موضوع: مهریه چیست؟و چرا قانونیست؟

مهریه چیست؟و چرا قانونیست؟
زن از لحظه انعقاد عقد، مالك تمام مهر می‌شود و می‌تواند آن را مطالبه كند زن و مرد هر كدام نسبت به دیگری حق و حقوقی دارد كه طرف مقابل باید آنها را رعایت كند.حقوقی كه زنان بر عهده مردان دارند متفاوت است

مثلا حقی كه بر پرداخت مهریه دارند یا حق نفقه و حسن معاشرت و... در این نوشتار، نخست سعی خواهیم كرد حقوقی كه مردان در برابر زنان دارند را بیان كنیم.

مهریه یكی از حقوقی است كه در جریان ازدواج برای زن به وجود می‌آید و مرد متعهد می‌شود آن را پرداخت كند. معمولا برای تعیین مهریه مذاكراتی به شرح زیر صورت می‌گیرد:

آقا این چه حرفیه دختر ماله خودتونه اصلا امكان نداره... نه تورو خدا بفرمایید چقدر مهریه عروس خانومه... هر چی شما بفرمایید، دختر ما مثل دختر شماست... خواهش می‌كنم بفرمایید... پس اگر اشكالی نداره 1369 عدد سكه به نیت سال تولدش و...

به هر حال این مذاكرات در اكثر مجالس خواستگاری وجود دارد و از آن گریزی نیست.

كی داده، كی گرفته؟

در بین نزدیكان و آشنایان كسی را سراغ دارید كه به دلیل عدم پرداخت مهریه به زندان رفته یا دچار گرفتاری و دردسر شده است؟ تا به حالا پایتان به دادگاه خانواده باز شده تا حجم انبوه پرونده‌های طلاق و مهریه را ببینید؟ اگر به این اماكن رفته‌اید حتما از حجم زیاد این‌گونه پرونده‌ها تعجب كرده‌اید. اگر از هریك از این اشخاص دلیل طلاق را بپرسید هر كدام دلیلی می‌آورد، یكی می‌گوید شوهرم معتاد است دیگری گریه می‌كند و می‌گوید كه شوهرم مرا كتك می‌زند، یكی می‌گوید قیافه شوهرم تكراری شده و غیرقابل تحمل! خلاصه هر كدام به نحوی استدلال می‌كنند.

اما در این بین شوهرانی كه شب خواستگاری به قول معروف جوگیر شدند و هر میزان مهریه‌ای كه عروس مشخص كرد را پذیرفتند و با خود گفتند: كی داده، كی گرفته، از همه بیشتر نگران هستند كه چگونه مهریه همسرم را بدهم؟ آیا حالا باید به زندان بروم؟ و هزاران اما و آیا و اگر دیگر.

مهریه به وجه رایج

مهریه به آن مالی گویند كه مرد هنگام ازدواج متعهد می‌شود آن را به زن بپردازد.

باید توجه كنیم كه هر چیزی امكان این‌كه به عنوان مهریه پذیرفته شود را ندارد مثلا جدیدا مشاهده می‌شود كه طرفین قصد دارند عشق ورزیدن، دروغ نگفتن و... را در سند ازدواج به عنوان بخشی از مهریه بیاورند، اما به دلیل این‌كه این موارد قابل تبدیل به پول نیستند، این امكان وجود ندارد كه آنها را به عنوان مهریه ذكر كنیم. ماده 1078 قانون مدنی در این خصوص بیان می‌كند: هر چیزی را كه مالیت داشته و قابل تملك نیز باشد می‌توان مهر قرار داد.

عروس فراموشكار

حال شاید این سوال برای برخی پیش بیاید كه آیا می‌شود زن هیچ مهریه‌ای را مشخص نكند؟ باید گفت مهریه به عنوان یك حق برای زن محسوب می‌شود كه او می‌تواند از این حق خود صرفنظر كند و اساسا هیچ مهریه‌ای به زن نرسد؛ البته باید به یك نكته مهم توجه كرد كه در ازدواج موقت باید حتما مهریه را ذكر كنیم و برای زن مهریه مشخص كنیم چون در غیر این صورت، ازدواج یا همان نكاح باطل است.

