موضوع: آيه هاي زندگي . . .

سخن گفتن درِگوشي ممنوع مگر...

آیه ی شریفه
لاَّ خَيْرَ فِي كَثِيرٍ مِّن نَّجْوَاهُمْ إِلاَّ مَنْ أَمَرَ بِصَدَقَةٍ أَوْ مَعْرُوفٍ أَوْ إِصْلاَحٍ بَيْنَ النَّاسِ / 114 : نساء
ترجمه
در بسياري از نجواهايشان خيري نيست، مگر در سخن آنان كه به صدقه دادن يا نيكي كردن و يا آشتي جويي فرمان مي دهند...
شرح و تفسیر
اسلام دين زندگي و قرآن كتاب زندگي و آيه هاي آن برنامه هاي سعادت و كمال و اخلاق و ايمان بشر است. هدف عالي قرآن و اسلام سروسامان دادن به جميع جهات زندگي است;چنان كه هيچ يك از امور انساني، چه كوچك و چه بزرگ، از ديد قرآن مخفي نمانده است.يكي از اين موارد رازگويي و نجواست. از نظر قرآن، درگوشي سخن گفتن در برخي موارد حرام است; و آن در صورتي است كه موجب آزار و اذيت و رنجش خاطر و يا بي احترامي به مسلماني شود. قرآن مي فرمايد : «نجوا فقط از ناحيه شيطان است تا مؤمنان ناراحت و غمگين شوند.» همچنين از نظر قرآن نجوا كردن به گناه و ظلم و نافرماني از دين حرام است.
خداوند يادآور شده است كه گمان نكنيد اگر درگوشي سخني گفتيد، ما از آن غافليم و آن را نمي شنويم; بلكه اگر سه نفري نجوا كنيد، خداوند چهارمينِ شماست و اگر پنج نفري نجوا كنيد، خداوند ششمينِ شماست. و خداوند به رازهاي نهاني و نجوايي شما آگاه و داناست. بله اگر نجواي شما درباره اعمال صالح و خير و يا اصلاح ميان مردم باشد، امري پسنديده است; مشروط بر اين كه موجب آزار و اذيت مؤمني نشود.
پيامبر اكرم(ص) فرمودند: «در جمعي سه نفري، دو نفر نبايد با يكديگر درگوشي صحبتكنند، مگر اينكه به ميان جمعيت بروند; زيرا اين كار باعث ناراحتي آن ديگري مي شود .»

امام علي (ع) نيز فرمودند: «نجواكردن خوب نيست، مگر با دو كس: عالم گويا وشنونده پذيرا.»

در آغاز و انجام كارها، از خداوند صدق و راستي طلب كن
آیه ی شریفه
وَقُل رَّبِّ أَدْخِلْنِي مُدْخَلَ صِدْقٍ وَأَخْرِجْنِي مُخْرَجَ صِدْقٍ وَاجْعَل لِّي مِن لَّدُنكَ سُلْطَانًا نَّصِيرًا / 80 : اسراء
ترجمه
و بگو: پروردگارا، مرا[در هر كاري] با حق و راستي وارد كن و[از آن] با حق و راستي بيرون آر; و برايم حجتي ياري كننده قرار ده.
شرح و تفسیر
مُدْخَل به معناي داخل كردن است; و مُخْرَج يعني خارج كردن; و اگر خداوند فرموده مُدخَلَ صِدْق و مُخْرَجَ صِدْق، يعني اِدْخال و اِخْراج را به صدق اضافه كرده است، به اين علت است كه بالاخره انسان در هر كار و حالتي ورودي دارد و خروجي و بايد در حال ورود و خروج صادق و راست باشد، نه اين كه ظاهرش مخالف باطنش باشد يا ورودش با خروجش اختلاف داشته باشد. در هر حال، انسان چه در آغاز كار و چه در انجام آن بايد مخلص و صادق و پاك و يكرنگ و يكدل باشد، بدون ريا و تظاهر و دگرگوني نيت و حال; و چنان نباشد كه آنچه را عملي نمي كند بگويد و نيز عملي انجام ندهد، مگر به آن ايمان داشته باشد.
آري، در اين آيه، خداوند ابتدا به پيامبرش(ص) و بعد به همه مؤمنان امر كرده است كه در همه امور به پروردگارشان پناه برند و به هنگام داخل شدن به هر مكان و حالت و كاري و خارج شدن از آنها، از او صدق و راستي و سلطنت و قدرتي ياري شده بخواهند.
چند روايت از امام علي(ع) درباره صدق و راستي:
# «از حضرتش پرسيدند:” گراميترين مردم كيست؟” فرمودند: “كسي كه هميشه و همه جا با راستي باشد”»;
# «ارزش انسان به اندازه همت اوست و راستي او به اندازه انسانيتش»;
# «راستي سر ايمان و زيور انسان است.»
امام باقر (ع) نيز فرمودند: «با راستكرداري خود را براي خداي، عزّوجل، بياراي.»

