موضوع: گریه و همراهی فرشتگان در امور زمینیان

پیرامون گریه کردن ملائکه بر زمینیان و همچنین فرود آمدن آنها برای امور ایشان بر روی زمین به چند نکته اشاره می کنیم:

۱٫ در روایات شیعه و اهل سنت مسئلۀ گریه کردن و شادمانی نمودن ملائکه برای افرادی خاص عنوان شده است. ما فارغ از این که این امر به چه صورت اتفاق می افتد،[برای مشاهده لینک ها باید عضو انجمن ها باشید . ] آیا آنان نیز مانند انسان دچار دگرگونی های روحی می گردند؛ یعنی با دیدن یا شنیدن اتفاقات ناگوار یا مسرت بخش اندوه گین و یا خشنود می شوند یا خیر، در مورد این روایات بحث خواهیم کرد.
این مسئله (گریه ملائکه) در ادبیات پیش از اسلام نیز به شکل گریه کردن آسمان و یا زمین و یا گرفتگی خورشید و یا گریه باد بر اشخاص مهم که از دنیا می روند مطرح شده است که قرآن کریم نیز به آن اشاره نموده است.[برای مشاهده لینک ها باید عضو انجمن ها باشید . ] با بررسی و تفسیر آیه مبارکه به این نکته خواهیم رسید که به عقیده برخی مفسران گریه کردن آسمان و زمین به معنای گریه کردن انسان های روی زمین و ملائکه آسمان می باشد.
در روایات اهل تسنن و شیعه، به صراحت مسئلۀ گریه کردن و نیز شادمانی نمودن آسمان و زمین و فرشتگان برای افراد خاص مطرح شده است.
ما برای بیشتر روشن شدن موضوع روایات مربوط به این بحث را از دو گروه یاد شده ذکر می کنیم.

روایات در منابع اهل سنت:
۱٫ در روایتی از پیامبر اکرم (ص) می خوانیم: هیچ مؤمنی در غربت نمی میرد -در حالی که گریه کننده ای ندارد- مگر این که آسمان و زمین بر او بگریند.[برای مشاهده لینک ها باید عضو انجمن ها باشید . ] در روایتی به همین مضمون به جای آسمان و زمین واژه فرشتگان آمده است.[برای مشاهده لینک ها باید عضو انجمن ها باشید . ]
۲٫ در حدیثی دیگر اشاره به گریه کردن مخلوقات برای حضرت آدم (ع) شده است. بدین ترتیب که هنگام رحلت ایشان تمام خلایق به مدت هفت روز بر وی گریستند.[برای مشاهده لینک ها باید عضو انجمن ها باشید . ]
۳٫ نیز در فرازی از رسول اکرم (ص) در برخورد با جوانی که در اثر عبادت متحول شده و حال او منقلب شده بود، اشاره به گریه ملائکه به سبب گریه این جوان شده است. پیامبر اکرم (ص) پس از گفت و گویی با او می فرماید: “به تحقیق که ملائکه آسمان به جهت گریه تو به گریه افتادند”.[برای مشاهده لینک ها باید عضو انجمن ها باشید . ]
۴٫ از جمله روایات مهم در این زمینه سخنی از رسول خدا در مورد مجاهدان است. پیامبر در ضمن این حدیث می فرمایند: “وقتی خانواده شان با آنان (یعنی مجاهدان) وداع می کنند دیوار خانه ها برای آنها گریه می کنند.[برای مشاهده لینک ها باید عضو انجمن ها باشید . ]
۵٫ در تفسیر قرطبی در ضمن تفسیر آیه مبارکه: “ما بکتهم السماء …” گفته شده است منظور از گریه آسمان و زمین؛ گریه ملائکۀ آسمان و زمین است و اضماری در کلام وجود دارد. مانند و “اسأل القریة” که بیشتر مفسران واژه اهل را در آن در تقدیر گرفته اند. سپس روایتی از حضرت رسول (ص) نقل می نماید که فرموده اند: “هیچ مؤمنی نیست مگر آن که دو در برای او در آسمان قرار داده شده؛ از یک در؛ رزق او نازل می شود، و از در دیگر؛ سخن و عمل او وارد می شود. هر وقت مرگ و فقدان او اتفاق بیفتد بر او می گریند. در ادامه از مجاهد نقل می کند که آسمان و زمین چهل روز بر مؤمن می گریند.

