موضوع: نماز درآيينه قرآن و حديث

وقت

به هنگام رسيدن وقت نماز ، توجه داشته باش كه موقعيت بسيار والايى است كه حضرت دوست براى انجام بندگى تو قرار داده و زمان چنگ زدن به عوامل نجات است ، پس گشاده رو و دلشاد باش ، زيرا وسيله نزديكى به حق فراهم شده ــ

بعضى از زنان پيامبر مى گويند : رسول حق با ما حرف مى زد و ما با او سخن مى گفتيم ، چون وقت نماز مى رسيد انگار ما را نمى شناسد ، و ما هم نسبت به او بيگانه ايم .
اميرالمؤمنين (عليه السلام) به هنگام دخول وقت لرزه بر اندامش مى افتاد و به خود مى پيچيد . عرضه داشتند : چه شده ؟ مى فرمود : وقت اداى امانتى رسيده كه به آسمانها و زمين و كوهها ارائه كردند ولى آنها از قبولش سربرتافتند .
حضرت زين العابدين (عليه السلام) وقت نماز رنگ از چهره اش مى رفت و به زردى مى گراييد .

طهارت

تو كه مكان نماز را پاك كردى و لباس و بدن را شستشو دادى و آنچه مربوط به ظاهر بود آراسته نمودى ، آيا توجه به قلب و روح و مغز هم كردى ؟ آنجا طهارت نمى خواهند ؟
پاكى جان و طهارت نفس با توبه و پشيمانى از گذاشته غلط و اراده ترك گناه در آينده ميّسر است . پاكى درون را از ياد مبر كه خداوند بزرگ به درون نظر خاص دارد .

ستر عورت

پوشاندن بدن به خاطر اين است كه خلق از ديدن قبايح و نقايص بدن دور باشند . آرى ! انسان خجالت مى كشد كه بيننده محترمى عيوب ظاهرى او را بنگرد . اينجاست كه از رسواييهاى درون و رذايل اخلاقى و بدفكرى ها و ... انسان بايد با تمام وجود بنالد و از غصّه بميرد . برنامه هايى كه به طور دائم در معرض ديد حق است . بايد آلودگى هاى باطن را با پشيمانى و حيا و ترس از خدا
ــ[99]ــ
و خوف از عذاب قيامت از مملكت درون زدود . حضرت صادق (عليه السلام)مى فرمايد :
* زيباترين لباس براى انسان لباس خويشتندارى از گناه است .

مكان

تصوّر كن در پيشگاه عدالت قرار دارى و محّل رسيدگى به حساب است ، اگر پرونده ات سراسر از كثرت گناه سياه بود چه مى كردى ؟
توجّه داشته باش كه بهترين مكان براى نماز مساجد و مشاهد مشرّفه است ، زيرا خداوند مهربان اين گونه مكانها را محل اجابت دعا و مركز رسيدن رحمت و لطف و محبت و عنايت به بندگان قرار داده است .
امام ششم (عليه السلام) مى فرمايد :
* چون به مسجد رسيدى ، آگاه باش كه اراده ورود بر پادشاه بزرگى دارى . پادشاهى كه جز پاكان بر بساطش راه ندارد و غير راستان و اهل صدق اجازه مجالست با او برايشان نيست .در آنجا به عجز و ناتوانى اقرار كن و به بيچارگى خويش توجه داشته نما و از حضرتش طلب رحمت كن . او وجودى است كه از همه كس به تو مهربان تر است و آماده قبول عمل با اخلاص ، اگر چه كم باشد .

قبله

قبله جهتى است كه ظاهر بدن بايد به طرف آن قرار گيرد ، و ظاهر اسوه اى است براى باطن . بنابراين ، فكر و روح و قلب را به طرف صاحب قبله قرار ده و به كلام رسول اسلام (صلى الله عليه وآله وسلم) توجه كن كه فرمود :
* هنگامى كه عبد به نماز برمى خيزد و اراده و قلب را متوجه خدا مى كند مانند روزى است كه از مادر متولد شده است .

حضرت صادق (عليه السلام) مى فرمايد :
* چون به سوى قبله قرار گرفتى از دنيا و هر چه در آن است نااميد شو ، دل از غير او برگردان بزگى حق را بر جان و دل قرار بده ، به ياد روز قيامت باش و بين اميد و ترس قرار بگير .
كعبه يك سنگ نشانى است كه ره گم نشود *** حاجى احرام دگر بند ببين يار كجاست

موانع نماز

قرآن مجيد و روايات بر اين معنى گواهند كه در راه به پاداشتن نماز موانعى وجود دارد كه مسلمانان بايد سعى كنند از آنها دور مانده و به هنگام برخورد با آن موانع به مبارزه برخيزند و تا سرحدّ سركوبى آنچه نمى گذارد انسان وارد بارگاه نماز شود به كوشش و جهاد ادامه دهند .

