عید غدیر مبارک باد
ویژه نامه عید سعید غدیر خم
الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتِي...
سلام دوستان عزیز :rose:
پیشاپیش عیدتان مبارک :rose::rose::rose:
التماس دعا :rose::rose:
اشاره: شايد برخي گمان کنند که عيد غدير تنها اختصاص به شيعيان دارد و در کلمات پيامبر اکرم، صلي الله عليه وآله، اشاره اي به لزوم بزرگداشت آن نشده است. اما بايد گفت که عيد غدير نيز چون عيد فطر و قربان از اعياد اسلامي، بلکه از بزرگترين اعياد است، و نخستين کسي هم که اين روز را به عنوان عيد اسلامي معرفي کرد، خود پيامبر اسلام، صلي الله عليه وآله، بود. آنچه در پي خواهد آمد تحقيقي است در زمينه سابقه تاريخي عيد غدير که اميدواريم مورد استفاده خوانندگان عزيز واقع شود.
پيامبر اکرم پس از آنکه علي بن ابيطالب را در روز غدير به جانشيني خود تعيين کرد، در همان روز اين عيد را اعلام نمود و مراسم آن را بپا داشت، و در خيمه اش نشست و با کمال خوشحالي و سرور از تبريک گويندگان استقبال کرد و به آنها مي فرمود:
به من تبريک بگوييد... به من تبريک بگوييد، زيرا خداوند مرا به نبوت و اهل بيتم را به امامت اختصاص داده است. (1)
ما در تاريخ پيامبر، شاديهاي او روزي را نمي يابيم که پيامبر گفته باشد: به من تبريک بگوييد، حتي روز ازدواجش و روز هجرتش از مکه به مدينه و رهايي از چنگال مشرکان، و روز فتح مکه و پيروزي مسلمانان نفرمود به من تبريک بگوييد، ولي روز غدير مکرر مي فرمود: به من تبريک بگوييد، چرا؟ به خاطر آنکه پيامبر عظمت اين روز را بخوبي درک مي کرد و از شرافت اين خاطره و برتري داشتن اين عيد بر ساير اعياد آگاه بود.
بر همين اساس پيامبر فرمود:
روز عيد غدير خم بهترين اعياد امت من است، و آن روزي است که خداوند تعالي به من فرمان داده با منصوب کردن علي بن ابيطالب به عنوان رهبري که امتم پس از من به وسيله او هدايت يابند; آن روز را ياد کنيم. آن روزي است که خدا دين را در آن روز کامل و نعمت را تمام گردانيد و اسلام را به عنوان يک دين براي مردم پسنديد. (2)
پيامبر در اين حديث، اولا: روز غدير را يک عيد اسلامي جاويد در رديف ساير اعياد اسلامي اعلام کرده; ثانيا: عيد غدير را مطلقا برتر از اعياد اسلامي شمرده است.
پس از رحلت پيامبر، خود اميرالمؤمنين نيز روز غدير را به عنوان يک عيد اسلامي تلقي کرد (3) و در سالي که روز غدير با جمعه مصادف بود خطبه اي ايراد نمود و در ضمن آن فرمود:
خداوند بزرگ در اين روز بزرگ در اين روز براي شما گروه مؤمنان دو عيد بزرگ که قوام هريک به ديگري است جمع کرده تا احسانش را نزد شما کامل گرداند و شما را بر راه هدايت آگاه و مطلع کند... از اين رو جمعه را مرکز تجمع براي پاکسازي گذشته ها قرار داده است... بنابراين هيچ توحيدي را جز بر اساس اعتراف به رسالت پيامبر نمي پذيرد، و هيچ آييني را جز توام با ولايت کسي که به ولايت او فرمان داده قبول نمي کند، و اسباب اطاعت او جز با تمسک به ريسمان او و ريسمان اهل ولايت او منظم نمي گردد، لذا در روز غدير آنچه را که بيانگر اراده اش در مورد برگزيدگانش بود بر پيامبرش نازل فرمود، و او را به تبليغ آن و ترک همنشيني با منحرفان و منافقان و بي اعتنايي به آنان مامور ساخت و ضامن نگهداري او از شر آنان شد.
