موضوع: علوم دریانوردی

قسمت یازدهم-تشریح وظایف ملوانی (4)

وظیفه سوم ملوانان – آشنایی با فنون بقاء در دریا

فنون بقاء در دریا، بکار بستن مجموعه مطالب و تجربیات فرا گرفته جهت زنده ماندن در دریاست . این مقررات و ضوابط از سوی کمیته بین المللی دریانوردی (imo) و طی کنوانسیون (solas) در خصوص روشهای نجات و شیوه های استفاده از تجهیزات مربوطه و استانداردها تصویب و ابلاغ گردیده شده است . و همه ی اعضاء یعنی همه ی کشور های صاحب دریا ملزم به اجراء و پایبندی به اصول و مقررات شده اند .
انواع وسایل نجات :
1-جلیقه ی نجات (life jacket): جزء مهمترین وسیله نجات است . و بعد از قایق نجات مطمئن ترین وسیله حفاظت در آب است .
در هر شناور بایستی حداقل به تعداد افراد داخل شناور جلیقه نجات موجود باشد .
دو نوع مورد استفاده دریانوردان است :
جلیقه های خود شناور : از چوب پنبه فشرده مخصوص که در میان لایه های پلاستیکی قرار گرفته اند .
جلیقه های باد شونده : با سیستم co2 (گاز دی اکسید کربن) باد میشوند.
طبق قوانین imo بایستی کلیه جلیقه ها مجهز به سوت ، چراغ، سیستم co2 برای باد شونده ها ، شبرنگ و رنگ قابل رؤیت در دریا (نارنجی ، خردلی و قرمز) و مقاومت کافی باشند .
چراغ آنها دارای پیل خشک است که اگر آب دریا به آنها نفوذ کند شارژ می شوند و به حالت چشمک زن تا 6 ساعت روشن می مانند .
2- حلقه ی نجات (life ring): حلقه ای که داخل آن کائوچوی فشرده ی مخصوص و پوشیده از پلاستیک با دوام است . برای نجات کسی که به آب افتاده یا به اصطلاح دریانوردان آدم بدریا (man over board) شده استفاده میشود . هنگام اتفاق این حادثه آن را به طرف شخص پرتاب می کنند .
3-قایق نجات (life boat): شناور هایی مخصوص برای نجات در دریا . هنگامی استفاده میشود که برای کشتی شرایط اضطراری (شرایطی که جان خدمه و کشتی در معرض خطر نابودی است ) پیش آمده و به تشخیص ناخدا باید همه کشتی را ترک گویند . انواع آن :
قایق نجات باد شونده (life raft): فایق مجهز و ایمنی است . در کارخانجات مربوطه آنها را در دو کپسول از جنس فایبر گلاس تعبیه می کنند . پس از بآب انداختن و کشیدن طناب مخصوص (pinter line) سیستم co2 آن عمل کرده و کل قایق که از تیوب ساخته شده باد میشود و دو تکه کپسول محافظ را کنار زده از آن خارج میشود . تمام ستونها ، کف و سقف آن بدون وقفه باد شده و آماده ی داخل شدن به آب افتاده ها می شود . در آن لوازم زندگی و باقی ماندن تا مدتی معلوم گذاشته شده است از جمله :
بیسکویت کلوگز ، آب آشامیدنی بسته بندی ، دارو ، لوازم امدادی، لوازم ماهیگیری ، لوازم تعمیر و پنچر گیری ، پارو ،تلمبه باد ، چراغ دستی ، آینه علامت در روز ، پایروتکنیکها شامل (دود زا و منور و فشفشه )، چراغ با پیل خشک شارژ شونده با آب ، لنگر چتری ، ظرف مدرج برای جیره بندی آب ، اسفنج برای ذخیره آب ، و ...
سازمان imo کلیه کشتی ها را موظف نمود که مجهز به یک سیستم هیدرو استاتیک (hru) شوند تا هنگامیکه شرایطی اتفاق افتد که خدمه واحد شناوری فرصت به آب اندازی لایف رفتها را هم نداشته باشند هنگامی که کشتی در حین غرق شدن به عمق 2 تا 4 متر برسد این سیستم قایق ها را جدا کرده تا به سطح آب بروند و باز شوند .
قایق های نجات گروهی موتور دار : میتوان نفرات بیشتر و امکانات زیاد تری را حمل کرد . از این قایقها در انواع سر باز و سر پوشیده وجود دارد .
قایق های نجات سقوط آزاد (free bull) : طوری در یک شیب تند در کشتی قرار گرفته که اگر آزاد شود با شدت به طرف آب شیرجه می زند و از معرکه دور میشود . سر پوشیده است .
قایق های ناجی (naji): قایقهای کوچکی از جنس جیمینی یا فایبر گلاس هستند . و معمولاٌ برای گشت زدن و پیدا کردن افراد در آب بکار می رود . یک نفر افسر ماهر وظیفه ی هدایت آن و سامان دادن به قایق ها را دارد .
4- لباس غوطه وری : برای انداختن بیماران و ناتوانان بکار می رود . لباسی خود شناور است که تمام اعضاء را می پوشاند .
5- کلک : یک وسیله ساده که با چوب و بشکه و طناب میتوان ساخت و برای نجات استفاده کرد .

شنا کردن برای نجات یافتن هنگام ترک کشتی :
انواع شنا هایی را که میتوان نام برد به شرح زیر اند :
الف: شنای کرال سینه :
شنای مشهور ، سخت و خسته کننده ای است . برای دور شدن سریع مفید است .
ب: شنای قورباغه :
برای مسافتهای طولانی مفید است .
ج: شنای سگی :
حرکتی کند دارد برای کسی که جلیقه و یا لباس بر تن دارد خوب است در این شنا سر از آب بیرون است .
د: شنای پهلو :
در مواقع حمل نفر و مجروح مفید است.
ه:شنای کرال پشت :
برای استراحت دادن به ماهیچه ها مفید می باشد .

