موضوع: آيه هاي زندگي . . .

ادب: برجسته ترين ويژگي انبياي الهي



آیه ی شریفه
إِن تُعَذِّبْهُمْ فَإِنَّهُمْ عِبَادُكَ وَإِن تَغْفِرْ لَهُمْ فَإِنَّكَ أَنتَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ / 118 : مائده
ترجمه
اگر آنان را عذاب كني، بندگان تواند [و عذابت عين عدل است]; و اگر آنان را ببخشايي، تو پيروزمند و حكيمي.
شرح و تفسیر
ادب شكل زيبا و پسنديده اي است كه هر عمل انساني ممكن است بدان شكل درآيد; وبسا كه انسان با به كار بستن آن از خطا محفوظ بماند.
بعضي از مصاديق ادب در زندگي انبياي الهي بدين شرح است:
بندگي خدا;مودبانه و صمي مانه صحبت كردن با خداوند; حسن خلق با مردم;ميهمان نوازي; وفاي به عهد; مبارزه با خرافات; احترام به استاد; تواضع در برابر والدين; انتخاب نام زيبا براي فرزندان; تواضع در برابر مردم با ايمان;
امام علي (ع) درباره ادب بيانات بسيار زيبا و شيوايي دارند: «اي مومن ، اين دانش وادب قيمت تو است، پس در فراگرفتن آن دو كوشا باش كه هر چه بر دانش و ادبت افزوده شود قدر و ارزشت فزوني گيرد; بهترين چيزي كه پدران براي فرزندان به ميراث گذارندادب است; هيچ زيوري مانند ادب نيست; هر چيزي نيازمند عقل است و عقل نيازمند ادب; با دانشمندان همنشيني كن تا بر دانشت افزوده و ادبت نيكو و جانت پاكيزه شود.»

صبر و پايداري: بارزترين ويژگي پيامبران اولوالعزم
آیه ی شریفه
فَاصْبِرْ كَمَا صَبَرَ أُوْلُوا الْعَزْمِ مِنَ الرُّسُلِ وَلَا تَسْتَعْجِل لَّهُمْ / 35 : احقاف
ترجمه
پس صبر كن، همان گونه كه صاحبان عزم راسخ از فرستادگان خدا صبر كردند; و در [هلاكت] آنان شتاب مكن...
شرح و تفسیر
امام سجاد (ع) فرمودند:
«از ميان پيامبران، پنج تن اولوالعزم اند. شخصي پرسيد آنهاكيست اند؟ فرمودند: نوح (ع) و ابراهيم (ع) و موسي (ع) و عيسي (ع) و محمد(ص). عرض كرد معناي اولوالعزم چيست؟ فرمود: به سوي مردم شرق و غرب زمين، از جنّ و انس،فرستاده شده اند .» همچنين امام رضا (ع) فرمودند: «برخي پيامبران چون شريعت وآيين جديد داشتند اولوالعزم نامي ده شده اند ; زيرا هر پيامبري بعد از نوح (ع) بر شريعت و روش او و تابع كتابِ او بود تا زمان ابراهيم خليل (ع) و هر پيامبري در روزگارابراهيم (ع) و پس از آن بر راه و روش ابراهيم (ع) و پيرو كتاب او بود تا زمان موسي (ع) كه پيامبران عصر او و بعد از او بر شريعت و طريقه موسي (ع) و تابع كتاب او بودند تا زمان عيسي (ع) كه همه پيامبران هم عصر او و پس از او بر روش عيسي (ع) و پيرو كتاب او بودند تا زمان پيامبر ما، محمد(ص). اين پنج تن اولوالعزم اند; و از اين رو برترين پيامبران ورسولان اند.»

