موضوع: داستان‌هاي پيامبران و بزرگان در قرآن

هلاك شدن كنعان پسر نوح ـ علیه السلام ـ

یكی از پسران حضرت نوح ـ علیه السلام ـ «كنعان» نام داشت كه به زبان عربی به او «یام» می‎گفتند. حضرت نوح ـ علیه السلام ـ با روش و شیوه‎ها و گفتار گوناگون او را به سوی توحید دعوت كرد، ولی او با كمال گستاخی و لجاجت به دعوت پدر اعتنا ننمود و مثل سایر مردم به بت پرستی ادامه داد.
هنگامی كه بلای جهان گیر طوفان فرا رسید، نوح ـ علیه السلام ـ دید پسرش كنعان در خطر غرق و هلاكت افتاده، دلش به حال او سوخت، از میان كشتی او را صدا زد و گفت:
«یا بُنَی اِرْكَبْ مَعَنا وَ لا تَكُنْ مَعَ الْكافِرِینَ؛ پسرم! با ما به كشتی سوار شو و از گروه كافران مباش!»
ولی كنعان به جای این كه به دعوت دلسوزانه پدر پاسخ دهد و خود را كه در پرتگاه هلاكت بود نجات بخشد، با كمال غرور و گستاخی تقاضای پدر را رد كرد و در پاسخ او گفت:
«سَآوِی اِلی جَبَلٍ یعْصِمُنِی مِنَ الْماءِ؛ به زودی به كوهی پناه می‎برم تا مرا از آب حفظ كند.
[برای مشاهده لینک ها باید عضو انجمن ها باشید . ] . هود، 33 و 36.
[برای مشاهده لینک ها باید عضو انجمن ها باشید . ] . هود، 37.
[برای مشاهده لینک ها باید عضو انجمن ها باشید . ] . اعلام قرآن دكتر خزائلی، ص 644.
[برای مشاهده لینک ها باید عضو انجمن ها باشید . ] . بحار، ج 11، ص 319 و 335.
[برای مشاهده لینک ها باید عضو انجمن ها باشید . ] . هود، 38 و 39؛ بحار، ج 11، ص 323.
[برای مشاهده لینک ها باید عضو انجمن ها باشید . ] . حیاه الحیوان، ج 2، ص 219؛ بحار،‌ج 65، ص 52.
[برای مشاهده لینک ها باید عضو انجمن ها باشید . ] . لثانی الاخبار، ج 5، ص 454.
[برای مشاهده لینک ها باید عضو انجمن ها باشید . ] . هود، 40.
[برای مشاهده لینک ها باید عضو انجمن ها باشید . ] . هود، 36.
[برای مشاهده لینک ها باید عضو انجمن ها باشید . ] . هود، 26 و 27.
[برای مشاهده لینک ها باید عضو انجمن ها باشید . ] . هود، 42.

ماجرای ساخت كشتی و حوادث بعد از آن

»
نوح ـ علیه السلام ـ گفت: «ای پسر! امروز هیچ نگهداری در برابر فرمان خدا نیست، مگر آن كس كه خدا به او رحم كند.»
هنگامی كه طوفان از هر سو وارد زمین شد، كنعان در خطر شدید قرار گرفت و دیگر چیزی نمانده بود كه هلاك گردد.

نوح ـ علیه السلام ـ فریاد زد:
«رَبِّ اِنَّهُ مِنْ اَهْلِی وَ اِنَّ وَعْدَك الْحَقُّ؛ پروردگارا! پسرم از خاندان من است و وعده تو (در مورد نجات خاندانم) حق است.»

خداوند در پاسخ نوح ـ علیه السلام ـ فرمود:
«إِنَّهُ لَیسَ مِنْ أَهْلِكَ إِنَّهُ عَمَلٌ غَیرُ صالِحٍ...؛ ای نوح! او از اهل تو نیست، او عمل ناصالحی است و فرد ناشایسته‎ای می‎باشد، بنابراین آنچه را از آن آگاه نیستی از من مخواه، به تو اندرز می‎دهم تا از جاهلان نباشی.»
بگذار تا بمیرد در عین خودپرستی با مدّعی مگویید اسرار عشق و مستی
نوح ـ علیه السلام ـ عرض كرد: «پروردگارا! من به تو پناه می‎برم كه از درگاهت چیزی بخواهم كه آگاهی به آن ندارم، و اگر مرا نبخشی و به من رحم نكنی از زیانكاران خواهم بود.»[برای مشاهده لینک ها باید عضو انجمن ها باشید . ]
به این ترتیب عذاب الهی، حتی فرزند ناخلف نوح ـ علیه السلام ـ را نیز شامل شد و به شفاعت نوح ـ علیه السلام ـ از درگاه خداوند توجه نگردید، چرا كه او با نوح و مكتب نوح ـ علیه السلام ـ مخالف بود و بر اثر انحراف و گناه، رشته خانوادگیش با نوح ـ علیه السلام ـ قطع شده بود، چنان كه سعدی می‎گوید:
پـسـر نـوح بـا بـدان بـنشست خـانـدان نـبوتش گـم شـد
سگ اصحاب كهف روزی چند پی نیكان گرفت و مردم شد