مستند این حرف ماده 1096 قانون مدنی است كه گفته: در نكاح منقطع عدم ذكر مهر در عقد موجب بطلان است و این در حالی است كه در ازدواج دائم به این‌گونه نیست و عدم ذكر و تعیین مهریه باعث بطلان ازدواج نمی‌شود. ناگفته نماند كه در عقد دائم اگر هیچ توافقی درخصوص میزان مهریه صورت نگیرد، اما زن و شوهر پس از ازدواج با یكدیگر نزدیكی كنند، زن مستحق مهریه می‌شود ولی مهریه‌ای كه توسط دادگاه، متناسب با شرایط و جایگاه اجتماعی زن تعیین می‌كند كه اصطلاحا به آن مهرالمثل گویند.

مهریه برای ادامه زندگی

سوالی كه برای اكثر خانم‌ها مطرح است این كه آیا می‌شود تا قبل از دریافت مهریه از وظایف زناشویی خودداری كرد؟ در صورتی كه مهریه ذكر شود یا بر آن توافق كنند، زن می‌تواند تا هنگامی كه مهریه خود را از مرد نگرفته است از ایفای وظایف زناشویی و به معنایی دیگر تمكین كردن خودداری كند.

ولی اگر با علم و آگاهی كامل وظایف زناشویی را حتی برای یك بار انجام دهد دیگر امكان استفاده از این حق برای او وجود ندارد البته نكته‌ای كه باید در اینجا توجه كرد این است كه برای استفاده از این حق، مهریه زن باید به گونه‌ای باشد كه به محض انعقاد عقد نكاح بتوان آن را مطالبه كرد یعنی مهریه حال باشد و اما اگر برای پرداخت آن زمانی تعیین شده باشد امكان استفاده از این حق نیست.

مهریه در وقت اضافه

در مواردی كه مهریه تعیین نمی‌شود آیا این امكان وجود دارد كه زن پس از ازدواج مطالبه مهریه كند؟ همان‌طور كه بیان شد تعیین كردن مهریه در زمان ازدواج امری الزامی نیست، به این معنا كه این امكان وجود دارد كه طرفین در زمان ازدواج مهریه خاص مشخص نكنند و بعد از عقد بر میزان مهریه توافق كنند.

درخصوص این سوال حالات گوناگونی وجود دارد، اول آن كه در صورتی كه مهر هنگام ازدواج مشخص نشده باشد در این حالت، تعیین مهریه یا مبتنی بر توافق طرفین تعیین می‌شود یا در صورت عدم توافق، توسط دادگاه میزان و مبلغ آن مشخص می‌شود مگر این كه تعیین مهر را به شخص ثالث یا شخصی خاص سپرده باشند.

دوم این كه اگر ازدواج منجر به نزدیكی شده باشد و هیچ‌گونه توافقی برای میزان مهریه صورت نگرفته باشد، دادگاه با توجه به شرایط و موقعیت اجتماعی و سطح و طبقه اجتماعی زن، میزان مهریه را معین می‌سازد كه به آن مهرالمثل گویند.

نكته: هر چیزی امكان این‌كه به عنوان مهریه پذیرفته شود را ندارد مثلا عشق ورزیدن، دروغ نگفتن و... نمی‌تواند به عنوان مهریه در سند ازدواج ثبت شود

سوم: در صورتی كه نزدیكی صورت نگرفته باشد و طلاق تحقق یابد. در این حالت نیز دادگاه میزان مهر را تعیین می‌كند با این تفاوت كه در این حالت دادگاه برای تعیین مهر، شرایط و موقعیت مالی و توانایی مرد را معیار قرار می‌دهد نه شرایط و وضعیت و طبقه اجتماعی زن را كه در اصطلاح به آن مهرالمتعه گویند.

عندالمطالبه

زن از لحظه‌ای كه عقد منعقد می‌شود، مالك تمام مهر می‌شود و می‌تواند آن را مطالبه كند. همچنین در این باب می‌توان گفت مهریه عندالمطالبه است یعنی هر زمانی كه زن مهریه را مطالبه كند شوهر باید آن را پرداخت كند، اما یك استثنا وجود دارد و آن این كه اگر مهریه مشخص شده باشد اما زن و شوهر قبل از نزدیكی طلاق بگیرند، زن تنها می‌تواند مطالبه نیمی از مهر را بكند نه تمام آن را و باید قید بقیه مهریه را بزند.

