موضوع: نامه اعمال در وجود خود ماست

نامه عمل که روز قیامت تمام اعمال خوب و بد انسان را حاضر می‌کند ،می‌تواند بخشی از حافظه دقیق خود ما باشد که روز قیامت بازیافت شده و لحظه به لحظه‌ی زندگی ما را به نمایشی چهار بعدی می‌کشاند و این فرضیه با معاد جسمانی روز قیامت سازگار است.

نامه اعمال در وجود خود ماست

در قیامت در سه مرحله به حساب خلایق رسیدگی می‌شود ؛
مرحله نخست ،مرحله نامه‌ی اعمال است .در قرآن در آیات زیادی سخن از نامه یا کتابی است که در آن تمامی اعمال انسان ثبت و ضبط شده است .به گونه‌ای که انسان از دقت آن کتاب متحیر و وحشت زده می‌شود .
وَ وُضِعَ الْکِتابُ فَتَرَی الْمُجْرِمینَ مُشْفِقینَ مِمَّا فیهِ وَ یَقُولُونَ یا وَیْلَتَنا ما لِهذَا الْکِتابِ لا یُغادِرُ صَغیرَةً وَ لا کَبیرَةً إِلاَّ أَحْصاها وَ وَجَدُوا ما عَمِلُوا حاضِراً وَ لا یَظْلِمُ رَبُّکَ أَحَداً (49)و نامه‌ی اعمال در میان نهاده شود، آن‌گاه گنه‌کاران را از آن چه در آن است ترسان بینی، که می‌گویند: «ای وای بر ما این چه نامه‌ی اعمال است که هیچ کوچک و بزرگی را فرو نگذاشته مگر آن که آن‌ها را برشمرده است.» و آن چه انجام داده‌اند حاضر می‌یابند و پروردگارت بر احدی ستم روا نمی‌دارد.
این کتاب خصوصیات منحصر به فردی دارد ، به طوری که اعمال انسان را به گونه‌ای به او نشان می‌دهد که گویی انسان همان لحظه آن را انجام داده است .حتی احساس فرد در حین عمل و نیت و پندار او ،تأثیر عمل و... همه را درک خواهد کرد :


"و وَجَدُوا ما عَمِلُوا حاضِرا:این آیه خبر می‌دهد که در وقت ظهور قیامت چنان برای انسان اعمال و کردار و صفات و اخلاقیات خود واضح و هویدا می‌گردد که گویا خود را آناً عامل اعمال خود می‌نگرد و خود را مشغول به آن می‌بیند(مخزن العرفان در تفسیر القرآن ،ج3،88)" دیگر امتیاز این کتاب این است که همه اعمالی را که انسان در طول یک عمر و به تدریج انجام داده است یکجا نزد او حاضر می‌کند : لا یُغادِرُ صَغیرَةً وَ لا کَبیرَةً إِلاَّ أَحْصاهاامتیاز ویژه و عجیب‌تر هم این است که علامت یا نوشته‌ای که مبنی بر عمل باشد نشان نمی‌دهد بلکه این کتاب خود اعمال انسان را حاضر می‌کند :
یَوْمَ تَجِدُ کُلُّ نَفْسٍ ما عَمِلَتْ مِنْ خَیْرٍ مُحْضَراً وَ ما عَمِلَتْ مِنْ سُوءٍ تَوَدُّ لَوْ أَنَّ بَیْنَها وَ بَیْنَهُ أَمَداً بَعِیداً وَ یُحَذِّرُکُمُ اللَّهُ نَفْسَهُ وَ اللَّهُ رَؤُفٌ بِالْعِبادِ (آل‌عمران 30) ؛ روزی که هر کس آنچه را از کار نیک انجام داده و آنچه را از کار زشت مرتکب شده حاضر شده می‌یابد، و آرزو می‌کند که‌ای کاش میان او و کارهای زشتش زمان دور و درازی فاصله بود. و خدا شما را از [عذاب] خود بر حذر می‌دارد و خدا به بندگان مهربان است.
اینکه منظور از حضور اعمال حضور پاداش و کیفر آن‌ها است یا منظور حضور نامه اعمال است که انسان آن را مشاهده می‌کند با ظاهر آیه سازگار نیست ؛ زیرا آیه صراحتاً می‌فرماید که انسان خود عمل را می‌بیند و گنه‌کار آرزو می‌کند که بین او و عملش فاصله زیادی بیفتد و این همان تجسّم اعمال است که دانشمندان اسلامی به آن معتقدند و از نظر علم فیزیک نیز تبدیل ماده به نیرو و انرژی مسلّم گردیده است . (أنوار العرفان فی تفسیر القرآن،ج5، 308)
حسابرسی دقیق در دنیا


بنابراین نامه عمل چیزی است که خود عمل را و شاید خود انسان را در حین ارتکاب عمل به انسان نشان می‌دهد. اگر چه دنیای ما تحمل درک چنین حسابرسی دقیقی را ندارد و این‌گونه حسابرسی‌ها فقط در فضای مخصوص قیامت و با امکانات اخروی قابل اجراست ،اما می‌توان تا حدی به تصور آن نزدیک شد .

