زمان آفرینش آسمان و زمین
یكی از اوصاف قرآن كریم عدم اختلاف و عدم تناقض در آیات است كه خود بدان تصریح كرده و فرموده است: اگر غیر خدا برای شما قرآن را تدوین می كرد، اختلاف زیادی در آن یافت می شد.[1]
همهی آیات قرآن با هم مرتبطاند و بعضی از آن بعضی دیگر را تفسیر می كنند. همچنین دارای عام و خاص، مطلق و مقید، حقیقت و مجاز است كه باید از هم جدا شوند و برای فهم آن از احادیث پیامبر ـ صلّی الله علیه و آله ـ و معصومین ـ علیهم السّلام ـ ( كه مفسر قرآن هستند) استفاده شود؛ و برای درك معانی قرآن یا باید متخصص بود و یا به اهل فن قرآن مراجعه كرد. در این میان برخی با ذكر مطالبی در باب آیات قرآن خواستهاند القا كنند كه بین آیات قرآن تناقض وجود دارد و لذا گزارههای قرآنی مشتمل بر پارادوكس و تناقض است[2] نمونهای از مطالب یاد شده را ذكر و مورد بررسی قرار میدهیم:
«در سورهی هود آیهی 7 آمده است: جهان در 6 روز آفریده شد، ولی در سورهی فصلت آیهی 9 و 10 و 12، آفرینش زمین و آسمان را در 8 روز می داند. و نتیجه گرفته كه قرآن تناقضگویی كرده است.
در پاسخ این ادعا می توان گفت: خداوند در آیهی 7 سورهی هود می فرماید: (هُوَ الَّذِی خَلَقَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ فِی سِتَّهِ أَیَّامٍ وَ كانَ عَرْشُهُ عَلَى الْماءِ لِیَبْلُوَكُمْ أَیُّكُمْ أَحْسَنُ عَمَلاً)؛ «او كسی است كه آسمان ها و زمین را در شش روز (شش دوران) آفرید و عرش (قدرت) او بر آب قرار داشت، تا شما را بیازماید كه كدامیك عملتان بهتر است».
منظور از روز (یوم) در آیه، روز معمولی و بیست و چهار ساعته نیست؛ زیرا روز معمولی بر اساس گردش خورشید و زمین به دست می آید و در آن زمان جهانی وجود نداشت تا برای آن روز 24 ساعته تصور شود.
واژهی «یوم» در كتب لغت[3] و در بعضی از استعمالات قرآنی[4] و در روایات اسلامی[5] به دوران و مدتی از زمان، هر مقدار كه باشد، اطلاق می شود.
اما آیهی 9 سورهی فصلت می فرماید: (قُلْ أَ إِنَّكُمْ لَتَكْفُرُونَ بِالَّذِی خَلَقَ الْأَرْضَ فِی یَوْمَیْنِ)؛ «بگو: آیا شما به آن كسی كه زمین را در دو روز آفرید كافرید؟» و در آیهی 10 همین سوره می فرماید:«وَ جَعَلَ فِیها رَواسِیَ مِنْ فَوْقِها وَ بارَكَ فِیها وَ قَدَّرَ فِیها أَقْواتَها فِی أَرْبَعَهِ أَیَّامٍ)؛ او در زمین كوههایی قرار داد و بركاتی در آن آفرید و مواد غذایی مختلف آن را مقدّر فرمود، اینها همه در چهار روز بود.»
و در ادامه در آیهی 12خلقت آسمان را در دو روز می داند: (فَقَضاهُنَّ سَبْعَ سَماواتٍ فِی یَوْمَیْنِ)؛ «در این هنگام آنها را به صورت هفت آسمان در دو روز آفرید».
با دقت در آیات فوق درمییابیم كه ادعای تناقض، ادعای نادرستی است؛ زیرا:
آن جا كه می گوید: «اربعه ایام» (چهار روز) منظور تتمهی چهار روز است؛ به این ترتیب در دو روز اول از این چهار روز زمین آفریده شد و سایر خصوصیات زمین به اضافهی خلقت آسمان ها در دو روز دیگر بود كه مجموعاً شش روز (دوران) می شود.
طبق این تفسیر آیه تقدیری دارد، مانند: «كل ذلك فی اربعه ایام»، یعنی همهی آنها اعم از خلقت زمین و آنچه در آن است در چهار روز بوده است. و تقدیر گرفتن كلمه در ادبیات عرب با قرینه، بدون اشكال است؛ برای مثال در آیهی 82 سورهی یوسف آمده است: (وَ سْئَلِ الْقَرْیَهَ)؛ «از روستا بپرسید». در حالی كه از قرینهی حالیه مشخص است كه پرسش از روستا نیست بلكه از اهل روستاست؛ لذا تقدیر گرفتن «كل ذلك» به واسطهی قرینهی آیهی 7 سورهی هود است.
یكی از منابع تفسیری قرآن، خود قرآن است؛ یعنی بعضی از آیات قرآن بعضی دیگر را تفسیر می كنند. حضرت علی ـ علیه السّلام ـ می فرماید: «ینطق بعضه ببعض و یشهد بعضه علی بعضٍ؛[6] برخی از آیات قرآن برای برخی گویا و برخی از آن برای برخی دیگر گواه است». و روش علامهی طباطبایی در تفسیر المیزان روش تفسیر قرآن به قرآن است.[7] لذا این كه قرآن در آیهی 7 سورهی هود به صراحت اشاره دارد كه خلقت آسمان و زمین در شش دوران است، تفسیر كنندهی آیات 9 و 10 و 12 سورهی فصلت است و لازم است عبارت «كل ذلك» در آیه در تقدیر گرفته شود.
پی نوشتها:
[1] . سوره نساء ، آیه 82.
[2] . سایت سكولاریسم در ایران، تاریخ 12/9/84.
[3] . راغب اصفهانی، مفردات، بیروت، قربی،1416 ق، ذیل واژهی «یوم»،.
[4] . سورهی معراج، آیهی 4.
[5] . «الدهر یومان یوم لك و یوم علیك» (نهج البلاغه).
[6] . نهج البلاغه، خ 133.
[7] . سید محمد حسین طباطبایی، مقدمه تفسیر المیزان، مقدمهی قرآن در اسلام.
حسن رضا رضايي
andisheqom.com
پاسخ با نقل قول
