کوفه در عصر ظهور
نويسنده: علی‌اکبر مهدی‌پور
روز ۱۲ رجب ۳۶ ه امیر مؤ‌منان (صلوات الله علیه) وارد کوفه شده، آنجا را به عنوان پایتخت دولت علوی برگزید، و به زودی فرزند برومندش حضرت بقیه الله (ارواحنافداه) به فرمان حق ظاهر شده، با اصحاب و فرشتگان و مؤ‌منان از مکهِ مکرمه حرکت نموده، کوفه را به عنوان پایتخت حکومت جهانی خود انتخاب می‌کند، همهِ مؤ‌منان از اقطار و اکناف جهان در آن جا گرد میآیند و آنجا به مدت ۳۰۹ سال پایتخت دولت مهدوی(عج) ، سپس پایتخت دولت خاندان عصمت و طهارت در دوران رجعت می‌شود.
روایات فراوانی در قداست و فضیلت کوفه وارده شده ، که با برخی از آنها در این نوشتار آشنا می‌شویم .
پایتخت دولت کریمه
دنیایی که در آن زندگی می‌کنیم دردزا و درد آلود است، سراسر درد و اندوه است و آینده‌ای که در برابر دیدگانمان ترسیم می‌شود، تاریک، ابهام‌آمیز و یأس‌آور است.
انسانها یکی پس از دیگری میآیند و می‌روند و التهاب سوزانِ این (فردایِ بهتر) را با خود به گور می‌برند، لکن روزی دیگر، انسانی دیگر از راه می‌رسد و این امید بی‌پایان را از نو آغاز می‌کند.
این انتظار و امید به نوار خاصی از زمان و مقطع خاصی از دوران محدود نمی‌باشد، بلکه همهِ انسانها، در همهِ اعصار و امصار، در تب و تاب این انتظار سوخته و می‌سوزند، تا روزی آن دست نیرومند الهی از آستین غیبت بیرون آید و آرزوی دیرینهِ جامعهِ بشری را برآورده و روِ‌یاهای طلایی افلاطون را جامهِ عمل پوشانده، جامعه‌ای برتر از (مدینهِ فاضله) در پهن دشت جهان هستی، بر اساس عدالت و آزادی بنیاد نهد.
اگر نقاش‌های چیره دست روزگار دور هم نشینند و تابلویی به پهنای فلک ترسیم نمایند، هرگز نتوانند که فرازهای برجستهِ جهان پرفروغ عصر ظهور را منعکس نمایند، که سیمای دل ربای آن جمال الهی در آیینهِ بشری منعکس نشود.
ما نیز در این سطور در پی آن نیستیم که دورنمای حکومت واحد جهانیِ آن امام نور را در این نوشتار منعکس نماییم، بلکه می‌خواهیم با اقتباس از سخنان نغز و پرمغز پیشوایان معصوم (علیهم السلام) گامی هر چند کوتاه، در ارایهِ سیمای تابناک (پایتخت دولت کریمه) برداشته، در محضر خوانندگان دل آگاه، در کوچه و بازار شهر باستانی (کوفه) به گشت و گذار بپردازیم.
فرمان ظهور
در شب ۲۳ ماه رمضان، که مصادف با شب آدینه است، پیک وحی، حضرت جبرئیل امین، بین زمین و آسمان، فرمان ظهور آن واپسین امام نور را با نام و نام پدرش (امام حسن عسکری) به جهانیان اعلام می‌دارد.
این آوای روح بخش در سرتاسر گیتی از شرق و غرب عالم به گوش همهِ انسانها می‌رسد.
هیچ خفته‌ای نمی‌ماند جز این که بیدار می‌شود، هیچ نشسته‌ای نمی‌ماند، جز این که بر می‌خیزد و هیچ ایستاده‌ای نمی‌ماند جز این که به حرکت درمی‌آید.۱
جالب است که این بانگ آسمانی را هر کسی به زبان مادری خود می‌شنود.۲ نخستین نغمه‌ای که گوش جان را نوازش می‌دهد، این نغمه است که توسط یوسف زهرا در سرتاسر جهان شنیده می‌شود:
(بَقِیه اللهِ خَیرٌ لَکُم ان کُنتُم مُؤمِنینَ۳)
بقیه الله برای شما بهتر است، اگر مؤ‌من باشید.