تصاویر :

جلیقه ی نجات خود شناوری (life jacket)

جلیقه نجات باد شونده




حلقه ی نجات یا life ring


قایق نجات باد شونده یا LIFE RAFT
با لوازم داخل آن




قایق نجات معمولی یا LIFE BOAT از نوع سر باز



قایق نجات از نوع سر بسته سقوط آزاد
FREE BULL

قسمت دوازدهم - تشریح وظایف ملوانی (5)

وظیفه چهارم ملوانان –لنگر اندازی و برداشتن آن
لنگر وسیله ای ست فلزی ، سنگین و با شکلی خاص دارای یک ساق و دو بازو میباشد که پس از رها شدن از کشتی ، با توجه به سنگینی و شکل خاص خود و حرکت کشتی به محض رسیدن به کف دریا در آن فرو رفته و باعث توقف تدریجی آن میشود.

اجزاء لنگر:
-بیل (fluke): یا ناخن (palm) در کف فرو می رود
-ساق(shank)
-تاج(crown): قسمت انتهایی
-دسته(stock)
-شاکل(shackle): حلقه بالایی برای اتصال زنجیر به آن
-بازو(arm)

انواع لنگر :
-قدیمی یا دسته دار(stock anchor)
-بدون دسته(stocklees anchor)
-سبک وزن یا دانفورث(danforth anchor)
-قارچی(mushroom anchor)
-چنگکی(grapnel anchor)
-گاو آهنی(plough share anchor)

متعلقات لنگر :
-زنجیر لنگر (anchor chain)
-شکلهای اتصال هر طول (joining shackle) : زنجیر به طول یا شکل اندازه گذاری شده است و هر طول برابر 5/27 متر یا 15 فادم است . بین طولها شکلهای مخصوص قرار داده شده تا بتوان آنها را تشخیص داد . هر کشتی دو تا 11 طول زنجیر لنگر در دو طرف دارد یعنی حدود 605 متر .
-شکلهای اتصال زنجیر به لنگر (anchor shakle): بوسیله یکی از سه شکل زیر :
با شکل تاج(anchor crown shakle) – با قطعه آدابتوری (adaptor piece) –با شکل خود گردان (anchor shakle swivel) برای هنگامی که کشتی در میدان لنگر به وقت جذر و مد می چرخد .

چاه زنجیر (chain locker):
محفظه ای محکم زیر دواّر (winch) که زنجیر لنگر در آن جمع می شود . زنجیر از طریق لوله هایی به چاه زنجیر navel pipe و لوله هایی به خارج از کشتی hawse pipe هدایت میشود .
برای مشاده ی شکل لنگر به پست 3 همین تایپیک مراجعه نمایید .

دواّر (winch):
یک نوع ماشین الکترو مکانیکی است که برای لنگر اندازی و لنگر برداری بکار می رود .اجزاء آن :
-چرخ مخصوص کشیدن زنجیر (windlass) سوراخها و برجستگی هایی دارد که زنجیر در آنها گیر می کند .
-چرخ کولی (wildcut) برای جلوگیری از حرکت سریع زنجیر بطرف خارج
-بشکه های دواّر (warping barreles) برای کشیدن طناب در دو طرف دوار .
-چرخ دنده ها (wheels)
-اهرم ترمز (brake lever) با چرخاندن آنها چرخ دنده ها محکم و بی حرکت میشوند
-دنده کلاچ(gear lever)
-موتور (windlass motor)در زیر تأسیسات عرشه ی دواّر و نزدیک چاه زنجیر قرار دارد و به آن اطاق دواّر میگویند .
- سرپوش(bonnet) یک حفاظ بر روی لوله هایی که زنجیر در آنها عبور می کنند برای جلوگیری از ورود سیلاب به چاه زنجیر
-کمپرسور (compressor) مانند سرپوش عمل می کند اما کار ترمز هم انجام می دهد و از حرکت زنجیر ممانعت می کند
-گیلوتین (guillotine) با انحنایی که دارد روی زنجیر می نشیند و از حرکت و سر خوردن آن جلوگیری می نماید
برای مشاده ی شکل دواّر به پست 3 همین تایپیک مراجعه نمایید .

دواّر کپستان (capstan) : نوعی دوار عمودی که در سفت کردن طنابها مورد استفاده قرار می گیرد .
چشمی سینه (bul ring) : یک حلقه در سینه کشتی برای عبور طناب از آن بهره می برند .
خفت زنجیر (slip): برای محکم نگهداشتن زنجیر در حالت خلاص از دنده بکار می رود و یک سر به عرشه و سر دیگر روی زنجیر است . سه نوع آن:
-خفت بلیک یا سواره (blake or riding slip)
-خفت پیچی (screw slip)
-خفت پنجه شیطانی (devils claw slip)

اقدامات و بررسیهای مهم قبل از لنگر اندازی:
-مطالعه دقیق نقشه محل لنگر اندازی
-تعیین نقطه جغرافیایی محل
-مطالعه و تعیین جهت باد و جریان آب
-اخبار هواشناسی و جوّی
-مطالعه سوابق لنگر اندازی
-تعیین راه حقیقی کشتی
-تشکیل جلسه تیم لنگر
-موانع زیر آبی
-مطالعه و ترسیم دایره چرخش کشتی


فاکتورهای مهم در لنگر اندازی :
-سطح بدنه آزاد کشتی : برای بررسی تأثیرات باد .
-آبخور کشتی : برای بررسی تأثیرات پُر یا خالی بودن کشتی
-عمق آب : برای بررسی به آب دادن میزان طول زنجیر
-نوع زمین کف دریا: رسی ، ماسه ای ، صخره ای ، گل و لای و ....
-مدت زمان توقف روی لنگر
-دایره ی چرخش : بدست آوردن شعاع گردش (scope of chain) و فضایی که کشتی بین جذر و مد می چرخد و اشغال می کند .
-وضعیت آینده هوا
-نوع لنگر و میزان چسبندگی به گِل کف دریا .

لزوم مهار با دو لنگر :
با توجه به تغییرات مداوم دو عامل جریان آب و باد و این که پی در پی حول لنگر و به شعاع تمام زنجیر بطور تقریبی هر شش ساعت یکبار ( زمان بین جذر و مد ) گردش می کند ، احتیاج به میدان وسیع دارد که بعضاٌ در بنادر و لنگر گاهها تأمین آن میسر نیست. از این رو الزاماٌ از دو لنگر برای مهار کشتی استفاده میشود .

