موضوع: آيه هاي زندگي . . .

پس آفرينش هدفدار است



آیه ی شریفه
وَمَا خَلَقْنَا السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ وَمَا بَيْنَهُمَا لَاعِبِينَ » مَا خَلَقْنَاهُمَا إِلَّا بِالْحَقِّ / 38 : دخان
ترجمه
و ما آسمانها و زمين و آنچه را ميان آن دو است بيهوده [و بي هدف] نيافريده ايم . ما آن دو را جز به حق [و براي هدفي والا و عقلاني] نيافريده ايم ...
شرح و تفسیر
حق در لغت يعني ثابت، مطابقت و موافقت، وقوع شي ء در محل خويش; و ضدِ حق باطل است. در قرآن، گاهي حق درباره خدا به كار رفته و گاهي منظور از آن اعتقادِ حق است و گاهي كلام حق و گاهي وعده حق و درست است و در برخي موارد، منظورحقوقي است كه براي كساني در اجتماع ثابت مي شود .در اين آيه شريفه، منظور از حق اين است كه اين كار، يعني خلقت، هدف صحيحي دارد. در قرآن، در مقابلِ حق، چند واژه به كار رفته است كه عبارت است از:
۱) باطل، كه درست در مقابلِ حق است;
۲) عَبَث، كار بي هدف و بيهوده ;
۳) لَعْب، كاري كه منظم و هدف دار باشد، اما هدف آن خيالي باشد نه واقعي و عقلي ،مثل بازي بچه ها;
۴) لَهْو، به معناي سرگرمي و از آن جهت به آن لهو گفته شده است كه انسان را از كارِشايسته تر بازمي دارد .
اساساً يكي از اسماي الهي حكيم است كه97 بار در قرآن بر آن تاءكيد شده است;يعني تمام افعال خدا حكيمانه است و غرضِ عقل پسند و هدف صحيح دارد.

هيچ چيز از او پنهان نيست



آیه ی شریفه
لَا يَعْزُبُ عَنْهُ مِثْقَالُ ذَرَّةٍ فِي السَّمَاوَاتِ وَلَا فِي الْأَرْضِ وَلَا أَصْغَرُ مِن ذَلِكَ وَلَا أَكْبَرُ إِلَّا فِي كِتَابٍ مُّبِينٍ / 3 : سباء
ترجمه
... و از علم او، به قدر ذرهاي، نه در آسمانها و نه در زمين، پنهان نيست; و چيزي كوچكتر از آن و بزرگتر از آن نيست، جز آن كه در كتاب آشكار [(لوح محفوظ)] ثبت است.
شرح و تفسیر
يَعزُبُ از مادّه عزوب به معناي غيبت و پنهاني است. ذرّه هم به معني جسم بسيار كوچك است; و تعبير كتاب مبين اشاره به علم وسيع پروردگار است كه از آن به لوح محفوظ نيزتعبير شده است.

چند نكته مهم درباره علم خداوند:

۱) خداوند به افكار و گفتار و اعمال انسانها عالم است; و هيچ چيز در عالم برخداوند پوشيده و مخفي نمي ماند; حتي به آنچه در ضمير و قلب ماست آگاه است; و او به تمام قطره هاي باران و امواج سيلابها و دانه هاي گياهان و ريشه هاي درختان، كهدر اعماق زمين در جستجوي آب و غذايند، و از انواع معادن و ذخاير و... آگاهي دارد; و علم خدا حتي جنينهايي را كه هر انسان و حيوان ماده اي حمل مي كند شامل مي شود .
۲) اگر ذرات بدن انسانها و ساير موجودات در زمين پراكنده شود و يا با موجودات ديگر آميخته شود و يا حتي اين اجزا به جسم ساير موجودات و انسانها منتقل شود،خداوند با علم كامل و فراگيرش مي تواند دوباره آنها را برگرداند.
۳) علم او عينِ ذات اوست، نه چيزي زايد بر ذات; يعني علمش همچون ذاتش ازلي و ابدي است.
۴) علم خداوند حضوري است; زيرا خداوند در همه جا حاضر و ناظر است و وجودش نامحدود است و به همه چيز احاطه دارد. پس همه چيز در محضر اوست.

