موضوع: معناي لغوي شيطان

معنای لغوی و اصطلاحی «شیطان»



برخي لغت­شناسان واژه­ي «شيطان» را غیرعربی و متّخذ از زبان عبری به معنای دشمن و شریر دانسته و برخی آن­را عربی و از ریشه­ی «شَطَنَ» به معنای دور شدن و یا از ریشه­ی «شاطَ» به معنای از بین رفتن چیزی به واسطه­ی سوختن یا غیر آن، می­دانند

از همین­ رو دلیل نامگذاری شیطان می­تواند به دلیل دشمنی، کینه­ورزی، شرارت، معنای انحراف از حق، سرکشی از فرمان الهی، هلاکت و شدت غضب باشد.

و در اصطلاح؛ شیطان اسم جنس و نامی عام برای هر موجود شریر و متمرد و فریبکار از جن وانس و حیوانات است.

احمدبن فارس، معجم مقاییس اللغة، ج 3، ذیل لغت «شطن و شیط» و ابن منظور، لسان العرب، ج 13، ذیل لغت.

ادامه دارد.........

ب. معنای لغوی و اصطلاحی «ابلیس»؛

برخی از لغت­شناسان «ابلیس» را واژه­ای عربی دانسته که از ریشه­ی «بلس» اشتقاق یافته است. این واژه در لغت به معنی یأس، درماندگی، سکوت و حزن ناشی از یأس و ترس، پشیمانی و حیرت آمده و ابلیس بدین جهت به این نام خوانده شده که از خیر و رحمت الهی، مأیوس و پشیمان گردیده است.([14])
و در اصطلاح؛ ابلیس علم و نام خاص موجودی است زنده، با شعور و اراده، مکلّف و متمرّد که از سجده بر حضرت آدم7 امتناع ورزید و از درگاه الهی رانده شد.([15])
نام اصلی ابلیس، حارث (حرث) بود که به دلیل عبادت طولانی او را «عزازیل»یعنی عزیز خدا خطاب می­نمودند. وی پس از عُجب؛ «ابلیس» نامیده شد و پس از امتناع از سجده و رانده شدن از درگاه الهی «الشیطان» نام گرفت. ([16])
ج. وجه تسمیه­ی «ابلیس» به «شیطان»؛

علت این­که در قرآن هر جا سخن از فریب ابلیس است، نام او نیامده، بلکه به اسم شیطان اکتفا شده؛ این است که ابلیس با تمرّد از دستور پروردگار و ابراز عداوت با خلیفه­ی او شخصیت قبلی خویش را از دست داده است، از همین رو به نام دیگری که نمایانگر ماهیت جدیدش می­باشد _ شیطان _ از او یاد می­شود. ابلیس نخستین کسی است که به این صفت موصوف شد. امّا ذرّیه­ی او (شیاطین الجنّ) و دست آموزان او (شیاطین الانس) به واسطه­ی نوعی مشابهت با او بدین صفت موصوف شده­اند، هر چند نخستین مصداق و شاخص­ترین موجودی که این ویژگی­ها را دارد، وجود خبیث ابلیس است.
در قرآن مجید انتقال نام از ابلیس به شیطان را در داستان سجده می­بینیم؛ آن­جا که ابتدا می­فرماید: )وإذ قلنا لِلملائکة اسجدوا لأدم فسجدوا ﺇلا ﺇبلیس ...(([17]) و سپس از او به عنوان شیطان نام می­برد: )فَاَزَلَّهُم الشیطان عنها فاخرجَهُما ممّا کانا فیه ...(([18]).