سرانجام، حكومت جهاني صالحان به دست امام مهدي (عج) تشكيل مي شود



آیه ی شریفه
وَلَقَدْ كَتَبْنَا فِي الزَّبُورِ مِن بَعْدِ الذِّكْرِ أَنَّ الْأَرْضَ يَرِثُهَا عِبَادِيَ الصَّالِحُونَ / 105 : انبياء
ترجمه
و ما در زبور ــ پس از تورات ــ نوشته ايم كه اين زمين را بندگان صالح من به ميراث خواهند برد.
شرح و تفسیر
در واقع يكي از پاداشهاي دنيوي صالحان اين است كه تلاش آنان در تاريخ بي نتيجه نمي ماند و زمينه ساز نجات جوامع بشري مي شود ; و آيه مذكور به اين حقيقت اشاره دارد كه اين وعده جديد نيست، بلكه در مذاهب گذشته نيز سابقه داشته است; و از آنجا كه حكومت جهاني صالحان در گذشته تحقق نيافته است، در خود آيه اشاره روشني به قيام امام مهدي (عج) شده است. علاوه بر آن، رواياتي كه در تفسير اين آيه ازمعصومان نقل شده است صراحتاً دلالت بر اين دارد كه تحقق اين آيه شريفه دربرپايي حكومت حضرت مهدي (عج) است.

و وعده خداوند مبني بر تبديل شدن شرك به توحيد و ناامني به امنيت محقق مي شود
آیه ی شریفه
وَعَدَ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا مِنكُمْ وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ لَيَسْتَخْلِفَنَّهُم فِي الْأَرْضِ كَمَا اسْتَخْلَفَ الَّذِينَ مِن قَبْلِهِمْ وَلَيُمَكِّنَنَّ لَهُمْ دِينَهُمُ الَّذِي ارْتَضَى لَهُمْ وَلَيُبَدِّلَنَّهُم مِّن بَعْدِ خَوْفِهِمْ أَمْنًا يَعْبُدُونَنِي لَا يُشْرِكُونَ بِي شَيْئًا وَمَن كَفَرَ بَعْدَ ذَلِكَ فَأُوْلَئِكَ هُمُ الْفَاسِقُونَ / 55 : نور
ترجمه
خداوند به كساني از شما [مسلمانان] كه ايمان آورده و كارهاي شايسته كرده اند وعده داده است كه قطعاً آنان را در روي زمين جانشين [خود] كند و حكومت بخشد، همانگونه كه كساني را كه پيش از آنان بودند جانشين ساخت; و حتماً آن ديني را كه براي آنها پسنديده است براي آنها مستقر و استوار سازد; و بي ترديد حال آنها را پس ازبيم و ترس به امن و ايمني تبديل كند، به طوري كه تنها مرا بپرستند و چيزي را شريك من قرار ندهند; و هر كه پس از اين [نعمت بزرگ] كفران ورزد به حقيقت نافرمان است.
شرح و تفسیر
يكي از مصاديق اين آيه تشكيل حكومت اسلامي در مدينه به دست پيامبر اكرم(ص) است; اما مصداق كامل آن فقط در دولت كريمه امام مهدي (عج) تحقق مي يابد كه در آن،شرك و بتپرستي در سراسر دنيا به كلي ريشه كن مي شود و ترس و وحشت و ظلم وبي عدالتي به آرامش و آزادي و عدالت و امنيت تبديل مي شود ; و منظور از استخلاف وجانشين شدن در اين جا همان جانشيني اقوام و حكامِ كافرپيشه است كه حكومت آنهازايل مي شود و حكومت حق به جاي آن مينشيند.
اهداف حكومت صالحان عبارت است از:
۱) حاكميت دين و قوانين الهي بر همه اجتماع;
2) استقرار امنيت كامل و برقراري عدالت اجتماعي در همه جا;
۳) عبادت خالصانه پروردگار و نابودي آثار شرك و بت پرستي.

