پاسخهای دکتر مطهری به کاربران الف
پاسخ های دکتر مطهری به منتخبی از هفتصد سوال رسیده از طرف کاربران الف.
تاریخ انتشار : چهارشنبه ۴ آبان ۱۳۹۰ ساعت ۱۵:۱۹
دکتر علی مطهری از ابتدای هفته جاری به مدت سه روز به عنوان [برای مشاهده لینک ها باید عضو انجمن ها باشید . ]، به سوالات کاربران الف پاسخ گفتند. از میان صدها سوال رسیده که تعداد آنها به بیش از هفتصد سوال می رسید. سی و پنج سوال انتخاب و برای ایشان ارسال شد. مشروح جواب های ایشان به مخاطبین به شرح زیر است:
- شما مدتي پيش گفته ايد مجلس شعبه اي از دفتر رهبري شده است. اولا آيا اين جمله واقعا متعلق به شماست؟ ثانيا اگر هست، چه مدرك و شاهدي براي اين نظرتان داريد؟ ثالثا باز اگر پاسخ تان به اولا بله است، آيا به نظر شما رهبري اين وضع را ميپسندند؟
علی مطهری: بله من اين جمله را گفته‌ام. در جلسات رسمي و غير رسمي مجلس جملاتي از اين قبيل زياد تكرار مي‌شود كه: «نظر آقا اين نيست، آقا با اين طرح مخالف‌اند، فلان عضو دفتر رهبري گفته است رهبري اين نظر را قبول ندارند، و...». در نتيجه بسياري از افراد از اظهارنظر خودداري ميكنند و بسياري از طرحها با يك جمله باد هوا مي‌شود، و اين يك آفت براي مجلس است. مجلس و نماينده بايد نظر خودش را بدهد و كاري نداشته باشد كه با نظر رهبري مطابقت دارد يا نه. اگر ايراد شرعي داشته باشد شوراي نگهبان اعلام ميكند و اگر خود رهبري مخالف باشند در رسانه‌ها اعلام ميكنند و نمايندگان هم اطاعت ميكنند. در واقع شوراي نگهبان به منزله دست رهبري است.
رهبري اين وضع را نمي‌پسندند. دليل آن هم، سخنان چند روز پيش ايشان در جمع دانشگاهيان استان كرمانشاه است كه صريحا فرمودند «نمايندگان مجلس بايد به وظايف خودشان عمل كنند، رهبري نه دخالت ميكند و نه حق دخالت دارد، امكان ندارد.» به نظر من اين سخنان ايشان از جمله نظر به سؤال از رئيس جمهور داشت و ايشان عدم دخالت خود را اعلام كردند و به شايعات پايان دادند.
- ببخشيد بي ربط است اما لطفا بفرماييد بهتر نيست بجاي سوال و استيضاح، از ماده جديدا تاسيس شده ۲۳۳ استفاده كنيد و به احمدي نژاد كارت زرد بدهيد؟ كاري كه توكلي و كميسيون اصل۹۰ دارند شروع مي كنند؟
علی مطهری: پاسخ: ماده ۲۳۳ اثر سؤال از رئيس جمهور را ندارد. در ماده ۲۳۳ گزارش تخلف در صحن مجلس قرائت مي‌شود و نمايندگان بدون دفاع دولت رأي به وارد بودن يا نبودن آن مي‌دهند و در صورتي كه سه بار رأي منفي داده شود زمينه استيضاح فراهم مي‌شود، يعني تازه بايد حداقل يك سوم نمايندگان استيضاح رئيس جمهور را امضا كنند. در حالي كه سؤال از رئيس جمهور به تعداد يك‌چهارم نمايندگان امضا مي‌خواهد و به علاوه خود رئيس جمهور هم در نهايت بايد حضور پيدا كند. نفس حضور و احضار رئيس جمهور به مجلس و اين كه بايد در مقابل مجلس پاسخ بگويد نشانه اقتدار مجلس است و باعث مي‌شود كه رئيس جمهور بار ديگر مثلا به راحتي نگويد فلان قانون را اجرا نمي‌كنم يا مجلس در راس امور نيست، چون مي‌داند كه به زودي بايد در مجلس پاسخ بگويد. در واقع اين كار باعث مي‌شود كه رئيس جمهور از برج عاج پايين بيايد و واقعي‌تر فكر كند و نظر بدهد.
در ماده ۲۳۳ پس از رأي منفي مجلس، گزارش تخلف به قوه قضائيه نيز ارسال و حكم صادر مي‌شود و در صورت تكرار موارد، قوه قضائيه مي‌تواند نسبت به عدم كفايت سياسي رئيس جمهور اقدام كند. ولي همه مي‌دانيم كه اين امر در شرايط حاد تحقق مي‌يابد. بنابراين بهترين و ملايم‌ترين و شايد بازدارنده‌ترين راه، همين سؤال از رئيس جمهور است.
- پر نفوذترين نمايندگان در مجلس فعلي چه كساني هستند و نفوذشان را از كجا آورده اند؟ يعني ماهيت نفوذ افرادي مثل باهنر و توكلي در مجلس چيست؟
علی مطهری: شايد آقايان لاريجاني، توكلي و باهنر پرنفوذترين باشند. آقاي لاريجاني به خاطر مشي معتدل و برخورد محترمانه و احترام و شخصيت قائل شدن براي نمايندگان، آقاي توكلي به خاطر اصولي بودن و ارائه نظرات كارشناسي به مجلس و اقاي باهنر به دليل تجربه هفت دوره نمايندگي.
- به نظر شما احمدي نژاد سال ۹۰ با احمدي نژاد سال۸۴ تفاوتي كرده است از نظر معيارهاي فرهنگي؟ ايشون كه همون سال۸۴ ژست ليبرالي مي گرفت، پس چرا اون موقع به ايشون اعتراض نمي‌كرديد؟
علی مطهری: در سال ۸۴ رگه‌هاي ليبراليسم فرهنگي در ايشان وجود داشت، مثل آنچه كه در تبليغ انتخاباتي خود گفتند كه ما كاري به ظاهر جوانان نداريم، يا آقاي كلهر را به عنوان نماينده فرهنگي خود براي مناظره معرفي كردند، ولي همه فكر مي‌كردند اين مقدار براي جذب قشر متجدد اشكال چنداني ندارد؛ در حالي كه تساهل و تسامح فرهنگي ايشان بيش از اينها بود.