پديده هاي آفرينش زماني معين دارند



آیه ی شریفه
مَا خَلَقْنَا السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ وَمَا بَيْنَهُمَا إِلَّا بِالْحَقِّ وَأَجَلٍ مُّسَمًّى / 3 : احقاف
ترجمه
ما آسمانها و زمين و آنچه را در ميان آن دو هست جز به حق و تا مدتي معين نيافريديم...
شرح و تفسیر
در بسياري از آيات بيان شده است كه هر چه در اين جهان هست اجلي دارد.اجل يعني مدت معين; و درباره انسان، يعني مدت مقرر شده براي زندگي او. از اينرو به مرگ اجل ميگويند كه بر دو قسم است: اجل معلق و مبهم; اجل مسمّي و حتمي،كه در نزد خدا معين است و عبارت است از پايان استعداد جسم براي بقا; اما اجل معلق مشروط به چيزي است كه اگر آن چيز تحقق يابد، اجل در آن زمان فرا مي رسد . قرآن دراين باره مي فرمايد : ايمان به دعوت انبيا و عمل به برنامه هاي آنها جلوي اجل معلق رامي گيرد و سبب ادامه يافتن زندگي انسان تا اجل مسمّي مي شود .

امام صادق(ع) فرمودند:
«گاهي انسان گناه مي كند و از اعمال نيكي همچون نماز شب بازمي ماند.» آن گاه گفتند: «بدانيد كه كار بد در فناي انسان از كارد در گوشت سريعتر اثرمي كند.»در روايت ديگري از امام باقر(ع) آمده است: «نيكوكاري و انفاق پنهاني فقر رابرطرف و عمر را افزون مي كند و مانع هفتاد گونه مرگ و مير بد مي شود .»۲۸ پس اينكه درروايات فراواني آمده است كه انفاق يا صله رحم عمر را طولاني و بلاها را برطرف مي كند بدين معناست كه اجل معلق را مانع مي شود .»

و براي هر چيز، قدر و اندازه اي معين كرد



آیه ی شریفه
وَخَلَقَ كُلَّ شَيْءٍ فَقَدَّرَهُ تَقْدِيرًا / 2 : فرقان
ترجمه
... و هر چيز را بيافريده است; و آن را به اندازه آفريده است.
شرح و تفسیر
قَدْر و قَدَر و تقدير به معناي اندازه گرفتن يا ايجاد حد و اندازه در شي ء و يا سنجش آن است. اين آيه شريفه از تقدير عام خداوند، كه شامل همه مخلوقات مي شود ، سخن ميگويد، مانند آيه ۴۹ سوره قمر; اما در بسياري از آيات، خداوند تقديرات خاص رابيان كرده است; مثلاً درباره خورشيد و ماه و نزول آب از آسمان.
براي توضيح بيشتر بايد گفت كه قدر چيزي است كه به وسيله آن هر موجود متعين ومتمايز از غيرِ خود مي شود ; مثلاً در حَسن، كه خود شيء و غير از حسين است، حقيقتي هست كه آن را از ديگر افراد انساني جدا ميسازد. اوصافِ او نيز هر يك چنين قدر واندازه اي دارند: ديد او و كارهاي او و قوت و آثار او مخصوص خود است. بنابراين قدرعبارت است از: خصوصيت وجودي و كيفيت خلقت هر موجود. آيه ۳ سوره اعلي و ۵۱ طه نيز بر اين معنا تصريح دارند.
راوي از امام علي (ع) درباره علم خداوند پرسيد. امام فرمود: «اول مي داند، بعدمشيّتش تعلق مي گيرد، بعد اراده مي كند، آن گاه تقدير مي كند، سپس قضا ميراند و درآخر، امضا مي كند.»

آفرينش هماهنگ و هم نواست



آیه ی شریفه
الَّذِي خَلَقَ سَبْعَ سَمَاوَاتٍ طِبَاقًا مَّا تَرَى فِي خَلْقِ الرَّحْمَنِ مِن تَفَاوُتٍ فَارْجِعِ الْبَصَرَ هَلْ تَرَى مِن فُطُورٍ / 3 : ملك
ترجمه
همان كه هفت آسمان را طبقه هايي [بر روي هم] آفريد. هرگز در آفرينش خداي رحمان [از نظر زيبايي و استواري و اتقان صنع] تفاوت و ناهمگوني نميبيني. پس بار ديگر بنگر. آيا [در خلق اشيا] هيچ خلل و شكاف و [خلاف حكمت] مي بيني؟
شرح و تفسیر
فطور از ماده فَطْر به معناي شكافتن و شكستن و اختلال و فساد است.
يكي از شگفتيهاي بزرگ آفرينش اين است كه با تمام عظمتِ عالم هستي، هر چه هست نظم است و استحكام و انسجام و تركيبات حساب شده و قوانين دقيق; و هر چه انسان در جهان آفرينش دقت كند، كمترين خلل و ناموزوني در آن نمي بيند; و اجزاي عالم همه به هم متصل و مربوط اند; و اتصال آن اجزا به حدي است كه همه به صورت يك موجود درآمده اند و نظام واحدي بر آنها حكم فرماست; و همين اتصالْ برهانياست بر وحدت و توحيد مدبّر و خالق و گرداننده عالم كه برهانِ اتصالِ تدبير نامي ده شده است.