بستن کشتی به بویه های مهار (securing to buoy):
در بنادری که از نظر فضای کشتیرانی یا توقف کشتی ها با کمبود جا مواجه باشند علاوه بر روش بستن با دو لنگر ، معمولاٌ بویه هایی در طول کانال یا رود خانه یا لنگرگاه نصب می کنند و کشتیها را به آنها می بندند . این بویه ها را «مورینگ » می گویند .

اصطلاحات کار با لنگر :
-لنگر از زمین و کف دریا بیرون آمده : anchor aweigh
-لنگر بطور عمودی از لوله عبور خود آویزان باشد : anchor a cockbill
-لنگر به کف دریا فرو نرفته و در اثر سنگینی کشتی کشیده میشود :
anchor dragging
-کشتی مهار شده و هیچ حرکتی ندارد :
brought-up یا come to یا got-her-cable
- بوسیله دو لنگر مهار شده و زنجیر ها به دور هم پیچیده :foul hawse
- برخورد لنگر به مانع زیر آبی :foul anchor
-زنجیر دارای جهتی تقریباٌ برابر با سطح دریا دارد : long stay
-زنجیر لنگر در نزدیک پهلو ولی درست زیر سینه نیست :short stye
-جلوگیری از بیرون رفتن زنجیر بوسیله ترمز : snub
-خارج شدن لنگر بر اثر سنگینی : surge
-کشتی در حالت سینه رو به جریان آب و در توقف رو ی لنگر باشد :tide rode
-زاویه بین زنجیر لنگر و سطح آب 90 درجه شود : up and down
-به آب دادن زنجیر با دواّر :veer cable
-پایین بردن لنگر با دواّر : walk back the anchor
- وقتی کشتی لنگر شده رو بروی باد بایستد : wind rode
-وقتی کشتی لنگر شده تحت تأثیر جریان و باد به چپ و راست نقطه لنگر حرکت نماید :yaw

قسمت سیزدهم - تشریح وظایف ملوانی (6)

وظیفه پنجم ملوانان : مشارکت در کارهای گروهی و انجام وظایف فردی

علاوه بر انجام کارهای تخصصی ، در امورات گروهی نیز باید مشارکت کند و با سایرین در انجام امور مشارکتی همراه باشد و نیز باید امورات فردی که به همه ی افراد بر می گردد را رعایت نماید . مانند :
-انجام کارهای شستشوی عمومی اماکن
-رعایت بهداشت فردی و محیط
-رعایت سلسله مراتب
-رعایت انضباط کاری
-آماده سازی بعضی امکانات و مایحتاج سفر دریایی
-همکاری در اسکرابها و رنگ آمیزی های دستجمعی

وظیفه ششم ملوانان : دوخت و دوز در کشتی

کارهای دوخت و دوز:
-پوشاندن درب انبارها با برزنت
-پوشاندن روی قایق های نجات ، تهویه ها ، دواّر لنگر ، پله های تشریفات و ... با پارچه های کرباسی و یا برزنت

روشهای دوخت و دوز:
-دوخت و دوز
-بخیه زدن
-منگنه کاری

انواع روکش روی کشتی
-روکشهای کرباسی(canvas covers)
-چتریها(ducks)
چرمها(leathers)

ابزار دوخت:
-سوزنهای ملوانی(needels)
-سوزن طناب(roping needles)

نخ بادبانی (sail twine): انواع مختلف ریسمان یا نخ بادبانی در امور دوخت و دوز با سوزن و یا با ماشین خیاطی ملوانی بکار می رود .

کفی یا دستکش دوخت (palm): نوعی دستکش چرمی که انگشتان از آن عبور می کنند .

دوخت کرباس(sewing canvas) در کشتی به دو شکل انجام می شود :
-کوک گرد (round seam)
-کوک مسطح(flat seam)

منگنه کاری (punching):
عبارت است از یکسری کار برای ایجاد سوراخ در روی چتریها و ورقه های فلزی و سپس دوختن اتوماتیک چفت در پشت و روی آن سوراخ . دستگاه منگنه از دو قسمت زیر تشکیل شده :
-قلم مته (punch)
-قالب(die)

وظیفه هفتم ملوانان : دیده بانی و نگهبانی

یکی از وظایف ملوان اینست که در شرایط مختلف برای دیده بانی و نگهبانی از او استفاده می شود از جمله :
-دیده بانی در سینه و اطراف کشتی در هنگامی که وضعیت دید کم حاکم باشد . مانند وقتی که مِه یا غبار غلیظ باشد .
-دیده بانی هنگامی که شناور در پیچها و کانالهای باریک بخواهد عبور نماید .
-نگبانی روی لنگر برای بررسی مداوم لنگر و گزارش چگونگی حالات قرار گرفتن .
- و حالات دیگر ....

قسمت چهاردهم - تشریح وظایف ملوانی (7)

وظیفه هشتم ملوانان : آشنایی با اقدامات اولیه اطفاء حریق

اقدامات را در دو قسمت ارائه می کنم :
الف : اقدامات عمومی (در تایپیکی جداگانه گذاشته ام چون مورد استفاده عموم است ).
ب: اقدامات مربوط به کشتی که در زیر می آید:

ايستگاه ثابت اطفاء حريق آب شناورها
fire pomp

اين نوع ايستگاه از الزامات تمام شناورها مي باشد كه مجهز به سيستم انتقال آب دريا بوسيله پمپ ولوله مي باشد به اين ترتيب كه پمپ آب دريا را از Seachest كشيده وبوسيله انشعاب لوله ها به قسمت هاي مختلف شناور با فشار زياد منتقل مي كند

اجزاء اين سيستم عبارت است:
پمپ آب اطفاء حريق ( Fire pump )

پمپ اظطراري اطفاء حريق ( EmergencyFire pump )

لوله ( Fire Pipe )

جعبه شيلنگ (Fire HOSEbox )

شیلنگ Hose))

اتصالات(Coupling)