اى مردمى كه به حق گرايش پيدا كرده ايد ! بدانيد شراب و قمار و بت پرستى و تيرهاى گروبندى برنامه هايى است پليد و از كارهاى شيطان . حتماً از آنها دورى كنيد تا به رستگارى برسيد . شيطان مى خواهد به وسيله شراب و قمار ميان شما عداوت و دشمنى ايجاد كند و مخصوصاً به وسيله اين برنامه هاى پليد شما را از نماز و ذكر حق باز دارد . آيا از اين برنامه ها دست برمى داريد تا به فتنه شيطان دچار نشويد(1) ؟!

* به مردم منافق و آنان كه ظاهر و باطن يكى ندارند بگو : آنچه انفاق كنيد ـ چه با ميل چه با زور ـ از شما پذيرفته نيست ، زيرا كار شما خودستايى است و شما مردمى هستيد كه سخت به فسق خو گرفته ايد . اى رسول من ! هيچ


ـــــــــــــــــــــــــ ـــ


1 ـ مائده ( 5 ) : 90 ـ 91 .


مانعى از قبول نفقات آنها نبود جز آنكه آنان به خدا و رسول كافر بودند ، و اين كه در نماز شركت مى كنند براى تظاهر است ، زيرا از نماز اكراه دارند و سخت كسل اند ، و مالى را هم كه مى دهند از روى شوق نيست(1) .


آنچه به عنوان قسمتى از موانع نماز از آيات ذكر شده استفاده مى شود ، مى توان در چهار قسمت خلاصه كرد :


1. شراب


2. قمار


3. بت پرستى


4. ريا

شراب :

حضرت باقر (عليه السلام) فرمود :
* شرابخوار با روى سياه ، دهان كج ، زبان بيرون آمده ، و ناله و فرياد از شدت تشنگى وارد قيامت مى گردد و به او از چاهى كه در آن چرك بدن زنان زناكار ريخته شده مى آشامانند(2) .
حضرت صادق (عليه السلام) فرمود :
* اى يونس بن ظبيان ! از طرف من به مردم بگو : هر كس يك جرعه شراب
ـــــــــــــــــــــــــ ـــ
1 ـ توبه ( 9 ) : 54 .
2 ـ وسائل الشيعه : 17 / 237 ـ 238 .
بنوشد خداوند و ملائكه و انبيا و مؤمنان او لعنت مى كنند . مستى شراب روح ايمان را از كالبد مى برد و به جايش روح پست و كثيف و لعنت شده قرار مى دهد(1) .
پيامبر اسلام در رابطه با شراب ده نفر را لعنت كرده است :
* غرس كننده درخت ، نگهبان آن ، فشار دهنده انگور ، ساقى خورنده ، حمل كننده ، تحويل گيرنده ، خريدار ، فروشنده ، دريافت كننده پول(2) .
رسول خدا (صلى الله عليه وآله وسلم) فرمود :
* از اولين برنامه هايى كه خداوند نهى فرموده شرابخوارى ، بت پرستى ، و ستيزه با مردم بوده است(3) .
از رسول خدا (صلى الله عليه وآله وسلم) روايت شده است :
* شرابخوارى مبدأ تمام گناهان است(4) .
حضرت صادق (عليه السلام) فرمود :
* شراب منبع تمام آلودگى هاست و شرابخوار تكذيب كننده قرآن است ، زيرا اگر قرآن را باور مى داشت حرامش را حرام مى دانست(5) .
حضرت باقر (عليه السلام) مى فرمايد :
* خداوند به چيزى مانند ميخوارگى معصيت نشده . براى شرابخوار مست
ـــــــــــــــــــــــــ ــ
1 ـ وسائل الشعيه : 17 / 237 ـ 238 .
2 ـ وسائل الشيعه : باب تجارت ، قسمت 84 .
3 ـ وسائل الشيعه : 17 / 243 .
4 ـ وسائل الشيعه : 17 / 251 .
5 ـ وسائل الشيعه : 17 / 251 .
زناى با مادر و دختر و خواهر امرى عادى است ، زيرا به هنگام مستى آنان را تشخيص نمى دهد ، و نيز براى مشروبخوار ترك نماز برنامه آسانى است(1) .
به اميرالمؤمنين (عليه السلام) عرضه داشتند : شما فرموديد : شراب از دزدى و زنا بدتر است ؟! فرمود :
* آرى ! زناكننده ممكن است گناه ديگرى مرتكب نشود ولى شرابخوار چون مست شده زنا مى كند ، آدم مى كشد ، نماز را رها مى سازد(2) .