ستارگان: نگهبان و زينت آسمان



آیه ی شریفه
إِنَّا زَيَّنَّا السَّمَاء الدُّنْيَا بِزِينَةٍ الْكَوَاكِبِ » وَحِفْظًا مِّن كُلِّ شَيْطَانٍ مَّارِدٍ / 6: صافات
ترجمه
همانا ما آسمان نزديك [به زمين شما] را به اختران آراستيم; (۶)و آن را از [ورود] هر شيطان سركش خبيثي حفظ كرديم. (۷)
از اين آيه استفاده مي شود كه ستارگان زينت آسمان اند; و همچون چراغ هايي از آسماندنيا آويخته اند و ربطي به آسمانهاي ديگر ندارند. به راستي كه منظره ستارگان آسمان آن قدر زيباست كه چشم هرگز از ديدن آن خسته نمي شود ، بلكه ديدار آن موجب رفع خستگي است.
شرح و تفسیر
مارد از ماده مَرْد و در اين جا به معناي كسي است كه عاري از هر گونه خير و بركت وبه تعبير عاميانه، بي خير است. خداوند در اين آيه فرموده است: ستارگان مانع آن مي شوند كه شياطين بتوانند به سخنان فرشتگان عالم بالا گوش فرا دهند و از اسرار غيب مطلع شوند; و هر گاه بخواهند چنين كنند، به شدت به عقب رانده مي شوند و از صحنه آسمان طرد مي شوند .
كُرات يا سيارند يا ثابت; و كُرات ثابت را ستاره مي نامند; و اهل زمين در شبهاي تاريك راه خود را به وسيله آنها تشخيص مي دهند. از اين رو خداوند مي فرمايد : به وسيله ستارگان، مردم هدايت مي شوند . عطارد، زهره، زمين، مريخ، مشتري، زحل ،اورانوس ، نپتون، پلوتون معروفترين كُرات منظومه شمسي اند.

آسمانهاي هفتگانه و زمين چگونه خلق شدند؟


آیه ی شریفه
ثُمَّ اسْتَوَى إِلَى السَّمَاء وَهِيَ دُخَانٌ فَقَالَ لَهَا وَلِلْأَرْضِ اِئْتِيَا طَوْعًا أَوْ كَرْهًا قَالَتَا أَتَيْنَا طَائِعِينَ » فَقَضَاهُنَّ سَبْعَ سَمَاوَاتٍ فِي يَوْمَيْنِ / 11 : فصلت
ترجمه
پس [از خلقت اصل زمين، اراده حتمي خدا] متوجه آسمان شد، در حالي كه [ماده اولي آن] دود بود. پس به آن و به زمين گفت: خواه به اطاعت يا به اكراه، بياييد. آن دو [به زبان حال و مقهوريّت ذاتي] گفتند: مطيعانه آمديم. پس آن گاه هفت آسمان را در دو روز آفريد...

شرح و تفسیر

در حديث است كه امام علي بن موسي الرضا(ع) در مقام توضيح آسمانهاي هفتگانه(كه بالطبع هر آسماني زميني نيز خواهد داشت) دست چپ خود را باز كردند و دستراست را بر روي آن گذاشتند و فرمودند: «اين زمين دنياست و آسمان دنيا گنبدِ روي آناست; و زمين دوم روي آسمان دنياست و آسمان دوم گنبد رويِ آن است... و آسمان هفتم بر روي زمينِ هفتم گنبد است; و عرش خداي تعالي بر فراز آسمان هفتم جاي دارد. اين است معناي سخن خداوند كه فرمود: خدايي كه هفت آسمان را بيافريد.

عجيب اين كه پيامبر اكرم(ص) نسبت بزرگي هر آسمان با زمينش را به نسبت بياباني بزرگ با حلقه اي افتاده در آن تشبيه كرده اند .

