موضوع: مدعیان می خواهند نقاط مداری ماهواره زهره را غصب کنند

مدعیان می خواهند نقاط مداری ماهواره زهره را غصب کنند

جنجال بر سر تصاحب گهواره زهره

پروژه پرتاب ماهواره زهره به فضا آنقدر طولانی شد و در میانه راه بدقولی روس ها چنان گریبان زهره را گرفت که این روزها اتحادیه بین المللی مخابرات قصد دارد نقاط مداری این ماهواره که تنها ماترک باقیمانده از این ماهواره به هوا نرفته است را پس بگیرد.

به گزارش عصر ارتباط، در پی عدم موفقیت ایران در پرتاب ماهواره زهره به فضا به دلیل بدقولی روس‌ها و سر رسیدن تاریخ انقضای مالکیت ایران بر سر نقطه مداری‌های اختصاصی این ماهواره در طول جغرافیایی 26 درجه شرقی، اتحادیه بین المللی مخابرات و اعضای کارگروه رگولاتوری ماهواره این اتحادیه تصمیم گرفتند این نقاط را پس گرفته و آن را در اختیار ماهواره‌های دیگر قرار دهند.

برخی کشورهای اروپایی، حق ایران بر سر مالکیت نقاط مداری ماهواره زهره را سخت‌ترین شرایط پیش‌رو در این عرصه خوانده‌اند و طی 5ماه گذشته اتحادیه بین المللی مخابرات(ITU) را تحت فشار گذاشته‌اند تا خواسته ایران بر سر حفظ این نقاط را نادیده بگیرد.

از آنجا که ایران در راه‌اندازی و اعزام ماهواره زهره2 به فضا با مشکل مواجه شد، اتحادیه بين‌المللي مخابرات به ایران مهلت داد تا طی ضرب‌الاجل تعیین شده نسبت به راه‌اندازی و سرویس‌دهی این ماهواره در موعد مقرر اقدام کند که در نهایت عدم توجه به ضرب‌الاجل تعیین شده، ایران را با تهدید لغو رزرو نقطه مداری‌ها توسط دیگر کشورها مواجه کرد. این موضوع به ویژه درخصوص ماهواره‌های باند KU در مناطق شلوغ و پرترافیک ایستگاه‌های ژئو صدق می‌کند.

از آنجاییكه ماهواره‌ها برای جلوگیری از تداخل امواج رادیویی باید جدا ازهم باشند، بنابراین شماره مكان‌های مدار سنكرون كه امكان استفاده آن برای ارتباطات وجود دارد، بسیار محدود است. مدیریت این نقاط مداری با اتحادیه بین‌المللی مخابرات (ITU) است.

نقاط مداری به دو دسته دائم و غیردائم تقسیم می‌شوند. نقاط غیردائم نقاطی هستند كه اگر از زمان ثبت سازمان جهانی مخابرات مبنی بر مالكیت توسط كشوری از نقطه مداری مزبور به مدت 7 سال استفاده نشود (این مدت قبلا 9 سال بود) آن نقطه مداری در صورتیکه درخواست كننده دیگری داشته باشد، واگذار می‌شود و در صورت استفاده از آن می‌توانند تا هر زمان مالكیت آن نقطه را داشته باشند. نقاط دائم نقاطی هستند كه بر روی مدار سنكرون (36 هزار كیلومتری) قرار دارند.

طول جغرافیایی 26 درجه شرقی و نقاطی که در همسایه آن قرار دارند، یکی از بهترین نقاط برای پوشش ماهواره‌ای خاورمیانه محسوب می‌شود و همین امر نقاط مداری ماهواره زهره2 را با چالش مواجه کرده است.

در ماه جولای 2009 از هیات ارتباطات رادیویی اتحادیه بين‌المللي مخابرات خواسته شد تا درخصوص ماهواره زهره2 که فعالیت خود را آغاز نکرده بود و نقاط مداری و فرکانس اختصاصی آن در 26 درجه شرقی توسط کنسرسیوم عرب‌ست ریاض متعلق به عربستان سعودی مورد استفاده قرار می‌گیرد، بررسی‌هایی به‌عمل آورد.

در همان زمان اپراتور پاریسی یوتل‌ست از راه‌اندازی ماهواره‌ای تجاری با همکاری شرکت ict قطر خبر داد که قرار است در باندهای KU و Ka در سال 2013 راه‌اندازی شوند و در طول جغرافیایی 5/25 درجه شرقی، درست در کنار دست عرب‌ست که ماهواره بدر را برای ایران به فضا فرستاده است، فعالیت کند.