آنگاه حضرت امير، عليه السلام، مردم را به اجراي مراسم عيد دعوت نمود و فرمود:
خدا شما را رحمت کند، پس از پايان يافتن اجتماعتان، به سوي توسعه بر زن و فرزند، و نيکي با برادران و شکر نعمتهاي الهي بازگرديد، و همه با هم مجتمع باشيد تا خدا يگانگي شما را حفظ کند و با يکديگر نيکي کنيد تا خدا الفت و دوستي و صداقت شما را نگهدارد، و به يکديگر هديه دهيد (4) همانگونه که خدا پاداش شما را در اين روز، چند برابر اعياد گذشته يا اعياد آينده - جز در موارد مثل آن - قرار داده است. نيکي در اين روز (يعني: روز عيد غدير) ثروت را زياد و عمر را افزون مي کند، و مهرباني به يکديگر باعث رحمت و عطوفت خداوند است. با سعي و کوشش خويش و در حد توانايي خود، از آنچه خدا به شما بخشيده، براي برادران و زن و فرزندانتان آماده کنيد و شادي را در ميان خود آشکار سازيد و با گشاده رويي با يکديگر برخورد کنيد. (5)
بعد از علي، عليه السلام، امام حسن و امام حسين، عليهماالسلام، نيز روز غدير را زنده نگاه مي داشتند و هر سال، آن روز را به عنوان عيد تلقي مي کردند و با کمال مسرت و شادي، براي قبول تهنيت و تبريک شاد باش جلوس مي نمودند، و به وسيله نماز و روزه و دعا به خدا تقرب مي جستند، و در نيکويي و احسان و اطعام تاکيد مي نمودند، تا تشکر نعمت خدا را در چنين روزي که اميرالمؤمنين، عليه السلام، به خلافت و امامت منصوب شده به جاي آورده باشند. آنها در اين روز صله رحم مي کردند، و خانواده خويش را در وسعت ارزاق قرار مي دادند و به ملاقات برادران مي رفتند و شيعيان خود را نيز به تمام اين کارها دعوت مي نمودند. (6)
اکنون به روايات زير توجه کنيد:
1. ابوالحسن ليثي مي گويد: امام جعفر صادق، عليه السلام، به بعضي از دوستان و شيعيانش که در حضور او بودند فرمود: آيا مي دانيد روزي که خدا اسلام را در آن روز براي ما و شيعيانمان عيد غدير قرار داده چه روزي است؟
عرض کردند: خدا و رسول و فرزند پيامبر داناترند، آيا روز عيد فطر است؟
امام فرمود: نه!
گفتند: آيا روز عيد قربان است؟ امام فرمود: نه! البته اين دو روز، بزرگ و با شرافت هستند اما روز منار دين بزرگتر است، و آن روز هيجدهم ذي الحجه است که پيامبر خدا، صلي الله عليه وآله، هنگامي که از حجة الوداع بازگشت و به غدير خم رسيد...».
2. فرات بن احنف مي گويد:
از امام جعفر صادق، عليه السلام، پرسيدم: فدايت شوم، آيا مسلمانان عيدي بالاتر از عيد فطر و عيد قربان و روز جمعه و روز عرفه دارند؟
امام فرمود: آري! بالاترين و بزرگترين و شريف ترين اعياد روزي است که خدا دين را در آن روز کامل گردانيد، و اين آيه را بر پيامبرش محمد، صلي الله عليه وآله، نازل فرمود: اليوم اکملت لکم دينکم و اتممت عليکم نعمتي و رضيت لکم الاسلام دينا.
سؤال کردم: آن چه روزي است؟
فرمود: انبياي بني اسراييل وقتي وصيت و امامت را به نفر بعد از خودشان واگذار مي کردند، آن روز را عيد قرار مي دادند، و اين روز هم روزي است که پيامبر، صلي الله عليه، علي، عليه السلام، را رهبر مردم قرار داد، و در آن روز چيزهايي نازل شد، و دين کمال يافت و نعمت بر مؤمنان تمام گرديد.