سرشلنگ( Nozzle)

هايدرانت (Hydrant)

سي چز (Seachest)

Fire pump در موتور خانه قرار دارد اما

Emergency Fire pump دربيرون موتور خانه عموماًروي دك (عرشه)ميباشدعلت آن هم اين است كه اگر پمپ اصلي كارنكرديااين كه بعلت حريق ياهر علت ديگردسترسي به آن در موتور خانه ممكن نبوداز پمپ اضطراري استفاده كنند

در خصوص پمپ اضطراري نكات زير قابل توجه است
-اين پمپ داراي موتور ديزلي است تا درصورتي كه برق قطع گردد بتوان از آن استفاده نمود
-كليد روشن كردن پمپ اضطراري در مجاورت آن و نيز در كنار پمپ اصلي است
-اين پمپ داراي انشعاب جداگانه اي نبوده و به انشعابات اصلي fire Pipe وصل است
-بايد اين قابليت را داشته باشد كه آب را با فشار حداقل 40% توان پمپ اصلي در لوله ها به جريان درآورد

لوله (fire Pipe)
لوله هاي آتش نشاني به رنگ قرمز و بر حسب بزرگي كشتي و درقسمتهاي مختلف شناور بويژه عرشه و محل استراحت پرسنل (accommodition) انشعابات متعدد دارد
قطر لوله ها ً5/1 و يا ً5/2 اينچ و طول آن روي عرشه حداكثر 15 متر (50 فوت) است
تمام خطوط لوله به پمپاصليواضطراريارتباط

جعبه شيلنگ حريق ( Fire HOSEbox )
اين جعبه برنگ قرمز بوده و در آن هوز، نازل وجود دارد . در برخي ديگر علاوه بر اين تجهيزات، هايدرات و لوله آتش نشاني هم قرار دارد

شلنگ (Hose)
شيلنگهاي آتش نشاني كه هوز ناميده مي شود دولايه بوده لايه داخل آن لاستيك و لايه بيروني از كتان يا نخ نسوز در رنگهاي مختلف عموماً روشن ميباشد در دو سر هر شلنگ يك كوپلينگ بسته شده است
طول هر شلنگ 15 تا 20 متر و قطر آن در اندازه هاي زير است:
ً1 اينچ
ً5/1 اینچ
ً2 اینچ
ً5/2 اینچ
ً4 اینچ اين سايز در كشتي ها استفاده نمي شود.

سرشلنگ (Nozzle)
نازل يا سر شلنگ وسيله اي است كه به وسيله كوپلينگ به هوز متصل مي گردد كار نازل انتشار آب با فشار و هدايت آن است

اتصالات(Coupling)
كوپلينگ وسيله اي است براي براي اتصال دو سر هوز يا هوز به هايدرونت .جنس آن از فلز زنگ نزن مانند چدن يا آليمنيوم است همچنين نوع ديگري از آن كه تبديل نام دارد مي توان دو هوز در سايزهاي مختلف را به همديگر يا با متصل نمود

قسمت پانزدهم - ناوبری
NAVIGATION

ناوبری
تعریف و تاریخ ناوبری :
هنر و دانشی است که نحوه ی هدایت کشتی را در آبهای بیکران از طریق امن ترین و کوتاهترین راه از نقطه ای به نقطه ی دیگر آموزش می دهد . این علم در حدود 8000 سال پیش که در شرق مدیترانه وجود داشته است ، بسیار ابتدایی بود در صورتیکه امروزه ناوبری بصورت کاملاٌ علمی انجام می گیرد .
در میان دریانوردان آن زمان نام «کلمبوس » (columbus) و «ماژلان» (magellan) هنوز زنده است .
نقشه های دریانوردی مربوط به صدها سال قبل از میلاد مسیح (ع) وجود داشته که در آنها مسیر دریانوردی ، اطلاعات ناوبری ،فواصل بندر و اطلاعات عمومی دریایی دیگر نشان داده شده است .
یک سفر دریایی در حدود 325 سال قبل از میلاد به ثبت رسیده که توسط «پی تیز » (pytheas) جهت کشف سواحلی از دریای مدیترانه به انگلستان و از آنجا به نروژ و سواحل آلمان و سواحل دریای شمال سفر کرده بود .
در سال 1515 میلادی ماژلان در اقیانوس کبیر دریانوردی کرد .او از لوازم کمک ناوبری مثل قطب نما ،زاویه سنج ، ساعت شیشه ای شنی ، سرعت سنج و نقشه هایی که بر روی پوست ترسیم کرده بود استفاده نمود.
در سال 1557 میلادی «پرتولانوس» (portolanos) با نقشه های دقیق تری دریانوردی کرد . و کتابی بنام «هنر ناوبری» منتشر نمود .
در قرن یازدهم «وایکینگها»ی سوئدی (vikings) از قطب نما استفاده کردند .
در قرن 18 میلادی کرونومتر اختراع شد و دریانوردان را قادر ساخت تا عرض جغرافیایی را محاسبه کنند.
در قرن بیستم «جایرو» (قطبنمای الکتریکی اختراع شد . وسایل کمک ناوبری ، چرغها و بویه ها ، گیرنده و فرستنده های الکترونیکی (مثل دکا ، لورن و ...) و عمق یاب الکترونیکی و رادار بوجود آمد .
امروزه کامپیوتر و ماهواره جهت هدایت کشتی به خدمت دریانوردی آمده است .

روشهای ناوبری :
- ناوبری ساحلی : هدایت کشتی در نزدیکی ساحل با استفاده از علائم ساحلی و نقاط مشخصه و قابل رؤیت خشکی .
- ناوبری تخمینی : هدایت کشتی از یک موقعیت معین و مشخص با شناختن عوامل حرکت یعنی راه حقیقی که می پیماید و سرعتی که با آن مسیر را طی می کند .(با حل مسئله :مسافت =سرعت * زمان)
- ناوبری الکترونیکی : هدایت کشتی با استفاده از وسایل و دستگاههای الکترونیکی مثل رادار ، دکا و لورن و...
- ناوبری نجومی : هدایت کشتی با استفاده از اجرام سماوی (خورشید و ماه و ستارگان و سیارات ).