سخن استوار و صحيح بگوييد تا گذشته شـما جـبران و آيـنده شـما تأمين شود

آیه ی شریفه
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَقُولُوا قَوْلًا سَدِيدًا >>يُصْلِحْ لَكُمْ أَعْمَالَكُمْ وَيَغْفِرْ لَكُمْ ذُنُوبَكُمْ / 70 : احزاب
ترجمه
اي كساني كه ايمان آورده ايد، از خدا پروا كنيد و سخني درست و استوار گوييد(۷۱) تا خداوند عملهاي شما را اصلاح كند و گناهانتان را بيامرزد...(۷۲)
شرح و تفسیر
سديد از مادّه سدّ و به معناي محكم و استوار و خلل ناپذير و موافق با حق و واقع است; و قول سَديد، يعني سخني كه مانند سدّ محكم جلوي امواج فساد و اختلاف و نفاق و تباهي و باطل را مي گيرد. خداوند به اهل ايمان امر فرموده است كه قول سديد بگويند; و سپس آثار و نتايج سخن استوار و حق را بيان فرموده است:
# اعمال آينده شما اصلاح مي شود ;
# خطاهاي گذشته شما بخشيده و جبران مي شود . درحقيقت، اين اشاره اي به سنت اميدبخش الهي است كه اعمال نيكْ گناهان را از بين ميبرد. البته خداوند در آيات ديگر امر فرموده است كه همگان با مردم به زبان خوش سخن بگويند و آنچه بهتر است بگويند، زيرا شيطان با القاي گفتار بد مي خواهد ميانشان را بر هم زند.
از امام باقر (ع) درباره تفسير آيه شريفه «وقُولُوا لِلنّاسِ حُسْناً» پرسيدند، حضرت فرمودند: «بهترين سخني كه دوست داريد درباره شما گفته شود به مردم بگوييد.» رسول خدا (ع) نيز فرمودند: «سوگند به آن كه جانم در دست اوست، مردم هيچ انفاقي نكردند كه دوست داشتنيتر ازگفتار نيك باشد.»
امام علي (ع) فرمودند: «گفتار نيك بگوييد تا به آن شناخته شويد; و كردار نيك كنيد تا از اهل آن باشيد»; و نيز فرمودند: «هر كه گفتارش نيكو باشد پيروزي در برابر اوست.»
اهميت اين آيات تا به حدي بود كه در روايت است هرگز پيامبر بر منبرش ننشست، مگر اينكه اين آيات را تلاوت فرمود: «يا اَيُّهَاالُّذينَ امَنُوا اتَّقُوااللّهَ وَ قُولُوا قَوْلاً سَديداً يُصْلِحْ لَكُمْ...»

سرانجامِ راستي و راستگويي بهشت است

آیه ی شریفه
قَالَ اللّهُ هَذَا يَوْمُ يَنفَعُ الصَّادِقِينَ صِدْقُهُمْ / 119 : مائده
ترجمه
خداوند گويد: اين روزي است كه راستگويان را راستي گفتارشان سود مي بخشد...
شرح و تفسیر
صدق صفتي است كه فضايل علمي و عملي انسان را شامل مي شود ; به عبارت ديگر، تمام نيكيها در صدق و راستي خلاصه مي شود و ممكن نيست كسي صادق باشد وعفت و شجاعت و حكمت و عدالت را، كه ريشه هاي اخلاق حسنه و كمالات انساني است، نداشته باشد; زيرا آدمي به غير از اعتقاد و قول و عمل چيز ديگري ندارد. وقتي بنارا بر اين بگذارد كه جز راست نگويد، ناچار است اين سه را با هم مطابق و هماهنگ كند;يعني كاري نكند، مگر آنچه را مي گويد و نگويد، مگر آنچه را معتقد است و اعتقاد نداشته باشد، مگر آنچه را حق است. از اين رو يگانه سرمايه انسان در روز رستا خيزصدق و راستي است.
پيامبر اكرم(ص) فرمودند: «بر شما باد به راستي كه آن دري از درهاي بهشت است.»
در حديثي ديگر فرموده اند : «در بهشت اتاقهايي است كه بيرون آنها از درونشان ديده مي شود و درونشان از بيرون پيداست. ساكنان اين اتاقها كساني از امت من اند كه خوش سخن بگويند، به ديگران غذا بخورانند، سلام را رواج دهند، روزه هاي پي در پي بگيرند، به هنگام شب، كه مردم در خواب اند نماز بگزارند.»
حضرت سجاد (ع) نيز درباره آثار و فوايد عاقبت خوش سخن نيكو فرمودند: «سخن خوب، كه با ادب و حُسنِ خُلق آميخته باشد، دارايي انسان را زياد مي كند، رزق او را افزايش مي دهد ، اَجَلش را به تأخير مياندازد، آدمي را در نزد خانواده اش محبوب مي كند و سرانجام، گوينده آن را از بهشت جاودان و رحمت نامحدود خداوند برخوردار مي سازد.»