آنگاه آن آخرین بازمانده از حجّت‌های پروردگار، در حالی که بر خانهِ خدا تکیه نموده، خطاب به همهِ انسانها می‌فرماید:
انَا بَقیه اللهِ فی ارضِهِ وَ خَلیفَتُهُ وَ حُجَّتُهُ عَلَیکُم۴
اینک بقیه الله، خلیفه الله و حجت خدا بر شما منم.
آنگاه۳۱۳ تن اصحاب خاص حضرت بقیه الله(عج) که فرماندهان لشکری و کشوری آن حضرت می‌باشند، در خدمت آن حضرت گرد میآیند. در دست هر یک از آنها شمشیری است که نام، نام پدر، سیرت، حسب و نسب صاحب‌اش بر آن نبشته شده است.۵
نخست جبرئیل امین دست آن حضرت را به عنوان (بیعت) می‌فشارد، آنگاه اصحاب خاص، که ۳۱۳ تن به تعداد اصحاب بدر هستند، با آن حضرت بیعت می‌کنند.۶
یک بار دیگر بانگ جبرئیل در فضا طنین انداز می‌شود که: (البیعه لله)۷
سه روز در مکّه اقامت می‌کند، از مردم بیعت می‌گیرد، روز چهارم به استار کعبه آویخته، از خداوند منّان طلب یاری نموده، به سوی مدینهِ منوره حرکت می‌کند.۸
با ده هزار لشکر مجهّز و منظّم وارد مدینه شده، اصلاحات خود را آغاز نموده، مردم ستم دیده و رنج کشیدهِ جهان که در زیر فشار جنگ، ستم، تحقیر و تبعیض به ستوه آمده‌اند، با دمیدن فجر امید و دیدن روزنهِ رهایی، سیل آسا به سوی آن مصلح غیبی می‌شتابند و دست بیعت به دست با کفایت یداللهی‌اش می‌دهند.
اگر چه آن مصلح آسمانی از سلاح‌های کشتار جمعی استفاده نمی‌کند، ولی با رعبی که خداوند از او بر دل جهانیان می‌اندازد، بر همهِ قدرتهای اهریمنی جهان فایق آمده، فتنه‌ها و شورش‌ها را از ریشه و بن برانداخته، پرچم همیشه پیروز را بر افراشته، به سوی مرکز حکومت حقه، قبّه‌الاسلام کوفه حرکت می‌کند.
ابزار و اداوت جنگی آن امام نور در هنگامهِ ظهور سه سپاه نیرومند است:
۱ - فرشته‌هایی که روز بدر به یاری پیامبر شتافتند.۹
۲ - انصار با ایمان و یاران با اخلاصی که با عزمی آهنین و اراده‌ای فولادین از آن حضرت حمایت می‌کنند.۱۰
۳ - رعبی که خداوند از آن حضرت بر دل دشمنان می‌اندازد، این رعب مسافت یک ماه را از جلو، راست و چپ فرا می‌گیرد.۱۱
پیشینهِ پایتختی کوفه
قبه الاسلام کوفه به تاریخ ۱۲ رجب ۳۶ ه. با ورود مولای متقیان امیرمؤ‌منان (صلوات الله علیه) به عنوان پایتخت حکومت علوی در آمد۱۲
پس از شهادت آن حضرت، در حدود شش ماه،۱۳ پایتخت حکومت امام حسن مجتبی(ع) بود و اینک در انتظار ظهور آن امام نور است، تا یک بار دیگر تداوم بخش حکومت عدل علوی، بر سریر عدالت تکیه داده، جهان را پر از عدل و داد کند، طومار عمر ستمگران را در نوردد، حکومت واحد جهانی را بر اساس عدالت و آزادی بنیان نهد.