عرض کردم: در اين روز چه کاري شايسته است انجام دهيم؟
امام، عليه السلام، فرمود: اين روز، روز عبادت و نماز و روز شکر و سپاس خدا، و مسرت به خاطر ولايت ما بر شما از جانب خداست، من دوست دارم اين روز را روزه بگيريد. (7)
3. عبدالرحمن بن سالم از پدرش نقل مي کند که گفت:
از امام صادق، عليه السلام، پرسيدم: آيا مسلمانان غير از روز جمعه و عيد قربان و عيد فطر، عيد ديگري دارند؟
فرمود: آري عيدي بزرگتر!
گفتم: فدايت شوم، کدام عيد است؟
فرمود: روزي که پيامبر خدا اميرالمؤمنين را به خلافت نصب کرد و فرمود: هر کس که من مولاي او هستم علي مولاي او است.
پرسيدم: آن روز چه روزي است؟
فرمود: به روز چه کار داري؟ (8) سال هميشه در گردش است ولي آن روز، روز هجدهم ذي الحجه است.
عرض کردم: چه کاري سزاوار است در آن روز انجام دهيم؟
فرمود: خدا را ياد کنيد و به روزه و عبادت بپردازيد و محمد و آل محمد، صلي الله عليه وآله، را ياد نماييد، زيرا پيامبر خدا به اميرالمؤمنين، عليه السلام، وصيت کرد که مسلمانان اين روز را عيد بگيرند و انبيا چنين مي کردند; به اوصيا خود همين سفارش را مي نمودند و آن روز را عيد مي گرفتند. (9)
بر اساس همين روايات است که مي بيند شيعيان از زمان ائمه اطهار تا کنون در تمام کشورها هر سال روز غدير را عيد مي گيرند، و به وسيله نماز، تلاوت قرآن و خواندن دعاهاي ماثور به خدا تقرب مي جويند، و خدا را بر کامل ساختن دين و تمام نمودن نعمت به وسيله امامت علي، عليه السلام، سپاسگزاري مي کنند، و به ملاقات يکديگر مي روند، و با چهره اي گشاده با نيکي و احسان و مسرور ساختن خويشاوندان و همسايگان به خدا تقرب مي يابند، و اگر يکي ازآنها برادر ديني خود را در اين روز ملاقات کند، با او مصافحه مي کند و مي گويد: الحمد لله الذي جعلنا من المتمسکين بولاية اميرالمؤمنين و الائمة الطاهرين (10)
و هر سال دراين عيد سعيد، شيعيان به سوي مرقد پيشواي بزرگ، اميرالمؤمنين، عليه السلام، در نجف اشرف روانه مي شوند، و جمعيتي که نزد قبر مقدس آن حضرت براي زيارت اجتماع مي کنند از نيم ميليون کمتر نيست، که از هر ناحيه اي به آنجا وارد مي شوند (11) تا عمق محبت و دوستي،و استحکام اعتقاد به پيشواي راستينشان اميرالمؤمنين، عليه السلام، را نسبت به خويش تاکيد کنند، و شرافت حضور نزد مقام مبارک وي را براي خود ثبت نمايند. آنها پراکنده نمي شوند تا ضريح مقدس را در بر گرفته و پيشواي خود را زيارت کنند، و بر او سلام داده، و چنانکه گويي آن حضرت در برابر آنها حاضر است به او تهنيت گويند (12) و زيارتي خوانند که از بعضي از ائمه اطهار وارد شده است که ضمن آن به موقعيتهاي ارزنده و سوابق عظيم حضرت در اسلام و جهاد و تلاش وي در تاسيس ارکان دين، و خدمت به پيامبر در روز غدير به عنوان خليفه پيامبر، گواهي داده مي شود. (13)
آري! اين است برنامه شيعيان در هر سال، و پيوسته گويندگانشان در هر زمان و مکاني حديث غدير را به طور مسند يا مرسل و بصورت اجمال يا تفصيل بيان مي کنند.
بررسي در مساله غدير، ما را به اين نتيجه مي رساند که تنها شيعيان، روز غدير را به عنوان عيد تلقي نکرده اند - هرچند شيعيان بيشتر از ديگران به آن اهميت مي دهند - لکن مسلمانان غير شيعه نيز آن را عيد مي گرفته اند.
