موضوع: نكته ها و رموز استغفار

نكته ها و رموز استغفار


بركات فراوان براى استغفار زیاد

از مجموع روایاتى كه در فضیلت استغفار روایت شده است ، استفاده مى شود كه آثار مادّى و بركات


معنوىِ استغفار براى كسى است كه زیاد و پى درپى، شب و روز، در هر حال و همه جا، از خدا عذرخواهى
كرده و آمرزش طلبد.




رسول خدا (صلى الله علیه وآله وسلم) در سخن پربارى مى فرمایند:


أَكْثَرُوا مِنَ الإِسْتِغْفارِ ، فى بُیوتِكُمْ وَ فى مَجالِسِكُمْ وَ عَلى مَوائِدِكُمْ وَ فى أَسْواقِكُمْ وَ فى طُرُقِكُمْ وَ أَیْنَما كُنْتُمْ فَاِنَّكُمْ


لاتَدْرُونَ مَتى تَنْزِلُ الْمَغْفِرَةُ .(1)


زیاد استغفار كنید ، در خانه ها و مجالستان ، سر سفره ها و در بازارهایتان ، و در مسیر رفت و آمدهایتان


و هر جا كه بودید ( استغفار نمایید ) . چرا كه شما نمى دانید آمرزش خداوند چه زمانى نازل مى شود .


1 ـ مستدرك الوسائل ، ج 5 ، ص 319 .

***************

در بیان گوهر افشان و حكمت بار دیگرى خطاب به زن هاى مسلمان مى فرمایند:


یا مَعاشرَِ النِّساءِ تَصَدَّقْنَ وَ أَكْثِرنَ الإِسْتِغْفارَ ، فَاِنّى رَأَیْتُكُنَّ أَكْثَرَ أَهْلِ النّارِ .(1)


اى بانوان صدقه دهید و زیاد استغفار كنید كه من بیشترِ اهل آتش را از شما زنان دیدم .


علاوه بر این ، در روایات ، فضایل خاصّى براى این ذكر شریف وارد شده است كه خود عامل مهمّى براى


زیاد گفتن استغفار است ، ما نمونه هایى از آن را زینت بخش این فصل كتاب قرار مى دهیم.


پیامبر اكرم (صلى الله علیه وآله وسلم) در سخن زیبایى استغفار را برترین دعا شمرده اند:


ما مِنَ الدُّعاءِ شَىْءٌ أَفْضَلُ مِنَ الإِسْتِغْفار .(2)


هیچ دعایى برتر و با فضیلت تر از استغفار نیست .


امیرالمؤمنین (علیه السلام) اضافه بر این ، از آن به عنوان پربركت ترین دعا در دنیا و آخرت ، یاد فرموده اند:


أَىُّ دُعاء أَفْضَلُ مِنَ الإِسْتِغْفار وَ أَعْظَمُ بَرَكَةً مِنْهُ فِى الدُّنْیا وَالآخِرَةِ .(3)

چه دعایى از استغفار ، با فضیلت تر ، و بركت آن در دنیا و آخرت از طلب آمرزش ، بزرگتر و بیشتر است .


1 ـ مستدرك الوسائل ، ج 14 ، ص 309 .


2 ـ مستدرك الوسائل ، ج 5 ، ص 318 .


3 ـ مستدرك الوسائل ، ج 6 ، ص 188 .


**********************


در سخن زیباى دیگرى آن حضرت ، اجر و پاداش این ذكر مبارك را بزرگترین پاداش دانسته و از آن به عنوان سریع ترین عامل براى دست یافتن به ثواب خداوند یاد نموده اند:


الإِسْتِغْفارُ أَعْظَمُ أَجْراً وَ أَسْرَعُ مَثُوبَةً .(1)


استغفار بزرگترین اجر و پاداش و سریع ترین مزد و ثواب را دارد .


