موضوع: آيه هاي زندگي . . .

متكبران بد جايگاهي دارند

آیه ی شریفه
قِيلَ ادْخُلُوا أَبْوَابَ جَهَنَّمَ خَالِدِينَ فِيهَا فَبِئْسَ مَثْوَى الْمُتَكَبِّرِينَ / 72 : زمر
ترجمه
به آنان گفته شود از درهاي جهنم براي اقامت جاوداني در آن وارد شويد. پس بد جايي است جايگاه متكبّران.
شرح و تفسیر
قرآن كبريايي و تكبر را فقط مخصوص خداوند مي داند; و به هيچ كس اجازه تصرف در آن را نداده است. امام علي (ع) مي فرمايند: «اگر بنا بود خداوند به احدي از بندگانش رخصت تكبر دهد، هرآينه اين رخصت را به پيامبران و اولياي خود مي داد; اما خداي سبحان تكبر را براي آنان ناخوش داشت و فروتني را بر ايشان پسنديد.» از ديدگاه قرآن،عامل اصلي گمراهيها استكبار و تكبر است; و منشأ انحرافاتي همچون لجاجت در برابرحق و حسد و كفر و ناسپاسي در برابر خدا و فساد در بين خلق را تكبر معرفي كرده است.
امام اميرالمؤمنين (ع) در خطبه قاصعه مي فرمايد : «شيطان استكبار و تعصب را درزمين بنياد گذاشت و با عظمت خداوند به مبارزه برخاست. اين دشمنِ خدا پيشواي متعصبان و سرسلسله مستكبران جهان است. او تكبر و منيّت را بنا نهاد و با خداوند بهستيز و نزاع پرداخت... آيا نمي بينيد چگونه خداوند او را به سبب تكبرش تحقير كرد؟»
در روايتي ديگر از ايشان آمده است: «از تكبر بپرهيزيد كه اساس طغيان و معصيت و نافرمانيِ خداوند رحمان است.»
ابوذر از پيامبر اكرم(ص) درباره كبر پرسيد. حضرت فرمودند: «كبر آن است كه حق را فروگذاري و به ناحق روي آوري و به مردم با اين ديد نگاه كني كه هيچ كسي آبرويش چون آبروي تو و خونش چون خون تو نيست.»

متكبرانه راه مرو
آیه ی شریفه
وَلاَ تَمْشِ فِي الأَرْضِ مَرَحًا إِنَّكَ لَن تَخْرِقَ الأَرْضَ وَلَن تَبْلُغَ الْجِبَالَ طُولاً / 37 : اسراء
ترجمه
و بر روي زمين با كبر و سرمستي راه مرو; زيرا تو[هرچند قوي باشي] هرگز نمي تواني[با گامهايت] زمين را بشكافي و هرگز نمي تواني در بلندي به كوه ها برسي.
شرح و تفسیر
قرآن مجيد به كيفيت راه رفتن انسان توجه خاصي دارد و مُصِرّ است كسي با غرور و تكبر راه نرود. البته فقط در اين آيه به راه رفتن توجه نشده، بلكه در آيات ديگر نيز بر اين مسئله تصريح شده است. حتي قرآن در نقل سرگذشت موسي (ع) و دختران شعيب كيفيت راه رفتن دختران او را چنين وصف مي كند: «يكي از دختران شعيب در حالي كه باحيا و وقار راه ميرفت پيش موسي آمد و پيام پدر را رساند.» اما به راستي چرا قرآن به عملي كوچك اين همه توجه كرده است؟
در پاسخ بايد گفت: صفات دروني انسان غالباً از اعمال كوچك و ساده آشكار مي شود . گاهي از حركتي كوچك و عملي ساده حقايقي نمايان مي شود و پرده از روحيات و افكار فرد برداشته مي شود . قرآن نيز از راه رفتن با تكبر نهي كرده است; زيرا نشانه بيماري روحي غرور است و سرانجامِ كبر و غرور انكار خدا و مقدسات است.شخصي از امام صادق (ع) پرسيد: «نخستين مرحله كفر و انكار حق چيست؟» حضرتفرمودند: «كبر و غرور نخستين پايه كفر و انكار مقدسات است.»
افراد مغرور غالباً به هنگام راه رفتن پاهاي خود را محكم به زمين ميكوبند تا مردم را از آمد و رفت خويش آگاه سازند، گردن به آسمان ميكشند تا برتري خود را بر ديگران نشان دهند. از اين رو در آيه مورد بحث خداوند مي فرمايد : هرگز نمي تواني زمين را بشكافي و قامتت هم به كوه ها نمي رسد . اي متكبر، تو مانند مورچهاي هستي كه برصخره اي بسيار بزرگ حركت مي كند و پاي خود را بر آن صخره ميكوبد و صخره برحماقت و ناداني او ميخندد. نكته شايان توجه ديگر اين كه احتمال دارد منظور از مشي فقط راه رفتن نباشد، بلكه خط مشي و منش و روش انساني در همه امور زندگي را شامل شود.

