موضوع: فاطمه(س) حوريه اى است در سيماى انسان، و خداوند او را پيش از آفرينش آدم و عالم آفريد

صدای شیعه: حضرت فاطمه(س) حوريه اى است در سيماى انسان، و خداوند او را پيش از آفرينش آدم و عالم آفريد.

س. تفسير اين حديث شريف چيست که مى فرمايد:

«يـا أَحْمَدُ! لَوْلاکَ لَما خَلَقْتُ الْأَفْلاکَ، وَ لَوْلا عَلِىٌّ لَما خَلَقْتُکَ، وَ لَوْلا فاطِمَةُ لَما خَلَقْتُکُما»;([1]) هان اى احمد! اگر تو نبودى، جهان را نمى آفريدم و اگر على نبود، تو را، و اگر فاطمه نبود، من شما دو نفر را نمى آفريدم.

ج آیت الله العظمی روحانی :
باسمه جلت اسمائه

«أللّهُمَّ صَلِّ عَلى فاطِمَة وَ أَبِيْها وَ بَعْلِها وَ بَنِيْها وَ السِّرِ الْمُسْتِوْدِعِ فِيْها»;([2]) من در سخنان همه علماى شيعه و بسيارى از دانشمندان أهل سنّت و جماعت بسيار پژوهش نمودم و دريافتم که سرمايه و موادّ اصلى دنياى وجود ظاهرى صدّيقه طاهره حضرت فاطمه زهرا(عليها السلام) از موادّ اين جهان خاکى و فناپذير نيست، بلکه بخش مادى و ظاهرى آن وجود گرانمايه، از بهشت پرطراوت و زيباى خدا و از بلندترين درختان و برترين ميوه هاى آن است.

امّا روح ارجمند آن بانوى بزرگ نيز که از سوى خداوند حکيم متناسب و هماهنگ با اين جسم مبارک برگزيده شده، از رازها و اسرار الهى است که ما حقيقت آن را درنمى يابيم و نمى شناسيم. تنها چيزى که ما در اين مورد درمى يابيم، همان چيزى است که به وسيله روايات، رسيده و بيانگر آن است که روح تابناک حضرت فاطمه(عليها السلام) از فروغ عظمت و شکوه خدا آفريده شده است.

چنين مفهوم و سخنى را برخى از کتاب هاى روايى از جمله کتاب «معانى الْأخبار صدوق» از امام صادق و او نيز از نياى گرانقدرش سالار پيامبران خدا آورده است که فرمود:

«خُلِقَ نِورُ فاطِمَة قَبْلَ أنْ يُخْلقَ الْأرْضُ وَ السَّماءُ...»;([3]) نور وجود فاطمه پيش از آفرينش آسمان و زمين آفريده شد!

برخى از مردم پرسيدند: اى پيامبر خدا! آيا گوهر وجود فاطمه(عليها السلام) از انسانها نيست؟

پيامبر(صلى الله عليه وآله) فرمود: فاطمه حوريه اى است در سيماى انسان، و خدا او را پيش از آفرينش آدم و عالم و ديگر ارواح انسانها... از فروغ تابناک خود آفريد.

«فاطِمَةُ حَوْراءٌ إنْسِيّة خَلَقَهَااللهُ عزَّ وَ جَلَّ مِن نُورِهِ قَبْلَ أنْ يُخْلَقَ آدَم...».([4])

با اين بيان، با نگرش به محتواى اين حديث شريف قدسى که در بسيارى از مجموعه هاى روايى آمده است، اين معمّا حل مى شود که: «لَوْلاکَ لَمَا خَلَقْتُ الْأَفْلاکَ، وَ لَوْلا عَلِىٌّ لَما خَلَقْتُکَ، وَ لَوْلا فاطِمَةُ لَما خَلَقْتُکُما»; اگر تو نبودى، جهان را نمى آفريدم و اگر على نبود، تو را، و اگر فاطمه نبود، شما را پديد نمى آوردم، يعنى چه؟

و نيز روشن مى گردد که چرا در روز رستاخيز به هنگام ورود فاطمه(عليها السلام)به بهشت پرطراوت و زيباى خدا، پيامبران از آدم گرفته تا ديگران به زيارت او مى شتابند، و حتى سالار پيامبران خدا حضرت محمّد(صلى الله عليه وآله)به ديدار دخت فرزانه خويش مى رود.