به نظر من ايشان در سال ۸۴ با قشر متدين و حزب‌اللهي صادقانه برخورد نكرد و چهره فرهنگي خود را به طور كامل آشكار نكرد، در صورتي كه خودش مي‌دانست كه تصور مردم از ايشان يك فرد حزب‌اللهي مانند شهيد رجايي است. لذا بعد از چند ماه ايشان دستور ورود خانمها به ورزشگاه‌هاي آقايان را صادر كرد كه با مقاومت مراجع مواجه شد.
به هر حال احمدي‌نژاد سال ۹۰ با احمدي‌نژاد سال ۸۴ از نظر معيارهاي فرهنگي تفاوتي نكرده است، فقط چهره واقعي فرهنگي او آشكارتر شده است به طوري كه امروز مي‌گويد اساسا قائل به تهاجم فرهنگي نيستم و جنگ فرهنگ با فرهنگ معني ندارد. يعني همه فرهنگها خوبند و درست و غلط نداريم و كسي نمي‌تواند ديگري را به فرهنگ خود دعوت كند. اين يعني پلوراليسم فرهنگي، و دعوت اسلام و داعيه جهاني اسلام را هم زير سؤال مي‌برد. البته اينها همه از مرشد اعظم آقاي مشائي سرچشمه مي‌گيرد.
- با سلام
صادقانه جواب دهيد چند درصد از نمايندگان اين مجلس را قبول داريد و سالم مي دانيد؟
علی مطهری: اطلاعاتم درباره همه نمايندگان كافي نيست. البته نبايد انتظار ما از يك نماينده بيش از حد لازم باشد. نماينده يعني شخص معتمد و مورد اعتماد مردم، يعني مهمترين ويژگي او مورد اعتماد بودن است. نبايد از يك نماينده انتظار تقواي يك مرجع تقليد را داشت، تقواي نسبي كافي است. ولي اگر بخواهيم حكم به ظاهر كنيم اكثر قريب به اتفاق آنها سالم‌اند. البته چون نمايندگان از صافي‌هاي زيادي عبور ميكنند، واقعيت نيز بايد همين باشد. تخلفاتي هم كه به آنها نسبت مي‌دهند بيشتر سوءاستفاده به نفع مردم حوزه انتخابيه آنهاست نه به نفع خودشان.
- با سلام به نظر شما چرا برخي نماينده ها سوالشان را از هيات رئيسه پس گرفته اند؟ آيا فشار يا خداي نكرده تطميعي بوده است؟
علی مطهری: يك روز بعد از تحويل نامه سؤال، در جلسه هيئت رئيسه تصويب شد كه طرح سؤال را منهدم كنند. لذا يكي از اعضا مأمور پس گرفتن امضاها شد و يكي ديگر مأمور به مصاحبه با رسانه‌ها شد تا اعلام كند هيئت رئيسه مخالف سؤال از رئيس جمهور است. طبيعي است وقتي كه نماينده با درخواست هيئت رئيسه براي پس گرفتن امضاي خود مواجه مي‌شود، فكر ميكند كه لابد از دفتر رهبري ندايي آمده است كه سؤال مطرح نشود، در نتيجه ممكن است امضاي خود را پس بگيرد. اگر نماينده را به حال خود بگذارند معمولا امضاي خود را پس نمي‌گيرد. استعفاي من هم در اعتراض به رفتار هيئت رئيسه بوده است كه استقلال و اقتدار مجلس را مخدوش كرده است.
- شما در جريان تصويب طرح نظارت بر مجلس چرا با نظارت بر نمايندگان مخالف بوديد؟ به نظر شما آيا نمايندگان به نظارت نيازي ندارند؟ وضع موجود را كه برخي نماينده ها براي استيضاح امضا جمع مي-كنند و بعد ميروند معامله ميكنند و امضايشان را پس ميگيرند، چطور توجيه ميكنيد؟ با اين آلودگي ها نبايد مقابله كرد؟ راه حلي داريد؟
علی مطهری: من اساسا ضرورتي براي اين طرح نمي‌ديدم و معتقد بودم كه اگر كميسيون اصل نودم مجلس و قوه قضائيه به وظايف خود در مورد تخلفات نمايندگان به درستي عمل كنند نيازي به اين طرح نيست. البته وقتي ديدم رهبر انقلاب بر اين طرح تأكيد دارند سعي كردم نقايص آن را با پيشنهاداتي برطرف كنم كه هيچ‌كدام از آنها رأي نياورد.
اينكه نماينده‌اي با امضاي استيضاح يك وزير معامله كرده باشد من اطلاع ندارم. شايد اگر معامله‌اي هم بوده به نفع حوزه انتخابيه و موكلين او بوده نه شخص نماينده. اگر معامله شخصي هم باشد، طرف دولتي بيشتر مقصر است و عمل او نشان مي‌دهد كه استيضاح وارد بوده است. در اين گونه موارد معمولا ساير امضاكنندگان متوجه ميشوند و لو مي‌رود و در واقع مجازات آن نماينده همين است كه آبرويش نزد ساير نمايندگان مي‌رود و اعتبار خود را در مجلس از دست مي‌دهد. به علاوه در طرح فعلي نظارت هم راه‌حلي براي اين موضوع ارائه نشده است و شايد هم قابل ارائه نباشد چون تا حد زيادي خصوصي است.
- آيا شما هيچ خوبي از دولت احمدي نژاد نمي بينيد كه اينطور از اين دولت انتقاد مي كنيد؟
علی مطهری: من بارها از مقاومت اين دولت در مسئله انرژي هسته‌اي و نقش اعتماد به نفس رئيس جمهور در توفيقات ايران در اين موضوع و از صلابت اين دولت در مقابل غربيها كه در نطقها و مصاحبه‌هاي رئيس جمهور در سازمان ملل و با خبرنگاران خارجي نمايان شده و از مواضع آقاي احمدي‌نژاد در مسئله فلسطين تمجيد كرده‌ام، اما چون ايراد كلي به نحوه مديريت ايشان دارم كه ناشي از عدم انضباط مالي و ناديده گرفتن بخش عظيمي از نخبگان كشور و اصرار بر آراء خود و در نتيجه قانون‌گريزي است، طبعا انتقادات من بيشتر بوده است و اصولا يك نماينده كه ناظر بر امور كشور است بايد بيشتر نگاه انتقادي داشته باشد.
