موضوع: خلقت انسان از علق؟

مقدمه
‌یكی از اوصاف قرآن كریم عدم اختلاف و عدم تناقض در آیات است كه خود بدان تصریح كرده و فرموده است: اگر غیر خدا برای شما قرآن را تدوین می كرد، اختلاف زیادی در آن یافت می شد.[1]
همه‎ی آیات قرآن با هم مرتبط‎اند و بعضی از آن بعضی دیگر را تفسیر می كنند. هم‎چنین دارای عام و خاص، مطلق و مقید، حقیقت و مجاز است كه باید از هم جدا شوند و برای فهم آن از احادیث پیامبر ـ صلّی الله علیه و آله ـ و معصومین ـ علیهم السّلام ـ ( كه مفسر قرآن هستند) استفاده شود؛ و برای درك معانی قرآن یا باید متخصص بود و یا به اهل فن قرآن مراجعه كرد. در این میان برخی با ذكر مطالبی در باب آیات قرآن خواسته‎اند القا كنند كه بین آیات قرآن تناقض وجود دارد و لذا گزاره‎های قرآنی مشتمل بر پارادوكس و تناقض است[2] نمونه‎ای از مطالب یاد شده را ذكر و مورد بررسی قرار می‎دهیم:
‌بدون بررسی آیه‌ی قرآن و نظریه‌ی علمی می گوید: «قرآن كه خلقت انسان را از علق (خون لخته شده) می داند، با پزشكی نوین همخوانی ندارد و یكی از تناقض گویی های قرآن است».
یكی از معجزات قرآن، اعجاز علمی آن است. هر چند قرآن كتابی علمی نیست، اما در راستای هدایت بشر به سوی توحید و بیان قدرت خداوند،‌بعضی از مسائل علمی را مطرح نموده است.
یكی از مسائل علمی مطرح شده در قرآن، مراحل خلقت انسان است كه با تحقیقات به عمل آمده، تمامی آن مراحل با علم پزشكی و رویان‌شناسی هم‌خوانی دارد.
خداوند در آیات مختلف از قرآن كریم، به مراحل خلقت انسان اشاره كرده است. یكی از این مراحل «علق» است. واژه‌ی «علق» شش بار[3] و در پنج آیه به صورت های مختلف به كار رفته است و همچنین سوره‌ای با نام «علق» نازل شده است: (اقرأ باسم ربّكَ‌الَّذی خلقَ خلقَ الانسانَ مِن عَلَقٍ)؛ بخوان به نام پروردگارت كه آفرید، انسان را از علق آفرید».
واژه‌ی «علق» ‌جمع «علقَه» در اصل به معنای «چیزی كه به چیز بالاتر آویزان شود» آمده است و در معانی خون بسته، ‌زالو، خون منعقد كه در اثر رطوبت به هر چیز می چسبد، كرم سیاه كه به اعضای آدمی می چسبد و خون را می مكد و... استعمال می شود.[4] پس می توان گفت ‌در مواردی كه علق استعمال شده، یكی چسبندگی و دیگری آویزان بودن لحاظ شده است.
پس از پیوستن نطفه مرد به تخمك زن، تكثیر سلولی آغاز می شود و به صورت یك توده سلولی در می آید كه به شكل توت است (به آن مارولا Marula گویند) و در رحم لانه‌گزینی می كند، یعنی ‌سلول های تغذیه كننده به درون لایه‌ی مخاطی رحم نفوذ كرده و به آن معلّق (آویزان نه كاملاً چسبیده به رحم) می شوند، قرآن این مطلب را با تعبیر زیبای «علق» بیان كرده است.[5]
اگر واژه «علق» را به معنای خون بسته بپذیریم، می توانیم تناسب آن را با موارد استعمال این گونه بیان كنیم:
1. چسبنده بودن آن[6] (خون بسته ای كه برای مكیدن خون به بدن می چسبد).
2. آویزان شدن آن به جداره‌ی رحم.
3. شباهت نطفه به زالو. زالو هر بار می تواند به اندازه یك فنجان، خون انسان یا حیوانی را بمكد. نطفه در رحم، زالووار به رحم می چسبد و از خون تغذیه می كند؛[7] هم‌چنین در وجه تشبیه به زالو گفته شده است كه در مرحله‌ی ایجاد جنین، مانند زالو ماده‌ای به نام «هپارین» از آن ترشح می شود، تا خون در موضع منعقد نشود و قابل تغذیه باشد.[8]
4. تغذیه از خون.[9]
در نتیجه می توان گفت:[10] با توجه به دیدگاه دانشمندان و مفسران و اهل لغت، «علق» به معنای «خون بسته» آویزان به رحم است؛ به ویژه آن‌كه این مرحله از خلقت انسان در علم جنین‌شناسی جدید، واسطه ای بین نطفه و مضغه (گوشت شدن) محسوب می شود؛ یعنی حدود 24 ساعت این خون بسته به جدار رحم آویزان است و از خون آن تغذیه می كند.
خداوند می توانست با بیان «الدم المنقبضه؛ خون بسته» مطلب را ذكر نماید، اما با آوردن واژه‌ی «علق» هم معنای خون بسته و هم معنای آویزان بودن را رسانده است كه با نظریات جدید پزشكی هم‌خوانی دارد.
می توان مسئله‌ی «علق» را یكی از شگفتی های علمی قرآن نامید كه بعد از 14 قرن كشف شده است.[11]