آرام راه برو و فرياد مزن
آیه ی شریفه
وَاقْصِدْ فِي مَشْيِكَ وَاغْضُضْ مِن صَوْتِكَ إِنَّ أَنكَرَ الْأَصْوَاتِ لَصَوْتُ الْحَمِيرِ / 19 : لقمان
ترجمه
و در رفتن و رفتار خود، ميانه رو باش; و از صدايخود بكاه كه بدترين صداها صداي خران است.
شرح و تفسیر
با اين كه راه رفتن رفتاري طبيعي است، ادبِ آن مورد توجه اسلام و رهبران دين بوده است. درقرآن، آنگاه كه ويژگيهاي بندگان خداي رحمان را بر مي شمرد، اولين خصلت آنان را گام برداشتن با نرمي و راه رفتن متواضعانه معرفي مي كند.
امام علي (ع) مي فرمايند: «آرامش نشانِ خرد است و وقار دليل شرافت و بزرگي.» امام صادق (ع) نيز مي فرمايند: «راه رفتن شتابزده هيبت مؤمن را از بين ميبرد و نورش را خاموش مي كند.» حضرت درباره سيره جدشان امام سجاد (ع) فرمودند: «علي بن الحسين چنان راه ميرفت كه گويا روي سرش پرندهاي است و دست راستش از دست چپش جلوتر نميافتاد.» ابن عباس نيز در بيان شيوه راه رفتن رسول خدا(ص) ميگويد: پيامبر اكرم چنان راه مي رفت كه درعين وقار و آرامش، مانند راه رفتن شخص ناتوان و تنبل نبود.»
قرآن كريم، علاوه بر اين آيه، در آيات ۲ و ۳ سوره حجرات درباره شيوه صحبت كردن با رسول خدا(ص) مي فرمايد : «اي كساني كه ايمان آورده ايد، صداي خود را از صداي پيامبر بلندتر نكنيد و با او به صداي بلند سخن مگوييد، چنانكه برخي از شما با بعضي ديگر چنين سخن ميگويند، مبادا بي آن كه بدانيد اعمالتان تباه شود. كساني كه در حضور پيامبر خدا صدايشان راپايين مي آورند همانان اند كه خدا دلهايشان را به پرهيزكاري آزموده و آنان را آمرزش و اجري بزرگ است.» البته از اين آيات مي توان استفاده كرد كه در نزد رهبران الهي و ائمه طاهرين(ع) وعلما و استادان و بزرگان و والدين نيز، بايد اين چنين بود. رسول خدا(ص) درباره ادب صحبت كردن مي فرمايند: «خداوند اشخاصي را كه با صداي بلند سخن ميگويند دوست ندارد و صداي آهسته مورد پسند اوست.» امام علي (ع) نيز فرموده اند : «پايين آوردن صدا و فرو انداختن نگاه و راه رفتن ميانه از نشانه هاي ايمان و حُسن دينداري است.»