رسول خدا (صلى الله علیه وآله وسلم) در گفتار حكیمانه اى آن را سلاح گنهكار، براى دفاع از خویشتن در برابر دشمن ( گناه و عقوبتش ) شمرده اند :


سِلاحُ الْمُذِنْبِ ، اَلإِسْتِغْفارُ .(2)


اسلحه گنهكار ، طلب آمرش از خداوند است .


همچنین آن حضرت استغفار را وسیله خوبى براى شستوشوى گناهان دانسته اند:


نَعْمَ الْوَسیلَةُ ، اَلإِسْتِغْفارُ .(3)


( براى از بین بردن آثار شوم گناه ) استغفار خوب وسیله اى است.


در سخن پر بار دیگرى ، آن پیامبر رحمت از گناهان به عنوان درد و



1 و 2 ـ مستدرك الوسائل ، ج 12 ، ص 122 .


3 ـ مستدرك الوسائل ، ج 12 ، ص 124 .


***********************

مرض یاد كرده و دواى آن را استغفار معرفى كرده اند :


اَلذُّنُوبُ داءٌ وَالدَّواءُ الإِسْتِغْفارُ وَالشَّفاءُ أَنْ لاتَعُودَ .(1)


گناهان درد و مرض هستند و دواى آن استغفار است ، و شفا یافتن از آن به این است كه دیگر به سوى آن ها برنگردى .


باز پیامبر گرامى (صلى الله علیه وآله وسلم) در دو كلام نورانى، استغفار را بهترین عبادت و دعا معرفى كرده و فرموده اند:


خَیْرُ العِبادَةِ الإِسْتِغْفارُ .(2)


استغفار بهترین عبادت است .


خَیْرُ الدُّعاءِ الإِسْتِغْفارُ .(3)


بهترین دعا ، طلب آمرزش از خداوند است .


1 ـ مستدرك الوسائل ، ج 12 ، ص 129 .


2 ـ كافى ، ج 2 ، ص 567 .


3 ـ كافى ، ج 2 ، ص 504 ; وسائل الشّیعه ، ج 7 ، ص 176 ; بحارالأنوار ، ج 90 ، ص 190 .

************************

افزون بر این ، در بعضى از روایات كه در زمینه آثار و بركات استغفار رسیده است ، به صراحت و روشنى اثرهاى یاد شده ، براى زیاد استغفار كردن ذكر گردیده است.


به نمونه هایى از آن ها توجّه كنید:


* امام صادق (علیه السلام) حدیثى را از امیرالمؤمنین (علیه السلام) روایت مى كنند كه آن حضرت فرمودند:


عَلَیْكُمْ فى شَهْرِ رَمَضانِ بِكَثْرَةِ الإِسْتِغْفارِ وَالدُّعاءِ ، فَأَمَّا الدُّعْاءُ فَیَدْفَعُ بِهِ عَنْكُمْ البَلاءَ وَ أَمَّا الإِسْتِغْفارُ فَیَمْحى ذُنُوبَكُمْ .(1)


بر شما باد كه در ماه رمضان زیاد استغفار و دعا كنید ، كه دعاى زیاد ، بلا و گرفتارى را از شما دور مى سازد ; و استغفار زیاد، گناهان شما را نابود مى كند.


* نضر بن كثیر گوید: بر امام صادق (علیه السلام) وارد شدم در حالى كه سفیان ثورى هم همراه من بود . امام صادق (علیه السلام) سفارش هایى كردند ، از جمله فرمودند:


إِذَا اسْتَبْطَأْتَ الرِّزْقَ فَأَكْثِرْ مِنَ الإِسْتِغْفارِ .(2)


هرگاه روزیت به كُندى آید و به سختى به تو رسد ، زیاد استغفار كن .