تهدید ایران به تخلیه نقاط مداری

در این میان آژانس فرکانس‌های ملی فرانسه اعلام کرد که تنها دولت‌ها به صورت رسمی با اتحادیه بين‌المللي مخابرات در ارتباط هستند و چون زهره2 که پیش از ماهواره یوتل‌ست ثبت شده، به مهلت قانونی خود توجه نکرده است، باید از لیست سیستم‌های تایید شده اتحادیه بين‌المللي مخابرات حذف شود.

ایران از اوایل سال 1990 درگیر طراحی سیستم ماهواره زهره شد و در ماه مارس سال 2001 قراردادی با روس‌ها به منظور طراحی، ساخت و بهره‌برداری از آن را را امضا کرد. علیرغم اینکه ایران اعلام کرده بود تا سال 2005 نسبت به راه‌اندازی این پروژه اقدام می‌کند اما در ژانویه 2005 ایران و روسیه قرارداد دیگری به ارزش 132 میلیون دلار برای ادامه پروژه امضا کردند.

در تمام این مدت ایران به صورت رسمی نقطه مداری‌های لازم را از اتحادیه بین‌المللی مخابرات در ژنو دریافت کرده بود که مطابق قوانین، دیگر کشورها اجازه استفاده و دسترسی به آنها را ندارند و نقطه مداری‌های تعیین شده و فرکانس‌های تخصیص یافته، به برنامه فضایی ایران تعلق دارد.

چنین قراردادهایی در حوزه ماهواره برای اشغال نقطه مداری‌های مشخص در یک دوره زمانی ثابت و مشخص به کشورها اختصاص داده می‌شود تا ماهواره‌های واقعی خود را در آنها قرار دهند.

برخی کشورها که ماهواره زهره را «ماهواره کاغذی» نامیده‌اند، ادعای ایران که یک عضو کنسرسیوم عرب‌ست است مبنی بر برادکست و استفاده از فرکانس‌های مربوطه روی عرب‌ست در 26 درجه شرقی را قبول نکردند و رگولاتور فرانسه که به دلیل قرارداد مشترکش با قطر در نقطه مداری 5/25 درجه شرقی نسبت به نقاط مداری اختصاصی ایران روی این موضوع حساسیت ویژه‌ای به خرج می‌دهد، مدعی شده است ایران قوانین رگولاتوری را رعایت نکرده و بنابراین نقاط مداری آن باید برای اپراتور ماهواره‌ای دیگر (یوتل‌ست) تخلیه شود.

عربستان سعودی عضو اصلی کنسرسیوم عرب‌ست، موضوع استفاده ایران از ظرفیت ماهواره عرب‌ست برای استفاده از نقاط اختصاصی را تایید کرده است، اما فرانسه و برخی دیپلمات‌های اتحادیه بين‌المللي مخابرات مدعی شده‌اند که این کار طبق قرارداد امکان پذیر نیست.

این درحالی است که در پی طرح این ادعا از سوی فرانسه ایران اعلام کرد که در تمام طول مسیر از فرکانس‌های ظرفیت اجاره‌ای تامین شده، روی ماهواره PAS-5 استفاده شده که اخیرا اینتل‌ست مسوول آن شده است.

رایزن ارشد اینتل‌ست با طرح ادعایی دیگر اعلام کرده است که نه پانام‌ست و نه اینتل‌ست اجازه قراردادن ماهواره‌هایشان به روی نقاط مداری زهره را ندارند.

حق ایران محفوظ است

چالش مالکیت نقاط مداری ماهواره با ورود خانم جولی زولر ريیس سابق و نائب ريیس هیات قانونگذار رادیویی اتحادیه بين‌المللي مخابرات (RRB) که چنین اختلافاتی را داوری می‌کند، وارد فاز تازه‌ای شد. خانم زولر که مجددا به عنوان ريیس RRB انتخاب شده به حمایت از حق قدیمی ایران بر نقاط مداری ز هره برخواست و اعلام کرد که سخنان رسمی یک دولت نمی‌تواند توسط اتحادیه بين‌المللي مخابرات به چالش کشیده شود.

از همین‌رو اظهارات او موجب شد تا اعضای دیگر RRB نیز با او هم عقیده شده وشرایط رابه گونه‌ای رقم زنند که نقطه مداری‌های ایران دست نخوره باقی بماند. این تصمیم باعث شد تا تلاش مدعیان تصاحب نقاط مداری ماهواره زهره برای پاک‌سازی بخش ارتباطات ماهواره و استفاده نادرست از نقطه‌های مداری بی‌نتیجه بماند.