اصول امامت در يك آيه قرآن
آیه ی شریفه
وَإِذِ ابْتَلَى إِبْرَاهِيمَ رَبُّهُ بِكَلِمَاتٍ فَأَتَمَّهُنَّ قَالَ إِنِّي جَاعِلُكَ لِلنَّاسِ إِمَامًا قَالَ وَمِن ذُرِّيَّتِي قَالَ لاَ يَنَالُ عَهْدِي الظَّالِمِينَ / 124 : بقره
ترجمه
و [به ياد آر] هنگامي كه ابراهيم را پروردگارش به اموري بيازمود. پس او همه را به نحو كامل انجام داد. پروردگارش گفت: همانا تو را بر مردم امام و پيشواكردم. ابراهيم گفت: و از اولاد من چطور؟ گفت: پيمان من به ستمكاران نمي رسد .
شرح و تفسیر
آنچه از اين آيه استفاده مي شود عبارت است از:
۱) مقام امامت برتر و بالاتر از نبوت است، زيرا خداوند بعد از نبوت ابراهيم (ع) او راكاملاً آزمود و با او سخن گفت و او را امام قرار داد;
۲) مقام امامت انتصاب خداوند است، نه انتخاب مردم (اِنّي جاعِلُكَ لِلنّاسِ اِماماً);
۳) مقام امامت غير از مقام نبوت است و با وجود پيامبران:، بشر از داشتن امام بينياز نيست;
۴) امام رياست عامه بر همه مردم دارد (لِلنّاسِ);
۵) امامت عهدي است بين خدا و مردم كه مردم بايد با تبعيت از امام، به عهد خويش با خدا وفا كنند (عَهْدي);
۶) امامِ معصوم (ع) از هر گناه و خطايي مبراست (لايَنالُ عَهْدي الظّالِمينَ).

در هر عصر و زماني، مردم بايدپيشواي آسماني داشته باشند


آیه ی شریفه
إِنَّمَا أَنتَ مُنذِرٌ وَلِكُلِّ قَوْمٍ هَادٍ / 7: رعد
ترجمه
...جز اين نيست که تو بيم دهنده اي; و هر قومي را رهبري است.
شرح و تفسیر
آنچه در ابتدا از اين آيه شريفه استفاده مي شود اين است که زمين هيچ گاه ازهدايت کننده اي که مردم را به سوي حق رهبري کند خالي نبوده است و نخواهد بود، يابايد پيامبري باشد و يا هادي ديگري که به امر خدا هدايت کند. اين حقيقت محکم درحديثي زيبا از امام صادق (ع) که از جدشان، حضرت سجاد (ع) نقل کرده اند ، آمده است:«... از روزي که خدا آدم را آفريده است تا حال، هيچ گاه زمين از حجت خالي نبوده است; ولي آن حجت گاهي ظاهر و مشهور و گاهي غايب و مستور بوده است; و تاقيامت نيز، زمين از حجت خدا خالي نخواهد بود; و اگر امام نباشد، خدا پرستش نمي شود .»
مطلب مهم ديگر تفسيرِ فخر رازي و جلال الدين سيوطي، از مفسران به نام اهل سنت، از اين آيه است که از ابن عباس نقل کرده اند : «پيامبر دست مبارکش را بر سينه خود گذاشت و فرمود: `اَنَاالْمُنْذِرُِ.' (من انذارکننده ام). سپس به علي اشاره کرد و فرمود: `اَنْتَ الْهادي يا عَليّ، بِکَ يَهْتَدِي الْمُهْتَدُونَ مِنْ بَعْدي'. (تو هدايتکننده اي، اي علي; و به وسيله تو بعد از من اهل هدايت هدايت مي شوند ).» البته عده کثيري از علماي بزرگ اهل سنت اين روايت را در کتب خود آورده اند . از شيعه نيز چندين حديث با همين مضمون واردشده است.
ديگر اين که آيا مي توان گفت منظور از لِکُل قَوْم هاد علما و دانشمندان هر قوم اند؟ درپاسخ ميگوييم خير; زيرا در هر عصري و در هر قومي عالمان متعددي وجود دارند;اما قرآن مي فرمايد براي هر قومي يک هدايتگر و رهبر الهي هست.