اصول ناوبری :
الف : مسافت (DISTANCE): از حاصلضرب سرعت در واحد زمان بدست می آید .
فاصله بین دو نقطه در روی زمین در دریا با «مایل دریایی» اندازه گیری میشود . هر میل دریایی برابر نظر کنفرانس مادرید ،برابر است با «طول یکدقیقه از بیضی کره زمین در عرض جغرافیایی 44 درجه» که مقدارش حدود 1852 متر مورد قبول قرار گرفت . (8/1 کیلومتر ).

ب:سرعت(SPEED): عبارت است از تغییرات مسافت نسبت به تغییرات زمان که واحد آن «گره دریایی» و یا «نات» (KNOT) می باشد.
یک گره دریایی برابر است با «فاصله ی طی شده یک مایل در یک ساعت » .

ج: سمت (BEARING): عبارت است از فاصله ی زاویه ای بین دو نقطه از سطح زمین نسبت به یک ناظر و با حرف اختصار (Br) نشان می دهند.

-سمت حقیقی(TRUE BEARING):زاویه ی بین شمال حقیقی و خط رؤیت آن شیء از ناظر که در جهت عقزبه های ساعت از شمال حقیقی اندازه می گیرند و از 0 تا 360 درجه را شامل می باشد .با اختصار (TBr) .
- راه کشتی (COURSE): زاویه ی بین شمال حقیقی و مسیر حرکت کشتی از 0 درجه تا 360 درجه در جهت عقربه ها . با اختصار (c).
-سمت نسبی(RELATIVE BEARING):زاویه ی بین امتداد جهت کیل کشتی و خط رؤیت شیء از ناظر . از سینه کشتی تا شیء مورد نظر و از 0 تا 360 درجه در جهت عقربه ها اندازه گیری میشود . با اختصار (R.Br)
-سمت قطب نمایی( compass Bearing ) :عبارتند از زاویه بین شمال قطب نمایی و سمتی کهشئیدرآن قرار دارد در جهت حرکت عقربه های ساعت که با قطب نما می گیرند .

azimuth circle
وسيلهاياستبرايبدست آوردن سمتيكشيءازشناور نسبت به شمالحقيقيكهروي جایرو (jayro) یا همان قطب نمای الکتریکینصبميشود

قسمت شانزدهم - ناوبری(2)
NAVIGATION

کره زمینthe earth :

[برای مشاهده لینک ها باید عضو انجمن ها باشید . ]
زمين كره گردي است كه حول محور خودش ميچرخد بااينحال زمین به شکل يک کره کامل نیست زیرا درقطبین تا حدود زیادی شکل کروی خود را از دست می دهد یا به عبارتی هر چه به قطبین نزدیک تر شویم از کروی بودن زمین کاسته میشود.

استوا( Equator ) :

دایره ای فرضي است عظیم که صفحه آن از مرکز زمین عبور کرده و بر محور چرخش زمین عمود است و مانندكمربنداطراف زمين رااحاطه كرده است خط استوا زمین را به دو نیمکره شمالی و جنوبی تقسیم می کند استوا را مدار صفر درجه نیز می گویند

مدارات : ( Parallers ) :

دوایری فرضي هستندکوچك موازی باخط استوا و عمود بر محور چرخش زمین که از استوا تاقطبین در هر کدام از دو نیم کره تا عرض 90 درجه شمالي وجنوبي امتداد دارد .

نصفالنهارات ( meridians ) :

نیمدوایری هستند ما بین دو قطب زمین که از محور چرخش کره زمین عبور کرده و بر خط استوا عمودمی باشد .

نصفالنهارمبداء ( prime meridian Greenwich ) :
نصف النهاری است که از گرینویچ ( دهکده ای در نزدیکی لندن که دارای رصد خانه ای می باشد ) عبورکرده و زمین را به دونیمرکه شرقی و غربی تقسیم بندی می کند به این ترتیب که از نصف النهارمبدا 180 درجه به سمت غرب تقسیم بندی شده است

عرض جغرافیایی( Latitude ) :
عبارتند از مسافت زاویه ای که روی نصف النهاربطرف شمال یا جنوب خط استوا اندازه گیری می شود بدین ترتیب که از استوا ( مدار صفر درجه ) تا 90 درجه بطرف هر کدام ازقطبین اندازه گیری می شود

طول جغرافیایی( longitude ) :
عبارتند از مسافت زاویه ای که روی خط استوابطرف شرق یا غرب نصف النهارمبدا ( گرینویچ ) اندازه گیری میشودبه ترتیب که از نصف النهارمبدا ( صفر درجه ) تا 180 درجه شرقی و 180 درجه غربی تقسیم بندی شده است .

موقعیت ( position) : برخوردمدارات با نصف النهارات(عرض و طول جغرافيايي)را موقعیت گویند .

قسمت هفدهم - ناوبری(3)
NAVIGATION

مسیر ها :
مسیر حقیقی ( True course ) :
عبارت است از زاویه بین شمال حقیقی و سر کشتی در جهت حرکت عقربه های ساعت

مسیر مغناطیسی ( magnetic course )عبارت است از زاویه بین شمال قطب مغناطیسی و سر کشتی در جهت حرکت عقربه های ساعت

مسیر قطب نمایی ( compass course ) :عبارت است از زاویه بین شمال قطب نمایی و سر کشتی در جهت حرکت عقربه های ساعت .

دريانوردي يك كشتي بين دو بندر شامل سه مرحله دريانوردي است :
هدايت دريانوردي يك كشتي بين دو بندر شامل سه مرحله دريانورد ياست :
- توسط راهنما (pilotage) :هنگامي كه مي خواهد وارد بندري شود يا آنرا ترك كند.
-دريانوردي ساحلي(CoaltalNavigation) : هنگامي كه در نزديك سواحل دريانوردي مي كند
-دريانوردي اقيانوس پيمايي (Ocean Navigation ): هنگامي كه با فاصله بسيار از سواحل و خشكي دريانوردي مي كند.