هرچند که این تصمیم دیری نپایید و مجددا هیات RRB در پایان ماه مارس سال 2011 تصمیم اولیه خود را تغییر داد و اعلام کرد که زهره در استفاده از نقطه مداری‌های خود حق تقدمی ندارد. یوتل‌ست اعلام کرده است این نتیجه بهترین تصمیم تا زمان یافتن یک راهکار مناسبت برای حل این بحران با ایران است.

طبق قوانین جدیدی که برای ماهواره‌های جدیدالورود وضع شده است، اگر اپراتوری نسبت به قرار دادن ماهواره خود در نقطه مداری اختصاص داده شده در زمان مقرر اقدام نکند، نقطه مداری منقضی خواهد شد و در اختیار دیگران قرار خواهد گرفت.

ماهواره دیگری در آن نقاط فعال است

رضا تقی‌پور، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات ایران که پیش از ورود به وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، ریاست سازمان فضایی را نیز برعهده داشت، پیش از این درباره ماهواره زهره، گفته بود: «ماهواره زهره به عنوان یک ماهواره مخابراتی تعریف شده است که دیگر از این اسم صرف‌نظر کرده‌ایم. ما ماهواره‌های مخابراتی دیگر را تعریف کرده‌ایم و الان دنبال این هستیم که این ماهواره‌ها را به‌عنوان ماهواره‌ای که مالکیتش برای جمهوری اسلامی ‌ایران است، بتوانیم در مدار قرار دهیم».

این چالش‌ها درحالی برای نقاط مداری ماهواره زهره ایجاد شده که او این نقاط را متعلق به ایران دانسته و افزوده است: «با مشارکت‌های خارجی ماهواره‌های دیگری آنجا فعال هستند و خوشبختانه توانسته‌ایم حاکمیت کشور را بر آن نقاط حفظ کنیم».

تاریخچه ماهواره زهره

ماهواره زهره، ماهواره‌ای ایرانی است که طرح آن به قبل از انقلاب اسلامی بر می‌گردد ولی اجرای آن بعد از انقلاب اسلامی ۱۳۵۷ متوقف شد. ایران در دهه ۱۳۷۰ خورشیدی بار دیگر تصمیم گرفت پروژه ساخت ماهواره زهره را دنبال کند و برای این منظور وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات در سال ۱۳۸۳ قراردادی ۱۳۲ میلیون دلاری را با شرکت روسی آویا اکسپورت برای طراحی، ساخت و پرتاپ ماهواره زهره امضا کرد.

قرار بود که شرکت روسی بعد از دو سال و نیم ماهواره را پرتاپ کند اما در حالت تعلیق قرار گرفت.

در سال 1356 دولت وقت ایران اقدام به درخواست ثبت سه نقطه در مدار همزمان زمین (GEO) در موقعیت‌های 26،34و47 درجه شرقی از اتحادیه بین‌المللی مخابرات (ITU) کرد.

مراحل هماهنگی و ثبت این نقاط برای پوشش محدوده جغرافیایی جمهوری اسلامی ایران پس از انقلاب اسلامی انجام گرفته و در سال 1365 در اتحادیه بین‌المللی مخابرات تحت عناوین زهره 2، 1 و 3 به ترتیب در نقاط مداری 26،34و47 درجه شرقی به ثبت رسیدند.

پس از آن نیز تلاش‌هایی برای ثبت سه نقطه فضایی دیگر از طرف ایران تحت عناوین زهره 4، 5 و 6 در این سازمان انجام گرفته است. بنابراین درحال حاضر 6 نقطه مداری برای سری ماهواره زهره 1 الی 6 منظور شد.

پروژه ماهواره مستقل جمهوری اسلامی ایران به نام زهره، یک پروژه ملی بود که با تصویب شورای عالی امنیت ملی، مجلس شورای اسلامی، هیات دولت و دستور ريیس جمهوری توسط وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات به اجرا گذاشته شد.

کاربرد این پروژه با پرتاب ماهواره به هر یک از نقاط فوق‌الذکر برای پوشش کامل پخش تلویزیونی کشور، برقراری ارتباطات صوت و دیتا در نقاط دور افتاده و صعب‌العبور کشور مانند روستاها و جزایر و نیز ایجاد شبکه‌های اختصاصی ماهواره‌ای برای موسسات دولتی و بخش خصوصی از قبیل شبکه‌های آموزش از دور، شبکه‌های بانکی و شبکه‌های توزیع اینترنت داخلی و... است.