شكرگزاری همیشگی نوح ـ علیه السلام ـ

قرآن كریم نوح ـ علیه السلام ـ را به عنوان «عبد شكور» (بنده بسیار شكرگزار) معرفی كرده است.[برای مشاهده لینک ها باید عضو انجمن ها باشید . ] امام سجاد ـ علیه السلام ـ فرمود: «مردم سه خصلت را از سه نفر آموختند، صبر و استقامت را از ایوب ـ علیه السلام ـ ، شكر و سپاس را از نوح ـ علیه السلام ـ ، و حسادت را از پسران یعقوب».[برای مشاهده لینک ها باید عضو انجمن ها باشید . ]
اینك در این جا به داستان زیر از كتاب مثنوی معنوی مولانا در مورد خشنودی نوح ـ علیه السلام ـ به رضای الهی و شكر او توجه كنید:
پس از مناجات نوح ـ علیه السلام ـ با پروردگار، در مورد هلاكت پسرش كنعان، خداوند به نوح ـ علیه السلام ـ چنین پاسخ داد:
تو ای نوح! عزیز درگاه ما هستی، دلت را به خاطر كنعان نمی‎شكنم، بگذار تو را از حال او اطلاع دهم.
نوح: نه، نه! اگر خود مرا نیز غرق سازی و نابود كنی بنده تسلیم تواَم. خدایا! تسلیم فرمانت هستم، هر لحظه بخواهی زنده‎ام كن یا بمیران، حكم و فرمانت جان من است و من از اعماق جان خواسته تو را می‎پذیرم و به آن خشنودم!
من در این جهان جز جمال تو را نمی‎نگرم، و اگر هم چیزی را بنگرم ازاین رو است كه چراغی فرا راه منظر تو است.
من عاشق آفریده‎های تو هستم،‌صابر و سپاسگزار خالص درگاهت می‎باشم، من به وجود عینی مصنوعات عشق نمی‎ورزم، بلكه آنها را كه آیینه جمال تواند مشاهده می‎كنم كه بین این دو فرق بسیار ظریفی است كه تنها اهل شهود آن را درك می‎كنند.
گفت: ای نوح! آر تو خواهی جمله را حـشـر گـردانـم بـر آرم از ثَـری
بـهـر كـنعـانـی دل تـو نـشـكـنـم لـیـك از احـوال او آگـه كـنـم
گـفت: نـی نـی راضـیم كـه تـو مـرا هـم كـنـی غـرقـه اگـر بـایـد تـو را
هر زمانه غـرقه مـی‎كـن مـن خـوشم حكم تو جان است چون جان می‎كُشم
نـنگـرم كـس را وگـر هـم بـنگـرم او بـهـانـه بـاشـد و تـو مـنـظـرم
عـاشـق صُـنـع توام در شـكر و صـبر عـاشـق مـصنـوع كـی بـاشم چـو گبر
عـاشـق صُـنـع خـدا بـا فَـر بـود عـاشـق مـصنـوع او كـافر بـود
در میان این دو فـرقی بـس خفی است خود شناسد آن كه در رؤیت صفی است[برای مشاهده لینک ها باید عضو انجمن ها باشید . ]