آشنایی با نقشه هایدریایی
تعریف نقشه:

نمایش قسمتی از سطح زمین بر روی صفحه نمایانگر است . نقشه های دریایی وزمینی با یکدیگر متفاوتند نقشه های زمینی بیشتر قسمتهای خشکی کره زمین را همراه با تقسیمات سیاسی و خصوصیات جغرافیایی آنها نشان می دهنددر صورتیکه نقشه های دریایی چون به منظور هدایت کشتی ها تهیه شده اندقسمت اعظم آنها آبها و سواحل را با مقدار زیادی از اطلاعات آبنگاری نشان می دهد.

مقیاس نقشه:(SCALE)
عبارت است از نسبت فاصله داده شده برروی نقشه به فاصله حقیقی آن روی کره زمین . بطور مثالمقیاس1/20000 یعنییک واحدروی نقشه نشاندهنده 20000 برابر آن فاصله در رویسطح کره زمینمی باشد.

خصوصیات یک نقشه دریایی :
برای یکناوبرنقشه ای بهترین است که:
- بتوان بر روی آن مسیر کشتی را بهصورت خط راست نمایش داد . یعنی خطی که مبدأ را به مقصد متصل کند و آن خط راستیباشد بر روی نقشه و بتوان راهی را که کشتی بایستی طی کند اندازه گیری کرد.
- از آنجا که نقشه های دریایی برای ناوبری بکار می روندباید ویژگی های خاصی برای هدایت کشتی داشته باشند از جمله خطوط ساحل ، مقادیر عمق دریا ،چراغهاوبویه های دریایی ، عرض و طول جغرافیایی ، مقیاس و صفحه روزا .
-بر روی نقشه بتوان به آسانی مختصات جغرافیایی نقطه ای را استخراج کرد.
-بر روی نقشه بتوان به آسانی راههای مختلف و زوایای راه را رسم نمود.

انواع تصویر برداری نقشه های دریایی:
نقشه مرکاتور (MERCATOR):

این نوع تصویر در نتیجه تلاش ستاره شناس وجغرافی دان فنلاندی به نام«جرادرس مرکاتور»بوجودآمده است .
و آنروش تصحیح شده تصویر برداری بوسیله استوانه استفرض کنید یک کره شفاف بوسیله ی کاستوانه کـــــاغی احاطه شده است و یک چراغ نورانی در مرکز کره روشـــــن است . نور چراغ سایه های سطح کره و زمین را برروی سطح داخلی استوانه تصویر خواهد کرد.
وقتیکه استوانه کاغذی باز شود تصویر کره زمین بر روی آن نقش بسته است. در این صورت تصویر کره زمین بــــرروی سطح صاف نقش بسته است.

خصوصیات مرکاتور:
-درجات طول جغرافیایی (LONG) در قسمت بالا و پایین نقشه از طول نصف النهارگرینویچ به طرف شرق و غرب از 0 تا 180درجه ثبت می شود.
-درجات عرض جغرافیایی (LAT) در سمت راست و چپ نقشه از استوابــه طرف شمال و جنوب بین درجات 0 تا 90ثبت است.
-فاصله بین مدارات ا ز استوابطرف قطب بطور فزاینده ای افزایش می یابد.
- نصفالنهارات بجای اینکه در قطب یکدیگر را قطع نمایندبصورت خطوط راست موازی با یکدیگر و در فواصل مساوی با یکدیگر نمایش داده میشونـد

نقشه نئومونیک (GNOMONIC):

[برای مشاهده لینک ها باید عضو انجمن ها باشید . ]

این روش تصویر برداری را به «طالس» دانشمند قرن ششم یونان باستان نسبت می دهند .
اختلال روی نقشه مرکاتوردر عرض جغرافیایی بالا و نزدیک قطب بسیار زیاداست . بدین ترتیب بسیار به ندرت میتوان نقشه قطب و عرض 80 درجه به بالا را به روش مرکاتورتهیه نمود . در نتیجه نقشه مناطق اطراف قطب شمال و جنوب بوسیله روش نئومونیک تهیه میگردد.
یک صفحه کاغذرا در نظر بگیرید که مرکز آن به قطب شمال یا جنوب کره مماس باشد وموازی استوا قرار گیرد. چراغی در مرکز کره روشن میشود . سایه های روی کره را به زیر کاغذمماس شده بر کره، منعکس خواهد کرد.

-تصویر دوایر عرض جغرافیایی بصورت دوائرمتحـــدالمرکزظاهر می شوند و نصف النهاراتازمـــــرکزقطب بصورت خطوط راستی با زاویه اولیــــــه خود نمایان می شوند.
-دایره عظیمه بصورت خط راست ظاهر می شوددرجات طول جغرافیایی از 0 تا 180 در اطراف نقشه در طرفین نصف النهارگرینویچ پدید می آید
-درجات عرض جغرافیایی بر روی دوایرمتحدالمرکزاز قطب بطرف خارج از درجه 89 در قطب تا درجه 0بطرف استوا شکل می گیرند.

پلن دریایی:

نقشه نئومونیکی است که قسمت کوچکی از زمین را با دقت زیاد نمایش می دهد و کلیه مشخصات سواحل بر روی آن درج شده است .
مانند: پلن بنادر ،پلن کانالها ،پلن تنگهها ،پلن لنگرگاههاوجزایر کوچک

قسمت هجدهم - ناوبری(4)
NAVIGATION

علائم روی نقشه:
الف : رنگها:
-رنگ سفید نشانه ی عمق قابل قبول برای دریانوردی
-رنگ آبی آسمانی نشانه آبهای کم عمق
-رنگ سبز نشانه زمینهایی که هنگام مد دریا روی آنها آب هست و هنگام جذر آب برمی گردد
-رنگ زرد نشانه ی خشکی و ارتفاعات .

ب: عمق ها:
عمق آب بر روی نقشه به روشهای مختلفنشان داده می شود :
-نشان دادن عمق آب بر اساس عدد. واحد اندازه گیری عمقآب ، به کار رفته در نقشه با حروف بزرگ در بالا و پایین نقشه نوشته شده است. مثلاًاگر واحد اندازه گیری بر اساس متر باشدبصورت: sounding in meters میباشد
-نشاندادن عمق بویژهدر مناطقلایروبیشده ،استفاده از خطوط مقطع است .
-روش دیگر اینست که نقاط هر عمق را بهم متصل می کنند و عدد عمق مناسب را بین آن قرار می دهند . به این نوع نمایش عمق ، «نمایش نموداری» می گویند.

