موضوع: آيه هاي زندگي . . .

خود مي دانيد كه رشوه حرام و مالي باطل است

آیه ی شریفه
وَلاَ تَأْكُلُواْ أَمْوَالَكُم بَيْنَكُم بِالْبَاطِلِ وَتُدْلُواْ بِهَا إِلَى الْحُكَّامِ لِتَأْكُلُواْ فَرِيقًا مِّنْ أَمْوَالِ النَّاسِ بِالإِثْمِ وَأَنتُمْ تَعْلَمُونَ / 188 : بقره
ترجمه
و اموالتان را در ميان خود به ناحق مخوريد; و آن را به سوي قاضيان[(به عنوان رشوه)] سرازير نكنيد تا پارهاي از اموال مردم را به گناه و ناحق بخوريد، در حالي كه [حرمت كارتان را] مي دانيد.
شرح و تفسیر
رشوه يعني گرفتن يا دادن مال به قاضي يا مأمور دولت به منظور حكم يا راهنمايي كردن; درحالي كه در صلاحيت او نباشد، چه حكم او به حق باشد چه نباشد. فقها نيز گفته اند : گرفتن هرگونه رشوه براي باطل كردن حق و يا احقاق باطل ممنوع و حرام است; و حتي كساني كه دلاّل اين مظلمه اند كارشان حرام و پولي كه از اين كار دريافت مي كنند حرام است. همچنين گرفتن رشوه براي اداي حق (انجام دادن كار قانوني، مثلاً كارمندي از ارباب رجوع اداره اش براي رساندن او به حقش يا تسريع در آن پولي بگيرد) حرام و ممنوع است و چنين مالي ملكِ رشوهگ يرنده نمي شود .
امام علي (ع) بعد از پذيرفتن مسئوليت حكومت درباره مفاسد اقتصادي پيشينيان و لزوم اصلاح آن در نامهاي خطاب به فرماندهان لشكر چنين نوشتند: «پس از ياد خدا و درود، همانا ملتهاي پيش از شما به هلاكت رسيدند، بدان جهت كه حق مردم را نپرداختند و دنيا را بارشوه دادن به دست آوردند و مردم را به راه باطل بردند و مردم نيز اطاعت كردند.» امام صادق (ع) نيز فرموده اند : «رشوه گرفتن در احكام و داوريها كفر ورزيدن به خداي بزرگ و پيامبر اوست.»
رسول خدا (ص) فرمودند: «خدا لعنت كند رشوه دهنده و رشوه گيرنده و واسطه ميان آن دورا.»
رشوه علاوه بر حرمت شرعي، موجب برهم خوردن روابط اجتماعي و فاسد شدن ارتباط مسئولان با مردم مي شود و نظام زندگي را مختل مي كند.

در خوردن و آشاميدن اسراف نكنيد

آیه ی شریفه
وكُلُواْ وَاشْرَبُواْ وَلاَ تُسْرِفُواْ إِنَّهُ لاَ يُحِبُّ الْمُسْرِفِينَ / 31 : اعراف
ترجمه
... و از [همه خوراكيهاي حلال خداوند] بخوريد و بياشاميد; ولي اسراف نكنيد كه او اسراف كنندگان را دوست ندارد.
شرح و تفسیر
نظر به اين كه طبيعت حيواني انسان زياده خواه است و خداوند فرموده است بخوريد وبياشاميد; بلافاصله، براي جلوگيري از تجملگرايي و حيف و ميل و هدر دادن نعمتهاي الهي و مصرف بيرويه آنها، از اسراف نهي فرموده است. البته اين جمله ساده حاوي دستوري بهداشتي و تغذيه اي نيز هست كه امروزه دانشمندان بعد از تحقيقات طولاني و گسترده به آن رسيده اند. اسراف يعني گذشتن از حد در هر عمل و رفتاري; و آنچه موافق فطرت و سرشتانسانهاست اعتدال و ميانه روي است و فرمان دين هم در همه امور همين است; اما اسراف برهم زننده اعتدال فردي و اجتماعي است. از اين رو قرآن مسرفان را مفسد معرفي كرده است; و شخصي مانند فرعون و همه مخالفان تعاليم انبيا را از مسرفان دانسته است. البته اين انحراف در امور فردي زودتر قابل اصلاح است و با توبه جبران مي شود . در اسلام ممنوعيت اسراف ممنوعيتي عمومي و مربوط به همه زندگي و در همه امورو در هر زمان و مكاني است; و اسراف از هيچ كس و در هيچ شرايطي پذيرفته نيست; و قصد (ميانه روي) چيزي است كه خداوند دوست دارد و خود مقدمات پيمودن راه ميانه را فراهم كرده است.
امام صادق (ع) مي فرمايند: «ميانه روي چيزي است كه خداي، عزّوجل، آن را دوست دارد; و اسراف را ناپسند مي دارد، حتي دورانداختن هسته خرما يا ميوه اي، اگر به كارآيد، و دور ريختن آب اضافي.»