پایتخت دولت کریمه
از پیشوای به حق ناطق، امام جعفر صادق(ع) پرسیدند: محلّ اقامت حضرت مهدی(عج) و محلّ اجتماع مؤ‌منان در هنگامهِ ظهور کجا خواهد بود؟ فرمود: مرکز حکومت‌اش (کوفه)، مرکز قضاوت و دادرسی اش مسجد اعظم کوفه، ستاد بیت‌المال و محل تقسیم غنایم مسلمانان مسجد سهله، محل مناجات و خلوت‌اش تپه‌های سپید غریّین (نجف اشرف) می‌باشد.
امام صادق(ع) پس از تشریح هنگامهِ ظهور و بیعت مردمان از اقطار و اکناف جهان، می‌فرماید:
آنگاه به سوی کوفه می‌رود و در نجف کوفه سکنی می‌گزیند، سپس سپاهیان‌اش را از آنجا به اقطار و اکناف جهان گسیل می‌دارد تا به دفع عمّال دجّال بپردازند. پس زمین را پر از عدل و داد نماید، آن گونه که پر از ظلم و ستم شده باشد.
امام باقر علیه السلام در این رابطه می‌فرماید:
گویی قائم(ع) را به چشم خود می‌بینم که با پنج هزار فرشته، از مکه به سوی نجفِ کوفه رفته، جبرئیل در طرف راست و میکائیل در طرف چپ و مؤ‌منان در پیش روی آن حضرت قرار دارند، از آن جا سپاهیان‌اش را به سوی کشورها گسیل می‌دارد.
و در حدیث دیگری فرمود: در حالی که سه پرچم در کوفه به شدّت درگیر است، او وارد کوفه می‌شود، پس کوفه برای او مسخّر می‌شود، او وارد کوفه شده بر فراز منبراش قرار گرفته، به ایراد خطبه می‌پردازد، مردم آن قدر اشکِ شوق می‌ریزند که متوجّه سخنان او نمی‌شوند.
امیر مؤ‌منان در ضمن یک حدیث طولانی می‌فرماید: آنگاه به سوی کوفه روی می‌آورد و اقامتگاه‌اش را در آنجا قرار می‌دهد.
و در فراز دیگری از این حدیث می‌فرماید: او و اهلبیت‌اش در (رُحبَه) سکونت می‌کنند.۲۰
و در پایان می‌افزاید: (رُحبه) اقامتگاه حضرت نوح (علیه السلام) بود. آنجا سرزمین پاکیزه‌ای است و هرگز هیچ یک از آل محمد(علیهم‌السلام) جز در یک سرزمین مقدس سکنی نمی‌کند، و جز در یک سرزمین پاک و پاکیزه به شهادت نمی‌رسد.
از امام باقر(ع) پرسیدند: پس از مکه و مدینه کدامین بقعه از بقاع پروردگار افضل است؟ فرمود: (کوفه) سپس در ضمن شمارش ویژگیهای کوفه فرمود: عدالت خداوند در آنجا ظاهر می‌شود، و قائم(عج) و دیگر قائمان - قیام کنندگان به قسط - که پس از او میآیند، در آن جا ساکن می‌شوند.
آن جا اقامتگاه انبیاء، اوصیا و صالحان خواهد بود.
منظور از (قائمان بعد از او) احتمالاً پیشوایان هدایتگر بعد از آن حضرت می‌باشند، چنانکه شیخ مفید فرموده:
(بعد از حضرت قائم (علیه السلام) برای احدی فرمانروایی نیست، به جز آنچه در روایات آمده که فرزندان اش به آن امر قیام می‌کنند، اگر خداوند بخواهد).۲۳
سید مرتضی علم الهدی نیز در این رابطه می‌فرماید:
(ممکن است پس از آن حضرت پیشوایانی باشند که برای حفظ دین و حراست از مصالح مسلمین قیام کنند، و این موضوع موجب نمی‌شود که ما از دوازده امامی بودن بیرون برویم، زیرا ما به شناخت ۱۲ امام معصوم مکلّف هستیم...).۲۴
شیخ صدوق در این رابطه حدیثی نقل کرده که ابهام حدیث فوق را از بین می‌برد:
ابوبصیر گوید: به محضر امام صادق(ع) عرضه داشتم: من از پدر بزرگوارتان شنیدم که فرمود:
یَکونُ بعدَ القائم اِثنا عَشَرَ مَهدیاً،
بعد از قائم(ع) دوازده هدایتگر خواهد بود.