ما در دنیای ناقص خودمان و با علمی که بسیار محدود و ضعیف است سی دی‌هایی ساخته‌ایم که در یک قطعه فلزی ساعت‌ها فیلم نشان می‌دهد بعضاً فیلم‌های سه بعدی که گویا ما در همان فضای فیلم قرار داریم این در حالی است که ما آن فیلم را ندیده‌ایم و باید با صرف وقت ، آن را از ابتدا تا انتها ببینیم تا از جریان آن آگاه شویم اما در فیلم‌های روز قیامت باید این مسئله را نیز لحاظ کرد که ما قرار است همه‌ی آن چیزهایی را که دیده‌ایم و خود خلق کرده‌ایم و آن‌ها را لحظه به لحظه در حافظه خود (نوارهای DNA) ضبط کرده‌ایم به یاد بیاوریم ؛ ما قرار نیست چیزی را که ندیده‌ایم حالا ببینیم. ما قرار است به کمک امکانات فوق‌العاده عالم قیامت ،آن چه را که در وجود خودمان ذخیره شده است را یکجا در حافظه خود حاضر ببینیم بنابراین شاید بتوان گفت که آن کتابی که در قیامت برای ما باز می‌شود چیزی از حافظه عجیب و فوق‌العاده انسانی خودمان باشد به همین جهت است که کتمان آن نیز محال است و شاید از همین روست که خداوند در قرآن می‌فرماید: وَ کُلَّ إِنسانٍ أَلْزَمْناهُ طائِرَهُ فی‌ عُنُقِهِ وَ نُخْرِجُ لَهُ یَوْمَ الْقِیامَةِ کِتاباً یَلْقاهُ مَنْشُوراً (اسراء،13)؛ و نامه‌ی اعمال هر انسانی را به گردن خود او بسته‌ایم، و در روز قیامت نامه‌ای برای او بیرون می‌آوریم که آن را گشوده می‌بیند.
اینکه نامه عمل کسی را به گردن او آویخته‌ایم اشاره دارد به اینکه نامه عمل فرد در وجود خود اوست ، به گردن اوست نه اینکه ما نامه‌ای را از بیرون می‌آوریم و به او آویزان می‌کنیم بلکه همان نامه خود او را بیرون می‌کشیم . بنابراین به دنبال آن منطقی است که بفرماید :اقْرَأْ کِتابَکَ کَفی‌ بِنَفْسِکَ الْیَوْمَ عَلَیْکَ حَسیباً (اسراء،14) ؛که نامه‌ات را بخوان! امروز حساب‌رسی خود تو برای خودت کافی است.
وقتی نامه چیزی از وجود خود انسان باشد می‌تواند چنان محکم و قاطع فرد را محکوم کند که خود به تنهایی حق و جزای خود را تعیین کند .


همچنین از این نظر،بعید نیست که بگوییم قرائت آن نامه هرچند کاملاً واضح و دقیق باشد اما در ذهن و باطن خود فرد صورت می‌پذیرد لذا تا خدا نخواهد برای بقیه خلایق خوانده نخواهد شد .

در برخی از روایات از اعمالی سخن گفته می‌شود که خداوند به جهت مجازات آن اعمال نامه عمل کسی را برای دیگران آشکار کرده و او را رسوا می‌کند پس اصل بر راز داری است.
شاید تعبیر به نامه و کتاب هم بتواند به این فرض کمک کند ؛ زیرا خصوصیت کتاب این است که محتویات آن تنها برای خواننده آن آشکار می‌شود لذا امکان این است که همه چیز بین خود فرد و خدا باقی بماند .اما اشکال این فرضیه این است که اگر نامه در وجود خود فرد است چطور می‌شود آن را به دیگران هم نشان داد چنانچه در آیه شریفه ؛"فَأَمَّا مَنْ أُوتِیَ کِتابَهُ بِیَمینِهِ فَیَقُولُ هاؤُمُ اقْرَؤُا کِتابِیَهْ"(الحاقه ،19)می‌فرماید:اما کسی که نامه اعمال او را بدست راستش بدهند از شادی گوید بیایید نامه مرا بخوانید ."
البته این اشکال می‌تواند پاسخ‌های زیادی داشته باشد شاید علم در دنیای ما نیز به جایی برسد که به کمک آن بتوانیم محتویات ذهن کسی را به تصویر بکشیم و یا خواب او را ببینیم.

انسی نوش آبادی

بخش قرآن تبیان