در مخارج زندگي نه خسيس باشيد و نه مسرف



آیه ی شریفه
وَلاَ تَجْعَلْ يَدَكَ مَغْلُولَةً إِلَى عُنُقِكَ وَلاَ تَبْسُطْهَا كُلَّ الْبَسْطِ فَتَقْعُدَ مَلُومًا مَّحْسُورًا / 29 : اسراء
ترجمه
نه دست خويش را از روي خسّت به گردن ببند و نه به سخاوت يكباره بگشاي، كه در هر دو حال، ملامت زده و حسرت خورده بنشيني.
شرح و تفسیر
اگر اسلام اسراف را نميپذيرد; نقطه مقابل آن، يعني سخت گيري در مخارج زندگي، رانيز قبيح و ناپسند مي شمرد و اجازه نداده است تا افراد حريص و مال اندوز و تنگ نظر به بهانه پرهيز از اسراف در دامن خساست و سختگيري در مصرف بيفتند. نظر به اين كه با شناخت حد اسراف اين مسئله روشن مي شود ، چند روايت ذكر مي كنيم.
امام علي (ع) مي فرمايند: «هر كه ثروتي دارد مبادا آن را تباه كند; زيرا صرف كردن بي مورد آن ريخت و پاش و اسراف است. اين كار او را در ميان مردم كوته بين بلند آوازه مي كند، اما در نزد خدا بي مقدار مي شود .»
رسول خدا(ص) نيز مي فرمايند: «نشانه مسرف چهار چيز است: به كارهاي باطل مينازد; آنچه را فراخور حالش نيست ميخورد; در كارهاي خير بي رغبت است; هركس را كه به او سودي نرساند قبول ندارد.» در حديث ديگر فرمودند: «از موارد اسراف اين است كه هر چه دلت مي خواهد بخوري»; و باز در اين باره فرموده اند : «در اسراف خيري نيست; و در كارهاي خير اسراف نيست.»
امام صادق (ع) نيز فرموده اند : «در آنچه بدن را سالم نگه مي دارد اسراف نيست...بلكه اسراف در چيزهايي است كه مال را تلف كند و به بدن زيان برساند.»
از امام كاظم (ع) سؤال شد: «آيا داشتن ده پيراهن اسراف است؟ فرمود: خير; بلكه داشتن پيراهن زياد باعث مي شود كه پيراهنها بيشتر عمر كند. اسراف آن است كه لباس مهماني و بيرون را در جاي كثيف بپوشي و دمدستي قرار دهي.»

زينتهاي پسنديده را بر خود حرام مكنيد



آیه ی شریفه
قُلْ مَنْ حَرَّمَ زِينَةَ اللّهِ الَّتِيَ أَخْرَجَ لِعِبَادِهِ وَالْطَّيِّبَاتِ مِنَ الرِّزْقِ / 32 : اعراف
ترجمه
بگو: چه كسي زينتهاي خدا را كه براي بندگانش پديد آورده و روزيهاي پاكيزه را حرام كرده است...
شرح و تفسیر
برخي به غلط گمان كرده اند كه حرام كردن زينتها و پرهيز از غذاها و روزي هاي پاك وحلال نشانه زهد و پارسايي و مايه قرب به پروردگار است. قرآن با لحن تندي به اينان پاسخ داده است.
در اسلام، همان طور كه تجمل گرايي افراطي، كه از آن به تجمل پرستي تعبير شده، مردود است; محروم كردن خود از زيباييهاي حلال و پاك، مانند لباس زيبا و مناسب و زيباييهاي طبيعت و به كار بردن عطر و...، پسنديده نيست; زيرا روح انسان ماهيتاً زيبايي پسند است. امام مجتبي (ع) هنگامي كه به نماز بر مي خاست بهترين لباس خود را مي پوشيد.پرسيدند: «چرا بهترين لباس خود را مي پوشيد؟» فرمودند: «خداوند زيباست و زيبايي رادوست دارد. از اين رو من لباس زيبا را براي راز و نياز با پروردگارم ميپوشم; و همو دستور داده كه “زينت خود را به هنگام رفتن به مساجد برگيريد”.»