اطلاعات ثبت شده در نقشه
شماره نقشه : این شماره در گوشه سمت راست پایین و گوشه سمت چپ بالای نقشه ثبت است.
عنوان نقشه: درقسمتی از نقشه که اطلاعات مهمی در آن ثبت نشده باشد.
تاریخآبنگاری: این تاریخ زیر عنوان نقشه ثبت شده است.
تاریخ انتشار: درقسمت پایین نقشه و خارج کادر نقشه ثبت شده است.
تاریخ تدوین جدید: درسمت راست تاریخ اولیه نشر ثبت می شود.همراه کلمهNEW EDITION
تاریخ تصحیحات بزرگ:وقتی یک نقشه تصحیح می شود و این تصحیحات بهصورت کامل بر روی نقشه انجام شود،تاریخ آن در سمت راست تاریخ نشر نقشه ثبت میشود.و اگر نقشه دارای تاریخ چاپ جدید باشد، تاریخ تصحیح زیر تاریخ چاپ جدید ثبت وبه شکل زیر نمایش داده می شود:
LARGE CORRECTION 14TH FEBRUARY 1961
تاریخ تصحیحات کوچک: وقتی یک نقشه بر اساس نشریه آگاهی ها واخطارهایدریایی تصحیح می شود،تاریخ آن و شماره نشریه در سمت چپ پایینی نقشه به شکل زیر ثبتمی شود:
SMALL CORRECTIONS 1961- 302
تاریخ چاپ نقشه: درقسمت راست بالای نقشه ثبت می شود و به صورت مثلاً 60/135 نوشته می شود که به معنایآن است که نقشه در صد و سی و پنجمین روز سال 1960 چاپ شده است.
مقیاس نقشه: زیر عنوان نقشه ثبت می شود

اهم اطلاعات مهمي كه از يك نقشه دريايي استخراج مي شود
واحد عمق بر حسب متر متر (m ) يا فادم( f )
مقياس نقشه دريايي
عمق آب
خشكي
جزاير
بنادر
بويه ها و بيكن ها ، چراغهاي دريايي ، قايقهاي نوراني و ديگر علايم ناوبري
احتياطات (Caution)
veriation
كشتيهاي مغروق
Compass Rose
مناطق درختي، رودخانه ها و تپه ها
طرح جداسازي ترافيكي T.S.S
جنس بستر دريا
بويه ها
لنگرگاه ها

دسته بندي چارت دريايي :
-مقياس كوچك ( Oceanchart) :
از اين نقشه برداري دريانوردي در آبهاي دور از ساحل استفاده مي شود.
-مقياس بزرگ (charts Coastal) : از اين نقشه برداري دريانوردي در نزديك سواحلي استفاده مي شود.
-مقياس بسيار بزرگ (Plan chart): اين نقشه يك منطقه را در مقياس بسيار بزرگ به همراه جزئيات و اطلاعات مورد نياز نشان مي دهد مانند ورودي و خروجي بنادر رودخانه هاي قابل دريانوردي
-Specialpurpose chart : از اين نقشه برداري نقطه گذاري استفاده نمي شود بلكه شامل جزئيات اطلاعاتي مانند مسيرها.


مقدار اطلاعات هر نقشه دريايي بستگي به مقياس چارت و منطقه اي كه آنرا پوشش مي دهد دارد طبعاً هرچه مقياس نقشه دريايي بزرگتر باشد اطلاعات بيشتري با جزئيات در آن ثبت مي گردد.


مرحله طرح ریزی روی نقشه ( planning )
مسیر خطر( Tracks ) :تمام مسیرها بصورت حقیقی بایستی بر روی نقشه نشان داده شود .
مناطق خطر ( Areas . f danger): مناطق خطرناک بایستی بر روی نقشه و نقشه های الحاقی مشخص شود بطوریکه دقت شود تا اطلاعات نقشه مخدوش نشود .
تعیین موقعیت ( position fixing ) : در این مورد بایستی علاوه بر تعیین موقعیت کشتی هر جا که دقت بیشتری نیاز بود برد نورانی چراغ ها و بردهای راداری و غیره یادداشت شود .
ترانزیت ها ( Transit)
عمق آب زیر کیل کشتی ( underkeel clearance)
تغییرات مسیر ( Alterationofcourses )
سرعت(speed)
جزر و مد( tides)
نقاط ارتباطی ( communicationpoint )

قطب نما روی نقشه (COMPASS ROSE):
دو یا سهcompass rose معمولا" بر روی نقشه چاپ می شود بطوریکه محل چاپ آنهاآسیبی به اطلاعات ناوبری روی نقشه وارد نکند compass rose برای گفتن سمت ها و مسیرهای حقیقی بکار می رود compass rose مانند قطب نما دارای چهار جهت اصلی شمال – جنوب – شرق – غرب و جهات فرعی دیگری می باشد جهات نشان داده شده compass rose حقیقی می باشد بطوریکه نقطه 000 درجه شمال و 90درجه شرق و 180 درجه جنوب و 270 درجه غرب را نشان می دهند .

