موضوع: سیری در دعا و نگارش متون دعایی

سیری در دعا و نگارش متون دعایی




يکي از راه هاي بسيار مؤثر نشر معرفت، فرهنگ و اخلاق والاي انساني در سطح عام و در ميان توده‎ها و ايجاد مدرسه‎اي عام براي ساختن روح مردم و تبيين "ابعاد صيرروت" (بُعدهاي گوناگون دگرگون گشتن و ساخته شدن)، دعا و متون دعايي است. دعا به آن اندازه و با آن کيفيت بسيار متعالي که در اسلام مطرح شده، و ابزار حرکت "تعليم و تربيت" قرار گرفته در اديان و مکاتب ديگر مطرح نشده است؛ از آنجا که اين همه حقايق و معارف تربيتي و علوم عالي الهي و تعاليم متعالي انساني در جاي ديگري جز اسلام وجود نداشته است و ندارد پس مي‎توان "مکتب دعا" را، يک حرکت تربيتي مؤثر، و يک مدرسة روحي تکامل و تربيتي والا به شمار آورد.



حال دعا که حال اهتزاز و جنبش روح انسان به سوی دیار ملکوت و ارتباط مجذوبانه و عاشقانه دل با الله است اشرف و اعزّ حالات آدمی است و غایت از تمام عبادات، تحصیل همان حالت است. چنانکه فرموده‎اند:
"الدعاء مخ العِبادة"1 چه آنکه حقیقت عبادت، تذلل و عرضِ نیازِ مخلوق به آستان خالق است؛ و این، به گونه‎ای بسیار روشن، در دعا ظاهر می‎شود.
به همین جهت در آیه کریمه "و قال ربکم ادعونی استجب لکم ان الذین یستکبرون عن عبادتی سید خلون جهنم داخرین"2. پروردگارتان فرمود: "مرا بخوانید تا شما را اجابت کنم، در حقیقت، کسانی که از پرستش من کبر می‎ورزند به زودی خوار در دوزخ درمی‎آیند."
زراره در مورد این آیه، از امام باقر (علیه السلام) نقل کرده که فرمود: "هو الدعاء و افضل العباده الدعاء"3 (مقصود از عبادت در اینجا) دعاست. و برترین عبادت، دعاست.
آنچه توجه به آن لازم است این است که این همه شرف و شکوه جلال، از آنِ "حالِ دعا" است نه صِرف لقلقة لسان و فقط تلفظ به زبان که نه عشق و شوری در دل پدید آورد و نه اهتزاز و جنبشی در جان بیفکند.
ادبیات دعا در مذهب شیعه

دعا در لغت به معنای "ندا و صدا زدن" و "خواندن"4 آمده. به معنای "دعوت کردن" است و در زبان ترکی از آن به "چاغِرماق" نیز تعبیر می‎شود.5 همچنین به معنای فراخوانی و حاجت‎خواهی و به معنای مفهوم طلب میل و توجه به ذات باریتعالی و وجه الله است.6 دعا در اصطلاح عبارت است از خداخوانی و استغاثه و زاری و درخواست چیزی از نیک یا بد برای خود یا دیگری، از درگاه الهی.
حقیقت دعا، یعنی توجه به خداوند متعال و درخواست رحمت و عنایت او، در سرشت هر مخلوقی انسان و غیرانسان نهفته است.