امام علي (ع) فرموده اند : «خود آرايي از اخلاق مؤمنان است»; و نيز گفته اند : «زيور درون (تقوا و حسن خلق) زيباتر از زيور برون است.» از حضرتش درباره مرز آراستگي نقل شده است: «بپرهيز از اين كه خود را براي مردم بيارايي و با معصيت به جنگ خدا بروي.»

امام سجاد (ع) در دعاي مكارم الاخلاق اين گونه عرض مي كنند: «بارالها، بر محمد وآل او درود فرست و مرا به زيور صالحان بياراي و زينت پرهيزكاران را بر من بپوشان ــزيور گستردن عدل و داد و فرونشاندن خشم و خاموش كردن آتشِ دشمني و اصلاحروابط ميان مردم و فاش كردن خير و نيكي و پوشاندن عيب و زشتي...»

يكي از بدهي هاي شما مردان مَهريه زنانتان است
آیه ی شریفه
وَآتُواْ النَّسَاء صَدُقَاتِهِنَّ نِحْلَةً فَإِن طِبْنَ لَكُمْ عَن شَيْءٍ مِّنْهُ نَفْسًا فَكُلُوهُ هَنِيئًا مَّرِيئًا / 4 : نساء
ترجمه
و مهر زنان را با طيب خاطر به آنان بدهيد; و اگر چيزي از آن را بهرضاي خاطر به شما بخشيدند بگيريد كه خوش و گوارايتان خواهد بود.
شرح و تفسیر
صَدُقَه صداق يا مهريه ازدواج و نِحْلَة به معناي هديه و بخشش است. مهريه در اسلام معاوضه و معامله نيست، بلكه قبول رسمي است كه در ازدواجهاي قبل از اسلام هم دربين مردم معمول بوده و اسلام آن را امضا و تأييد كرده است.
مهريه پشتوانه اي اجتماعي براي زن است كه از نظر اسلام، به محض برقراري پيمان ازدواج بر عهده مرد است تا در صورت مطالبه زن آن را بپردازد; و چون معمولاً پرداخت نمي شود و اندوختهاي براي آينده زن به حساب ميآيد، قرآن تأكيد كرده است كه صداق و مهر از حقوق مسلّم زنان است و مانند ساير ديون و بدهي ها، بايد كامل پرداخت شود.
در آيات ۲۳۶ و ۲۳۷ سوره بقره و ۲۰ نساء و ۴۹ احزاب نيز، صريحاً لزوم پرداختن كابين و مهريه زنان بيان شده است.
البته علاوه بر مهريه، پرداخت هزينه زندگي زن به منزله يكي از نفقات واجب برعهده مرد است. در شرع، براي نفقه زن مبلغ و مقدار معين نشده است; اما بايد با عرف و عادت و طبيعت سازگار باشد. بنابراين برطرف كردن نيازهاي اقتصادي در زندگي مشترك، از خوراك و پوشاك و مسكن و ساير لوازم زندگي، همه بر عهده مرد است.

امانتدار باشيد

آیه ی شریفه
وَالَّذِينَ هُمْ لِأَمَانَاتِهِمْ وَعَهْدِهِمْ رَاعُونَ / 8 : مؤمنون
ترجمه
و آنان كه به امانتها و عهد و عقد خود [(با خالق و مخلوق)] پاي بندند.
شرح و تفسیر
خداوند امر فرموده است كه امانتها را به صاحبانش بدهيد، زيرا خيانت در امانت گناه بزرگي است. قرآن مجيد مؤمنان را وفادار به امانتها و وعده ا معرفي كرده و آنان را اهل بهشت و وارثان جاودانه آن دانسته و نيز انسان مؤمن و متقي را بزرگترين امانتدار آفرينش معرفي كرده است
امام علي (ع) فرمودند: «برترين مصداق ايمان امانتداري است، و زشتترين اخلاق خيانت ورزي است.» در حديث ديگر، امانتداري را باب روزي دانسته و فرموده اند :«امانتداري روزي مي آورد و خيانت در امانت فقر»;و نيز فرمودند: «به كسي كه تو را امين قرارداده است خيانت مكن، هرچند او به تو خيانت كرده باشد; و راز او را فاش مساز، اگرچه او راز تو را فاش كرده باشد.»
امام صادق (ع) نيز فرموده اند : «امانت را به صاحبش برگردانيد، اگرچه قاتل حسين بن علي باشد»; و در روايت ديگري فرمودند: «ببين علي به سبب چه چيز آن منزلت را در نزد رسول خدا(ص) پيدا كرد. همان را پيروي كن. همانا علي با راستگويي و امانتداري آن مقام را در نزد پيامبر اكرم به دست آورد»; و درباره آداب امانت سپاري فرمودند: «نبايد به كسي كه امانت به او سپردهاي بدگمان باشي و به خائني كه او را آزموده اي امانت بسپاري.»
امام علي (ع) مي فرمايد : «پيامبر ساعتي قبل از وفاتش سه بار اين سخن را تكرار فرمود: ”اي اباالحسن، امانت را، چه مالِ شخص نيكوكار باشد چه بدكار، چه كم باشد چه زياد، به صاحبش برسان، حتي اگر نخ و سوزن باشد`.»
امام صادق (ع) نيز راهي براي آزمايش درجه ايمان مردم مشخص فرموده اند : «به ركوع وسجود طولاني افراد نگاه نكنيد، چون ممكن است به آن عادت كرده باشند; به طوري كه هر گاه آن را ترك كنند نگران شوند; ولي به راستگويي و امانتداري آنان توجه كنيد.»