و نيز روشن مى شود که چرا پيامبر(صلى الله عليه وآله) پس از برانگيخته شدن مردم و پايان حسابرسى از آنان، نخستين کسى است که به سوى بهشت خدا مى رود و تنها يک گروه از او پيشى مى گيرد که آن گروه ارجمند نيز گروه فاطمه(عليها السلام)است

[1]ـ الجنّة العاصمة، ص149 با اندک تفاوت در واژه ها; ضياء العالمين، ص187 وکشف اللئالى عن جابر بسند وثيق وفى ذيله ثم قال جابر هذا من الاسرار التى امرنا رسول الله(صلى الله عليه وآله) بکتمانه الا عن اهله؟ وملتقى البحرين، ص14، ومجمع البحرين.

[2]ـ بار خدايا! درود بفرست بر فاطمه و پدر او، و بر همسرش و دو فرزند او، و بر راز به امانت سپرده شده در وجود نازنين او.

[3]ـ صدوق، معانى الْأخبار، ص396.
[4]ـ صدوق، معانى الأخبار، ص396.

حضرت فاطمه (س) ناموس هستی

پدید آورنده : گفت وگو: علی فقیه

در آستانه سال روز شهادت دخت گرامی پیامبر اسلام صلی اللّه علیه وآله حضرت فاطمه زهرا سلام اللّه علیها مرکز خبر حوزه، گفت و گویی با حجة الاسلام والمسلمین نظری منفرد از اساتید حوزه علمیه قم انجام داده است که تقدیم خوانندگان ارجمند افق حوزه می گردد:
س - جایگاه معرفتی و معنوی حضرت زهرا سلام اللّه علیها در نظر اهل بیت چیست؟

ایام شهادت حضرت زهرا سلام اللّه علیها را به تمامی مسلمانان جهان و پیشگاه حضرت ولی عصر عجل اللّه تعالی فرجه الشریف و مقام عظمای ولایت و همه ارادت مندان آن حضرت تسلیت می گویم و امیدوارم زندگی این بانوی گرامی الگوی همه باشد.
شخصیت فاطمه زهرا سلام اللّه علیها تنها الگوی زنان نیست، بلکه تمامی انسان ها می توانند از زندگی این بانو الگو بگیرند. درست است که عمر بابرکت ایشان کوتاه بود، اما می تواند برای جامعه ما نقش کاربردی داشته باشد. صاحب «احتجاج» سخنی از امام زمان عجل اللّه تعالی فرجه الشریف نقل کرده است، که حضرت می فرمایند: «فی ابنة رسول اللّه صلی اللّه علیه وآله لی اسوة حسنة بحارالانوار 53/178»؛ برای من در دختر پیامبر صلی اللّه علیه وآله اسوه حسنه ای است. البته باید دانست که حضرت ولی عصر عجل اللّه تعالی فرجه الشریف در چه بعدی مادر خود را الگو معرفی می کنند، تلاش ها و فعالیت های بی وقفه ایشان برای بقای دین پیامبر صلی اللّه علیه وآله و حفظ ارزش های اسلامی، دفاع از حریم ولایت، صبر ایشان در برابر تمامی مشکلات، ایراد سخن رانی و حضور در صحنه ها، در برابر افرادی که در صدد آسیب زدن به اسلام بودند، از این نوع الگو هاست. جایگاه حضرت صدیقه کبری سلام اللّه علیها از نظر اهل بیت علیهم السلام جایگاه والا و خاصی است. وقتی حضرت علی علیه السلام چاه «ابن ابی نیزر» را احداث کردند، تصمیم گرفتند وقف نامه برای آن بنویسند، فرزندان حضرت فاطمه سلام اللّه علیها را متولی وقف نامه معرفی کردند. در جنگ صفین و جمل نیز امیرمؤمنان علیه السلام به حسنین علیهما السلام اجازه میدان رفتن نمی دادند، زمانی که اصحاب علت را جویا شدند، حضرت فرمودند که این دو را حفظ کنید، «لئلا یَنقَطِع بِهما نَسل رسول اللّه» برای این که نسل رسول اللّه صلی اللّه علیه وآله قطع نشود، هم چنین امام حسین علیه السلام در روز عاشورا، رجزی خواندند و به این که مادرشان حضرت فاطمه سلام اللّه علیها بود، افتخار کردند. اما مهم ترین دلیل نشان دهنده جایگاه بالای حضرت فاطمه زهرا سلام اللّه علیها در پیشگاه حضرت علی علیه السلام ، خطبه ای است که امیرمؤمنان علیه السلام در کنار قبر حضرت زهرا سلام اللّه علیها خطاب به پیامبر اسلام صلی اللّه علیه وآله ایراد و تصریح کردند ای رسول خدا، شکیبایی من از فراق محبوبه ات کم شد و خویشتن داریم در فراق سرور زنان جهان از بین رفت و... .
س - یکی از ویژگی هایی که خداوند در وجود حضرت فاطمه سلام اللّه علیها قرار داد، مقام «عصمت» بود، در این باره توضیح دهید.