امام فرمود: او فرمود که دوازده (هدایتگر) و نفرمود: دوازده امام.
سپس فرمود:
آنها گروهی از شیعیان ما هستند که مردم را به موالات و شناخت حق ما دعوت می‌کنند.۲۵
شیخ طوسی حدیث دیگری از امام باقر(ع) روایت کرده که در فرازی از آن می‌فرماید:
ای ابا حمزه بعد از قائم علیه السلام از ما یازده هدایتگر از نسل حسین (علیه السلام خواهد بود.)
در این رابطه شیخ حرّ عاملی به تفصیل سخن گفته،۲۷ نگارنده نیز در زمینهِ روایات وارده پیرامون فرزندان حضرت ولی عصر(عج) به تفصیل سخن گفته است.۲۸
امّا جملهِ: (وَ هِیَ تَکونُ مَنازِلَ النَبیّینَ...؛ آنجا اقامتگاه پیامبران، اوصیای پیامبران و صالحان خواهد شد) در حدیث سابق، پس آن اشاره به عالم رجعت است.
آیات فراوانی از قرآن به رجعت تفسیر شده احادیث فراوانی از پیشوایان معصوم رسیده، که بی‌گمان بیش از حدّ تواتر است،۲۹ بلکه به تعبیر شیخ حرّ عاملی جزو ضروریات مذهب شیعه می‌باشد.۳۰ و همهِ علمای شیعه بر آن اتفاق نظر دارند و به اصطلاح مسأله اجماعی می‌باشد.۳۱
بر اساس روایات فراوانی که در ذیل آیهِ ۸۱ از سورهِ آل عمران وارد شده، همهِ پیامبران رجعت می‌کنند و تحت فرمان امیر مؤ‌منان (صلوات الله علیه) قرار می‌گیرند.۳۲
در روایات دیگری از اوصیای پیامبران، از جمله (یوشع بن نون) به صراحت نام برده شده که رجعت می‌کنند و از یاران حضرت صاحب الزمان می‌باشند.۳۳
در این روایات از سلمان، مقداد، جابر بن عبدالله، مالک اشتر، اصحاب کهف و جمعی دیگر از صالحان به صراحت یاد شده و تصریح شده که رجعت خواهند نمود.۳۴
در حدیثی مفضل بن عمر از امام صادق(ع) روایت کرده که فرمود: چون قائم آل محمد(ع) قیام کند ۲۷ نفر را از پشت کوفه بیرون می‌آورد: ۱۵ تن از قوم حضرت موسی(ع) که به حق داوری می‌کردند و به حق، عدالت را رعایت می‌نمودند.۷تن اصحاب کهف؛ یوشع وصی موسی، مؤ‌من آل فرعون، سلمان فارسی، ابودجانه انصاری، و مالک اشتر.
روی این بیان قبّه الاسلام کوفه در حدود شش سال در عهد امیرمؤ‌منان(ع) پایتخت دولت حقه بود، و در حدود شش ماه در عهد خلافت ظاهری امام حسن مجتبی(ع) پایتخت خلافت اسلامی بود و به مدت ۳۰۹ سال پایتخت حکومت و مقرّ فرماندهی حضرت بقیه الله - ارواحناه فداه - خواهد بود.