مرگ بر دروغگويان!

آیه ی شریفه
قُتِلَ الْخَرَّاصُونَ / 110 : ذاريات
ترجمه
مرگ باد بر آن دروغگويان!
خداوند با اين بيان دروغ پردازان را شديداً تهديد و مذمت و نفرين كرده است.
شرح و تفسیر
خراص از ماده خَرصْ و به معناي هر سخني است كه از روي گمان و حدس گفته شود; وچون چنين سخني غالباً دروغ از آب در مي آيد، به معناي دروغ به كار رفته است.
اين مطلب به تجربه ثابت شده كه اعتبار دروغ مدت زيادي نمي پايد و ديري نمي گذرد كه از شخص دروغگو رفتاري سر ميزند كه از بطلان و نادرستي گفتارش پرده برمي دارد; زيرا هستي بر نظامي استوار است كه در ميان اجزاي آن، نسبتها و روابطي تغيير ناپذير حاكم است، به طوري كه نه انسان و نه هيچ عامل ديگري نمي تواند حقايق هستي را هميشه بپوشاند. از اين رو گفته اند حكومت و دولت از آنِ حق و حقيقت است، هرچند باطل چند صباحي جولان دهد و ارزش واقعي از آنِ راستي و صداقت است، هرچند گاه به دروغ رغبت نشان داده شود. قرآن مي فرمايد :«خداوند دروغگويان را هدايت نمي كند; و دلهاي آنان همواره با روح نفاق همراه است.»

امام علي (ع) مي فرمايند: «خصلتي زشتتر از دروغگويي نيست; از دروغ كناره گيريد، زيرا دروغ از ايمان بركنار است; شخص راستگو در لبه نجات و كرامت و شخص دروغگو در آستانه پرتگاه و خواري است.»
پيامبر اكرم(ص)هم در اين باره فرموده اند : «خيانت بزرگي است كه به برادرت سخني بگويي و او سخن تو را راست بداند، در حالي كه دروغ گفته باشي.»
مردي از حضرتش درباره كاري كه انسان را بهشتي مي كند پرسيد. حضرت فرمودند: «راستگويي ; زيرا هرگاه بنده راست بگويد، نيكي كرده است و هر كه نيكي كند ايمان آورده است و هر مؤمني به بهشت مي رود .» مرد پرسيد: «اي رسول خدا، چگونه فردي جهنمي مي شود ؟»حضرت فرمودند: «با دروغ گفتن، زيرا هر گاه بنده دروغ بگويد، گناه و نافرماني كرده است و هركه گناه و نافرماني كند كافر مي شود ; و كافر در آتش مي رود .»