قسمت نوزدهم - علائم کمک ناوبری

علائم کمک ناوبری
قبلاٌ گفتیم که تجهيزات كمك ناوبري به دريانوردان كمك ميكنند شناور را در مسير صحيح هدايت كنند . تجهيزاتي كه براي هدايت شناور استفاده مي گردد مانند عمق ياب ، رادار ، جی پي اس در خصوص تجهیزات کمک ناوبری قبلاٌ بحث شد.
- و حالا در مورد علائم کمک ناوبری بحث خواهیم کرد لوازمی كه براي نشان دادن علامت به شناورهاي ديگر استفاده مي شود مانند چراغ ها و پرچم ها .
هر چیزی میتواند برای راهنمایی در دریا بکار گرفته شود مانند:
-دماغه ها و ارتفاعات
-تأسیسات و ساختمانها
-دکلها و برجها
-کشتیهای مغروق که قسمتی از آنها بالای آب است
-بویه ها وبیکن ها
-فانوسهای دریایی
-ریکن ها
-لایت وسل ها
- و ...
اما آنچه مسلّم است اینکه باید دارای چندشرط مهم باشند :
اولاٌ باید پایدار و ثابت باشند دوم اینکه بدرستی قابل رؤیت با چشم مسلح یا غیر مسلح باشد ( مسلح منظور با دستگاههایی مثل رادار دیده شوند ) و سوم که مهمتر از همه است اینکه : در نقشه ثبت شده باشند .
اما بعضی علائم بطور استاندارد به دست انسان ساخته و در دریا نصب کرده اند که ذیلاٌ به شرح آنها می پردازیم :

علائم كمك ناوبري ساحلي
اين لوازم كه براي هدايت شناورها در مناطق كم عمق و در مجاور سواحل نصب مي شوند عبارتند:
-چراغ دريايي یا فانوس دریایی (LIGH THOSE)

-قايق نوراني(LIGHT VESSEL)

-بويه (BUOY)

-بيكن (BEACON)

[برای مشاهده لینک ها باید عضو انجمن ها باشید . ]

-ريكن (REACON)

ریکن ها:
وسیله ای هستند کمک ناوبری اما کاربرد آنها با بویه ها و چراغهای دیگر فرق دارد . از آنتن این وسیله ها امواج الکترو مغناطیسی پخش میشود . هر کدام را برای ارسال یک کد مورس تنظیم می کنند . و همان کد روی صفحه ی رادار ظاهر میشود. و بدین ترتیب با شناسایی آن روی نقشه میتوان موقعیت شناور را بدست آورد .
نمایش اکوی ریکن (reacon eko) روی صفحه ی رادار :

چراغهاي دريايي:
چرغهاي دريايي كه به آن فانوس دريايي هم گفته مي شود ساختماني بشكل برج است كه در مجاورت ساحل ساخته مي شود در بالاي آن چراغي قوي قرار دارد وظيفه اين چراغ دادن علامت در شب است تا بدينوسيله دريانوردان با ديدن آن در شب موقعيت خود و بندر را تشخيص داده و در جهت درست ناوبري كنند چراغ دريايي اولين و قديمي ترين وسيله براي دادن علامت ناوبري است بطوري كه بقاياي چراغ دريايي اسكندريه مصر كه چند هزارسال قبل از ساخته شده هنوز وجود دارد

بویه :
بويه هاگويشناوري هستندكه در مجاور سواحل جهت صحيح دريانوردي را
به دريانوردهانشان ميدهندازبيكن هم به همين منظور استفاده ميشود تفاوت بيكن و بویه دراين است كه بيكن پايه هاي فولادي يابتوني هستندكه دركف دريابصورت شمع كوبيده ميشوددرحاليكه بويه بازنجيربه كف دريامهارميگردد اما مشخصات آن بابويه هايكسان است.
بدنه بويه هااز جنس فلزياپلاستيك است. اشكال بويه فلزي هزينه بالاي نگهداري آن است زيرابدنه فلز در اثر تماس مكرربا آب به مرور زمان زنگ زده و پوسيده ميشود و رنگ روي آن ميريزدضمن اينكه احتمال غرق آن پس از پارگي گوي بعلت تصادم شناور با آن وجود دارد.


بويه هاي پلاستيكي نسبت به بويه هاي فلزي داراي امتيازات ذيل است:
-درون گوي شناور چوب پنبه قرار دارد بنابراين پس از سوراخ شدن بدنه غرق نمي شود
-بويه هاي پالاستيكي سبك بوده و جابجاي آن آسانتر است
-ساخت و نصب آن هزينه كمتري مي برد .
-رنگ آن ثابت بوده و نيازي به رنگ آميزي ندارد
-زنگ نمي زند و پوسيده نمي شود.

منبع نوربويهها:
گاز ،باطري ياصفحه خورشيدي است. شعاع نوربويه هابين14تا 22مايل است وهركدام داري يكدوره چشمك بافواصل زماني مشخص است منبع نوراني بويه هاطوري تنظيم شده است كه درروز خاموش و در شب فعال ميگردد . رنگ چراغ بويه عبارت است سبز ،قرمز،سفيدوزردكه برحسب كاركردكه براي هربويه تعريف شده متفاوت است

قسمت بیستم - علائم کمک ناوبری2

انواع بويه ها
سیستم لاترال(lateral marks)


سیستم كاردينال(cardinal marks)



بویه و بیکن آبهاي ايمن(safe water marks)



بويه و بیکن خطر مجزا(isolated danger marks)




بويه مناطق مخصوص(special marks)



علائم لاترال
اين نوع بويه يا بيكن براي نشان دادن مسير حركت در كانال يا آبراه استفاده مي شود بويه يا بيكنها در سيستم لاترال با رنگ سبز و قرمز مشخص شده است
درهنگام ورود به كانال سمت راست شناورميبايست بويه یابيكن سبز و سمت چپ کانال بويه یا بیکن قرمزباشد ( در شب چراغ سبزشناور سمت چراغ سبزبويه وچراغ قرمزسمت چراغ قرمزشناور ) امابراي خروج برعكس عمل می شود .


بويه و بيكن سمت راست
اين بويه به رنگ سبز و به شكل مخروطي، برج يا تيرك بوده ، و علامت بالاي آن يك مخروط سبز با راس به سمت بالاست.

ريتم چراغ بويه و بيكن در شب
رنگ چراغ بويه سمت راست سبز و ريتم آن چشمكهاي كوتاه يا بلند پشت سرهم مي باشد

بويه و بيكن سمت چپ
اين بويه به رنگ قرمز و به شكل استوانه اي، برج يا تيرك بوده ، و علامت بالاي آن يك استوانه قرمز رنگ است.

ريتم چراغ بويه و بيكن در شب
رنگ چراغ بويه سمت چپ قرمز و ريتم آن چشمكهاي كوتاه يا بلند پشت سرهم مي باشد