علامه اميني در کتاب الغدير (ج1، ص267) مي نويسد بيروني - که يکي از اهل تسنن است - روز غدير را از روزهايي دانسته که: اهل اسلام آن را يکي از اعياد شمرده اند (14)
ابن طلحه شافعي در کتاب مطالب السئول (ص 53) هنگاميکه از عيد غدير سخن مي گويد چنين تصريح مي کند: اميرالمؤمنين روز غدير خم را در ضمن اشعارش ياد کرده است و از آنجا که پيامبر اکرم، صلي الله عليه وآله، در روز غدير اين مقام بلند را از ميان همه مردم به علي، عليه السلام، داد، اين روز به صورت يک عيد بزرگ در آمد.
آنگاه شافعي در صفحه 56 اضافه مي کند که: لفظ «مولي » هر معنايي را در بر داشته باشد، از سوي پيامبر براي علي قرار داده شده، و اين خود مقامي والا و منزلتي عظيم است که پيامبر آن را به علي، عليه السلام، اختصاص داده است بدين جهت اين روز، روز عيد و روز سرور دوستان او است.
علامه اميني مي گويد: اين بيان شافعي دلالت دارد بر اينکه تمامي مسلمين اين روز را عيد مي گيرند چه مسلماناني که حضرت علي را خليفه بلافصل پيامبر مي دانند و چه مسلماني که او را خليفه چهارم به شمار مي آورند، و خلاصه بايد گفت، امت اسلامي در شرق و غرب، همگي در اين عيد با يکديگر توافق دارند مخصوصا با توجه به اينکه مصريان و اهل مغرب و عراق در قرون گذشته به اين روز توجه داشته و آن را روز نماز و دعا و خطبه و سرودن اشعار مي دانسته اند.
_______________
پي نوشتها:
1. ر. ک: ابو سعيد نيشابوري، شرف المصطفي.
2. براي توضيح بيشتر ر. ک: الاميني، عبدالحسين، الغدير، ج 1، ص 283.
3. روزي که قدرت به دست آن حضرت آمد.
4. و در حديث شريف از حضرت رضا، عليه السلام، روايت شده است که فرمود: «يک درهم را در اين روز به برادران مؤمن بدهي برابر است با هزار درهم که در اوقات ديگر بدهي » و در حديث ديگر وارد شده است: «که برابر است با صد هزار درهم در غير اين روز.»
5. الاميني، عبدالحسين، همان، ج 3، ص 284;الطوسي، محمد بن الحسن، مصباح المجتهد، ص 524.
6. الموسوي العاملي، السيد عبدالحسين شريف الدين، المراجعات، ص 197.
7. الاميني، عبدالحسين، همان، ج 1، ص 285.
8. گويا که راوي پرسيد: در کدام روز از روزهاي هفته است؟
9. الکليني، محمد بن يعقوب، الکافي، ج 1، ص 204; الاميني، عبدالحسين، همان، ج 1، ص 285.
10. نص مذکور، در حديث شريف وارد شده است.
11. و در حديث شريف از حضرت امام رضا، عليه السلام، روايت شده که فرمود: «هر کجا که باشي سعي کن که روز غدير نزد قبر حضرت اميرالمؤمنين، عليه السلام، حاضر شوي.
12. روشن است که امام مرده و زنده ندارد، و هميشه زنده است و آيه: ولا تحسبن الذين قتلوا في سبيل الله امواتا بل احياء ... و آيات ديگر بر اين معني دلالت دارند.
13. اگر فرصت تنگ نبود نمونه اي از جملات اين زيارت را براي شما نقل مي کردم تا از لابلاي آن لذت ايمان و شيريني ولايت و سعادت روح و حرارت شوق را بچشد. زيارت مزبور در کتب ادعيه و زيارات نقل شده است.
14. بيروني، ابوريحان،الاثار الباقية، ص 334.
منبع: مجله موعود، ش13
پاسخ با نقل قول
عيد غدير خم
خورشيد شكفته در غدير است علي 