* رسول خدا (صلى الله علیه وآله وسلم) در كلامى نورانى ، فرمودند:


مَنْ أَكْثَرَ الإِسْتِغْفارَ جَعَلَ اللهُ لَهُ مِنْ كُلِّ هَمّ فَرَجاً وَ مِنْ كُلِّ ضیق مَخْرَجاً وَ یَرْزُقْهُ مِنْ حَیْثُ لایَحْتَسِبُ .(3)


هر كس زیاد استغفار كند، خداوند نسبت به هر غصّه و اندوهى ، گشایشى برایش قرار دهد و از هر تنگنایى راه خروجى پیش پایش


1 ـ وسائل الشّیعه ، ج 10 ، ص 309 ; من لایحضر الفقیه ، ج 2 ، ص 608 .


2 ـ بحارالأنوار ، ج 66 ، ص 407 .


3 ـ بحارالأنوار ، ج 90 ، ص 281 .


**********************

گذارد و از جایى كه گمان ندارد او را روزى دهد .


از مجموع سخن در این بخش نتیجه مى گیریم :


همانگونه كه در گفتار قبل عنوان گردید ، در پاره اى آیات و روایات ، آثار و بركات عظیمه اى براى ذكر استغفار بیان شده كه هضم آن براى همگان آسان نیست ; و این خود باعث تشكیك در اصل مطلب مى شود كه چگونه ممكن است ، كسى عمرى گناه كند و سپس با درخواست بخشش از پروردگار خویش ، آمرزش خداوند شامل حالش شود و یا با گفتن یك استغفار به چنین آثار و بركاتى دست یابد ؟!


پاسخ این سؤال ، به صورت پراكنده در مكتب وحى و سخنان اهل بیت (علیهم السلام) آمده است ، چكیده اش این است :


اولاً : همانگونه كه در فصل هاى گذشته یادآور شدیم ، استغفار ، تنها لغلغه زبان نیست ،بلكه حقیقت آن ، ندامت قلبى گوینده و پشیمانى باطنى او از گذشته و تصمیم جدّیش به ترك گناه و رو آوردنش به سوى خدا و احكام نورانى اسلام است .


ثانیاً : قوام توبه و استغفار به اینست كه اگر واجباتى از او فوت شده ، آن ها را جبران سازد ، به این صورت كه قضایش را بجا آورده ، كفّاره اش را بپردازد و یا به گونه دیگر آن را تدارك كند.


ثالثاً : اگر گناه او حق الناس است ، آن را پرداخته و یا صاحب حق را راضى كند ، بگونه اى كه هنگام گفتن استغفار هیچ حقى از مردم به عهده او نباشد.


رابعاً : گناهى كه از آن توبه كرده و برایش استغفار مى كند گناهى باشد كه قابل گذشت و بخشش باشد ، نه آن كه توبه در مورد آن مفهومى نداشته و


قابل گذشت و آمرزش نباشد . مثل اینكه ، آئین جدیدى پدید آورده و یا بدعتى در دین خدا گذارده و بدین واسطه جمعى را گمراه و از آغوش دین خدا جدا ساخته باشد. زیرا كسانى كه بر دین اختراعى او باقى مانده ، بدعتهاى او را پذیرفته ، بدان عمل كرده و بر آن عقیده مرده اند ، قابل بازگشت نیستند.


بى شك ، چنین گناهى توبه اى ندارد ، مگر آن كه تمام كسانى را كه گمراه ساخته ، به صراط مستقیم باز گرداند ; و این كار نیز براى او امكان پذیر نیست.


آخرین سخن در پاسخ به سؤال مذكور ، كه از روایات گذشته استفاده مى شود این است:


آمرزش خداوند و سایر بركات استغفار براى كسى است كه علاوه بر شرایط یاد شده ، زیاد و پى در پى استغفار گوید نه آنكه عمرى گناه كند و سپس با گفتن یك استغفار همه گناهانش آمرزیده شود! همچنانكه اگر پى در پى استغفار كند ، ولى تصمیم جدّى بر ترك گناه نگیرد و گذشته تاریك خویش را جبران نكند ، از استغفار خویش سودى نمى برد!


