يا مهندسان ژنتيك، بيش از همه مي‌دانند؟
آيا مهندسان ژنتيك، بيش از همه مي‌دانند؟
ديبورا ريچ
امروزه در سايه گسترش استفاده كشاورزان از بذرهاي دست‌كاري شده ژنتيكي كه با هدف توليد بيشتر و مقاومت افزون‌تر در برابر آفات صورت مي‌گيرد، ما شاهد مصرف گسترده اين محصولات، در ميان انسان‌ها و دام‌ها، هستيم؛ اما در عمل، كاربرد اين بذرها، به افزايش مصرف آفت‌كش‌ها، به دليل زياد شدن مقاومت آفات، بر هم زدن نسبت گلبول‌هاي قرمز و سفيد خون، رشد غيرطبيعي بافت‌هاي گوارشي و تغيير الگوي ژنتيكي بذرهاي دست‌كاري نشده، انجاميده است. نويسنده با يادآوري سلطه مطلق چند ابرشركت قدرتمند بر بازار اين محصولات غذايي، سؤال مي‌كند كه آيا باز هم مهندسان ژنتيك و ابر شركت‌هاي اين صنعت، بيش از همه مي‌دانند؟
ما آمريكايي‌ها، بدون هيچ گونه دليل منطقي، بسياري از غذاهاي توليد شده با استفاده از روش‌هاي مهندسي ژنتيك را مي‌خوريم.
از اواسط دهه 90 ميلادي، هنگامي كه به گونه‌هاي سويا و ذرت، ژن‌هايي از باكتري‌ها و ساير گونه‌هاي غيرمرتبط تزريق گرديد، ما با غذاهايي روبه‌رو شديم كه تأثيراتي نامشخص و غيرمنتظره بر روي سلامتي انسان‌ها، محيط زيست و امنيت غذايي دارند.
در سال 2005م. وزارت كشاورزي اعلام كرد كه اكثر زمين‌هاي سوياي ايالات متحده و 52% ذرت كشت شده اين كشور، با استفاده از بذرهاي توليد شده با روش‌هاي مهندسي ژنتيك، زير كشت رفته است.
اين محصولات در شكلات‌ها، بيسكويت‌ها، مواد پروتئيني، پيتزاها، سس‌هاي ماكاروني و نوشابه‌هاي كوكا كولا و سوپ‌هاي كمپيل، استفاده مي‌شوند. ذرت و سويا در همه جا حاضرند. در توليد ده‌ها هزار غذاي مختلف فرآوري شده ما، از سويا استفاده شده است و يك مصرف كننده معمولي، همه روزه 200 كالري از طريق شربت ذرت با فراكتوز بالا، به دست مي‌آورد. از اين رو، با تغيير ژنوم ذرت و سويا، شما رژيم غذايي اكثر آمريكايي‌ها را تغيير داده‌ايد.
از اين دو گياه، در جهت تغذيه حيوانات اهلي نيز بهره برده مي‌شود. از اين جهت، ما، رژيم غذايي گاوهاي شيري، دام‌هاي گوشتي، خوك‌ها و طيور را نيز تغيير داده‌ايم و هزينه كردن پول‌هايمان در اين مسير، مانع اندكي به همراه داشته است.
استفاده از اين بذرهاي دست‌كاري شده، اگر چه ممكن است موجب كاهش هزينه‌هاي مديريت زمين‌هاي كشاورزي و كم كردن آسيب‌هاي وارده از سوي حشرات شود، اما كشاورزان در مقابل، بايد هزينه‌هاي هنگفت ناشي از توليد اين بذرها را بپردازند.
از سوي ديگر، با گسترش دامنه مهندسي ژنتيك، بسياري اميدوار بودند كه محصولات اين رشته جديد، با كاستن از حجم آفت‌كش‌هاي استفاده شده، به حفظ محيط زيست كمك كند؛ اما بايد بدانيم كه اين محصولات، به افزايش مصرف مواد شيميايي دامن زده‌اند. نتايج يك مطالعه صورت گرفته از سوي «جامعه دانشمندان نگران آينده دنيا» در سال 2004م. نشان داد كه با آغاز استفاده از بذرهاي ذرت، كتان و سوياي توليد شده از روش‌هاي مهندسي ژنتيك، در سال 1996م. بيش از 122 ميليون پوند آفت‌كش، در سراسر دنيا مصرف شده است.