مهم ترین سخنی که عصمت حضرت فاطمه سلام اللّه علیها را اثبات می کند، آیه مبارکه تطهیر است. بیش از چهل نفر از صحابه رسول اللّه صلی اللّه علیه وآله بر این سخن تأکید دارند که این آیه درباره حضرت زهرا، حسنین و امیرمؤمنان علیهم السلام است. پس از نزول این آیه، پیامبر اکرم صلی اللّه علیه وآله مقابل خانه حضرت زهرا سلام اللّه علیها می آمدند و می فرمودند: «السلام علیکم اهلَ البیت اِنَّما یُرید اللّه لِیُذهب عنکم الرِجس اهلَ البیت و یُطّهِرکُم تَطهیرا»، احزاب/3؛ دلالت آیه تطهیر بر عصمت این ذوات مقدس، بر اهل فن پوشیده نیست، چون اراده ای که در این آیه است، اراده تشریعی نیست، زیرا اراده تشریعی خداوند برای تطهیر نسبت به همه است، ولی «انّما» که در ابتدای این آیه آمده است، حصر اراده خدا را در تطهیر نشان می دهد و این غیر از اراده تشریعی است و خداوند آن را به این خانواده عطا کرده است.
س - در این خصوص بیشتر توضیح دهید.

همان گونه که گفته شد، عصمت حضرت فاطمه سلام اللّه علیها با مراجعه به قرآن امر ثابتی است؛ حال اگر این آیه هم نبود، عصمت این بانو در روایاتی که میان فریقین عامه و خاصه مسلم و قطعی الصدور از رسول اللّه است، گواه بر این است. در روایت پیامبر صلی اللّه علیه وآله که فرمودند: «اِن اللّه عَزوجل یَغضبِ بغضب فاطمة و یرضی برضاها عیون الاخبار/2/26»؛ «خداوند با غضب فاطمه خشمگین و با خشنودی او خشنود می شود»، دلالت روشنی بر عصمت حضرت ام ابیها سلام اللّه علیها است و نشان می دهد که رفتار آن حضرت همیشه درست و دور از هر گونه اشتباهی بود. پیامبر در درباره حضرت فاطمه سلام اللّه علیها فرمودند: که او «سیدة نساءالعالمین» است؛ حال اگر ایشان دارای مقام عصمت نبودند، هیچ گاه به این مقام دست نمی یافتند. این بانوی گرامی اسلام، در عبادت، عفاف، ارزش های دینی، اخلاقی و انسانی، زنی بی نظیر و بی بدیل است.
س - برای حضرت زهرا سلام اللّه علیها لقب های زیادی عنوان شده و برخی تا پنجاه لقب شمرده اند، یکی از این القاب، محدَّثه بودن ایشان است، کمی در این باره توضیح دهید.