جز با وجود امام عادل و حاكم مومن ،جامعه به حيات طيبه نمي رسد

آیه ی شریفه
وَلَكُمْ فِي الْقِصَاصِ حَيَاةٌ يَاْ أُولِيْ الأَلْبَابِ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ / 179 : بقره
ترجمه
و براي شما ــ اي صاحبان خرد ــ در قصاص زندگي است [اجراي حكم قصاص زندگي جامعه است] شايد [از خونريزي به ناحق] پرهيز كنيد.
شرح و تفسیر
در تفسير نعماني، بعد از ذكر اين آيه و برخي آيات ديگر، از امير مومنان امام علي(ع) روايت شده است كه «اين آيات، دليل بسيار روشني است بر اين كه امت بايد امام وپيشوايي داشته باشد تا به كارهاي آنها قيام كند و آنان را به خوبي امر و از بدي نهي كندو حدود الهي را در ميان آنها اجرا كند و با دشمن مبارزه كند و غنيمتها را عادلانه تقسيم كند و واجبات را واجب كند و صلاح را به آنان نشان دهد و آنان را از آنچه برايشان زيان بخش است برحذر دارد; زيرا امر و نهي از اسباب بقاي مردم است وگرنه، ميل به خوبيها و ترس از بديها از بين مي رود و هيچ كس از گناه بازنمي ايستد و نظام جامعه فاسد مي شود و نتيجتاً، بندگان خدا هلاك مي شوند .» مضافاً اين كه امام هدايت كننده اي است كه با امري ملكوتي هدايت مي كند. پس باطن امامت ولايتي است كه امام بر اَعمال مردم دارد; و در حقيقت، امام كسي است كه ديگران از او متابعت و به او اقتدا مي كنند.

اطاعت از خدا و رسول و صاحبان امرِ ولايت واجب است
آیه ی شریفه
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ أَطِيعُواْ اللّهَ وَأَطِيعُواْ الرَّسُولَ وَأُوْلِي الأَمْرِ مِنكُمْ فَإِن تَنَازَعْتُمْ فِي شَيْءٍ فَرُدُّوهُ إِلَى اللّهِ وَالرَّسُولِ إِن كُنتُمْ تُؤْمِنُونَ بِاللّهِ وَالْيَوْمِ الآخِرِ ذَلِكَ خَيْرٌ وَأَحْسَنُ تَأْوِيل اً / 59 : نساء
ترجمه
اي كساني كه ايمان آورده ايد، خدا را اطاعت كنيد و از فرستاده او و صاحبان امرتان [، كه جانشينانِ معصوم پيامبرند،] اطاعت كنيد. پس اگر درباره چيزي [از امور دين يا دنيا] نزاع داشتيد، آن را به خدا و رسولش برگردانيد ــ اگر ايمان به خدا و روز واپسين داريد. اين [براي شما] بهتر و خوش عاقبت تر است.
شرح و تفسیر
درباره اين آيه نوراني به دو مطلب اشاره مي كنيم:
اولاً، موضوع اين آيه رهبري و تعيين مرجع اصلي و كلي براي مسلمانان در همه امور است كه ابتدا با فرمان اطاعت از خدا، مسير رهبري و جهت گيري آن را تعيين مي كند و خط بطلان برحكومتهاي طاغوت مي كشد و اصل اساسي رهبري ديني را، كه همانا اتصال به وحي و آسمان و داشتن منشاء خدايي است، تبيين مي كند; زيرا فقط خداوند است كه حق حاكميت و ولايت ومالكيت مطلق دارد و هر حكومتي كه از ذات مقدس او نشئت بگيرد پذيرفته است. لذا بعد ازاطاعت از خداوند، فرمانبرداري از پيامبر (ص) و اولوالامر را مطرح مي كند.
ثانياً، اين اطاعت بي قيد و شرط و مطلق است و همه شئون زندگي فردي و اجتماعي انسانهارا شامل مي شود . تا اينجاي مسئله روشن و مورد اتفاق است; اما در مفهوم و مصداق اولوالامراختلاف است. اجماع علما و مفسران شيعه و مكتب اهل بيت (ع) اين است كه اولوالامر امامان معصوم اند، زيرا هم حكومت آنان از وحي و خدا سرچشمه گرفته و هم معصوم اند و از اين رواطاعت بي قيد و شرط از آنان بي اشكال است; اما مفسران اهل سنت اختلاف نظر دارند: گروهي اولوالامر را همه صحابه پيامبر، و گروهي آنان را فرماندهان لشكر مي دانند ; جمع ديگري خلفاي چهارگانه را اولوالامر مي دانند ; برخي ديگر ميگويند منظور علما و دانشمندان و، به اصطلاح،اهل حل و عقد و عقلاي جامعه اند . البته با آنچه بيان شد ضعف اين اقوال روشن است.