پی نوشتها:
[1] . سوره نساء ، آیه 82.
[2] . سایت سكولاریسم در ایران، تاریخ 12/9/84.
[3] . سوره‌ی علق،‌ آیه‌ی 1 و 2، سوره‌ی ‌حج، آیه‌ی 5،‌ سوره‌ی مؤمنون،‌ آیه‌ی 14، سوره‌ی غافر، آیه‌ی 67، سوره‌ی ‌قیامت، آیه‌ی 38.
[4] . حسن مصطفوی، التحقیق فی كلمات قرآن كریم، ‌ وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ایران،‌تهران، راغب اصفهانی، ‌مفردات، المكتبه الرضویه، تهران، ذیل ماده‌ی «علق». و ‌سید علی اكبر قرشی، قاموس قرآن، ‌دارالكتب الاسلامیه، ‌تهران، ذیل ماده «علق».
[5] . دكتر دیاب و قرقوز، طب در قرآن، ترجمه‌ی چراغی، تهران، انتشارات حفظی، ص 86.
[6] . تفسیر نمونه، ج 27،‌ص 156.
[7] . گودرز نجفی، مطالب شگفت انگیز قرآن، نشر سبحان، تهران، ص 99.
[8] . دكتر پاك نژاد، اولین پیامبر آخرین دانشگاه، ‌كتابفروشی اسلامی، تهران، ج 11، ص 110.
[9] . حضرت آیت الله معرفت بعد از پذیرفتن این نظریه كه علق خون بسته است می گوید: علقه در روز هفتم به جداره رحم می چسبد. (ر.ك: التمهید، ج 6، ص 82).
[10] . لازم به ذكر است كه احتمالات دیگری درباره‌ی «علق» داده شده است، از جمله، بعضی ها علق را به معنای نطفه‌ی مرد (اسپرماتوزئید) معنا كرده اند (گودرز نجفی، مطالب شگفت انگیز قرآن، ص 99)، بعضی دیگر به موجود صاحب علاقه كه اشاره به روح اجتماعی انسان است، معنا نموده اند و بعضی دیگر به گِل حضرت آدم ـ علیه السّلام ـ كه حالت چسبندگی دارد اشاره نموده اند. (ر. ك: دكتر رضایی اصفهانی، پژوهشی در اعجاز علمی قرآن، ‌ص 487 ـ 481).
[11] . ر. ك: دكتر محمد علی رضایی اصفهانی، پژوهشی در اعجاز علمی قرآن، انتشارات مبین،‌رشت، ج 2،‌ص 487 ـ 481.

حسن رضا رضايي

andisheqom.com