اي مردم، قرارگاهْ آخرت است فريبِ دنيا را نخوريد

آیه ی شریفه
يَا قَوْمِ إِنَّمَا هَذِهِ الْحَيَاةُ الدُّنْيَا مَتَاعٌ وَإِنَّ الْآخِرَةَ هِيَ دَارُ الْقَرَارِ / 39 : غافر
ترجمه
اي قوم من، اين زندگيِ دنيا عيشي زودگذر است; و همانا آخرت سراي بقاست.
شرح و تفسیر
«پس اي انسان، اندكي به خود آي و انديشه نما و ببين آنچه پرسودتر است به دستآوري و آنچه به نفع تو باشد جلب نمايي و جز آنچه گران بهاتر است نگزيني; بلكه جانخود را به سختي و تعب مي اندازي و وقت را بيهوده ضايع ميسازي تا خوراك نيكو بهدست آوري و شراب گوارا مهيا سازي و بالش نرم براي خوابگاه خود آماده نمايي و حالآن كه خود مي داني از كشيدن اين رنجها جز تفاوت اندكي تو را حاصل نخواهد گشت، بلكه آن لذت بهزودي از كف بيرون خواهد شد. پس تو را چه شده كه نسبت به منافع آخرتت اين كار را نمي كني و اين گونه جهد به جا نمي آوري؟ مثلاً چون كالايي براي بازرگاني بخري و پس از خريد آگاه شوي كه اگر به جاي آن، كالاي ديگري خريده بودي سودت دوچندان بيشتر از خريد اول بود، از اين كارت اندوهناك شوي و به سختي دچار افسوس و آه گردي و براي اين غفلتي كه كردهاي نفس خود را سرزنش نمايي وبراي آينده عزم خود را استوار مي سازي كه ديگر غفلت نكني و سودي از دست ندهي; ولكن به آنچه در تجارت آخرت از كف مي دهي و از سودي هفتاد برابر، بلكه بيشتر،بي بهره مي ماني اندوهي نداري و غمناك نميشوي؟... پس در اين سهل انگاري كه تو رادر كار آخرت است تأملي كن و بنگر كه آيا آن را جهتي جز سستي ايمان تو به آخرت مي باشد؟... در اين باب فرموده معصوم را به ياد آور كه فرمود:”كسي كه شب را به روزآورد و بامدادان اندوه بزرگش امور دنيايي باشد او را در نزد خدا هيچ ارج و قدري نخواهد بود و خداوند چهار خصلت را ملازم دل او قرار مي دهد :

# همّ و اندوهي كه هيچ گاه از او جدا نشود;
# مشغله و كاري كه هيچگاه او را آسودگي نباشد;
# نيازمنديكه هيچ گاه به بي نيازي نرسد;
# آرزويي كه هيچ گاه براي آن پاياني نباشد...”»

آرزوهاي دراز سبب غفلت و تنزل به مقام حيوانيت است



آیه ی شریفه
ذَرْهُمْ يَأْكُلُواْ وَيَتَمَتَّعُواْ وَيُلْهِهِمُ الأَمَلُ فَسَوْفَ يَعْلَمُونَ / 3 : حجر
ترجمه
آنان را [به حال خود] واگذار تا بخورند و [از لذايذ دنيا] برخوردار شوند و آرزوها مشـغولشان كـند كه به زودي خواهند فهميد.

شرح و تفسیر
قرآن مي فرمايد : اي پيامبر، كافران و مشركان همچون چهارپايان اند كه جز آب و علف چيزي نمي طلبند. تنها تفاوتشان با چهارپايان آرزوهاي دراز دنيايي است كه آنها راسرگرم خود كرده از تفكر درباره خود و اهداف خلقت و وظايف اصلي شان در اين عالمبازداشته است، به طوري كه لحظهاي به پايان زندگي و به آفريدگاري كه اين نعمتها رابه آنان بخشيده نمي انديشند.
خاستگاه اصلي آرزو جهل و ناداني است. انسان وقتي هدف زندگي در اين دنيا رانشناخت و از خود و توان خود و مدت زمان بهرهبرداري از لذتهاي دنيا بي خبر ماند كوركورانه و كودكانه به اميد و آرزو دل ميبندد و خود را به آنها خرسند مي كند.

پيامبر اكرم(ص) فرمودند: «اي مردم، آيا از خداي تعالي شرم نمي كنيد؟» گفتند: «مگرچه شده، اي رسول خدا؟» حضرت فرمودند: «جمع مي كنيد آنچه را نخواهيد خورد; آرزو مي كنيد آنچه را نخواهيد يافت و ميسازيد خانه ايي را كه در آنها نخواهيد نشست.»
يكي از آثار زيانبار آرزوهاي دراز از دست دادن فرصتها و ترك كوشش است. امام علي (ع) فرمودند: «هر كه به آرزوهاي دراز دل بندد خوب كار نكند.»
رسول خدا(ص)نيز فرمودند: «اي ابوذر، مبادا به سبب آرزوهاي درازت كارهاي شايسته را به تأخيراندازي; زيرا تو اكنون همين امروز را داري و فردا با تو نيست. اگر فردايي داشتي، در آن روز نيز همانند امروزت در پي اداي وظيفه باش; و اگر فردايي نداشتي، از كوتاهي امروزت پشيمان نخواهي شد.»