- چند وقت پيش توكلي گفت «مجلس بيمار است» لاريجاني اندكي بعد پاسخ داد «مجلس بيمار نيست» به نظر شما حرف كداميك درست تر است و چرا؟
علی مطهری: تعبير درست‌تر اين است كه مجلس بيمار نيست بلكه آن را بيمار كرده‌اند، يعني عملكرد هيئت رئيسه كه گاهي از دفتر رهبري مايه مي‌گذارد يا ترس نماينده از رد صلاحيت براي دوره بعدي، استقلال و حريت نماينده را تا حد زيادي مخدوش كرده است. اگر نماينده را به حال خود بگذارند، مجلس بيمار نيست و از نيروهاي پرتوان خوبي برخوردار است. به عبارت ديگر مجلس نياز به روحيه دارد و بايد روح استقلال و آزادي و دفاع از حقوق ملت را در آن دميد. در آن صورت خواهيد ديد كه بسياري از مشكلات كشور حل مي‌شود.
- سلام لطفا بفرماييد با شنيدن هريك از اين كلمات چه چيزي به ذهنتان مي رسد؟
اصل۴۴:
حزب مشاركت:
۸+۷:
خيابان شهيد مطهري:
محمد خاتمي:
محمدرضا رحيمي:
علي لاريجاني:
احمد توكلي:
محمود احمدي نژاد:
غلامحسين الهام:
الياس نادران:
اسفنديار رحيم مشايي:
امير منصور خسروي:
هاشمي رفسنجاني:
مهدي كروبي:
عطاء الله مهاجراني:
هديه تهراني:
جانباز گردني:
علی مطهری: اصل۴۴: شبه خصوصي‌سازي
حزب مشاركت: افراط
۸+۷: ۱۵
خيابان شهيد مطهري: دانشكده الهيات دانشگاه تهران
محمد خاتمي: روشنفكري
محمدرضا رحيمي: بيمه ايران
علي لاريجاني: سولانا
احمد توكلي: قانون
محمود احمدي نژاد: اُمانيسم
غلامحسين الهام: فداكاري نافرجام براي معجزه هزاره سوم
الياس نادران: رانت ستيزي
اسفنديار رحيم مشايي: سوگلي
امير منصور خسروي (آريا): معما
هاشمي رفسنجاني: دلسوزي براي انقلاب و رهبري
مهدي كروبي: لُر
عطاء الله مهاجراني: ادبيات و تاريخ
هديه تهراني: نمايشگاه عكس آب
جانباز گردني: ايثار او و غفلت ما
-اگر اصلاح طلبان از شما براي حضور در ليست مجلس نهم دعوت كنند آيا قبول مي كنيد؟
علی مطهری: من در انتخابات قبلي هم گفتم كه من به صورت مستقل شركت ميكنم، هر گروهي اعم از اصولگرا و اصلاح‌طلب جز حزب مشاركت و سازمان مجاهدين انقلاب اسلامي نام من را در ليست خود قرار دهد مانعي ندارد. امروز هم - اگر شركت كنم - همين را مي‌گويم.
- با سلام در چه صورتي از استعفايتان بر مي گرديد و آيا اگر استعفايتان قطعي شد، باز هم براي مجلس كانديدا مي شويد؟
علی مطهری: در صورتي كه سؤال از رئيس جمهور به جريان افتد استعفايم را پس مي‌گيرم. موافقت يا عدم موافقت مجلس با استعفاي من ربطي به كانديدا شدن يا نشدن من براي مجلس بعدي ندارد.
- در جريان حوادث سال۸۸ شما هم احمدي نژاد و هم موسوي را مقصر معرفي كرديد. جرم كدام سنگين تر بود و چرا؟
علی مطهری: تعبير من اين بود كه احمدي‌نژاد با كارهايي مانند مناظره، هيزم فتنه را فراهم كرد و موسوي با عدم تمكين به قانون و دعوت مردم به حضور در خيابانها آتش فتنه را شعله‌ور كرد. طبعا اتهام آقاي موسوي سنگين‌تر است چون نتيجه قهري حضور مردم در خيابانها هرج و مرج و احيانا خونريزي است و قابل كنترل نيست، گرچه خود آقاي موسوي مي‌گويد من مردم را به تظاهرات و اعتراض آرام دعوت كردم و طرف مقابل عمدا آن را به خشونت كشيد تا بهره‌برداري كند. اينها بايد در دادگاه مشخص شود.
- شما در ابتداي مجلس هشتم عضو فراكسيون هوادار دولت بوديد. بعد يكي از مهمترين مخالفان احمدي نژاد شديد.
چطور شد ظرف مدت كوتاهي اينقدر نظرتان درباره احمدي نژاد عوض شد؟
يعني در سال ۸۶ كه ايشان شما را در سهم رايحه خوش خدمت قرارداد و شما هم عضو اين فراكسيون شديد، احمدي نژاد آدم خوبي بود يا همان زمان هم بد بود و شما نمي دانستيد؟
علی مطهری: من عضو فراكسيون هوادار دولت نبودم بلكه چون جزو ده نفري بودم كه رايحه خوش خدمت روي آنها تأكيد داشت به عنوان هوادار دولت مشهور شدم. در آن زمان آقاي مصلحي رئيس ستاد بزرگداشت شهادت آيت‌الله مطهري بود، به ايشان گفتم قصد كانديداتوري دارم، شما كه در ۶+۵ هستيد مطرح كنيد، ايشان هم مطرح كردند و تصويب شد، لذا معروف شد كه من از طرف حاميان دولت كانديدا شده‌ام، در صورتي كه اگر پيشنهاد خود را مثلا به آقاي عسگراولادي از جبهه پيروان امام و رهبري يا افراد جمعيت ايثارگران هم مي‌دادم شايد همين اتفاق مي‌افتاد.
به هرحال من به صورت مستقل كانديدا شدم و همان موقع هم اعلام كردم كه غير از آن دو حزب، هر گروهي كه مايل است، اسم مرا در ليست خود قرار دهد. شايد بهترين دليل ادعاي من اين باشد كه در آستانه انتخابات قبلي وقتي من به روند رد صلاحيتها توسط شوراي نگبهان در قالب مقاله‌اي در روزنامه اعتماد ملي، انتقاد كردم آقايان محصولي و مصلحي، هم به خود مقاله و هم به محل چاپ آن اعتراض كردند. به آنها گفتم من همين طور هستم، اگر وارد مجلس شوم نيز همين طور خواهم بود و حرف خودم را مي‌زنم، اگر ناراحتيد نام من را از فهرست حذف كنيد، ولي اين كار را نكردند. شايد آنها بيشتر به نام «مطهري» نياز داشتند تا من به آنها.