به مردم با تكبر منگر
آیه ی شریفه
وَلَا تُصَعِّرْ خَدَّكَ لِلنَّاسِ وَلَا تَمْشِ فِي الْأَرْضِ مَرَحًا إِنَّ اللَّهَ لَا يُحِبُّ كُلَّ مُخْتَالٍ فَخُورٍ / 18 : لقمان
ترجمه
و روي خود را به نخوت از مردم برمگردان و در روي زمين، با ناز و تكبر راه مرو كه خداوند هيچ متكبر خودپسند و فخر فروشي را دوست ندارد.
شرح و تفسیر
تَصَعُّر، از مادّه صَعر، در لغت به معناي نوعي بيماري است كه شتر به آن مبتلا مي شود وبر اثر آن، گردن خود را كج مي كند. مَرَح به معناي غرور و مستي ناشي از نعمت است.مختال از مادّه خيال است و به كسي مي گويند كه در ذهن خود، خيال مي كند بزرگ است. فخور از ماده فخر است و به كسي مي گويند كه در رفتارش با ديگران فخرفروشي مي كند
در حديث است كه «رسول خدا(ص) بر جمعي گذشت و فرمود: “بر گردِ چه جمع شده ايد؟` عرض كردند:” يا رسول الله ، اين ديوانه غش كرده است [ (ظاهراً فردي بوده سبك مغز و مبتلا به بيماري صرع)] ` حضرت فرمودند: او ديوانه نيست، بلكه بيمار است. آيا مي خواهيد به شما بگويم ديوانه حقيقي كيست؟ او كسي است كه با غرور و ناز و فخرفروشي راه مي رود و متكبرانه مينگرد و شانه هايش را ميجنباند، نا فرماني خدامي كند و با اين حال آرزوي بهشت هم دارد، كسي از شرّ او در امان نيست و به خيرش اميد نمي رود .»
درباره ادبِ نگاه كردن و پرهيز از نگاه متكبرانه، كه موجب تحقير فرد مقابل مي شود ،و نيز در امر به خوشرويي و نگاه مهربانانه روايت فراوان است. اينك سخناني از امام علي (ع) درباره خوشرويي: «خوشرويي احساني است بي زحمت و هزينه; خوشرويي ريسمان محبت است; خوشرويي تو نشانه بزرگواري و كرامت نفس تو است.»
حضرتش در حديثي از قول پيامبر اكرم(ص) فرمودند: «خداوند كسي را كه به چهره برادر خود روترش كند دشمن مي دارد.»

كسي مثل پيامبر هم بايد در برابر مؤمنان تواضع كند
آیه ی شریفه
وَاخْفِضْ جَنَاحَكَ لِمَنِ اتَّبَعَكَ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ / 215 : شعراء
ترجمه
و بالِ مهر و فروتني خود را براي پيروان مؤمنت فرود آر.
شرح و تفسیر
خفضِ جناح به معناي تواضعِ آميخته با محبت است. پرندگان هر گاه بخواهند به جوجه هايخود اظهار محبت كنند بال و پر خود را باز مي كنند و آنها را زير بال و پر مي گيرند تا هم ازحوادث در امان باشند و هم پراكنده و گم نشوند. پيامبر اكرم(ص)نيز با آن مقامِ عالي نبوت وامامت و عصمت مأمور بود در برابر مؤمنان تواضع كند. حال در جايي كه پيامبر امر شده تاتواضع كند، تكليف ما روشن است; زيرا پيامبر اسوه همه امت است.
امام صادق (ع) فرمود: «تواضع ريشه هر كار نيك و باارزش است; و هر كسي براي خدا تواضع كند خداوند او را بر بسياري از بندگانش شرافت و برتري ميبخشد.»
رسول خدا(ص) فرمود: «چه شده است كه حلاوت عبادت را در شما نميبينم؟» عرض كردند:
«حلاوت عبادت چيست؟» فرمود: «فروتني.» اميرالمؤمنين (ع) نيز در وصف پرهيزكاران فرمودند: «پوشاكشان ميانه و راه رفتن و رفتارشان فروتنانه است.»
امام عسكري (ع) فرمودند: «فروتني نعمتي است كه به آن حسادت نمي شود .»
امام علي (ع) نيز فرمودند: «هر كس به نزد توانگري رود و به سبب ثروتش، به او تواضع كند دو سوم دينش از بين مي رود .»
« از حضرت علي بن موسي الرضا پرسيدند:” چه عملي است كه اگر انسان آن را انجام دهد متواضع محسوب مي شود ؟ فرمود: “تواضع درجات و مراحلي دارد. يكي از مراتب آن اين است كه انسان قدر و ارزش نفس خويش را بداند و در همان جايگاه اصلي اش با قلب سليم جاي دهد، دوست نداشته باشد كاري درباره كسي انجام دهد مگر همانند كارهايي كه دوست دارد درباره او انجام دهند، هر گاه بدي از كسي ببيند آن را با نيكي پاسخ دهد، خشم خود را فرو بَرَد، از گناهان مردم درگذرد و آنها را عفو كند; و خداوند نيكوكاران را دوست دارد.» `

