سیره امامان در شب قدر
از اعمالى که در طول سال، مخصوصا شبهاى مبارک رمضان و على الخصوص در شب قدر بدان سفارش اکید شده است، اِحْیا و شب زندهدارى است. پیامبر اکرم صلىاللهعلیهوآله فرمود: «مَنْ اَحْیا لَیْلَةَ الْقَدْرِ حُوِّلَ عَنْهُ الْعَذابُ اِلَى السَّنَةِ الْقابِلَةِ؛ 3کسى که شب قدر را زنده بدارد، عذاب تا سال آینده از او روى مىگرداند.»
و معصومان علیهمالسلام همه این سنت حسنه را پاس و گرامى مىداشتند و از آن بهره مىبردند:
1. پیامبر اکرم صلىاللهعلیهوآله نه تنها در شب قدر بیدار بود، بلکه دهه سوم ماه مبارک رمضان کاملاً بستر خواب را جمع مىکرد و به عبادت مىپرداخت. حضرت على علیهالسلام در این باره فرموده است: «أنَّ رَسُولَ اللّهِ کانَ یَطْوى فِراشَهُ وَ یَشُدُّ مِئْزَرَهُ فِى الْعَشْرِ الاْءَواخِرِ مِنْ شَهْرِ رَمَضانَ وَ کانَ یُوقِظُ أَهْلَهُ لَیْلَةَ ثَلاثٍ وَ عِشْرینَ وَ کانَ یَرُشُّ وُجُوهَ النِّیامِ بِالْماءِ فى تِلْکَ اللَّیْلَةِ؛4 رسول خدا صلىاللهعلیهوآله [این چنین] بود که رختخواب خویش را جمع مىکرد و کمربند [همّت براى عبادت] را در دهه آخر از ماه رمضان محکم مىبست و همیشه این گونه بود که اهل و عیالش را در شب بیست و سوم بیدار نگه مىداشت و بر روى خواب رفتگان در آن شب آب مىپاشید [تا از درک شب قدر، و درک شب زندهدارى محروم نشوند].»
حتى در شبهاى بارندگى در حالى که مسجد مدینه سقف نداشت، عبادت و شبزندهدارى را ترک نمىکرد و دیگران را با رفتار خویش وا مىداشت که در همان گل و باران بیدار باشند و نماز گزارند.5
2. امام على علیهالسلام نیز در طول سال، شب هنگام آن گاه که شب پردههاى تاریکى را انداخته بود، بیدار مىشد و مشغول عبادت و شبزندهدارى مىگشت.6 اما در شبهاى قدر حال ویژهاى داشت و در بدترین وضعى که مسجد مدینه را آب و گل فرا گرفته بود، مشغول عبادت و شبزندهدارى مىشد و به ویژه در شب قدر آخر عمر خویش، حال فوق العاده عجیبى داشت.
3. فاطمه زهرا علیهاالسلام نیز آن قدر عبادت مىکرد که امام حسن علیهالسلام مىفرماید: «ما کانَ فِى الدُّنْیا اَعْبَدَ مِنْ فاطِمَةَ علیهاالسلام ، کانَتْ تَقُومُ حَتّى تَوَرَّمَ قَدَماها؛ 7 عابدتر از فاطمه علیهاالسلام در دنیا نبود؛ همیشه این گونه بود که آن قدر به عبادت مى ایستاد که پاهاى [مبارکش[ ورم مى کرد.»
علت نامگذارى او به «زهرا» نیز این است که شبها نور عبادت و شب بیدارى او به سوى آسمان مى تابید8 و امّا در شب قدر، حال به خصوصى داشت، نه تنها بیدار بود که بچه ها و فرزندان خویش را نیز وادار مى کرد که شب بیدار باشند؛ چنان که در روایتى مىخوانیم: «وَ کانَتْ فاطِمَةُ علیهاالسلام لا تَدَعُ اَحَدا مِنْ اَهْلِها یَنامُ تِلْکَ اللَّیْلَةَ وَ تُداویهِمْ بِقِلَّةِ الطَّعامِ وَ تَتَأَهَّبُ لَها مِنَ النَّهارِ وَ تَقُولُ مَحْرُومٌ مَنْ حُرِمَ خَیْرَها؛9 روش فاطمه علیهاالسلام این بود که هیچ فردى از خانواده خویش را نمىگذاشت در آن شب (بیست و سوم) بخوابد و [مشکل خواب] آنها را با کمى غذا و آمادگى در روز درمان مىنمود و مىفرمود: محروم است کسى که از خیر [و برکت] آن شب محروم شود.»
4. امام باقر علیهالسلام فرمود: «هر کس شب قدر را احیا بدارد، خداوند مهربان گناهان او را مى آمرزد.»10 و شیخ عباس قمى نقل کرده که «امام باقر علیهالسلام در شب بیست و یکم و بیست و سوم تا نیمه شب دعا مىخواند و آن گاه به نماز مىپرداخت.» 11
5. امام هفتم علیهالسلام نیز اهل شبزندهدارى و عبادت در طول سال بود. در زیارتنامه آن حضرت مىخوانیم: «او شبها تا سحر بیدار بود، و طلب آمرزش مى کرد و همدوش سجدههاى طولانى، چشم گریان و اشکبار، و مناجات بسیار و زاریهاى پیوسته و پىدرپى بود.»12 وقتى حضرت در غیر رمضان چنان باشد، حالِ آن حضرت در شب قدر براى ما قابل توصیف نخواهد بود.
او نه تنها خود شبزندهدارى و عبادت داشت که به دیگران نیز مىفرمود: «مَنِ اغْتَسَلَ لَیْلَةَ الْقَدْرِ وَ أَحْیاها اِلى طُلُوعِ الْفَجْرِ خَرَجَ مِنْ ذُنُوبِهِ؛13 کسى که در شب قدر غسل کرده و تا سپیده صبح شبزندهدارى کند، گناهانش آمرزیده مىشود.»
6. امام حسن عسکرى علیهالسلام نیز چون پدران خود، اهل مناجاتهاى طولانى و شبزندهدارى در طول سال و مخصوصا در شب قدر بود.14 و به شیعیان خود نیز این اعمال را اکیدا سفارش مىکرد.
از جمله، مىفرمود:«فَلا یَفُوتُکَ إِحْیاءُ لَیْلَةِ ثَلاثٍ وَ عِشْرینَ؛
15 پس بیدارى در شب بیست و سوم را از دست نده!»
پاسخ با نقل قول