روسیه: ایران توافق نکرد

الکسانده سادونیکوف سفیر روسیه در ایران درباره عدم همکاری روسیه در پرتاب ماهواره زهره که به صورت محتاطانه با خبرنگار عصر ارتباط سخن می‌گفت، توضیح داد: «اتفاقی که برای زهره افتاد، مربوط به دستگاه Transponder که یک دستگاه فرستنده سیگنال است و از ابتدا پیش‌بینی شده بود، از فرانسه آن را تهیه کنیم، مربوط می‌شود».

او افزود: «بعدها فرانسوی‌ها به دلایل معلوم از تحویل این سفارش خودداری کردند و روسیه به ایران پیشنهاد داد تا Transponder روس استفاده شود اما موافقت ایران حاصل نشد».

سادونیکوف گفت: «مسایل مالی هم در این میان به‌وجود آمد». او مدعی شد: «اصلا این همکاری‌ها را تعطیل نکردیم و توافق بر سر مشخصات فنی و جزيیات تامین مالی این پروژه را ادامه می‌دهیم».

ایران: نقاط مداری جزئی از خاک کشور است

حمید فاضلی سرپرست سازمان فضایی کشور نیز به خبرنگار عصر ارتباط، گفت: «موضوع عدم موافقت ایران با نصب Transponder روسی و مسایل مالی بهانه است».

فاضلی گفت: «هم‌اکنون به واسطه عرب‌ست با ماهواره‌های فرانسوی مشارکت داریم تا برای ما در نقاط‌مداری قرار بدهند و یکی از همین ماهواره‌ها یعنی ماهواره بدر را هم در همین نقاط مداری قرار داده‌اند».

او درباره ضمانت‌های اجرایی لازم برای الزام روسیه به انجام تعهداتش در پروژه‌های ماهواره‌ای کشور، گفت: «اگر قرارداد اجرا شود، تضمین‌های لازم هم برای اجرای آن حتما اخذ خواهد شد. در قرارداد ماهواره زهره هم تضمین‌های خوبی قید شده بود اما در شروع قرارداد که پرداخت مالی آن بود، حاضر به دریافت آن نشدند تا تضمین‌ها هم فعال شوند».

فاضلی افزود: «زهره نام ثبت شده در اتحادیه بين‌المللي مخابرات است و کالبد ماهواره‌ای که می‌خواهیم پرتاب کنیم، زهره است ولی نام موقعیت آن را "قائم" گذاشته‌ایم و موقعیت زهره1، زهره2 و زهره3 است که در مدارهای 26، 34 و 47 درجه ثبت شده‌اند».

او برای حل چالش ایجاد شده برای ایران به منظور حفظ نقاط مداری ماهواره زهره، گفت: «تلاش‌هایی داشتیم و نتایج خوبی نیز حاصل خواهد شد. با کشورها و شرکت‌ها مذاکراتی شده تا ماهواره خود را در آن نقاط قرار دهند و ما نیز با آنها وارد قرارداد شویم».

فاضلی افزود: «این نقاط همانند جزئی از خاک کشور در فضا است و برای مردم، ريیس جمهور، سازمان فضایی و سازمان صدا و سیما که با هم در این زمینه مشارکت داریم، مهم هستند. موضوع حفظ این نقاط را با حساسیت و جدیت تعقیب می‌کنیم و نمی‌گذاریم به منافع کشور آسیب برسد».

او چالش‌های ایجاد شده در این باره را به کشورهای رقیب نسبت داده و گفت: «آخرین کار این است که این موقعیت را در اختیار کشورهای درخواست کننده قرار دهیم و این یکی از راه‌حل‌هایی است که شورای عالی امنیت ملی هم در این مورد نظرات مثبتی دارد».

او با اشاره به اینکه برخی ایران را تحت فشار قرار می‌دهند، تکنولوژی نمی‌دهند، کمک به ساختن ماهواره نمی‌کنند و خودشان هم ماهواره‌ای به ایران نمی‌فروشند، افزود: «اگر با شرکتی به این توافقات برسیم و آنها به ITU اعلام کنند که ماهواره آنها که پیام می‌فرستند را به ایران اجاره داده‌اند، دیگر ITU اعتراضی نخواهد کرد و سعی می‌کنیم این موضوع را در محدوده زمانی تعیین شده به نتیجه برسانیم».