غرور: علت سقوط
آیه ی شریفه
قَالَ مَا مَنَعَكَ أَلاَّ تَسْجُدَ إِذْ أَمَرْتُكَ قَالَ أَنَاْ خَيْرٌ مِّنْهُ خَلَقْتَنِي مِن نَّارٍ وَخَلَقْتَهُ مِن طِينٍ >>قَالَ فَاهْبِطْ مِنْهَا فَمَا يَكُونُ لَكَ أَن تَتَكَبَّرَ فِيهَا فَاخْرُجْ إِنَّكَ مِنَ الصَّاغِرِينَ / 12: اعراف
ترجمه
خدا فرمود: آنگاه كه تو را امر كردم، چه چيز مانع شد كه سجده كني؟ گفت: من از او بهترم; مرا از آتش آفريدي و او را از گِل [وآتش از گِل بهتر است و تولديافته از بهتر بهتر] . (۱۲) گفت: پس فرو شو از آن[(از بهشت يا از آسمان يا از ميان فرشتگان يا از آن مقام و منزلت)]; زيرا تو را نرسد كه در آنجا خود بزرگ بيني كني. پس بيرون رو كه مسلماً تو از زبونان و خوارشدگاني. (۱۳)
شرح و تفسیر
در تاريخ بشر، غرور همواره از علل اصلي فساد و انحراف و كفر و نفاق بوده است. غرور دلخوش بودن به چيزِ موافق با هواي نفس است; و به عبارت ديگر، خودفريبي است; و هر آن چيزي است كه انسان را مي فريبد و در غفلت فرو ميبرد، خواه مال باشد يا مقام يا شهوت و يا شيطان.
همان طور كه از اين آيات پيداست، حجابِ غرور و خود بزرگبيني چنان بر چشم بصيرت شيطان افتاد كه نگذاشت او راه سعادت خود را، كه اطاعت از فرمان صريح خداوند بود، طي كند و او در پرتگاه عصيان و طغيان سقوط كرد و براي هميشه ملعون شد.
اميرالمؤمنين(ع) راه مبارزه با غرور و درمان خود بزرگ بيني را اين گونه بيان فرموده اند :«فرزند آدم را با فخرفروشي چه كار؟ او كه در آغاز نطفه اي گنديده و در پايان مرداري بد بوست، نه مي تواند مستقلاً روزيِ خويشتن را فراهم كند و نه مرگ را از خود دور سازد.»

آزار و اذيت مردان و زنان مؤمن و ملامت آنان و تهمت زدن به آنان ممنوع است

آیه ی شریفه
وَالَّذِينَ يُؤْذُونَ الْمُؤْمِنِينَ وَالْمُؤْمِنَاتِ بِغَيْرِ مَا اكْتَسَبُوا فَقَدِ احْتَمَلُوا بُهْتَانًا وَإِثْمًا مُّبِينًا / 58 : احزاب
ترجمه
و كساني كه مردان مؤمن و زنان مؤمن را بي آن كه جرمي مرتكب شده باشند مي آزارند حقّا كه متحمل بهتان و گناهي آشكار شده اند .
شرح و تفسیر
در تعاليم آسماني اسلام، هر گونه آزردن انسانها نهي شده است. امام صادق (ع) مي فرمايند: «سوگند به خدا كه نيكان رستگار شدند. آنان كساني اند كه آزارشان به مورچه اي نمي رسد .» رسول خدا(ص) نيز فرمودند: «خوارترين مردم كسي است كه مردمان را خُرد و خوار شمارد.» اين نهي درباره مؤمنان شديدتر است، زيرا مؤمنان عيال خداوندند و روزي خوار او و تحت سرپرستي او. خداوند فرموده است هر كه بنده مؤمن مرا بيازارد به من اعلان جنگ كرده است. فرقي هم ندارد آزار و اذيت به چه نحو باشد، با ظلم و ضرب و جرح باشد يا با گفتار نيشدار. امام علي (ع) فرمودند: «ضربت زبان دردناكتر از ضربت سرنيزه است.»
رسول خدا (ع) نيز فرموده اند : «هر كس به گونه اي به مؤمن نگاه كند كه او را بترساند خداوند در روزي كه سايه اي جزسايه او نيست او را بترساند»;
امام صادق (ع) فرمودند: «هر گاه مؤمن به برادر خود تهمت زندايمان در قلب او آب شود، همچنان كه نمك در آب حل شود.» البته در روايت مؤمنان را از رفت وآمد در جاهايي كه تهمت برانگيز است نهي كرده اند.