فرشتگان: كارگزاران خدا در آفرينش



آیه ی شریفه
الْحَمْدُ لِلَّهِ فَاطِرِ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ جَاعِلِ الْمَلَائِكَةِ رُسُلًا أُولِي أَجْنِحَةٍ مَّثْنَى وَثُلَاثَ وَرُبَاعَ يَزِيدُ فِي الْخَلْقِ مَا يَشَاء إِنَّ اللَّهَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ / 1 : فاطر
ترجمه
ستايش از آنِ خداي يكتاست كه آفريننده آسمانها و اين زمين است ــ خدايي كه فرشتگان را رسولاني با بالهاي دوگانه و سه گانه و چهارگانه قرار داده است. او هر چه بخواهد درآفرينش مي افزايد و در جهان هستي توسعه مي دهد ; زيرا خداوند بر همه چيز تواناست.
شرح و تفسیر
فرشتگان از نور خلق شده اند و عده شان بيش از ديگر مخلوقات است. فرشتگان انواع ومامور يتهاي متفاوت دارند. در قرآن، از جبرئيل و ميكائيل نام برده شده و اوصاف برخي ديگر، مانند ملك الموت و كرام الكاتبين و السفرر الكرام البرره و رقيب و عتيد، بيان شده است.
چند مطلب كلي درباره فرشتگان از قرآن:

۱) خداوند فرشتگان را در آسمان اسكان داده و آسمان را به وسيله آنان آباد كرده و فاصله ميان طبقات آن را پر كرده است. آنان دو يا سه يا چهار بال يا بيشتر دارند; در روايت است كه جبرئيل(ع) در حالي نزد پيامبر(ص) آمد كه ششصد بال داشت; و منظور از بال وسيله اي است كه با آن مي توان ند از آسمان به زمين و بالعكس بروند و از هر جايي به جايي كه مامور باشند بروند.
۲) رتبه آنان متفاوت است; و برخي فرمانرواي برخي ديگرند.
۳) گروهي از آنان رساننده وحي به پيامبران اند.
۴) نزول امر الهي به دست فرشتگان است.
۵) دستهاي از فرشتگان حاملانعرش خدا و همانها يا دسته اي ديگر شفاعتگر مومنان اند.
۶) گروهي از آنان كفار را لعن مي كنند و گروهي به مومنان بشارت مي دهند.
۷) نويسنده كردارهاي بندگان اند.
۸) امداد مومنان از كارهاي فرشتگان است.

جن هم خَلق خداست



آیه ی شریفه
وَخَلَقَ الْجَانَّ مِن مَّارِجٍ مِّن نَّارٍ / 15 : رحمن
ترجمه
و جن را از شعله اي سفيد و سرخ و سياه از آتش آفريد.
شرح و تفسیر
جن در لغت به معناي چيزي است كه از حواس انسان پوشيده باشد.آنچه در قرآن درباره جن آمده به اين شرح است:
۱) جن از آتش آفريده شده است، پس وجودش مادي است و به قول فلاسفه،جسم مادي لطيف است;
۲) جن قبل از انسان آفريده شده است;
۳) جن مانند انسان مكلف به عبوديت و بندگي خداست و در روز قيامت نيز،همچون انسان، مسئول است;
۴) گروهي از جنيان مومن و در خدمت انبيا: و گروه ديگر كافرند;
۵) جنيان به رسول خدا(ص) ايمان آوردند;
۶) قرآن براي جن نيز كتاب هدايت است;
۷) تسخير جن به دست انسان امري ممكن است;
۸) اولين متمرد از فرمان خداوند از جنيان بوده است;
۹) جنيان گناه كار و كافر اهل جهنم اند و حشر و نشر و معاد دارند;
۱۰) جنها هم مانند انسان ميميرند;
۱۱) جنيان گروهي مرد و گروهي زن اند;
۱۲) جن انسان را مي بيند، ولي خود ديده نمي شود ;
۱۳) جن، مانند آدميان، قدرت كار كردن دارد;
۱۴) جن، مانند انسان، موجودي باارزش است.

چيزي به نام انسان وجود نداشت

آیه ی شریفه
هَلْ أَتَى عَلَى الْإِنسَانِ حِينٌ مِّنَ الدَّهْرِ لَمْ يَكُن شَيْئًا مَّذْكُورًا / 1 : انسان
ترجمه
هرآينه بر انسان مدتي از زمان گذشت كه چيزي قابل ذكر نبود.


شرح و تفسیر
در اين آيه و برخي آيات ديگر، مانند آيه ۲۸ سوره بقره و ۹ و ۶7 مريم، خداوند حقيقت انسان را از جهت اصل وجود بيان كرده و فرموده است: انسان وجودي متحول دارد و درمسير خود از نقص به سوي كمال مي رود ; در ابتدا، نه اين كه چيزي نبود، بلكه چيز قابل ذكري نبود; ذرات او پراكنده بود در ميان خاكها و در قطرات آب درياها و در جو زمين;و خلاصه، هر جزء عناصر متشكله وجود او در گوشه اي از اين دنياي پهناور جدا از هم بود; و ما او را قابل ذكر و اشاره كرديم و به او حقيقت واحد و مستقلي بخشيديم.