پایتخت دولت کریمهِ خاندان وحی در هنگامهِ رجعت
از روایات رجعت استفاده می‌شود که پایتخت دولت کریمهِ خاندان وحی در دوران رجعت نیز شهر کوفه خواهد بود و اینکه به چند نمونه از آنها اشاره می‌کنیم:
مفضّل در ضمن یک حدیث بسیار طولانی از امام صادق(ع) در زمینهِ رجعت سالار شهیدان نقل می‌کند که فرمود: امام حسین(ع) با این علم‌ها و لشکرها حرکت نموده، وارد کوفه می‌شود، آن روز بیشتر مردمان در آن جا گرد آمده‌اند، پس کوفه را سور دفاعی و مرکز فرماندهی خود قرار می‌دهد.
امام حسین(ع) در شب عاشورا در ضمن خطبهِ مفصّلی از شهادت خود خبر داده، سپس از رجعت خویش گفت گو نموده، در فرازی از آن فرمود: من نخستین کسی خواهم بود که زمین برای‌اش شکافته می‌شود، پس من بیرون می‌آیم...
و در ادامه می‌فرمایند: آنگاه خداوند از مسجد کوفه چشمه‌ای از روغن، چشمه‌ای از آب و چشمه‌ای از شیر بیرون می‌آورد.
از این خطبهِ امام حسین(ع) نیز استفاده می‌شود که پایتخت آن حضرت در عهد رجعت در کوفه خواهد بود.
در حدیث دیگری از رجعت‌های مختلف امیر مؤ‌منان، از جمله در عهد فرمانروایی امام حسین(ع) و دیدارش با اصحاب صفین در همان محل صفین، وحضور یکصد هزار نفر از اصحاب، که سی هزار نفرشان از کوفه می‌باشند، سخن رفته است.۳۸
و در حدیث دیگری از فرا رسیدن مهلت ابلیس (الیَومِ الوَقتِ المَعلُومِ)۳۹ و نبرد امیر مؤ‌منان (صلوات الله علیه) با وی در سرزمین (روحا)۴۰ در نزدیکی کوفه، و پیدایش دو باغ سرسبز (جَنتانِ مُدهَامتانِ)۴۱ در حوالی مسجد کوفه سخن رفته است.۴۲
پایتخت امیر مؤ‌منان(ع) در دوران رجعت، نجف اشرف (ظهر کوفه) خواهد بود۴۳.
پي نوشت :
۱. غیبت نعمانی، ص ۲۵۴.
۲. کمال الدین، ج ۲، ص ۶۵۰.
۳. سورهِ هود، آیهِ ۸۶.
۴. اعلام‌الوری، ج ۲، ص ۲۹۲.
۵ . غیبت نعمانی، ص ۳۱۳.
۶. تفسیر عیّاشی، ج ۲، ص ۲۵۴.
۷. روزگار رهایی، ج ۲، ص ۱۰۶۹.
۸ . دلائل الامامه، ص ۴۵۵.
۹. غیبت نعمانی، ص ۱۹۶.
۱۰. بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۳۲۷.
۱۱. روزگار رهایی، ج ۲، ص ۴۶۱.
۱۲. وقعه صفین، ص ۳.
۱۳. از ۲۱ رمضان ۴۰ ه . تا ۲۵ ربیع الاول ۴۱ ه .
۱۴. بحار الانوار، ج ۵۳، ص ۱۱؛ حلیه الابرار، ج۵، ص ۳۸۴.
۱۵. گزیده کفایه المهتدی، ص ۲۸۷.
۱۶. الارشاد، ج ۲، ص ۳۷۹.
۱۷. اِعلام الوری، ج ۲، ص ۲۸۷؛ الارشاد، ج ۲، ص ۳۸۰؛ غیبت طوسی، ص ۴۶۹؛ روضه الواعظین، ج ۲، ص۲۶۳؛ منتخب الانوار المضیئه، ص ۱۹۱،؛ کشف الغمه، ج ۲، ص ۴۳۶؛ بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۳۳.
۱۸. تفسیر عیاشی، ج ۱، ص ۱۶۵؛ بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۲۲۴.
۱۹. همان.