من از سال ۸۵ يعني حدود يك سال بعد از رياست جمهوري آقاي احمدي‌نژاد به انحرافات فرهنگي اين دولت پي بردم و در نامه سرگشاده‌اي به ايشان مطلب را بيان كردم، ولي هنوز اميدوار بودم كه دولت رويه خود را تغيير دهد و فكر مي‌كردم از روي مسامحه و سهل‌انگاري و به خاطر پرداختن به مسائل حياتي‌تر است. حضوراً نيز اين موضوع را با آقاي احمدي‌نژاد در ميان گذاشتم. از پاسخي كه ايشان داد و قرائن ديگر متوجه شدم كه ايشان نظرات خاص فرهنگي دارد و آنچه كه مردم متدين و حزب‌اللهي از ايشان در ذهن خود دارند با واقع مطابق نيست. بعد از ورود به مجلس، در جريان استيضاح مرحوم كردان متوجه شدم كه رئيس جمهور بيش از آنكه به منطق و استدلال توجه كند و صلاح نظام را بخواهد، مسائل را سياسي مي‌بيند و همه را در حال توطئه عليه دولت تصور ميكند و از همه مهمتر اين كه لجاج مي‌ورزد. عزل‌هاي پشت سرهم بدون توجه به آبروي افراد و قانون گريزي‌ها مانند عدم اجراي قانون تسهيلات ارزي براي متروي تهران و كلان‌شهرها و راضي بودن به اينكه وضع حجاب با سخنان ايشان در تلويزيون بدتر شود و حمايت صريح از مكتب ايران به جاي مكتب اسلام نيز اعتقاد من را به ايشان به كلي سلب كرد.
بنابراين من از سال ۸۵ به برخي انحرافات دولت پي برده بودم ولي در مجموع آن را صالح مي‌ديدم اما كم‌كم اين اعتقاد ضعيف شد.
- به نظر شما آيا مشايي واقعا احمدي نژاد را طلسم يا جادو كرده است؟ اگر مشايي با ماورا در ارتباط است پس چرا روحانيان بزرگ قم نمي توانند او را در ارتباط با ماورا شكست دهند و رسوا كنند؟
علی مطهری: مشائي اعتقادات ويژه‌اي درباره انسان و رابطه او با خدا و درباره انسان كامل و امام زمان دارد كه آقاي احمدي‌نژاد اين عقايد را پذيرفته است و در صحبتهاي ايشان هويداست. قاعدتا آقاي مشائي كرامتهايي از قبيل پيشگويي نشان داده است كه اعتماد آقاي احمدي‌نژاد را جلب كرده است. ولي اين كرامتها دليل بر اين نيست كه شخص صاحب‌كرامت مرجع فكري انسان واقع شود. مرتاضان هندي هم با يك اشاره قطار را از حركت باز مي‌دارند، آيا ما مجازيم كه عقايد و راه و روش زندگي خود را از آنها بياموزيم؟! مسائل را نبايد با هم مخلوط كرد. خداوند اجر هيچ‌كس را ضايع نمي‌كند، هركس رياضت بكشد خداوند قدرت روحي به او عطا ميكند. اين به اين معني نيست كه همه افكار و رفتار آن شخص درست است. البته رياضت اسلامي همان عبادت و توجه به خداست.
- آيا خودتان را مصداق ساكتين دوران فتنه مي دانيد؟ آيا شما آن سال هيچ اعتراضي به كارهاي موسوي و كروبي كرديد؟
علی مطهری: من درباره فتنه زياد صحبت كردم، بنابراين مصداق ساكتين دوره فتنه نيستم، ولي چون به رفتار طرف خودي هم انتقادهاي زيادي كردم، تندروها كه به نظر من در تشديد فتنه نقش داشتند و آسيب‌جدي به كشور و جايگاه ولايت فقيه زدند، بنده را جزو خواص بي‌بصيرت برشمرده‌اند كه اين عنوان زيبنده خودشان است چون اين بصيرت را نداشتند كه بايد با انصاف و عدالت درباره دو طرف ماجرا قضاوت كرد و تعصب موجب كوردلي آنها شده بود.
اما اين كه آيا اعتراضي به كارهاي موسوي و كروبي كردم يا نه، من سه روز بعد از انتخابات، زماني كه بسياري از خوديها هم در ترديد بودند كه آيا تقلبي شده يا نه، در برنامه زنده تلويزيوني به صراحت اعلام كردم كه هيچ تقلبي از نظر شمارش آراء صورت نگرفته، گرچه ممكن است به مبادي آراء آقاي احمدي‌نژاد ايرادهايي وارد باشد. و گفتم آقاي موسوي اشتباه ميكند كه تهران را ملاك كل كشور قرار داده است، روشن است كه رأي آقاي احمدي‌نژاد در شهرهاي كوچك و روستاها بيشتر بوده است.
در مواقف زياد ديگري نيز اين روش آقاي موسوي را كه شوراي نگهبان را به عنوان مرجع قانوني داوري نمي‌پذيرفت محكوم كردم و حتي آن را يك خطاي استراتژيك سياسي معرفي كردم و گفتم ايشان حداكثر بايد مي‌گفت من قانع نشدم كه تقلب نشده است اما حكم داور را مي‌پذيرم، و بعد اگر ايرادي به تركيب شوراي نگهبان داشت، با مراجعه به رهبري و مجلس درصدد اصلاح آن برمي‌آمد. در اين صورت به شكل يك قدرت بزرگ سياسي در كشور ظاهر مي‌شد.