واژه «محدثه» به کسی گفته می شود که دیگری برای او حدیث می کند. در روایت آمده است که ملائکه با او حدیث می کردند و در حدیث معتبری که در کافی آمده است، پس از رسول خدا صلی اللّه علیه وآله، شدت حزن و اندوه فاطمه سلام اللّه علیها به دلیل رحلت پیامبر اکرم صلی اللّه علیه وآله به اندازه ای شد که برای تسکین روح ایشان، به امر خداوند جبرئیل نزد او می آمد با او سخن می گفت.
س - ممکن است، عده ای بگویند جبرئیل تنها بر پیامبران نازل می شد در پاسخ به این پرسش چه باید گفت؟

در پاسخ به آن ها باید گفت؛ جبرائیل به خدمت حضرت مریم سلام اللّه علیها نیز می آمد و با ایشان هم سخن می گفت. همان گونه که در سوره مریم آمد: «فَتَمثَّل لها بشراً سویاً»، مریم/17؛ از این رو مشخص می شود که جبرئیل تنها بر پیامبران نازل نمی شد. جبرئیل بر حضرت زهرا سلام اللّه علیها نازل می شد و مطالبی را از آینده برای ایشان می آورد و حضرت علی علیه السلام آن ها را می نوشت. این کتاب به عنوان مصحف فاطمه سلام اللّه علیها نام دارد و ائمه اطهار علیهم السلام نیز گاهی به این کتاب استناد می کردند.
س - حضرت امام موسی کاظم علیه السلام در روایتی فرموده اند «اِنَّ فاطمة علیهاالسلام صدیقة شهیدة»، برخی با ایجاد شبهاتی در شهادت حضرت تشکیک می کنند، در این خصوص اگر صحبتی دارید، بفرمایید.

در آغاز باید گفت: سند حدیث درست و قابل اعتماد است. کلمه «صدیقه» به مقام عصمت ایشان دلالت دارد، چون کسی که معصوم نباشد، صدیق نمی شود و این واژه ملازم فاطمه زهرا سلام اللّه علیها است. درباره کلمه «شهیدة» نیز باید گفت: شهید از القاب خداوند است که در قرآن آمده است «انه علی کل شیِ شهید» و «شاهد» هم که اسم فاعل است، به پیغمبر نسبت داده شده است «یا اَیها النبیُّ اِنّا ارسلناک شاهداً و مبشراً و نذیراً»، احزاب/45؛ که به معنی حاضر است. «شهید» را «شهید» می گویند، چون حاضر است و در نزد خدا روزی می برد. «ولاتحسبن الذین قتلوا فی سبیل اللّه امواتاً بل احیاءٌ عند ربهم یرزقون»، آل عمران؛ اما در لسان روایات و در عرف و در لغت به کسی که در راه خدا جان خود را از دست بدهد، «شهید» گفته می شود؛ این واژه در زبان عربی و در زمان پیامبر صلی اللّه علیه وآله نیز بود. برای نمونه شهدای «بئر معونه» کسانی بودند که در زمان پیامبر صلی اللّه علیه وآله برای تبلیغ رفتند و شهید شدند، شهدای بدر، شهدای احد و... در همان عصر گفته می شد که شهدا بدون غسل و کفن دفن می شدند. حال مسئله غسل حضرت زهرا سلام اللّه علیها به دست علی علیه السلام مطرح می شود که در این باره باید گفت؛ که غسل و کفن نکردن برای افرادی است که در معرکه جنگ شهید می شوند؛ به نظر بنده برای این بود که اگر می خواستند شهید را در جبهه جنگ غسل و کفن کنند، امکانات اجازه نمی داد تا این کار صورت بگیرد، از همین رو شارع مقدس این حکم را برداشته است، ولی شخصی که در معرکه جنگ زخمی شده بود و پس از آن شهید می شد، او را غسل و کفن می کردند که او هم شهید واقعی بود؛ چون در راه خدا جان خود را از دست داده بود. حضرت زهرا سلام اللّه علیها هم شهیده است، چون در راه خدا جان خود را داد ند و فداکاری و ایثار کردند. ابی بصیر نقل می کند؛ این بانو در اثر دفاع از حریم ولایت و ضرباتی که بر او وارد شد، شهید شد. می گوید: سبب شهادت این بانو از این بود که «قنفذ» ضربه ای با غلاف شمشیر به او زد که سبب سقط شدن حضرت محسن علیه السلام شد و آسیب شدیدی به بازوی دختر پیغمبر وارد کرد و منجر به شهادت او شد. در کجا به حضرت فاطمه ضربه زدند؟ در خانه ای که پیغمبر خدا در مقابل آن می ایستادند و سلام می کردند و آیه تطهیر را قرائت می نمودند، آن ها به این خانه هجوم برده و او را به شهادت رساندند. با این همه توضیحات، به نظر من جای ابهامی برای شهیده بودن حضرت فاطمه زهرا وجود ندارد.
س - خطبه ای از حضرت صدیقه کبری سلام اللّه علیها بعد از ارتحال پیامبر صلی اللّه علیه وآله و در دفاع از حقوق خود نقل شده که در عین فصاحت و بلاغت، نکاتی را پیرامون توحید، عدالت و فلسفه احکام فرموده اند. در خصوص محتوای این خطبه توضیح بفرمایید.

