موضوع: چگونه عادات بد كودكان را ترك دهيم؟

چگونه عادات بد كودكان را ترك دهيم؟

نویسنده: چنانی

كودكان نیز همانند افراد بزرگسال از نخستین روزهای پس از تولد، عادت‌های خاص خود را دارند. برای مثال كودك به ساعات خواب، خوردن شیر در ساعاتی منظم، صداها و تصویرهای محرك خاص و حتی بوهایی آشنا عادت پیدا می‌كند.
این گونه عادات همراه با رشد فیزیكی كودك و باتوجه به خصوصیات و ویژگیهای فردی و سنی تغییر پیدا می‌كنند علاوه بر عادات نامبرده، متخصصین روانپزشك اطفال، عادت‌های دیگری را تحت عنوان «عادات تسكین بخش» كه كودك به صورتهای گوناگونی در مواقع احساس تنهایی و رها شدن آنها را بروز می‌دهد را نیز مطرح می‌سازند، كه از جمله آنها می‌توان به همراه داشتن و یا خوابیدن با عروسك، خرس و یا اسباب بازی خاص دیگر، بازی با موها یا لاله گوش، مكیدن انگشت و یا مالیدن گوشه ملحفه یا روانداز را نام برد. كودك در واقع با این رفتارهای عادت گونه خاص سعی در پر كردن جای خالی مادر و دلداری خود دارد. ثابت شده است كه خواندن شعرهای ریتمیك «لالایی» كه در همه فرهنگها با آهنگهایی شبیه به هم متداول است، با صدایی آرام و آهسته و همراه با تكرار كلمات در به خواب رفتن سریع تر كودكان موثر است و شاید برای آنها یادآور صدای تپش قلب مادر در دوران زندگی جنینی است. در هر صورت، هرچه كودك در طی روز احساس نارضایتی و ناخشنودی بیشتر می‌كند، پناه آوردن او به «عادات تسكین بخش» شدت بیشتری می‌یابد. یكی از این عادات «مكیدن انگشت» است.
عمل مكیدن در نوزادان كاملا غریزی است. میزان احساس نیز در همه كودكان به طور یكسان دیده نمی‌شود. نوزادان با مكیدن پستان مادر احساس آرامش و اطمینان خاطر می‌كنند. به همین دلیل مكیدن انگشت در كودكانی كه از شیر مادر تغذیه می‌كنند، به ندرت دیده می‌شود و تنها ممكن است به هنگام گرسنگی به این عمل مبادرت ورزند. در سه ماه اول، كودك به محض احساس گرسنگی، می‌خواهد چیزی را بمكد به همین علت، مكیدن انگشت تا قبل از 6ماهگی، یا دلیل بر «گرسنگی» نوزاد است و یا ارضاء نشدن كافی «حس غریزی مكیدن» بنابراین اگر كودكی با وجود تغذیه از شیر مادر، سعی در مكیدن انگشت خود دارد مادر بایستی وقت بیشتری را برای هر وعده شیر دادن به او اختصاص دهد و بدین ترتیب به كودك فرصت بیشتری جهت مكیدن از یك پستان داشته باشد. اما اگر كودك با شیرخشك تغذیه می‌شود و درعین حال تمایل زیادی به مكیدن انگشت خود دارد، باید با انتخاب سرپستانكی كه سوراخ كوچك تری دارد. مدت زمان بیشتری را جهت مكیدن دراختیار كودكان گذاشت. اما برخی از كودكان عادت به مكیدن شست دارند. مكیدن شست و مشابه آن نظیر مكیدن انگشتان پا و لبها در شیرخوارگی شایع است. شروع عادت مكیدن شست دركودكان از 4-3 ماهگی این و بلافاصله پس از تولد چنین عادتی درونی شكل ن می‌گیرد. كودك در سنین شیرخوارگی پس از غذا خوردن شست خود را مك می‌زند. برخی ازكودكان به محض اینكه پستانك یا پستان را از دهانشان بیرون بیاورند، به این كار مبادرت می‌ورزند مكیدن شست یكی از اعمال سازشی اولیه است كه كودك بوسیله آن خود را خوشحال می‌كند.
اگر مكیدن شست درسنین بالامخصوصاً درسال‌های قبل از مدسه رفتن مشاهده شود، نشانه اختلال است. مكیدن انگشت درسنین بالامعمولاً شبها قبل از خواب در موقع گرسنگی، هنگام تماشای تلویزیون بی خوابی و یا بیماری مشاهده می‌شود. برای از بین بردن این عادت بعد از دوره شیرخواری استفاده از تنبیه تلخ كردن یا بستن شست، خجالت، تمسخر، تهدید، تذكر و خارج كردن انگشت كودك از دهان او، بی حركت كردن آرنج و... معمولاشیوه‌های بی‌فایده‌ای هستند و در بعضی مواقع موجب تشدید این عادت خواهند شد. بهترین و موثرترین شیوه آن است كه كودك را به طور مستقیم به سمت اصلاح رفتار نامطلوب فوق هدایت كنیم و او را به كارهایی كه مورد علاقه‌اش می‌باشد واداریم تا به تدریج این عادت از سر وی بیافتد.