ابو یحیی می گوید: از قول او تعجب کردم. مجاهد گفت تعجب می کنی؟ چرا زمین بر کسی که با رکوع خود آن را آباد کرده نگرید. و چرا آسمان بر بنده ای که آهنگ تسبیح و تکبیرش در آن مانند طنین دسته ای از زنبوران بود گریه نکند.[برای مشاهده لینک ها باید عضو انجمن ها باشید . ]
اما در مورد شادمانی ملائکه برای افرادی خاص نیز روایاتی نقل شده است. از جمله به شادمانی ملائکه برای ولادت خلیفه اول،[برای مشاهده لینک ها باید عضو انجمن ها باشید . ] همچنین شادی ملائکه به جهت اسلام آوردن خلیفه دوم[برای مشاهده لینک ها باید عضو انجمن ها باشید . ] و یا شادمانی آنان و به اهتزاز درآمدن عرش برای روح سعد بن معاذ را می توان اشاره نمود.[برای مشاهده لینک ها باید عضو انجمن ها باشید . ]
فرود آمدن ملائکه نیز گوشه ای از بحث ما را تشکیل می دهد. برای پرهیز از طولانی شدن گفتارمان به طور اختصار به چند نمونه اشاره می نماییم.
حضور ملائکه برای یاری رساندن مسلمانان در جنگ بدر،[برای مشاهده لینک ها باید عضو انجمن ها باشید . ]، یا فرود آمدن آنان برای غسل دادن حنظله، همچنین حضور آنان برای تشییع و حمل جنازه سعد بن معاذ از این قبیل است.[برای مشاهده لینک ها باید عضو انجمن ها باشید . ]

مهم تر از آنچه تا کنون گفته شد، روایتی در خصوص گریه آسمان بر امام حسین (ع) است که بسیاری از منابع اهل سنت با اندکی تفاوت غیر مخل به معنا؛ آن را نقل کرده اند. البته این روایت و برخی روایات یاد شده دیگر در منابع شیعی به نقل از ائمه و پیامبر اکرم (ص) نیز آمده است. این روایت در منابع اهل سنت توسط افرادی؛ چون سدی، قرة بن خالد، مجاهد، و … چنین نقل شده است: “هنگامى که حسین بن على (ع) شهید شد آسمان بر او گریه کرد، و گریه او سرخى مخصوصى بود که در اطراف آسمان نمایان شد.[برای مشاهده لینک ها باید عضو انجمن ها باشید . ]

اکنون اشاره ای مختصر به روایات شیعه در این زمینه:
از پیامبر اکرم روایت شده است که، ملائکه بر حلقه های ذکر عبور می کنند و بالای سر آنان حضور پیدا می کنند و به سبب گریه آنها گریه می کنند.[برای مشاهده لینک ها باید عضو انجمن ها باشید . ] در این روایت هم به گریه و هم به حضور ملائکه اشاره شده است.
در روایتی از امام کاظم (ع) آمده است: اگر مؤمنی بمیرد ملائکه و تمام بقاع زمین که وی خدا را در آنها عبادت نموده است بر او می گریند.[برای مشاهده لینک ها باید عضو انجمن ها باشید . ]
اگر در روایات یاد شده اندک تأملی نماییم دو نکته را در می یابیم:
۱٫ در این روایات آنچه مطرح شده گریه خلایق، زمین، آسمان، دیوارها و ملائکه است.
۲٫ روایات ذکر شده گریه و بشارت ملائکه یا نزول آنها را جهت افراد خاص؛ از قبیل مجاهدان، غریبان از وطن، مؤمنان، صحابه و شهداء … ذکر نموده اند.
بنابر آنچه تا کنون گفته شد، با وجود گریه زمین آسمان در و دیوار و ملائکه و …، اصل گریه کردن ملائکه در مواردی مسلم به نظر می آید. نیز با وجود گریه ملائکه یا شادی آنان نسبت به افرادی که یادآور شدیم درمی یابیم که، موضوع گریه و عزاداری ملائکه برای امام حسین (ع) که جامع تمام ویژگی های فوق است، و با وجود روایات گریستن آسمان بر وی در منابع اهل سنت، امری غریب به نظر نمی آید.
امام حسین (ع) سبط پیامبر (ص) و از اصحاب کسا و جزو اهل بیت پیامبر اکرم (ص) است که آیه تطهیر در شان آنان نازل شده است.[برای مشاهده لینک ها باید عضو انجمن ها باشید . ] و به تعبیر رسول اکرم حسن و حسین سرور جوانان بهشت اند.[برای مشاهده لینک ها باید عضو انجمن ها باشید . ] این ویژگی ها را قطعا در هیچ کدام از صحابه نمی توان یافت، مگر در اهل بیت (ع)، علاوه بر این که امام حسین را نیز یقیناً می توان جزو اصحاب به شمار آورد.