در قبال اموال يتيمان مسئوليد
آیه ی شریفه
وَآتُواْ الْيَتَامَى أَمْوَالَهُمْ وَلاَ تَتَبَدَّلُواْ الْخَبِيثَ بِالطَّيِّبِ وَلاَ تَأْكُلُواْ أَمْوَالَهُمْ إِلَى أَمْوَالِكُمْ إِنَّهُ كَانَ حُوبًا كَبِيرًا / 2 : نساء
ترجمه
و اموال يتيمان را [پس از بلوغشان] به آنها بازدهيد; و[مال] پليد و حرام[خود] را با [مال] پاكيزه و حلال[آنان] عوض نكنيد[ (مال پست خود را با مال پرارزش آنها عوض نكنيد)]; و اموال آنان را با خلط در اموال خود مخوريد كه همانا آن گناهي بزرگ است.
شرح و تفسیر
قرآن تك تك مسلمانان را درباره امور يتيمان مسئول مي داند; و در اين آيه شريفه، سه دستور مهم درباره اموال يتيمان داده است:
# اموال يتيمان را به هنگامي كه رشد پيدا كردند به آنان بدهيد;
# اموال مرغوب و خوب آنان را با اموال معيوب خود عوض نكنيد;
# مال يتيمان را با مال خود مخلوط نكنيد و به عنوان مالك در آن تصرف نكنيد.
قرآن خوردن مالِ يتيم را خوردن آتش مي داند; و توصيه مي كند كه در برخورد با يتيم، عدالت پيشه كنيم; و نيكي به يتيمان را در رديف عبادت خدا و احسان به والدين قرار داده است.رسول خدا(ص) فرمودند: «هر كه سه يتيم را سرپرستي كند همچون كسي است كه تمامشبها را به عبادت و روزها را به روزه گذراند و دايماً در راه خدا جهاد كرده و شمشير كشيده باشد; و من و او در بهشت در كنار هم هستيم، همچنان كه اين دو انگشت[(انگشت مياني و نشانه)] در كنار يكديگرند.» همچنين حضرتش به مردي كه از سنگدلي خود شكايت مي كردفرمودند: «اگر مي خواهي نرم دل شوي، به يتيم مهرباني كن و دست محبت بر سر او بكش و از غذايت به او بخوران. در اين صورت، دلت نرم مي شود و به خواسته ات ميرسي.»
امام علي(ع)نيز در وصاياي قبل از شهادتشان فرمودند: «درباره يتيمان از خدا بترسيد. مبادا يك روز سيرشان كنيد و يك روز گرسنه بمانند; و مبادا با حضور شما آنان از بين بروند; زيرا از رسول خدا شنيدم كه “هر كس يتيمي را سرپرستي كند تا آن كه بي نياز شود خداوند با اين كار بهشت رابراو واجب كند. همچنان كه آتش دوزخ را بر خورنده مال يتيم واجب كرده است. “ »

