفل فرزندان عبدالله بن جعفر طيار بوده اند بايد يادآور شويم عبدالله نه دو فرزند بلكه 5 فرزند پسر داشته كه سه فرزند وي عون، محمد وعبدالله در كربلا به شهادت رسيده و طفل نبوده اند و دو فرزند ديگر وي ابوبكر و عون اصغر در واقعه حره در سال 63 هجري به شهادت رسيده ودر مدينه دفن شده اند! (طبري ، همان ج 5 ص 393)

7- اگر روايت شيخ صدوق را مبني بر اينكه حضرت مسلم داراي 2 فرزند بوده بپذيريم بايد بدانيم همانگونه كه ابوالفرج اصفهاني نوشته است ( اصفهاني ، ابوالفرج، همان ص 40 )فرزندان مسلم بنامهاي عبدالله و محمد اولا طفل نبوده و ثانيا در كربلا به شهادت رسيده اند نه در مسير كربلا و يا در كوفه و از قضا شعارها و رجزهاي آنها به هنگام ميدان رفتن و مبارز طلبيدنشان در مقاتل آمده است.

8- نكته مهم ديگر كه به رويكرد رسانه ملي به اين قصه مرتبط ميشود نحوه پرداخت تصويري به اين ماجراي تحريفي و پر رنگ كردن نقش عشق مجازي با آن پرداخت ضعيف در آن بخاطر لابد جذب هرچه بيشتر مخاطبان است كه نمونه آن را در سريال امام علي در پرداخت غير واقعي وخلاف واقع نقش قطامه ديديم.

اگر كسي با الفباي فرهنگ جوامع عربي و بويژه در دهه هاي اول هجرت آشنا باشد- كه الان هم در بعضي از جوامع عربي مانند بعضي افغانهاي معاصر دختر را اولاد نمي دانند واگر ازكسي كه سه فرزند دختر داشته باشدبپرسند چند اولاد دارد پاسخ او اين است كه اولاد يعني فرزندپسر ندارد- محال است بپذيرد دختري در چنان موضع برتري نسبت به برادران خود مانند راحله در فيلم روز واقعه -كه از اساس بر مبناي خيال ساخته شده و ازصحت تاريخي برخوردارنيست- قرار گيردكه برادران خود را بره وار به اين سو و آن سو و در جهت اميال ونظرات خود بكشاند.

بهتر است دست اندركاران مستندات تاريخي در اين زمينه از خود حساسيت بيشتري بخرج داده و بابهره گيري از اصحاب نظروتاريخ بخصوص چاشني هاي وارد بر موضوعات تاريخي را با حساسيت مضاعفي مورد دقت قرار دهند تا نقض غرض حاصل كار و تلاش آنان نباشد.


gholamalirajaee.blogfa.com