پس زیاد استغفار كردن ، مصمم بر ترك گناه بودن و گذشته خویش را جبران كردن از مهمترین شرایط پذیرش توبه و مهمترین عامل پدیدآورنده آثار و بركات استغفار ، مخصوصاً آمرزش خداوند است.


از سوى دیگر ، گاهى سؤال مى شود زیاد گفتن استغفار به چه شكل صورت مى پذیرد و بر چه گفتنى اطلاق مى گردد؟


پاسخ این سؤال نیز در سخنان نورانى اهل بیت (علیهم السلام) به صورت اجمال آمده است . خلاصه جواب این است :


زیاد گفتن استغفار به این است كه هر كسى در روز صد مرتبه و در شب


هفتاد بار استغفار گوید .

علاوه بر این ، به مقدارى كه وقت و توان دارد ، استغفارهاى وارده را تلاوت كرده ، بخصوص در اوقات نماز و ساعات استجابت دعا از خدا آمرزش بخواهد . در این صورت ، بى تردید گناهش بخشیده شده و آثار و بركات آمرزش خواهى را خواهد دید .


بنابراین ، با وجود این همه مدارك محكم و روشن ، نباید از رحمت و مغفرت خداوند مأیوس بود و از توبه و استغفار دست شست . همچنانكه ، نباید به یاوه سرایى عده اى گوش فرا داد ، كه سر و كار چندانى با دین ندارند و از تحقیق در آیات و روایات ـ معتبرترین مداركِ مفاهیم دینى ـ بویى نبرده و تنها با خطور اشكالى به ذهن خویش ، تیشه به ریشه مقدسات مذهبى زده و دوستان امیرالمؤمنین (علیه السلام) را از بازگشت به سوى خدا و امام زمان (علیه السلام) باز داشته و از آمرزش خداوند مأیوس مى سازند.

اثر نوشتن استغفار روى انگشتر

محبوبیّت استغفار ، پیش خداوند به حدّى است كه نوشتن جمله « أَسْتَغْفِرُاللّهَ » به ضمیمه دو ذكر دیگر ، روى نگین انگشتر ، و همراه داشتن آن ، نیز داراى آثار و بركاتى است. تا چه رسد به این كه این ذكر
ورد شب و روز انسان باشد! از جمله آثارى كه براى نوشتن این جمله روى نگین انگشتر ذكر گردیده است ، رهایى از فقر و تنگ دستى است.


محمد بن ابى عمیر ، در حدیثى از امام صادق (علیه السلام)روایت مى كند:


مَنْ كَتَبَ عَلى خاتَمِهِ « ما شاءَ اللهُ لا قُوَّةَ إِلاّ بِالله أَسْتَغْفِرُاللهَ »


أَمِنَ مِنَ الْفَقْرِ الْمُدْقِعِ .(1)


هر كس روى انگشترش این عبارت را بنویسد:


« آنچه خدا بخواهد ( همان مى شود ) ، هیچ نیروى نیست مگر به كمك خداوند ، از خدا طلب آمرزش مى كنم » .


از فقرى كه او را خوار و سر افكنده سازد ، در امان مى ماند .


گفتنى است : ظاهر حدیث این است كه براى دست یافتن به اثر یاد شده ، باید متن عربى اذكار نوشته شود.


اثر دیگر نوشتن این اذكار روى انگشتر عقیق ، اینست :


اگر كسى تربت قبر مطهر امام حسین (علیه السلام) را با آدابى كه امام باقر (علیه السلام)براى جابر ذكر مى كنند، بردارد و سپس آن را با انگشتر عقیقى كه ذكر شریف « ما شاءَ اللهُ لا قُوَّةَ إِلاّ بِالله أَسْتَغْفِرُاللهَ » ، روى آن نوشته شده است ، مهر كند ; چنین تربتى باعث شفاى هر مرضى خواهد بود.(2)


سیّد الاستغفار


پیامبر و اهل بیت پاكش (علیهم السلام) با بیانات وحى گونه خویش راه عذرخواهى از خدا را به شیعیان آموخته اند و در فرصت هاى مختلف ، نسخه هاى گوناگونى از استغفار را به آنان یاد داده اند كه هر یك در جاى خود



1 ـ وسائل الشّیعه ، ج 5 ، ص 102 .