- با وجودي كه نسل جديدي كه الان بين ۲۰ تا ۲۵ ساله است، در جمهوري اسلامي متولد شده و مدرسه رفته و قرآن و تعليمات ديني هم به او آموزش داده اند اولا: چرا در دانشگاه ها و خيابانها برخي خانمها شديدا آرايش مي كنند و بي بندوبار هستند؟ ثانيا: آيا قبول داريد كه نسل جديد نسبت به نسلهاي قبل، از نظر اعتقادي ضعيفتر و از نظر رفتاري بي قيدتر شده است؟ ثالثا: دليل اين موضوع را چه مي دانيد كه اكثر دخترهايي كه مادر چادري دارند، مانتويي ميشوند؟
علی مطهری: آرايش زياد بانوان در انظار عمومي عيبي است كه در كشور ما وجود دارد. اجتماع مدني بايد محيط كار باشد نه محيط تحريك جنسي، يعني كار و فعاليت اجتماعي نبايد توأم با التذادات جنسي باشد. البته بانواني كه از نظر محبت همسرانشان اشباع و از نظر روحي متعادل هستند كمتر به خودنمايي مي‌پردازند. يعني بخشي از اين نقصيه متوجه مردان است كه وظايف زناشويي خود را درست انجام نمي‌دهند و محبت لازم را ابراز نمي‌دارند. محيطهاي مختلط هم مي‌تواند مشوق بانوان براي آرايش و تبرج و خودنمايي باشد. شوهريابي و نيز ضعف ايمان هم مي‌توانند عوامل ديگر اين ناهنجاري باشند. خلاصه چون ما نظام خانوادگي اسلام و موازين روابط زن و مرد در اسلام را به طور كامل رعايت نمي‌كنيم و گاهي به سبك زندگي غربي گرايش داريم و به عبارتي نه روش اسلامي را عمل مي‌كنيم و نه روش غربي، بلكه معجوني از هردو ساخته‌ايم، طبيعي است كه اين پديده‌ها هم بروز پيدا ميكند. و الاّ اگر دخترها و پسرها در سنين آغاز جواني ازدواج كنند و در اجتماع مدني محيطهاي مختلط وجود نداشته باشد و البته مردان و زنان نيز به وظايف زناشويي خود درست عمل كنند و زنان از نظر روحي و اظهار محبت همسر اشباع باشند، اين ناهنجاريها به حداقل مي‌رسد. البته تقويت ايمان مذهبي بسيار مؤثر است. وقتي زني ايمان داشته باشد كه جواز عدم پوشش وجه و صورت مشروط به سادگي و عدم آرايش است، به خاطر اعتقادش و ترس از آخرتش اين كار را نمي‌كند.
اما قبول ندارم كه نسل جديد نسبت به نسلهاي قبل، از نظر اعتقادي ضعيفتر و از نظر رفتاري بي‌قيدتر شده است. نبايد شرايط نهضت اسلامي و دوره جنگ تحميلي را با اين دوره مقايسه كرد. اگر بار ديگر چنان شرايطي در كشور ايجاد شود مردم همان مردم هستند و فضاي جامعه همان فضا خواهد بود. در دوره نهضت اسلامي هم بسياري از جوانهاي كم‌توجه يا بي‌توجه به دين هم وارد شده بودند و در عرصه‌هاي خطرناك هم وارد مي‌شدند چون فطرت الهي آنها زنده شده بود و صداي امام(ره) را صدايي آشنا تلقي مي‌كردند.
اما اين كه مي‌فرماييد چرا اكثر دخترهايي كه مادر چادري دارند مانتويي ميشوند، اگر همين طور باشد، شايد دليل آن اين باشد كه مانتو حجاب راحت‌تري است، گرچه گاهي تغييرشكل مي‌دهد و چسبان و كوتاه مي‌شود و ديگر پوشش اسلامي نيست. البته چادر آستين‌داري كه جلوي آن هم بسته باشد به شرط آنكه كمر آن را تنگ نكنند حجاب بهتري است و چادرهاي فعلي به تعبير يكي از علما چادر نماز است. در اين صورت شايد استقبال بيشتري از چادر شود.
- آيا اصلا قبول داريد كه ماجراي بعد از انتخابات فتنه بود؟
براي اينكه روشن سوال كنم فتنه را تعريف ميكنم: يعني موسوي دم از قانون و امام ميزد اما شكايتش را به مرجع قانوني نميبرد و با حرفهايش به ضد انقلاب داخل و خارج اميد داد و متحدشان كرد.
آيا اين را جرم كوچكي مي دانيد؟
علی مطهری: تعريف فتنه بر آن ماجرا صدق مي‌كرد. فتنه در اجتماع، وضعيتي است كه در آن حق و باطل مخلوط ميشوند و تشخيص حق از باطل مشكل مي‌شود. اما اين را كه اين فتنه از قبل طراحي شده بود قبول ندارم، بلكه عوامل مختلف و از همه مؤثرتر عدم تمكين آقاي موسوي به قانون، آن را به وجود آورد. ايشان معتقد بود كه شوراي نگهبان داور عادلي نيست چون بسياري از اعضاي آن از قبل جانبداري خود از آقاي احمدي‌نژاد را اعلام كرده‌اند. البته اين يك اشتباه برخي اعضاي شوراي نگهبان بود و مانند اين است كه مثلا داور مسابقه فوتبال تيم‌هاي پرسپوليس و استقلال قبلا طرفداري خود از يكي از اين دو تيم را اعلام كرده باشد. طبيعي است كه تيم مقابل نسبت به قضاوت آن داور ترديد ايجاد ميكند. گرچه در مورد افراد متقي اين مطلب صدق نمي‌كند يعني ممكن است عضو شوراي نگهبان طرفدار يك طرف باشد اما به خاطر تقواي خود عدالت و انصاف را رعايت كند.
- چرا برخي گروههاي دانشجويي و جوانان حزب اللهي و اصولگرا با شما خيلي خوب نيستند؟ آيا با ايشان اختلافات مبنايي داريد يا سوتفاهم است؟ اگر سوءتفاهم است آيا براي رفع اين سوءتفاهم كاري كرده‌ايد يا پيش قدم شده ايد؟
علی مطهری: چون حرفهاي من را دقيق نمي‌بينند، فقط تيتر بعضي روزنامهه ا و سايتهايي مثل رجانيوز را مي‌بينند. البته با بعضي از آنها اختلاف مبنايي هم دارم. مثلا من برداشت آنها از ولايت فقيه را قبول ندارم و طبعا آنها هم برداشت من را قبول ندارند و بايد با هم بحث كنيم. ولي فكر ميكنم سخنان اخير رهبر انقلاب در جمع دانشگاهيان استان كرمانشاه حق را به من مي‌دهد. همين طور درباره آزادي بيان. ولي همان طور كه شما گفتيد بيشتر سوءتفاهم است و بايد حسن تفاهم ايجاد شود. البته در راهپيمايي اخير روز قدس كه بيشتر، افراد متدين و حزب‌اللهي شركت دارند، ما شمرديم، حدود ۸۰% مراجعان از مواضع من تعريف و تمجيد مي‌كردند و حدود ۲۰% انتقاد داشتند كه برخي از آنها قانع مي‌شدند. بسياري از مراجعان مي‌گفتند ما حالا به حرفهاي چندسال پيش شما رسيديم. ولي من از انتقاد حزب‌اللهي‌ها و نمازجمعه‌اي‌ها هيچ وقت ناراحت نمي‌شوم چون موقع خطر آنها هستند كه وارد ميشوند وفداكاري ميكنند. بسياري از آنها هم مي‌دانند كه در دوره اصلاحات، هيچ‌كس به اندازه من در مقابل اصلاح‌طلبان افراطي نايستاد و نقد ننوشت.
