موضوع: علم غيب نزد ائمه عليهم السلام

بحث در مورد علم غيب و اينكه آيا اين علم منحصر به خداوند متعال است و ديگران از آن بهره اى ندارند و يا اينكه ديگران نيز مى توانند داراى اين علم باشند بحثى گسترده است . شما پس از مطالعه انبوه رواياتى كه در اين كتاب فقط از يك امام يعنى اميرالمؤمنين عليه السلام آورده شده است ، به اين باور عميق خواهيد رسيد كه خداوند متعال اين علم را بطور يقين در اختيار اميرالمؤمنين عليه السلام قرار داده است و هيچ دغدغه و ترديدى در آن نيست .
گذشته از اينها هيچكس نبايد در اين امر ترديد داشته باشد كه خداوند متعال قادر است بخشى از علوم خود را هر قدر كه صلاح بداند در اختيار اولياء خود قرار دهد، همچنانكه در قرآن مجيد به پاره اى از آنها اشاره نموده است .
مثلا در مورد پيامبر اكرم ( صلى الله عليه و آله و سلم ) مى فرمايد: ((عالم الغيب فلا يظهر على غيبه احدا الا من ارتضى من رسول (1)؛
خداوند داناى غيب است و هيچكس را بر غيب
خويش آگاه نمى كند مگر آنكه را كه مورد رضاى او باشد.)).
در مورد حضرت عيسى عليه السلام در قرآن كريم مى خوانيم كه عيسى مى گفت : ((انبؤ كم بما تاءكلون و ما تدخرون فى بيوتكم .))(2)
و آيات ديگرى كه بطور عموم و يا خصوص ، اين حقيقت را اعلام مى دارد كه خداوند متعال هرگاه صلاح بداند برخى از بندگان خود را از غيب آگاه مى سازد.
بنابراين آياتى كه علم غيب را منحصر در خداوند متعال مى داند مثل آيه مباركه ((قل لا يعلم فى السماوات و الارض الغيب الا الله و ما يشعرون (3) بگو در ميان آسمانها و زمين كسى جز خداوند غيب را نمى داند.))
اين آيه و آياتى نظير آن معنايش اين است كه منبع غيب خداوند است و كسى جز از طريق او نمى تواند بر آن آگاهى يابد، بنابراين هيچ منافاتى ندارد كه غيبها در نزد حضرت حق باشد و او برخى از اولياء خود را از آن مطلع گرداند.
آرى عالم به غيب در حقيقت خداوند متعال است كه علم او ذاتى و از ديگرى گرفته نشده است و اما علوم ساير انبياء و اولياء اكتسابى و برگرفته از آن كانون غيب است .
بعد از جنگ جمل وقتى حضرت امير عليه السلام در ضمن خطبه اى به برخى از حوادث آينده خبر داد يكى از ياران آن حضرت با تعجب گفت : ((لقد اعطيت يا اميرالمؤمنين علم الغيب ؛ يا اميرالمؤمنين به شما علم غيب داده شده است !)) شايد او منظورش اين بود كه علم غيب مختص خداوند است ، على عليه السلام در حاليكه تبسم مى كرد فرمود: ((ليس هو بعلم الغيب و انما هو تعلم من ذى علم (4)؛ اين علم غيب نيست ، بلكه آموختن و فراگيرى است از صاحب علم (يعنى پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله و سلم ).))
و از آنجا كه دانستن علم غيب در نظر بسيارى معنايش اين بود كه او شريك خداوند است در دانستن غيب ، و دانستن علم غيب را از صفات الهى مى شمرند، به اين جهت در برخى روايات ، اين موضوع را انكار مى كردند و مى فرمودند: اين علم غيب نيست ، بلكه علمى است كه از پيامبر اكرم (صلى الله عليه و آله و سلم ) فرا گرفته ايم .
در روايت ديگرى مردى بنام يحيى بن عبدالله به امام هفتم عليه السلام گفت : فدايت شوم اينان مى پندارند كه شما علم غيب ميدانى ! حضرت فرمود: سبحان الله دستت را بر سرم بگذار، بخدا قسم تمامى موهاى سرم (از تعجب ) سيخ شد. سپس فرمود: نه بخدا قسم ، چيزى نيست مگر آنچه از پيامبر اكرم (صلى الله عليه و آله و سلم ) ارث برده ايم .(5) يعنى آنچه ما مى دانيم علم ذاتى نيست بلكه برگرفته از خداوند است .
بنابراين شيعه كه خاندان پيامبر اكرم (صلى الله عليه و آله و سلم ) را عالم به برخى از غيبها مى داند، فقط به عنوان برگزيدگان و بزرگانى كه مورد رضاى خداوند بوده اند و از حضرت حق جل و علا كسب فيض كرده اند، مى باشد نه بعنوان علم ذاتى كه مختص به ذات اوست و در آن شريكى ندارد.
ابوالجارود گويد از امام باقر عليه السلام پرسيدم : امام چگونه شناخته مى شود؟ حضرت فرمود: امام با صفاتى شناخته مى شود. كه اولين آنها تصريح خداوند تبارك و تعالى است بر او و امانت او تا اينكه حجت بر مردم باشد... و فرمود: او مردم را به حوادث فردا خبر مى دهد و با مردم به هر زبان و هر لغت سخن مى گويد.(6)


پاورقي


1- سوره جن ، 26.
2- آل عمران ، 26.
3- نمل ، 66.
4- نهج البلاغه خطبه 128 فيض السلام . و در ادامه كلام ، حضرت آن علم غيب را كه كسى نمى داند منحصر درآيه 34 سوره لقمان دانسته و فرمود: غير از اينها، علمى است كه خداوند به پيامبرش تعليم كرده و او به من ياد داده است .
5- امالى شيخ مفيد، ص 14. ((لا والله ما هى الا وراثة عن رسول الله (صلى الله عليه و آله و سلم ))
6- معالى الاخبار، ص 100.