با ولايت، دين كامل شد. ديگر از دشمنان بيروني نترسيد


آیه ی شریفه
الْيَوْمَ يَئِسَ الَّذِينَ كَفَرُواْ مِن دِينِكُمْ فَلاَ تَخْشَوْهُمْ وَاخْشَوْنِ الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتِي وَرَضِيتُ لَكُمُ الإِسْلاَمَ دِينًا / 3 : مائده
ترجمه
امروز كافران از [ابطال و ازاله] دين شما مايوس گشته اند . پس از آنان مترسيد و از من بترسيد. امروز دين شما را برايتان كامل و نعمت خود را بر شما تمام كردم و اسلام را براي شما به منزله آييني [استوار و پايدار] پذيرفتم.
شرح و تفسیر
مرحوم علامه طباطبايي در تفسير اين آيه فرموده اند : «اين آيه هم از نظر محلي كه قرارگرفته و هم از نظر دلالتي كه دارد جريان عجيبي دارد. مراد از يوم، كه تكرار شده، يك روز است; و در آن روز، هم كفار مايوس شدند و هم دين كامل شد.» آنگاه ايشان بعد ازابطال نظريه هاي مختلفي كه درباره يوم آمده است، فرموده اند : «منظور روز غدير ونصب اميرالمومنين به عنوان مقام ولايت مسلمانان است»; و تمام نااميدي كفار وقتي بودكه خدا براي اين دين كسي را منصوب كرد كه در تدبيرِ امرِ دين و پاسداري از آن وهدايت مردم مانند پيامبر و قائم مقام او بود; زيرا ديدند با اين كه رئيس و مووسس دينخبر از مرگ خود داده است، آنها به آرزوي خود، كه ايجاد انحراف در اسلام و به دستگرفتن زمامداري جامعه بود، نمي رسند و اين دين ديگر قائم به فرد نيست، بلكه خطي به نام ولايت و امامت در آن تاسيس شده كه تا پايان عالم نيز ادامه خواهد داشت و ديگر به لحاظرهبري نابودشدني و آسيب پذير نخواهد بود. پس از آن، دين از يك مرحله وارد مرحله ديگر و متكاملتر شد. لذا خداوند فرمود: امروز دين را براي شما كامل و نعمت را تمام كردم.

امامان عصمت مطلقه دارند



آیه ی شریفه
إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَيُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيرًا / 33 : احزاب
ترجمه
... جز اين نيست كه خداوند مي خواهد از شما اهل بيتِ [پيامبر] هر گونه پليدي را بزدايد و شما را پاكيزه گرداند.
شرح و تفسیر
به همان دليل كه پيامبر در مقام بنيانگذار شريعت و كسي كه از طريق وحي با آسمان مرتبط است بايد معصوم باشد; امامان نيز در مقام حافظان شريعت و مفسران قرآن ومتوليان هدايت مردم و نگهبانان حدود و احكام الهي بايد از هر گونه خطا و اشتباه و گناه و ظلمي بري باشند، كه قرآن فرمود: «لاَيَنالُ عَهْدِي الظّالِمينَ».
آيات قبل و بعد از اين آيه درباره همسران پيامبر است; اما از اين كه آن آيات با ضميرجمع مونث (هُنّ) و اين آيه با ضمير جمع مذكر (كُم) آمده است، نتيجه مي گيريم كه اين آيه درباره آنان نيست، بلكه درباره عصمت اهل بيت پيامبر نازل شده است.
در مدارك معتبر اهل سنت آمده است كه بعد از نزول اين آيه، پيامبر تا ماه ها هنگامي كه براي نماز صبح از كنار خانه فاطمه و علي (عليهما السلام) مي گذشت صدا مي زد: «هنگام نمازاست، اي اهل بيت»; و آن گاه اين آيه را تلاوت مي كرد.