[برای مشاهده لینک ها باید عضو انجمن ها باشید . ]. امام حسین (ع) شخصیت اسطوره ای، ص ۱۴۳- ۱۵۵٫

[برای مشاهده لینک ها باید عضو انجمن ها باشید . ]. دخان، ۲۹٫

[برای مشاهده لینک ها باید عضو انجمن ها باشید . ]. زمخشری، محمود، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، ج ۴، ص ۲۷۴، چاپ سوم، دار الکتب العربی، بیروت، ۱۴۰۷ هـ ق.

[برای مشاهده لینک ها باید عضو انجمن ها باشید . ]. الصفوری، نزهة المجالس، ج ۱، ص ۲۰۷، المطبعة الأزهریة، مصر، سنة ۱۳۴۶هـ ق.

[برای مشاهده لینک ها باید عضو انجمن ها باشید . ]. سیوطى، جلال الدین، الدر المنثور، فی تفسیر الماثور، ج ۱، ص ۱۶۲، کتابخانه آیة الله مرعشى نجفی، قم، ۱۴۰۴ هـ ق.

[برای مشاهده لینک ها باید عضو انجمن ها باشید . ]. الکشف و البیان عن تفسیر القرآن، ج ۹، ص ۱۸۸، چاپ اول، دار إحیاء التراث العرب، بیروت، ۱۴۲۲ هـ ق.

[برای مشاهده لینک ها باید عضو انجمن ها باشید . ]. همان، ج ۳، ص ۲۰۶ .

[برای مشاهده لینک ها باید عضو انجمن ها باشید . ]. قرطبی، محمد بن ابراهیم شمس الدین، الجامع لأحکام القرآن، ج ۱۶، ص ۱۴۰، چاپ اول، انتشارات ناصر خسرو، تهران، ۱۳۶۴ هـ ش.

[برای مشاهده لینک ها باید عضو انجمن ها باشید . ]. ابن عساکر علی بن حسن، تاریخ مدینه دمشق، ج ۷۹، ص ۳۵۳، دار الفکر، بیروت، ۱۴۱۵ هـ ق.

.[۱۰] زهری، محمد بن سعد، الطبقات الکبری، ج ۳، ص ۲۰۵، چاپ اول، دار صادر، بیروت، ۱۹۶۸ م.

.[۱۱] الجامع لأحکام القرآن، ج ۷، ص ۳۰۴٫

[برای مشاهده لینک ها باید عضو انجمن ها باشید . ]. آل عمران، ۱۲۵٫

[برای مشاهده لینک ها باید عضو انجمن ها باشید . ]. الطبقات الکبری، ج ۳، ص ۴۲۸، چاپ اول، دار صادر، بیروت، ۱۹۶۸ م.

[برای مشاهده لینک ها باید عضو انجمن ها باشید . ]. ابن کثیر دمشقی، اسماعیل، تفسیر القرآن العظیم، ج ۷، ص ۲۳۴، چاپ اول، دار الکتب العلمیه، بیروت، ۱۴۱۹ ق؛ الدر المنثور فی تفسیر المأثور، ج ۴، ص ۲۶۴؛ الجامع لأحکام القرآن، ج ۱۱، ص ۲۲۰؛ الکشف و البیان، ج ۸، ص ۳۵۳؛ روح البیان، ج ۸، ص ۴۱۳٫

[برای مشاهده لینک ها باید عضو انجمن ها باشید . ]. حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعة، ج ۷، ص ۲۳۱، چاپ اول، مؤسسه آل البیت لإحیاء التراث، قم‏، ۱۴۰۹ ق.

[برای مشاهده لینک ها باید عضو انجمن ها باشید . ]. کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، ج ۱، ص ۳۸، چاپ چهارم، دار الکتب الإسلامیة، تهران‏، ۱۳۶۵ هـ ش.

[برای مشاهده لینک ها باید عضو انجمن ها باشید . ]. تفسیر القرآن العظیم، ج ۶، ص۳۶۷٫

[برای مشاهده لینک ها باید عضو انجمن ها باشید . ]. الدر المنثور فی تفسیر المأثور، ج ۴، ص ۲۶۳٫