- به نظر شما آيا صحيح است كه افرادي مثل آيه الله يزدي به عنوان عضو فقهاي شوراي نگهبان يا آيت‌الله كني به عنوان رئيس مجلس خبرگان بيايند براي انتخابات مجلس براي اصولگرايان كار كنند؟ اين منطقي و قانوني است؟
علی مطهری: اقاي يزدي چون عضو شوراي نگهبان به عنوان داور انتخابات هستند و بايد بي‌طرف باشند بهتر بود كه وارد نمي‌شدند. البته غيرقانوني نيست، چون ورودشان با عنوان جامعه مدرسين است نه شوراي نگهبان. براي آنكه بهانه به دست طرف مقابل نيفتد، آنچنان كه در انتخابات رياست جمهوري گذشته اتفاق افتاد، بهتر بود وارد نمي‌شدند. اما ورود آقاي مهدوي كني فكر نمي‌كنم اشكال داشته باشد.
- ببخشيد كه سؤالم ظاهرا بي ارتباط و بي اهميته ولي به عنوان عضو فرهنگي مجلس بفرماييد آيا برخورد خاله نرگس با فرنود را پسنديديد؟ اگر شما آن لحظه جاي خاله نرگس بوديد چه واكنشي نشان مي داديد؟
ثانيا آيا موافقيد مسايل جنسي در مدارس تعليم داده شود؟
علی مطهری: برخورد هوشيارانه‌اي بود و قابل تمجيد است. اين مسائل نبايد عادي شود. اسلام براي عفاف جامعه اهميت زيادي قائل است، برخلاف غربيها كه آن را مهم نمي‌دانند. در مجسمه‌ها و نقاشي‌هاي آنها هم مي‌بينيد كه اسافل اعضاي بدن انسان را نشان مي‌دهند و اصولا برهنگي يكي از بيماريهاي دنياي غرب است.
مسائل جنسي را هركسي به طور طبيعي در سن بلوغ درمي‌يابد. ميل به جنس مخالف در اين سنين در افراد پيدا مي‌شود به طوري كه حتي در خواب صحنه‌هايي را مي‌بيند. يعني دست خلقت تا حدودي اين آموزش را انجام مي‌دهد. با آموزش مسائل جنسي در مدارس موافق نيستم چون بيشتر موجب تحريك جنسي نوجوانها مي‌شود. بهتر است بيشتر تشويق به ازدواج شوند؛ يعني اگر بناست در سالهاي آخر دبيرستان يا سالهاي اول دانشگاه ازدواج كنند، اين آموزشها مي‌تواند مفيد باشد، اما با وضعي كه فعلا هست كه دير ازدواج ميكنند اين آموزشها مي‌تواند مضر باشد و موجب روابط نامشروع شود.
- با سلام و تشكر از اين وقتي كه گذاشته ايد
دو سوال: آيا به نظر شما شبيخون فرهنگي وجود دارد يا خير؟ سوال دوم: آيا با جمع آوري ديشهاي ماهواره و كلاً ممنوع بودن استفاده از آن، موافقيد؟
علی مطهری: قطعا شبيخون فرهنگي وجود دارد و تنها راه انهدام انقلاب اسلامي شبيخون فرهنگي است. من معتقدم صهيونيستها در كل جهان، نه تنها كشورهاي اسلامي، حتي در اروپا و امريكا با در دست داشتن رسانه‌ها، برنامه فاسدسازي انسانها از نظر اخلاقي و مشغول كردن آنها به مسائل جنسي و خشونت و تحريك انسانها از نظر خشم و شهوت را در دستور كار خود دارند تا بر دنيا حكومت كنند. شما وقتي به يك كشور اروپايي هم مي‌رويد، مي‌بينيد طوري برنامه‌ريزي شده است كه شما دائما مواجه با صحنه‌هاي محرك جنسي باشيد، چه از نظر تابلوهاي سطح شهر، چه اماكن عمومي و چه وضع لباس پوشيدن افراد. گويي دستي در كار است كه ذهنها هيچ وقت درباره مسائل اساسي فكر نكنند.
اين برنامه در كشور ما از طريق شبكه‌هاي ماهواره‌اي تزريق مي‌شود و بي‌تأثير هم نبوده است. البته هنر هم نكرده‌اند، چون سوق دادن انسانها به سوي اميال حيواني كار آساني است، كار سخت كار پيامبران و اولياء خداست كه در مواردي مانند حركت در خلاف جهت آب است. لذا توفيق اندك آنها را نبايد به حساب قدرت آنها گذاشت بلكه بايد به حساب شيطنت آنها گذاشت.
جمع‌آوري ديشهاي ماهواره و ممنوعيت استفاده از آن، قانون است و طبعا بايد اجرا شود. البته اين قانون نياز به اصلاح دارد. به هرحال به نظر من دسترسي به شبكه‌هاي ماهواره‌اي نبايد آسان باشد. البته مي‌تواند برنامه‌هاي شبكه‌هاي ماهواره‌اي از يك صافي بگذرد و برنامه‌هاي مفيد آن اجازه پخش بيابند، شبيه كاري كه در مالزي انجام مي‌شود. اما مهمترين عامل دوري از شبكه‌هاي ماهواره‌اي، اراده مردم است كه بايد با پشتوانه ايمان مذهبي تقويت شود، مثل زمان شاه كه قشر متدين تلويزيون نداشتند و آن را مضر مي‌دانستند و همين قشر هم شروع‌كننده نهضت اسلامي بود و ساير اقشار بعدا پيوستند. امروز هم پيشرو انقلاب همين قشري است كه به اين مسائل اهميت مي‌دهد.