و هر كسي مرهون تلاش و كار خويش است
آیه ی شریفه
وَأَن لَّيْسَ لِلْإِنسَانِ إِلَّا مَا سَعَى >>وَأَنَّ سَعْيَهُ سَوْفَ يُرَى / 39 : نجم
ترجمه
و اين كه براي انسان جز آنچه تلاش كرده چـيزي نيست، (۳۹) و تلاش او به زودي [،پس از مرگ يا در قيامت،] ديده خواهد شد. (۴۰)
شرح و تفسیر
سعي در لغت يعني راه رفتن سريع; ولي غالباً به معناي تلاش و كوشش به كار مي رود .
به چند حديث توجه فرماييد:
امام علي (ع) فرمودند: «كار كنيد و آن را به پايانش برسانيد و در آن پايداري كنيد; هركه كار كند نيرومندتر شود; و هر كه در كار كوتاهي ورزد بر ضعف و سستي او افزوده شود; شرافت و بزرگي در نزد خداي سبحان به كار نيك است، نه گفتار نيك; كار شعار مؤمن است; ميوه كارِ نيك همانند ريشه آن است و ميوه كار بد نيز همانند ريشه آن.»
امام سجاد (ع) مي فرمايند: «من دوست دارم كه در كار مداومت داشته باشم، حتي اگر اندك باشد»; و موسي بن عمران(ص) در پيشگاه خداوند عرض كرد: «پروردگارا، كدام يك از بندگانت در نزد تو بيشتر مورد بغض است؟» فرمود: «آن كسي كه شبها چون مرداري در بستر ميخوابد و روزها را به بطالت و تنبلي مي گذراند؟»

نعمتهاي الهي و فرصتهاي مادّي وسيله اي براي آزمايـش اسـت

آیه ی شریفه
وَاعْلَمُواْ أَنَّمَا أَمْوَالُكُمْ وَأَوْلاَدُكُمْ فِتْنَةٌ وَأَنَّ اللّهَ عِندَهُ أَجْرٌ عَظِيمٌ / : انفال
ترجمه
و بدانيد كه اموال و فرزندانتان وسيله آزمايش اند; و پاداش بزرگ در نزد خداست.
شرح و تفسیر
آزمايش پيوسته بندگان سنتي تغيير ناپذير است. اين آزمايش در برخي موارد سخت تر وحساستر است.
اين كه انسان اموال خود را از چه راهي به دست آورد و چگونه و چه مقدار آن رانگهداري كند و چگونه و در چه راهي آن را صرف كند و به چه ميزان به آن دلبستگي و وابستگي داشته باشد و درباره پرداخت كامل حقوق مالي چگونه رفتار كند و نيازمندان را تا چه حد در اموال خود شريك كند ميدانهاي آزمايش انسان است. فرزند نيز عاملي براي سنجش ايمان و پايداري انسان در عقيده است. گاه والدين به سبب شدت علاقه و وابستگي به فرزندشان پا بر روي حق مي گذارند و وارد منطقه ممنوعه الهي، يعني حرام وگناه، مي شوند .
امام اميرالمؤمنين (ع) مي فرمايند: «بر شما باد به تلاش و كوشش و آماده شدن و جمع آوري توشه آخرت در دوران زندگي دنيوي. دنيا شما را مغرور نسازد، چنان كه گذشتگان شما و امتهاي پيشين را در قرون سپري شده مغرور ساخت. آنان كه دنيا را دوشيدند به غفلتزدگي در دنيا گرفتار آمدند و فرصتها را از دست دادند و تازه هاي آن را فرسوده ساختند و سرانجام خانه هايشان گورستان و سرمايه هايشان ارث اين و آن گرديد.»

مالكيت حقيقي از آنِ خداست

آیه ی شریفه
لِلّهِ مُلْكُ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ وَمَا فِيهِنَّ وَهُوَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ / 120 : مائده
ترجمه
حاكميت آسمانها و زمين و آنچه در آنهاست از آنِ خداست; و او بر همه چيز تواناست.
شرح و تفسیر
مالكيت به معناي رايج وضعي و قراردادي و اعتباري است، ولي مالكيت خداوند حقيقي و عيني است; يعني همان گونه كه ما مالك اعضا و جوارح بدن خوديم، مثلاً چشم ما ازآنِ ماست و در اختيار ماست و در تصرف ما قرار دارد و مي توانيم آن را باز كنيم و ببنديم،خداوند نيز اين گونه مالك جهان است. البته با اين تفاوت كه مالكيت انسان زايل مي شود ، چون مالك زوال پذير است; ولي مالكيت خداوند پايدار و ماندني است. درضمن بايد دانست كه مالكيت حقيقي خداوند هيچ منافاتي با مالكيت خصوصي و اعتباري انسان ندارد.

از امام علي (ع) درباره معناي «لاحَوْلَ وَلاقُوًّة اِلا بِاللّه » پرسيدند. امام فرمودند:« ما در برابر خدا مالك چيزي نيستيم و خود سزاوار است; و مالك چيزي نمي شويم جز آنچه او به ما بخشيده است. پس چون خدا چيزي به ما ببخشد كه خود بدان سزاوارتر است، وظايفي نيز بر عهده ما گذاشته است; و چون آن را از ما بگيرد تكليف خود را از مابرداشته است.»