آرزوي موقعيت ديگران را نكنيد. از او بخواهيد

آیه ی شریفه
وَلاَ تَتَمَنَّوْاْ مَا فَضَّلَ اللّهُ بِهِ بَعْضَكُمْ عَلَى بَعْضٍ / 32 : نساء
ترجمه
و هرگز آنچه را خدا به وسيله آن برخي از شما را بر برخي برتري داده آرزو مكنيد...
شرح و تفسیر
شناخت عميق از پروردگار هستي و معرفت جامع به او و اعتقاد به اين كه خالقي حكيم و رازقي عادل و ربّي مهربان است موجب مي شود كه انسان به آنچه دارد رضايت دهد و از عطاي خداوند خشنود باشد و به آنچه خداوند از فضل خويش به ديگران بخشيده چشم نداشته باشد و آرزوي آن را نكند; زيرا اينها موجب عقده هاي روحي و رواني و كينه و عداوت و حسادت و غيبت و بسياري از نابهنجاريها و مفاسد اخلاقي مي شود . از اينرو قرآن نهي فرموده است از اين كه اهل ايمان چشمان خود را به نعمتهاي مادي اي كه خداوند به گروه هايي از مردم داده است بيفكنند; و فرموده است بايد امكانات آنان را وسيله آزمايش آنها و موقعيت خود را وسيله آزمايش خود بدانيد.

امام علي (ع) مي فرمايند: «روزيها را مقدر فرمود; و آنگاه آنها را زياد و كم و به تنگي و فراخي عادلانه تقسيم كرد تا هر كه را بخواهد به وسعت روزي و يا تنگي آن بيازمايد; و از اين طريق سپاسگزاري و شكيبايي توانگر و تهيدست را به آزمايش گذارد.»

حسود به خدا ميگويد: من بهتر از تو مي فهمم
آیه ی شریفه
أَمْ يَحْسُدُونَ النَّاسَ عَلَى مَا آتَاهُمُ اللّهُ مِن فَضْلِهِ / 54 : نساء
ترجمه
يا اينكه آن ها به مردم [(به پيامبر و آلش)] به سبب آنچه خداوند از فضلش به آنها داده است حسد ميورزند...
شرح و تفسیر
حسد بدخواهي براي ديگران است; و از بدترين بيماريهاي نفس است كه خود موجب بسياري از گناهان و مفاسد مي شود ; و حسود دشمن خير و طالب شرّ و فساد است والعياذ باللّه، خداوند را جاهل مي داند و خود را داناتر از خداوند به مصالح و مفاسد بندگان مي داند. از اين رو معترضانه از خدا نابوديِ نعمت ديگران را مي خواهد ــنعمتيكه خداوند از سر فضل و حكمتش به آنان بخشيده است.
خداوند به موسي بن عمران (ع) فرمود: «اي موسي، هرگز بر آنچه به مردم از فضلم عطا كرده ام حسد مورز و چشم به آنها مدوز و آنها را در دل پيگيري مكن; زيرا حسوداز نعمتهاي من خشمگين و مخالف تقسيمي است كه در ميان بندگانم كردهام. هر كسچنين باشد نه من از اويم و نه او از من است.»

ريا هم عملت را باطل و هم تو را گمراه مي كند
آیه ی شریفه
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ لاَ تُبْطِلُواْ صَدَقَاتِكُم بِالْمَنِّ وَالأذَى كَالَّذِي يُنفِقُ مَالَهُ رِئَاء النَّاسِ وَلاَ يُؤْمِنُ بِاللّهِ وَالْيَوْمِ الآخِرِ / 264 : بقره
ترجمه
اي كساني كه ايمان آورده ايد، صدقه هاي خود را با منّت و آزار باطل نكنيد، مانند كسي كه مالش را به ريا و خودنمايي به مردم انفاق مي كند و به خدا و روز واپسين ايمان ندارد...
شرح و تفسیر
ريا مقابلِ اخلاص و از نشانه هاي نفاق و از مراتبِ شرك به خداوند و از ابزارهاي مؤثر شيطان براي گمراه ساختن انسان است. در حديث قدسي آمده كه حضرت حق فرمود: «بنده من، مگر ريا نمي كني تا محبوب مردم شوي؟ بيا عملت را براي من انجام بده و خالص كن. من تو را بهتر از خودت به مقصدت، كه محبوب شدن است، مي رسانم.
براي اين كه بفهميم آيا اعمال ما ريايي است يا نه، اين روايت را ملاك قرار دهيم:
«امام علي (ع) فرمودند: “رياكار چهار علامت دارد:

# اگر تنها باشد، اعمال خود را با كسالت انجام مي دهد ;
# اگر در ميان مردم باشد، با نشاط انجام مي دهد ;
# هر گاه او رامدح و ثنا گويند، عملش را زياد مي كند;
# هر گاه ثنايش نگويند، از آن كم مي كند.`»