خطبه ایشان به نوعی دایرة المعارفی برای تمامی مسلمانان است؛ از همان ابتدا که ایشان شروع به قرائت خطبه می کنند، معجزه ای از معجزات خود را نمایان می سازند. انسان برای این که بتواند به خوبی سخن بگوید؛ باید سال ها فن سخنوری را تمرین کرده و آن را بیاموزد تا صحبت خوبی داشته باشد؛ ایشان نه در گذشته سخن گفته و نه در مکتبی درس خوانده بودند، حال آن که خطبه ای که از آغاز تا پایان آن دارای نکات عمیق و دقیق است و در اوج بلاغت و فصاحت است، معجزه ای از آن حضرت بود. در بخشی از این خطبه، حضرت درباره فلسفه احکام سخن می گوید: «جعل اللّه الایمان تطهیراً لکم من الشرک و الصلاة تنزیهاً لکم عن الکبر و الزکاة تزکیة للنفس و نماء فی الرزق و الصیام تثبیتا للاخلاص و الحج تشییدا للدّین ... و الامر بالمعروف و مصلحة للعامة، بحارالانوار/29/223» خدا ایمان را برای این که شما را از شرک نجات دهد، نماز را برای دور داشتن از کبر و غرور، حج را برای محکم کردن دین، روزه را برای بیش تر شدن اخلاص و امر به معروف و نهی از منکر را برای سالم سازی مصلحت جامعه قرار داده است. در ادامه این خطبه حضرت زهرا سلام اللّه علیها بیان می دارند که «و امامتنا نظاماً للملة و اماناً من الفُرقة» الهی بودن امامت از سوی خدا تصریح می کند تا جامعه و امت اسلامی نظم بگیرد. امام محوریت جامعه است و جلوی پراکندگی را می گیرد. اگر مردم امام را تعیین کنند، ممکن است دو دستگی به وجود آید، حال اگر خدا، همان گونه که پیامبر صلی اللّه علیه وآله را انتخاب کرده است، امام را تعیین کند، دیگر کسی اعتراض نمی کند. با این توصیفات مشخص می شود که اسلام سامان نمی یابد، مگر در مسیری که حضرت زهرا سلام اللّه علیها بیان کرده است، قرار گیرد.
س - آیا چنین خطبه ای، نشان از علم لدنّی ایشان دارد؟

همه می دانند که تنها خدا فلسفه اصلی احکام را می داند و کسانی که معدن علم خدا هستند به اسرار عبادت آگاه می باشند زمانی که مشخص می شود، ایشان به فلسفه احکام آگاه است، نشان می دهد که دارای علم لدنی بودند.
س - درباره الگو بودن این بانوی گرامی اسلام بگویید.

انسان الگو را برای کارهای روزمره، در زمینه های مختلف قرار می دهد که دچار خطا نشود. برای رسیدن به کمالات نیز باید الگویی داشته باشد؛ از همین رو خدا پیامبر صلی اللّه علیه وآله را بهترین الگوی انسان می داند، «لقد کان لکم فی رسول اللّه اسوة حسنة لمن کان یرجوا اللّه والیومَ الآخر»، احزاب/21؛ چون تمامی ویژگی ها و ارزش های انسانی در او می باشد. فاطمه زهرا سلام اللّه علیها نیز آینه تمام نمای رسول اکرم صلی اللّه علیه وآله است و در روایتی آمده است که: «لوکان حُسن شخصاً وکان فاطمه»؛ اگر می شد زیبایی را نشان داد، فاطمه بود. ایشان در هر حال بهترین الگو برای مردان و زنان جامعه بشری است و حضرت مهدی عجل اللّه تعالی فرجه الشریف نیز دقیقاً به همین دلیل ایشان را الگویی برای خود می دانند.