۲۰. رَحبه در لغت به معنای پهن دشت، چمن زار، بستان، جالیز، تاکستان و سرزمین سبز و خرّم می‌باشد، و (رُحبه) نام سرزمین‌های فراوان، از جمله نام محلی در یک منزلی کوفه بر کرانهِ رودخانهِ قادسیه می‌باشد.[لسان العرب، ج ۵، ص ۱۶۶؛ معجم البلدان، ج۳، ص ۳۳].
۲۱. تفسیر عیاشی، ج ۱، ص ۱۶۶؛ بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۲۲۵.
۲۲. تهذیب الاحکام، ج ۶، ص ۳۱؛ مزار شیخ مفید، ص ۱۸؛ کامل الزیارات، ص ۳۰؛ المزار الکبیر، ص ۱۱۳؛ مختصرالبصائر، ص ۱۷۸؛ وسائل الشیعه، ج ۵، ص ۲۵۵؛ بحار الانوار، ج ۵۳، ص ۱۴۸؛ حلیه الابرار، ج ۵، ص۳۴۰.
۲۳. الارشاد، ج ۲، ص ۳۸۷.
۲۴. رسائل الشّریف المرتضی، ج ۳، ص ۱۴۶.
۲۵. کمال الدین، ج ۲، ص ۳۵۸،؛ مختصر البصائر، ص ۴۹۳؛ بحارالانوار، ج ۵۳، ص ۱۱۵ و ۱۴۸.
۲۶. غیبت طوسی، ص ۴۷۸؛ بحار الانوار، ج ۵۳، ص ۱۴۵.
۲۷. الایقاظ من الهجعه، صص ۳۶۲ - ۳۷۱.
۲۸. جزیرهِ خضرا، ص ۳۸ - ۴۶.
۲۹. بحار الانوار، ج ۵۳، ص ۱۲۳؛ بیان الفرقان، ج ۵، ص ۲۷۵.
۳۰. الایقاظ من الهجعه، ص ۸۲.
۳۱. مجمع البیان، ج ۷، ص ۲۳۵.
۳۲. تفسیر عیاشی، ج ۱، ص ۳۱۸؛ تفسیر برهان، ج ۲، ص ۴۳۴؛ تفسیر صافی، ج ۲، ص ۷۲؛ مختصر البصائر، ص۲۵؛ بحارالانوار، ج ۵۳، ص ۴۱.
۳۳. الارشاد، ج ۲ ص ۳۸۶؛ تفسیر عیاشی، ج ۲، ص ۱۶۵؛ اعلام الوری، ج ۲، ص ۲۹۲؛ روضه الواعظین، ج ۲، ص۲۶۶.
۳۴. همان؛ دلائل الامامه، ص ۴۶۳؛ حلیه الابرار، ج ۵، ص ۳۰۳.
۳۵. تفسیر عیاشی، ج ۲، ص ۱۶۵؛ الارشاد، ج ۲، ص ۳۸۶؛ اعلام الوری، ج ۲، ص ۲۹۲؛ دلائل الامامه، ص ۴۶۳؛ الصراط المستقیم، ج ۲، ص ۲۵۴؛ بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۳۴۶.
۳۶. مختصر البصائر، ص ۱۸۹؛ بحار الانوار، ج ۵۳، ص ۳۵.
۳۷. الخرائج و الجرائح، ج ۲، ص ۸۴۸؛ مختصر البصائر، ص ۳۷؛ بحار الانوار، ج ۵۳، ص ۶۲.
۳۸. بحار الانوار، ج ۵۳، ص ۷۴.
۳۹. سورهِ حجر (۱۵) آیهِ ۳۸.
۴۰. از روستاهای رُحبه در حوالی کوفه [معجم البلدان، ج ۳، ص ۷۶].
۴۱. سورهِ الرحمن ، آیه ۶۲ - ۶۴.
۴۲. مختصر بصائر، ص ۲۷؛ تفسیر برهان، ج ۵، ص ۴۸۵؛ بحارالانوار، ج ۵۳، ص ۴۳.
۴۳. مختصر البصائر، ص ۱۹۰.
پاسخ با نقل قول