2 ـ بحارالأنوار ، ج 98 ، ص 138 ، ح 83 . در این حدیث امام باقر (علیه السلام) آداب برداشتن تربت قبر امام حسین (علیه السلام) را براى جابر بن یزید جعفى بیان مى كنند كه شایسته دقت و تأمّل است.


*************************

داراى آثار و بركات خاصّى است . در میان نسخه هاى استغفار به بعضى
از آن ها با عناوین برگزیده اى اشاره شده است كه داراى مزیّت و شرافت بیشترى است ، و البتّه سرّ آن براى ما فاش نشده است و تنها با رمز و
اشاره بیان گردیده است. بسیار به جاست كه راهیان كوى دوست ، با دقّت
و تأمل بیشتر ، نكات آن را دریابند و از فیوضات و بركاتش بهره مند
گردند.


یكى از رموز یاد شده ، عنوان سیّد الاستغفار است كه پیامبر گرامى (صلى الله علیه وآله وسلم) ، در سخن زیبایى بدان اشاره مى كنند .


جابر بن عبدالله انصارى گوید: رسول خدا (صلى الله علیه وآله وسلم) فرمودند:


تَعَلَّمُوا سَیِّدَ الإِسْتِغْفارِ .


آقاى استغفار را بیاموزید ( و آن را تلاوت كنید ) .


سپس این عبارت را بیان فرمودند:


اَللّهُمَّ أَنْتَ رَبّى لا إِلـهَ إِلاّ أَنْتَ خَلَقْتَنى وَ أَنَا عَبْدُكَ وَ عَلى عَهْدِكَ وَ أَبْوءُ بِنِعْمَتِكَ عَلَىَّ وَ أَبُوءُ لَكَ بِذَنْبى فَاغْفِرْ لى إِنَّهُ لایَغْفِرُ الذُّنُوبَ إِلاّ أَنْتَ .(1)


خدایا تو پروردگار منى ، هیچ معبودى جز تو نیست ، تو مرا آفریده اى و من بنده توام و بر عهد و پیمان باقى ام ، به كمك نعمتى كه به من دادى زندگى مى كنم و به گناه خویش اقرار دارم، ( خدایا ) مرا ببخش كه جز تو كسى گناهان را نمى بخشد .


1 ـ مستدرك الوسائل ، ج 5 ، ص 317 .


نماز استغفار


یكى از دستوراتى كه در كلمات نورانى پیامبر و اهل بیت (علیهم السلام) ، براى رهایى از مشكلات و نجات از سختى ها ، بدان سفارش شده است ، خواندن نماز استغفار است كه داراى آثار و بركات فراوانى است و كیفیّت آن بدین صورت است :


دو ركعت ، و در هر ركعت بعد از حمد سوره قدر خوانده مى شود و پس از آن پانزده مرتبه استغفار گفته مى شود، و سپس به ركوع رفته و بعد از ذكر ركوع ده مرتبه استغفار و پس از برخاستن از ركوع و قبل از رفتن به سجده همین ذكر ده مرتبه، و پس از ذكر سجده ده مرتبه ، و بعد از برخاستن از سجده اول ده مرتبه ، و در سجده دوّم بعد از ذكر سجده باز ده مرتبه ، و پس از برخاستن از سجده دوم نیز ده مرتبه استغفار گفته مى شود. ركعت دوم نیز به همین صورت به جا آورده مى شود.


این نماز شبیه نماز جعفر طیّار است با این تفاوت كه دو ركعت است و در هر ركعت بعد از حمد سوره قدر تلاوت مى شود و به جاى تسبیحات
اربعه ، در هر جا به تعداد خاصّى كه ذكر گردید، استغفار گفته مى شود .