كشتی نوح ـ علیه السلام ـ بر فراز كوه جودی

طوفان، سیل و آب سراسر جهان را فراگرفت. كشتی نوح ـ علیه السلام ـ بر روی آب به حركت درآمد، ‌سرنشینان كشتی نجات یافتند و گنهكاران به هلاكت رسیدند، آب به قدری بالا آمده بود كه بنابر روایتی پیامبر ـ صلّی الله علیه و آله ـ فرمود:
«مادری به كودك شیرخوار خود بسیار علاقه داشت، هنگامی كه مشاهده كرد از هر سو آب به جریان افتاده، به سوی كوهی شتافت و از آن بالا رفت تا این كه یك سوم مسافت كوه را پیمود. همان جا ایستاد و چون آب به آن جا رسید، مادر از آن جا بالاتر رفت تا به دو سوم ارتفاع كوه رسید، پس از چند لحظه آب به آن جا نیز رسید تا این كه مادر خود را به قله كوه رسانید. آب آن جا را نیز فرا گرفت و هنگامی كه آب به گردن آن مادر رسید، او كودكش را با دو دست خود بلند كرد تا آب به او نرسد، ولی آب هم چنان بالا آمد و از سر آنها گذشت و آنها غرق شدند.»[برای مشاهده لینک ها باید عضو انجمن ها باشید . ]
سرانجام (چنان كه در آیه‌44 سوره هود آمده) كشتی بر روی كوه جودی پهلو گرفت. این كوه در یكی از مناطق شمال عراق، نزدیك موصل قرار گرفته است.[برای مشاهده لینک ها باید عضو انجمن ها باشید . ]
نوح ـ علیه السلام ـ كشتی را به حال خود رها كرد و خداوند به كوهها وحی كرد كه من كشتی بنده‎ام نوح را روی یكی از شما می‎نهم. كوهها در مقابل فرمان الهی گردن كشیده و سرافرازی كردند، ولی كوه جودی تواضع كرد، از این رو آن كشتی بر سینه آن كوه نشست، دراین هنگام نوح ـ علیه السلام ـ عرض كرد: «خدایا! كار كشتی و ما را سامان بخش.»[برای مشاهده لینک ها باید عضو انجمن ها باشید . ]

زندگی نوین، پس از فرو نشستن طوفان



هنگامی كه كار مجازات الهی در مورد قوم ستمگر نوح ـ علیه السلام ـ به پایان رسید، و آن سنگدلان لجوج و تیره بختان كور دل به هلاكت رسیدند، و طومار زندگی ننگینشان پیچیده شد، فرمان الهی به زمین و آسمان صادر گردید كه:
«یا اَرْضُ اِبْلَعِی ماءَكِ وَ یا سَماءُ اَقْلِعِی؛ ای زمین آبت را فرو بر، و ای آسمان از باریدن خودداری كن».
پس از این فرمان، بی‎درنگ آبهای زمین فرو نشستند و آسمان از باریدن باز ایستاد و كشتی بر سینه كوه جودی پهلو گرفت.
از طرف خداوند به نوح ـ علیه السلام ـ وحی شد: «ای نوح! با سلامت و بركت از ناحیه ما بر تو و بر تمام آنها كه با تواند فرود آی.»[برای مشاهده لینک ها باید عضو انجمن ها باشید . ]
از امام صادق ـ علیه السلام ـ نقل شده كه فرمودند: حضرت نوح ـ علیه السلام ـ همراه هشتاد نفر از كسانی كه به او ایمان آورده بودند از كوه جودی به پایین آمدند و در سرزمین موصل برای خود خانه‎هایی ساختند (و زندگی نوین و گرم توحیدی را به دور از آلودگی‎های شرك و فساد، آغاز نمودند) و در آن جا شهری ساختند كه به نام «مدینهُ الثَّمانین» (شهر هشتاد نفر) معروف گردید.[برای مشاهده لینک ها باید عضو انجمن ها باشید . ]
حضرت نوح ـ علیه السلام ـ بر فراز كوه جودی عبادتگاهی ساخت و در آن با پیروانش به عبادت خدای یكتا و بی‎همتا می‎پرداخت.[برای مشاهده لینک ها باید عضو انجمن ها باشید . ]
مطابق پاره‎ای از روایات، روز پیاده شدن نوح ـ علیه السلام ـ و همراهان از كشتی، روز عاشورا (در آن عصر) بوده است.
نوح و همراهان در پای همان كوه جودی خانه‎هایی ساختند و نام آن را «سَوقْ الثَّمانین» (بازار هشتاد نفر) نهادند. كم كم نسل بشر، از همان هشتاد نفر كه سه نفر از آنها به نام‎های سام، حام و یافث از پسران نوح بودند، ادامه یافت و رو به افزایش نهاد.[برای مشاهده لینک ها باید عضو انجمن ها باشید . ]
در پاره‎ای از روایات آمده كه نسل بشر از این تاریخ به بعد از سه پسر نوح (سام، حام و یافث) باقی ماند و گسترش یافت.
[برای مشاهده لینک ها باید عضو انجمن ها باشید . ] . مضمون آیات 42 تا 47 سوره هود.
[برای مشاهده لینک ها باید عضو انجمن ها باشید . ] . اسراء، 3.
[برای مشاهده لینک ها باید عضو انجمن ها باشید . ] . عیون الاخبار، ص 29؛ بحار، ج 11، ص 291.
[برای مشاهده لینک ها باید عضو انجمن ها باشید . ] . دیوان مثنوی به خط میرخانی، ص 235 (دفتر سوم).
[برای مشاهده لینک ها باید عضو انجمن ها باشید . ] . بحار، ج 11، ص 303.
[برای مشاهده لینک ها باید عضو انجمن ها باشید . ] در مورد محل كوه جودی،مكانهای دیگری نیز گفته شده است. (مجمع البیان، ج 5، ص 165)
[برای مشاهده لینک ها باید عضو انجمن ها باشید . ] . اصول كافی، ج 2، ص 124.
[برای مشاهده لینک ها باید عضو انجمن ها باشید . ] . هود، 44 و 48.
[برای مشاهده لینک ها باید عضو انجمن ها باشید . ] . بحار، ج 11، ص 313.
[برای مشاهده لینک ها باید عضو انجمن ها باشید . ] . اعلام قرآن خزائلی، ص 281.
[برای مشاهده لینک ها باید عضو انجمن ها باشید . ] . تاریخ حبیب السِّیَر، ج 1، ص 31.