قمار

قرآن مجيد قمار را از گناهان كبيره مى داند(3) .
قمار عملى است كه براى برنده و بازنده توليد دشمنى مى كند . قمارباز اگر ببازد به خاطر از دست دادن مالى كه به زحمت فراهم كرده دشمنىِ برنده را به دل مى گيرد ، و اگر ببرد بازنده مقابلش دشمنش مى شود .
كمتر مجلسى براى قمار تشكيل مى شود كه در آن نزاع و كينه برنخيزد ، و چه بسا بازنده مال به خاطر فراوانى حسرت و اندوه دست به خودكشى بزند ، يا براى جبران از بين رفتن مالش به گناهان ديگر از قبيل دزدى يا آدمكشى دچار شود .
جميع آلات و ادوات قمار ، ساختن و فروختن و نگهدارى آنها حرام است . و نشستن در مجلس قمار هم در آيين الهى ممنوع اعلام شده است .
روايات حرمت قمار مانند حرمت شراب ، در كتابهاى با عظمت كافى و وسايل فراوان است ، مى توانيد به اين او منبع ارزنده اسلامى مراجعه كنيد .
براى نمونه به يكى از آن روايات كه ابزار قمار هم در آن ذكر شده اشاره
ـــــــــــــــــــــــــ ـــ
1 ـ وسائل الشيعه : 17 / 251 .
2 ـ وسائل الشيعه : 17 250 .
3 ـ بقره ( 2 ) : 219 .
مى شود :
* امام صادق (عليه السلام) مى فرمايد : فروش شطرنج و خوردن پول آن حرام و نگاه داشتنش كفر و بازى با آن شرك و سلام كردن به بازى كننده آن گناه و ياد دادن آن به مردم معصيت بزرگ است .
آن كس كه دست به شطرنج مى زند همانند اين است كه دست در گوشت خوك فرو مى برد و كسى كه به آن نظر مى اندازد همانند آن است كه به عورت مادرش نگاه مى كند .
بازى كننده و سلام كننده بر او نگاه كننده به بازى ، همه و همه درگناه مساوى هستند و آن كس كه به بازى شطرنج بنشيند براى خويش در دوزخ جا تهيه مى كند و زندگى آن جهان برايش ايجاد حسرت مى نمايد .
از همنشينى با قمارباز بپرهيزيد ، زيرا اهل آن مجلس محل خشم خدايند و هر ساعت در معرض غضب اند ، و چون نازل شود شما را هم خواهد گرفت(1)
قمارباز چون به قمار بنشيند تمام همت و نيرويش متوجه بردن مال از طرف مقابل است و براى اين برنامه ناچار است ساعت ها معطل شود . مجالس قمار گاهى از اول روز تا غروب يا از غروب تا نزديك صبح ادامه پيدا مى كند و قماربازِ خسته و درمانده در طول روز يا در طول شب چگونه مى تواند به نماز قيام كند ؟ مگر قمارباز با نماز جمع مى شود ؟

بت پرستى

بت پرستى يعنى روى گرداندن از تمام فضايل وآلوده شدن به تمام رذايل .
بتهايى كه در معرض پرستش واقع شده اند و مى شوند بر دو دسته جاندار
ـــــــــــــــــــــــــ ـــ
1 ـ وسائل الشعيه : 6 / 241 ، باب 103 .
و بى جان اند : جاندار همانند فرعون و نمرود و شداد و يا گوساله و گاو و گوسپند و ساير حيوانات . بيجان مانند خورشيد ، ماه ، ستارگان ، درخت و نبات ، سنگ و چوب و ساخته هاى دست خود انسان مانند لات ، هبل ، عُزّى ، پول و ...
اين بتها در عين جاندارى و بيجانى ، بتهاى بيرونى اند ، و اما بتهاى درونى عبارتند از هواى ، غرايز ، شهوات و ...
اينكه انسان به هنگام گرفتار آمدن به پرستش بتهاى جاندار و بيجان ، درونى و بيرونى ، از تمام فضايل ـ مخصوصاً عبادت حق و به ويژه نماز ـ باز مى ماند جاى ترديد نيست .
اين نكته را هم نبايد ناگفته گذارد كه منشأ پرستش بتهاى بيرونى آلودگى باطن است . اين قلب و روح است كه اگر تزكيه شود و با تعاليم آسمانى زنده گردد ، آدمى را از اسارت بتهاى درون و بيرون نجات مى دهد و او را به اوج كمال مى رساند ، ولى با غفلت زدگى دل و افسردگى جان ، آدمى در تنگناى پرستشهاى غلط قرار خواهد گرفت . در اين صورت از انسان اسير نبايد توقع حسنات و فضيلت و انسانيّت داشت .