گاه احساس گرسنگی و نارضایتی‌های مختلف دیگر موجب می‌شود كه كودك با انگشت مكیدن آشنا شود. و یا كودك ممكن است حتی بعد از شیرخوردن به انگشت مكیدن مبادرت ورزد. اگر كودك نتواند غریزه مكیدن را از طریق مكیدن شیر از پستان مادر یا پستانك ارضاء كند. به شیوه هایی مانند مكیدن شست و غیره جبران می‌كند.
كودك از شش ماهگی به بعد استقلال داشتن را احساس می‌كند و مكیدن انگشت باعث می‌شود كه او احساس امنیت بیشتری كند. اگر محبت‌ها و توجه لازم شما موجب شود كه كودك توجه به محیط اطراف خود داشته باشد و با امكانات تازه‌ای كه او را با دنیای جدید پیوند می‌دهد آشنا شود به تدریج كمتر به مكیدن شست روی می‌آورد و كم كم آن را ترك می‌كند. غریزه مكیدن پس از یك سالگی از بین می‌رود و اگر كودكی هنوز انگشت می‌مكد، می‌تواند علل مختلفی مانند: حسادت، افسردگی، تغییرات جدید ناخوشایند، تولد یك بچه جدید، ترس از والدین، رفتن به كودكستان و... داشته باشد. گاهی ممكن است كه كودك بدون علت به مكیدن انگشت مبادرت كند، دراین گونه مواقع بهترین راه حل این است كه توجه كودك را به اسباب بازی یا آنچه كه در اطرافش می‌گذرد جلب كنید و با او در فعالیتی شركت كرده و بیشتر اوقات را با او بگذرانید.
والدین بایستی با آگاهی كامل، شیوه‌های صحیح برخورد را برگزینند و در برابر این عمل كودك حساسیتی از خود نشان نداده و كاملاخود را «بی تفاوت» جلوه دهند. هرگز چه غیرمستقیم به كودك نگویید كه انگشت یا دستت را در دهان نبر؛ زیرا تذكرات پی درپی مادر به هنگام مكیدن انگشت، حساسیت بیشتر كودك را برخواهد انگیخت و ممكن است از روی لجاجت، شدت مكیدن را بیشتر كند. متاسفانه گاه مادران از شیوه هایی مانند تهدید و ترساندن كودك از موجودی وحشتناك و یا تنبیهی شدید و نیز به كاربردن جملاتی مانند: «اگه دوباره انگشتت را بمكی، دیگه دوستت ندارم» سعی در ترك این عادت طفل می‌كنند. درحالی كه این رفتارها نه تنها هیچگونه اثری نخواهد داشت، بلكه حتی برعكس به علت تشویش و اضطراب بیشتر كودك از تهدیدو تنبیه و یا شك و شبهه در مورد توجه و علاقه مادر نسبت به خود، نتیجه معكوس داشته و كودك با شدت بیشتری سعی در مكیدن انگشت خود خواهد كرد.
چه باید كرد؟
والدین بایستی در صدد كشف علت اصلی، پناه بردن كودك به عمل مكیدن برآیند و عواملی مانند اختلاف والدین و ناآرا می‌محیط خانوادگی، حسادت نسبت به برادر و یا خواهر كوچكتر، عادت به مكیدن انگشت در اثر تقلید از كودكان و همبازی‌های دیگر، ارضا نشدن حس مكیدن در دوران نوزادی، در دسترس نداشتن اسباب بازی‌های مناسب، بی حوصلگی و علل مشكوك دیگر را مدنظر داشته باشند و پس از شناخت علت اصلی، سعی در جبران كمبود احتمالی برآیند.
حساسیت به خرج نداده و از روش‌های غلط معمول مبنی بر تهدید، تنبیه، فلفل زدن، باند پیچی كردن و به كار بردن جملاتی كه كودك با شنیدن آنها احساس ناامنی بیشتری می‌كند (مانند دیگه دوستت ندارم و...)، استفاده نكنند. والدین ضمن انتخاب رفتار صحیح در جهت ابراز عشق و علاقه بیشتر نسبت به او، بایستی آرامش خود را نیز حفظ كرده و بپذیرند كه اگر برخوردی منطقی و نه احساسی داشته باشند، دیر یا زود كودك در پاسخگویی به راه حل درست آنها، دست از این كار خواهد كشید.
البته در برخی از موارد پس از ترك عادت، كودك ممكن است بعداز گذراندن دوران نقاعت بیماری خاصی و یا قرار گرفتن در برابر مشكل روحی جدیدی، مجددا برای مدتی شروع به مكیدن انگشت خود كند. دراین صورت، نیز والدین با توجه به توصیه‌های فوق، رفتار مناسب را باید در پیش گیرند.

منابع : روزنامه كيهان، شماره 19927 به تاريخ 26/2/90، صفحه 7