- سلام به عنوان عضو كميسيون فرهنگي نظرتان درباره فيلم جدايي نادر از سيمين چيست؟
آيا آن را سياه نمايي مي دانيد؟
آيا آنرا سكولار مي دانيد؟
علی مطهری: بيشتر تخيل ذهن فيلمنامه‌نويس بود و با واقعيت منطبق نبود. بايد موضوعاتي سوژه فيلم سينمايي واقع شوند كه به تعبير فلاسفه اكثري‌ّ الوقوع باشند، نه موارد نادر، تا اين كه در جامعه اثرگذار باشند. اگر در جامعه‌اي دروغ بر راستي غلبه داشته باشد اساسا آن جامعه باقي نمي‌ماند و منهدم مي‌شود. دروغ نيروي خود را از راستي مي‌گيرد، يعني چون اكثر افراد جامعه راست مي‌گويند، دروغ دروغگو باور مي‌شود و الاّ اگر همه دروغ مي‌گفتند هيچ كس دروغ ديگري را باور نمي‌كرد.
- به نظر شما در انتخابات سال۸۸ چرا افرادي نظير سروش و مهاجراني بجاي حمايت از خاتمي از كروبي حمايت كردند؟
علی مطهری: شايد آنها فكر مي‌كردند كه آقاي كروبي چون روحاني است بهتر مي‌تواند با رهبري تعامل داشته باشد و يا گاهي در مقابل رهبري بايستد.
- شما به عنوان يك نماينده وقتي عكس پسر و عروس احمدي نژاد در سفرشان به نيويورك را ديديد، چه كرديد؟
آيا با همراهي اعضاي خانواده رئيس جمهور در سفرهاي كاري موافقيد؟
اگر مخالفيد، چه كسي بايد براي جبران اين كار و تاديب مقصران كار كند و چه كار مي توان كرد؟
علی مطهری: تعجب كردم، چون آقاي احمدي‌نژاد اين امور را رعايت مي‌كرد و خودش به آقاي هاشمي ايراد مي‌گرفت. البته با همراه بردن همسر در سفرهايي كه طرف مقابل با همسرش حضور مي‌يابد موافقم، چون مي‌تواند با او ملاقات كند و مؤثر باشد، اما همراه بردن عروس و ديگران توجيهي ندارد. مجلس و سازمان بازرسي مي‌توانند اقدام قانوني كنند، ولي مي‌دانيد كه به بهانه حفظ وحدت و شرايط كشور و منطقه، هميشه اين امور در كشور ما ناديده گرفته مي‌شود و مشمول مرور زمان مي‌شود و اين يك نقص بزرگي است. حداقل مجازات آن اين است كه هزينه مصرف شده را از جيب خود به بيت‌المال برگردانند. اخيرا وزير يكي از كشورها به دليل اين كه دوستش را با هزينه دولت همراه خود به سفر برده بود، استعفا كرد. در كشور ما فرهنگ استعفا و عذرخواهي وجود ندارد. البته همراه بردن اين افراد ظاهرا هزينه رفت و آمد ندارد چون هواپيما خالي مي‌رود و برمي‌گردد، اما قطعا هزينه‌هاي ديگر دارد.
- سلام آقای مطهری
من هم قبول دارم که احمدی نژاد به شروع فتنه کمک فراوانی کرد و ریشه در مناظرات داشت آن فتنه بزرگ ولی چرا در زمانی که کیان نظام در خطر بود و فتنه گران هدفشان رئیس جمهور نبود بلکه ولالیت فقیه را نشانه گرفته بودند شما از اصلی فرعی کردن مسائل عاجز بودید؟
علی مطهری: هدف آنها رئيس جمهور بود نه رهبري، منتها وقتي مديران بحران نتوانستند آن بحران را خوب مديريت كنند و از رهبر انقلاب درخواست ورود كردند، خود به خود شعارها متوجه رهبري شد. به عبارت ديگر آقاي احمدي‌نژاد زيركانه خودش را كنار كشيد و نظاره‌گر بود و به جاي آنكه خودش را سپر رهبري كند، رهبري را سپر خودش كرد. اصلي فرعي كردن مسائل به اين معني نيست كه به يك مسئله بپردازيم و مسئله ديگر را رها كنيم، بلكه به معني اولويت‌بندي است، يعني در درجه اول به مسئله مهمتر بپردازيم و بعد به مسئله كم‌اهميت‌تر. لذا بايد در درجه اول به نقش آقاي موسوي در آن بحران توجه مي‌كرديم و در درجه بعد به نقش آقاي احمدي‌نژاد، و من هم همين كار را كردم. امثال شما مي‌گوييد اصلا نبايد به نقش احمدي‌نژاد اشاره مي‌كردم و اين درست نيست.
- ایا میتونیم منتظر نامزدی ریاست جمهوری شما در اینده باشیم؟
لطفا نظرتون را درمورد نظام پارلمانی بفرمایید؟
علی مطهری: افراد صالح‌تر از من وجود دارند. انتخاب رئيس جمهور توسط مجلس به شرطي كه مجلس مستقل باشد و دائم دنبال كشف نظر رهبري نباشد و انتخاب رئيس جمهور را به رهبري وصل نكند مي‌تواند برخي مشكلات فعلي را رفع كند.
- شما به مجالس هفتم و هشتم اگر بخواهيد نمره بدهيد نمره چند مي دهيد؟
علی مطهری: به مجلس هفتم نمره ۱۲ و به مجلس هشتم نمره ۱۵ مي‌دهم. اين دو مجلس پديده‌اي به نام احمدي‌نژاد را آفريدند.
- چرا بعضی از مواضع شما به شدت موجب خوشحالی ضد انقلاب به اصطلاح سبز و لندن نشین ها می شود؟
آیا انحراف احمدی نژاد از انحراف پسر و دختر آقای هاشمی بیشتر است که علنی در تجمعات روز عاشورا و ۲۵ بهمن ماه که با هدایت ضد انقلاب هدایت می شد شرکت داشت.؟ و چرا در این مورد واکنشی نشان ندادید
علی مطهری: به طور كلي هركس از دولت و بخش‌هاي مختلف نظام انتقاد كند موجب خوشحالي آنها مي‌شود. ولي چون اين انتقادها موجب اصلاح امور مي‌شود، آن خوشحالي مسئله مهمي نيست.
اگر با خانواده شما هم همان برخوردي مي‌شد كه با خانواده آقاي هاشمي شد، يعني رئيس جمهور كشور در مقابل پنجاه ميليون نفر بيننده تلويزيون مي‌پرسيد اينها اموال خود را از كجا آورده‌اند، و وقتي درخواست وقت از تلويزيون مي‌كرديد كه از خود دفاع كنيد به شما وقت نمي‌دادند، شما هم همين كارها را مي‌كرديد، اگرچه آنها گاهي زياده‌روي كردند و مي‌توانستند از راههاي ديگر بروند. خودتان را جاي آنها بگذاريد بعد قضاوت كنيد.