علاوه بر اين، با گسترش بهره‌گيري از بذرهاي توليد شده، با استفاده از روش‌هاي مهندسي ژنتيك، ما شاهد ايجاد مقاومت آفات در برابر سموم موجود بوده‌ايم كه اين وضعيت نيز لزوم بهره‌گيري از سم‌هاي قوي‌تر را ضروري مي‌نمايد.
همچنين در يك دهه قبل، اين اميدواري وجود داشت كه بهره‌گيري از اين محصولات دست‌كاري شده، به گرسنگي موجود در كره زمين پايان دهد؛ اما رؤياي استفاده از گونه‌هاي جديد گياهي مغذي و مقاوم در برابر خشك‌سالي و حشرات، باعث ناديده گرفتن اين واقعيت است كه بازارهاي جهاني، اينك آكنده از مواد غذايي است. از اين رو بي‌ترديد، گرسنگي و سوء‌تغذيه موجود، ناشي از فقر و نه فقدان مواد غذايي در دنياست.
از سوي ديگر، مصرف اين محصولات، هيچ فايده‌اي براي سلامتي ما ندارد و دانشمندان در حال مطالعه تأثيرات سوء احتمالي آن هستند؛ اما در ميان يافته‌هاي آنان، اين مواد وجود دارد: نسبت غيرطبيعي گلبول‌هاي سفيد و قرمز در خون، التهاب كليه در موش‌هاي تغذيه شده با ذرت‌هاي توليد شده، با استفاده از روش‌هاي مهندسي ژنتيك، رشد سريع‌تر معده و بافت‌هاي روده‌اي موش‌هاي تغذيه شده با سيب‌زميني‌هاي كشت‌شده با روش‌هاي مهندسي ژنتيك و سرانجام، ضعف سيستم ايمني در بدن موش‌هاي تغذيه شده با نخودهاي دست‌كاري ژنتيكي شده. هرچند اين يافته‌ها قابل تعميم نمي‌باشد، اما حداقل بايد ما را به تفكر بيشتر در اين زمينه وادار كند.
در همين حال، بايد بدانيم كه محصولات اصلاح ژنتيكي شده، در حال گسترش هستند؛ زيرا براساس يك پژوهش علمي، مشخص شده است كه 50% ذرت‌هاي دست‌كاري ژنتيكي نشده هم حاوي DNA گونه‌هاي ذرت دست‌كاري شده بوده‌اند. از اين رو محدود كردن دامنه اين بذرها، نياز به تلاشي وافر دارد.
تنها دليلي كه براي علت مصرف گسترده اين محصولات مي‌توان بيان كرد، حفظ منابع سه ابرشركت «مونسانتو»، «دوپونت» و «سينجنتا» مي‌باشد كه در مجموع، بيش از 25% فروش بذرهاي جهان را در اختيار دارند؛ زيرا آنان خواهان چنين وضعيتي هستند.
در ايالات متحده، ابر شركت مونسانتو، بخش زيادي از اين محصولات، به ويژه نيمي از بازار بذرهاي ذرت را در اختيار دارد. همچنين محصولات دست‌كاري شده آنان، تقريباً در 90% مزارع سويا مشاهده مي‌گردد.
مونسانتو در بازار ميوه و سبزيجات هم حضوري فعال دارد. در ژانويه سال 2005م. اين شركت به خريد شركت «سمينيس» كه 3500 گونه بذر ميوه و سبزي را به 150 كشور دنيا مي‌فروشد، دست زد. مونسانتو اينك بيش از 30% فروش بازار جهاني بذرهاي خيار، لوبيا و فلفل تند و 20% بازار بذرهاي پياز، گوجه‌فرنگي و فلفل شيرين را در اخيار دارد.
اكنون مونسانتو و همكارانش قادرند كه هرگونه دست‌كاري ژنتيكي مورد نظر خود را آزادانه در اين محصولات انجام دهند. آنان حتي مي‌توانند يك محصول را از بازار خارج كنند. علاوه بر اين، در سايه سهم 25 درصدي محصولات دست‌كاري شده ژنتيكي، حق انتخاب ما در جهت خريد محصولات غذايي دست‌كاري نشده، به سرعت در حال محدود شدن است.
با اين حال، با توجه به سلب اختيار انسان‌ها در انتخاب محصولات غذايي مورد نظرشان، ما بايد اين سؤال را مطرح كنيم كه آيا مهندسان ژنتيك و ابرشركت‌هاي اين صنعت، بيش از همه مي‌دانند؟
منبع:
ماهنامه سياحت غرب، شماره 53، صفحه 97-94.
پاسخ با نقل قول