همچنين پيامبر اكرم (ع) فرمودند: «هركس به مؤمني بهتان زند يا درباره او چيزي بگويد كه از آن مبراست خداوند در روز رستاخيز وي را بر تلّي از آتش نگه دارد تا از حرف خود درباره او برگردد.» البته آزار ديدن در راه خدا موجب ترفيع درجه است. پيامبر اكرم (ص) فرمودند: «هيچ كس چون من در راه خدا آزار و اذيت نديده است.»

سلام،با تشکر از مطالب بسیار زیبا و پر مفهوم شما

واي بر عيب جويان مسخره كننده!
آیه ی شریفه
وَيْلٌ لِّكُلِّ هُمَزَةٍ لُّمَزَةٍ / 1 : همزه
ترجمه
واي بر هر عيبجو و بدگوي ديگران!
شرح و تفسیر
قرآن با لحني تهديد آميز با عيبجويان سخن گفته است ــ آنان كه مؤمنان را به تمسخر مي گيرند و با نيش زبان و اشاره هاي دست و چشم و ابرو در پشت سر و پيش رو آنان راهدف تيرهاي طعن و تهمت خود قرار مي دهند.
امام علي (ع) درباه ابعاد مختلف اين مسئله بيانات زيبايي دارند:
# «عيبجويي از زشتترين عيبها و بدترين گناهان است»;
# «از خطاي ديگران هرگز شادمان مشو، زيرا تو نيز براي هميشه از خطا كردن مصوننيستي»;
# «سودمندترين شناختها شناخت آدمي از عيوب خويش است»;
# «سازگاري و مدارا پوشاننده عيبها و صبر و تحملْ گورستان عيب هاست»;
# «هر كه عيب جويي كند عيبجويي شود و هر كه دشنام دهد پاسخ شنود.»

غيبت يكديگر را نكنيد

آیه ی شریفه
وَلَا تَجَسَّسُوا وَلَا يَغْتَب بَّعْضُكُم بَعْضًا أَيُحِبُّ أَحَدُكُمْ أَن يَأْكُلَ لَحْمَ أَخِيهِ مَيْتًا فَكَرِهْتُمُوهُ وَاتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ تَوَّابٌ رَّحِيمٌ / 12 : حجرات
ترجمه
... و غيبت يكديگر را نكنيد. آيا كسي از شما دوست دارد كه گوشت برادر مرده خود را بخورد؟ [حتماً] از آن بيزاري مي جوييد; و از خدا پروا كنيد كه خدا بسيار توبه پذير و مهربان است.
شرح و تفسیر
اين تشبيه قرآن كريم، كه تشبيهي كامل و عقل پسند است، همه وجوه غيبت را نشان داده است: شخص غايب (غيبت شونده) را به مرده و رابطه ديني او را با غيبت كننده به برادري و اخوّت و آبروي او را به گوشت تنِ او و غيبت از او را به خوردن گوشت او تشبيه كرده است; و اين كاري است كه صاحب وجدان بيدار از آن وحشت و امتناع مي كند.حقيقتاً غيبت همچون هجومي ناجوانمردانه به شخصي مظلوم و بي دفاع است.
البته روايت از اهل بيت(ع)در باب غيبت متعدد و فراوان است.
رسول اكرم(ص) در تعريف غيبت فرموده اند : «غيبت آن است كه مسلماني را به آنچه نمي پسندد ياد كني. پس اگر آن چيز در او باشد، غيبتش كرده اي و اگر نباشد، به او تهمت زده اي.» در برخي از روايات، قبح و زشتي آن بيان شده است; مانند اين روايت نبوي:«غيبت كردن بدتر از زناست.» در موارد بسياري به كيفر و جزاي غيبت اشاره شده است. امام اميرالمؤمنين (ع) فرمودند: «غيبت خوراك سگهاي جهنم است»; و دررواياتي ديگر علل روحي و رواني غيبت ذكر شده است. امام علي (ع) مي فرمايند:«غيبت كردن تلاش ناتوان است;» يعني غيبت نشانه عجز و ضعف روحي و رواني و فكري و اعتقادي غيبت كننده است.