- بین دو مفهوم "حقیقت" و "مصلحت" کدامیک را بر دیگری ارجح می دانید؟ چرا؟
علی مطهری: هركدام در جاي خود مورد استناد است. در فقه، حقيقت، منشأ احكام اولي است و مصلحت منشأ احكام ثانوي، و هركدام از اين احكام در جاي خود كاربرد دارد. البته مصلحت هميشه در جايي است كه باب اهم و مهم مطرح است. مثلا ما مي‌گوييم دروغ مصلحت‌آميز جايز است در جايي كه موضوع مهمتري در ميان باشد. به عنوان مثال فردي با چاقو دنبال فرد ديگري است تا او را بكشد، از شما مي‌پرسد آيا فلاني را نديدي؟ شما با اين كه ديده‌ايد مي‌گوييد نه، چون ريخته نشدن خون مؤمن مهمتر از دروغ گفتن است. در مسائل اجتماعي هم همين طور است. آنجا كه موضوع مهمتري مطرح است، اشكال ندارد كه به طور موقت حقيقت فداي مصلحت شود. البته روشن است كه اين امر نبايد موجب سوء استفاده شود و هر حقيقتي را به بهانه مصلحت زير پا بگذاريم، همان طور كه دروغ مصلحت‌آميز با دروغ منفعت‌خيز متفاوت است.
- آقاي مطهري شما به عنوان فرزند تئوريسين انقلاب، لطفا توضيح دهيد كه آيا بهتر نيست در كشور احزاب قدرتمند وجود داشته باشد تا افراد ابتدا در اين احزاب صيقل بخورند و احراز صلاحيت كنند بعد به مناصب بزرگ برسند، نه به صورتي كه احمدي‌نژاد رئيس جمهور شد تا بعد تازه شناسايي شود و مملكت را دچار سعي و خطا كند؟
علی مطهری: همين طور است. حزب، شناسنامه و اساسنامه و مرامنامه دارد. علاوه بر اينكه افرادي را براي اداره كشور تربيت ميكند، آنها را به جامعه معرفي ميكند و مسئوليت اين معرفي را هم مي‌پذيرد. مردم هم مي‌دانند كه با چه كسي و چه افكار و ايده‌هايي طرف هستند. ولي وضعيت فعلي ما اين گونه است كه هرچند سال يك بار از وضع موجود به ستوه مي‌آييم، به كسي پناه مي‌بريم فقط براي اين كه رئيس جمهور وقت و خط مشي او را كنار بزند، بدون آن كه فكر كنيم آيا خود او صلاحيت و ظرفيت اين مقام را دارد يا نه. كسي كه روان‌شناسي جامعه و خواست مردم را درك كرده است سوار بر اين موج مي‌شود و آراء مردم را به سوي خود جلب ميكند. پس از مدتي معلوم مي‌شود كه او اشكالات بزرگ‌تري داشته است. چون احزاب قدرتمند نداريم و در زمان انتخابات رياست جمهوري معمولا احساس و هيجان بر عقل غلبه دارد، اين‌گونه افراد پيش مي‌افتند.
- به نظر شما پنجاه سال ديگر، از علي مطهري نماينده مجلس هشتم بعد از انقلاب اسلامي چگونه ياد خواهد شد؟
علی مطهری: بستگي دارد چگونه در تاريخ منعكس شود. اگر واقعيت نوشته شود به صورت مثبت ياد خواهد شد، اما اگر حرفهاي مخالفان ثبت شود مثبت نخواهد بود.
- لطفا در صورت امكان بفرماييد: آيا قطعنامه‌هاي شوراي امنيت سازمان ملل به نظر حضرتعالي نيز كاغذپاره هستند يا نه؟ آيا تحريم‌هاي سازمان ملل واقعا موجبات رشد و شكوفايي اقتصادي و عمراني كشور را فراهم نموده؟ و اينكه آيا تعطيلي مدارس در روز پنجشنبه دردي از كشور را دوا كرده و همسو با مصوبات شوراي عالي آموزش كشور مي‌باشد يا نه؟
علی مطهری: قطعا اين قطعنامه‌ها آثار عملي دارند و ما تا آنجا كه امكان دارد بايد از صدور آنها جلوگيري كنيم و بهانه به دست آنها ندهيم. تحريمها اگر اجتناب‌ناپذير باشد، به دليل ايمان مردم ما به اهداف انقلاب اسلامي موجبات رشد و شكوفايي اقتصادي و عمراني كشور را فراهم ميكند، اما اگر ناشي از عملكرد ضعيف مسئولان باشد اين خاصيت آن كمتر مي‌شود.
اما تعطيلي مدارس در روز پنجشنبه را براي دبستانها و مدارس راهنمايي تصميم خوبي مي‌دانم به شرط آنكه در پنج روز اول هفته تلاش علمي جدي در مدارس باشد. اين امر باعث مي‌شود كه خانواده‌ها در دو روز آخر هفته بتوانند به تفريح و گردش بروند و نتيجه آن تحكيم خانواده‌هاست. اما اين كه آيا اين تعطيلي همسو با مصوبات شوراي عالي آموزش كشور هست يا نه، بايد تحقيق كنم.
- به نظر شما عدم حضور اصلاح‌طلبان در انتخابات مجلس به ضرر نظام نيست و نقش سيدحسن خميني در اجماع آنها چقدر مي‌تواند مثبت باشد؟
علی مطهری: بيشتر به ضرر خودشان است. اگر انتقادي دارند، با حضور در مجلس بهتر مي‌توانند به اهدافشان برسند. نگوييد پس چرا خودتان استعفا داده‌ايد. استعفا ابزاري است كه يك نماينده مي‌تواند در شرايط مناسب از آن براي استيفاي حقوق موكلين خود استفاده كند و به معني قهر نيست. هر مقدار هم كه به نظام انتقاد داشته باشيم نبايد قهر كنيم و بايد نظام را فرزند خود بدانيم. به نظر من خوب است جناب سيد حسن خميني آنها را تشويق به حضور در انتخابات كنند و اصلاح‌طلبان حل مسائلشان را بگذارند براي بعد از انتخابات. شركت آنها در انتخابات، نظام را منعطف ميكند و خواسته‌هاي آنها بهتر تأمين مي‌شود.
پاسخ با نقل قول