جانشین نوح (ع)


سام؛ وصی حضرت نوح ـ علیه السلام ـ
از امام صادق ـ علیه السلام ـ نقل شده كه فرمود: حضرت نوح ـ علیه السلام ـ بعد از فرود آمدن از كشتی، پنجاه سال[برای مشاهده لینک ها باید عضو انجمن ها باشید . ] عمر كرد و در اواخر عمر، جبرئیل به او نازل شد و گفت: «ای نوح! نبوت خود را به پایان رساندی و ایام عمرت سپری شد. اسم اكبر و میراث علم وآثار علم نبوت را كه همراه تو است به پسرت «سام» واگذار كن، زیرا من زمین را بدون حجت و عالِم آگاه و مطیع كه پس از تو الگوی نجات مردم تا عصر پیامبر بعد باشد قرار نمی‎دهم. سنت من این است كه برای هر قومی، هادی و راهنمایی برگزینم تا سعادتمندان را به سوی حق هدایت كند و كامل كننده حجّت برای متمرّدان تیره بخت باشد.»
حضرت نوح ـ علیه السلام ـ این فرمان را اجرا كرد، و «سام» را وصی خود ساخت. هم چنین فرزندان و پیروانش را به آمدن پیامبری به نام هود ـ علیه السلام ـ بشارت داد و وصیت كرد وقتی هود ـ علیه السلام ـ ظهور كرد، از او پیروی كنند، نیز وصیت نمود هر سال یك بار وصیتنامه را بگشایند و بخوانند و همان روز را روز عید خود قرار دهند.[برای مشاهده لینک ها باید عضو انجمن ها باشید . ]
فنا و بی‎وفایی دنیا از نظر نوح ـ علیه السلام ـ
حضرت نوح ـ علیه السلام ـ از پیامبرانی بود كه عمر طولانی داشت. بعضی نوشته‎اند 2500 سال عمر نمود، از این رو به او «شیخُ الانبیاء» می‎گفتند. در عین حال او هرگز دل به این دنیای فانی نبسته بود و خود را چون مسافری می‎دید، شاهد بر مدعی این كه در روزهای آخر عمر آن پیامبر گرامی، شخصی از او پرسید: «دنیا را چگونه دیدی؟!»
نوح ـ علیه السلام ـ در پاسخ گفت: «كَبَیتٍ لَهُ بابانِ دَخَلْتُ مِنْ اَحَدِهُما وَ خَرَجْتُ مِنَ الْآخَرِ؛ دنیا را هم چون اطاقی دیدم كه دارای دو در است، از یكی وارد شدم و از دیگری بیرون رفتم.»[برای مشاهده لینک ها باید عضو انجمن ها باشید . ]
امام صادق ـ علیه السلام ـ فرمود: هنگامی كه عزرائیل نزد نوح ـ علیه السلام ـ برای قبض روح آمد، نوح در برابر تابش آفتاب بود، عزرائیل سلام كرد، نوح ـ علیه السلام ـ جواب سلام او را داد و پرسید: «برای چه به این جا آمده‎ای؟».
عزرائیل گفت: آمده‎ام روح تو را قبض كنم.
نوح ـ علیه السلام ـ فرمود: «اجازه بده از آفتاب به سایه بروم.»
عزرائیل اجازه داد و نوح ـ علیه السلام ـ به سایه رفت، سپس نوح (این سخن عبرت آمیز را به عزرائیل) گفت:
«ای فرشته مرگ! آن چه در دنیا زندگی نمودم،‌ (به قدری زود گذشت كه) همانند آمدن من از آفتاب به سایه بود،‌ اكنون مأموریت خود را در مورد قبض روح من انجام بده». عزرائیل نیز روح او را قبض كرد.
[برای مشاهده لینک ها باید عضو انجمن ها باشید . ] . به نقلی پانصد سال.
[برای مشاهده لینک ها باید عضو انجمن ها باشید . ] . بحار، ج 11، ص 288ـ289.
[برای مشاهده لینک ها باید عضو انجمن ها باشید . ] . كامل ابن اثیر، ج 1، ص 73.