در مواقعی كه عروس خانم زرنگی می‌كند و از همان ابتدا تمام مهریه را می‌گیرد، باید نیمی از آن را به مرد برگرداند. پس می‌توان گفت عروس و دامادی كه در دوران عقد یا نامزدی هستند و می‌خواهند طلاق بگیرند فقط نصف مهریه را می‌توانند مطالبه كنند. در این باب ماده 1092 قانون مدنی بیان می‌كند: هرگاه شوهر قبل از نزدیكی زن خود را طلاق دهد زن مستحق نصف مهر خواهد بود و... .

برای مطالبه كردن مهریه نیز محدودیت زمانی خاصی وجود ندارد، زیرا همان طور كه گفته شد به محض انعقاد عقد، زن مالك تمام مهر می‌شود مگر آن كه طبق توافق دو طرف، پرداخت مهریه به زمان مشخصی موكول شده باشد مثلا طرفین توافق كرده باشند كه 6 ماه پس از عقد مهریه را دریافت كنند. اما به طور كل می‌توان گفت زن از لحظه انعقاد عقد می‌تواند مهریه را مطالبه و آن را درخواست كند.

دادگاه یا اداره ثبت؟

یك سوال دیگر كه در این خصوص مطرح می‌شود و می‌تواند كمك زیادی به ما بكند این است كه برای مطالبه مهریه باید به كجا رجوع كرد و آیا دادخواست مطالبه مهریه را فقط در هنگام طلاق می‌توان به دادگاه ارائه داد؟

باید توجه داشت كه برای مطالبه مهریه نیازی به صورت گرفتن طلاق نیست و زن می‌تواند پیش از این‌كه طلاق بگیرد برای مطالبه مهریه خود اقدام كند.

اما برای مطالبه مهریه می‌توان به دو نهاد مراجعه كرد. اول آن كه چون عقد نكاح در دفتر ازدواج ثبت می‌شود، به عنوان یك سند رسمی محسوب می‌شود و به راحتی می‌توان با مراجعه به اداره ثبت و رفتن به بخش اجراییه‌های ثبت، درخواست اجرای این سند رسمی را نمود و مهریه خود را مطالبه كرد، اما برای این كار حتما باید سند ازدواج را همراه داشته باشید و به اداره ثبت ارائه نمایید، اما در صورتی كه مثلا سند ازدواج دست آقا داماد است و آن را پیش خود نگه داشته و به شما نمی‌دهد، می‌توانید به دفتر خانه‌ای كه ازدواج را در آنجا ثبت كرده‌اید مراجعه كنید و یك گواهی از آن دفتر خانه بگیرید كه تحویل به اداره ثبت دهید و با توجه به آن مهریه خود را مطالبه نمایید. دومین راه مطالبه مهریه، دادن دادخواست به دادگاه صالح (دادگاه محل اقامت شوهر یا دادگاهی كه عقد در آنجا واقع شده) است.

این نكته را نیز باید توجه كرد كه مطالبه مهریه از طریق اجرائیه ثبت تنها در صورتی است كه مهر در قباله ازدواج صریحا نوشته شده باشد و یا نتیجه توافق طرفین در آن ذكر شده باشد.

با توجه به این مطلب زن می‌تواند به هر یك از این دادگاه‌ها كه می‌خواهد مراجعه كند و دادخواست خود را ارائه دهد و محدودیتی برای او وجود ندارد و یا با توجه به مطالبی كه گفته شد به اجرائیه ثبت مراجعه كند.

قانونی برای مجرد ماندن

طبق ماده 33 قانون ثبت احوال، ازدواج و طلاق غیر مدخوله در المثنای شناسنامه درج نخواهد شد. یعنی كسانی كه در دوران نامزدی یا عقد طلاق می‌گیرند اگر نزدیكی نكرده باشند و بعد از مدتی با رعایت شرایط قانونی تقاضای شناسنامه المثنی نمایند می‌توانند قسمت مشخصات همسر در شناسنامه را سفید بگذارند.

هشدار مهری

از تعیین مهریه زیاد بپرهیزید چون نه دخترتان را خوشبخت می‌كنید نه به راحتی می‌توانید آن را مطالبه و وصول كنید.

درحقیقت اگه بشه دریک جمله گفت:
مهریه دِینی است که مَرد در مقابل استفاده از بُضع زن ، واجب است به او پرداخت نماید.