پیغمبر اكرم (صلى الله علیه وآله وسلم) در فضیلت این نماز مى فرمایند:


إِذا رَأَیْتَ فى مَعاشِكَ ضیقاً وَ فى أَمْرِكَ إِلْتِیاثاً فَأَنْزِلْ حاجَتَكَ بِاللهِ تَعالى وَ جَلَّ ، وَلاتَدَعْ صَلاةَ الإِسْتِغْفارِ .


هر زمان در روزى خود تنگى و سختى دیدى و در كار خویش


پراكندگى و از هم پاشیدگى مشاهده كردى، كه كار را بر تو مشتبه ساخت ; حاجتت را با خدا در میان گذار و نماز استغفار را رها مكن.


سپس نماز را به همان صورت كه كه گذشت توضیح دادند و فرمودند:


( اگر این نماز را بخوانى ) خداوند كار تو را اصلاح مى كند انشاءالله.(1)


گفتنى است : براى استغفار در این نماز ، صورت خاصّى ذكر نشده است . بنابراین هر یك از نسخه هاى استغفار را كه در بخش آخر این كتاب آمده است ، به عنوان ذكر نماز استغفار مى توان گفت ، هر چند مختصر باشد .


زمان استغفار


سؤالى كه به ذهن بعضى ممكن است خطور كند این است :


پس از انجام گناه ، فرصت استغفار و عذرخواهى از خداوند ، تا چه زمانى براى انسان باقیست؟


باید بگوییم: توبه و بازگشت به سوى خداوند واجب است و وجوب آن فوریست . به این معنى كه شخص گنهكار بلافاصله باید از كردار زشت خویش استغفار كند و از گناهانش دست بكشد و تصمیم جدّى بر ترك آن بگیرد . ولى این هرگز به معناى محدودیت زمانى براى استغفار نیست ، از مداركى استفاده مى شود : كسى كه گناه كند و مدّت زمانى بر آن بگذرد و از توبه كردن غافل شود ، هر زمان كه از گناه خود پشیمان شود و تصمیم بر
ترك گناه بگیرد و دیگر به سوى آن برنگردد و سپس استغفار كند ، خداى مهربان او را مى بخشد و از سر تقصیرش در مى گذرد.(1)


از سوى دیگر از بعضى روایات استفاده مى شود: از زمانى كه انسان گناه مى كند ، تا هفت ساعت بیشتر براى استغفار و عذرخواهى از خداوند مهلت ندارد و چنانچه استغفار نكند ، گناه در نامه عملش ثبت مى شود.(2)


جمع بین این دو دسته روایات ، به این است :


مهلت هفت ساعت براى این است كه گناه در نامه عمل انسان ثبت نگردد . یعنى اگر قبل از هفت ساعت استغفار و توبه كند اصلاً گناهى در نامه عمل او نوشته نمى شود. ولى چنانچه توبه و عذرخواهى نكند ، گناه نوشته مى شود و اگر بعد از هفت ساعت توبه كند و اصرار در طلب آمرزش از خدا نماید امید مى رود كه آنچه برایش نوشته شده است از نامه عملش پاك گردد. امام صادق (علیه السلام) در حدیثى مى فرمایند:


مؤمن بعد از گذشت بیست سال به یاد گناهش افتاده و از آن استغفار مى كند و خدا او را مى بخشد . در حالى كه كافر همان ساعتى كه گناه مى كند ، گناه خویش را از یاد مى برد.(3)


از همین روست كه امیرالمؤمنین (علیه السلام) ، از استغفار به عنوان وسیله اى براى پاك كردن نامه عمل یاد مى كنند



1 ـ وسائل الشّیعه ، ج 16 ، ص 71 ، باب 86 .


2 ـ كافى ، ج 2 ، ص 434 ; وسائل الشّیعه ، ج 16 ، ص 64 .


3 ـ كافى ، ج 2 .<

[برای مشاهده لینک ها باید عضو انجمن ها باشید . ]