موضوع: ولي خدا؛ واسطه نزول الطاف الهي

ولي خدا؛ واسطه نزول الطاف الهي

نویسنده: آیدین تبریزی

ولی یكی از اسمای الهی است به مصداق آیه كریمه «و هو الولی الحمید» (شوری، 28) «ولایت‏» مقامی است كه از سوی خداوند متعال به افراد خاصی از بندگان صالح اعطا می‏شود. به موجب این مقام، او واسطه نزول الطاف الهی به مردم می‏گردد و وصول همه خیرات به واسطه وجود ولی صورت می‏گیرد . این مقام شایسته افراد محدودی از بندگان صالح خداوند می‏باشد كه هر چند در بین آنها به صورت تشكیك دیده می‏شود، ولی در بین برخی از افراد از شدت بیشتری برخوردار است كه این افراد به عقیده اهل تشیع به «امام‏» و قطب عالم شناخته می‏شوند. ولایت ‏به این معنا به دو نوع كلی تقسیم می‏شود: ولایت مطلقه و مقیده. ولایت مطلقه اصل در ولایت است؛ یعنی تمام كسانی كه دارای ولایت مقید، می‏باشند، وابسته به ولایت مطلقه بوده و نورشان را از آن می‏گیرند؛ همانند نبوت مطلقه و مقیده .عرفا در اعتقاد به این معنا از «ولایت‏»، با اهل تشیع اشتراك دارند. همچنین در تعیین افراد صاحب ولایت مطلقه و مقیده نیز معمولاعرفا و صوفیان همانند شیعیان می‏اندیشند. ولی در این میان، محی‏الدین بن عربی، از شیعیان فاصله‏گرفته است. او صاحب ولایت مطلقه را حضرت عیسی علیه السلام و ولایت مقیده را شخص خودش می‏داند. بر خلاف نظر غالب شیعه كه صاحب ولایت مطلقه را حضرت علی علیه السلام و صاحب ولایت مقیده را امام مهدی(عج) می‏داند. بنابراین تفكر ولایی یكی از خصوصیات شیعه البته در بعد عرفانی و نه در بعد فقاهتی آن است و اهمیت آن تا بدانجا است كه می‌توان گفت هركس تفكر ولایی را در بحث عرفانی آن اساس اسلام بداند شیعی است اگرچه در صورت ظاهر سنی بنماید. این گونه است كه به گفته «سید حیدر آملی» هیچ اهل تصوف و عرفانی نیست كه شیعه نباشد و این نكته ای است كه از سوی برخی به عنوان ملاك برای شیعه دانستن ابن عربی معرفی شده است.«ولی» از اسمای الهی و از كمالات حق است اما در عین حال برخی انسانها نیز شایستگی نامیده شدن به این نام را پیدا می‌كنند. از طرف دیگر همان طور كه خداوند ازلی و ابدی است ولایت نیز ازلی و ابدی است. شرط اساسی انسان كامل شدن رسیدن به مرتبه ولایت و مظهر اسم ولی شدن است. به تعبیر ابن عربی ولی شدن یك انسان به معنای فراتر رفتن از مرزهای عبودیت و قرار گرفتن در جایگاه ربوبیت است و این جز با استغراق كامل عارف در حق و احصای تمام اسمای الهی میسر نیست. انسان ولی با توجه به اینكه می‌داند تنها خدا شایسته نامیده شدن با نام ولی است از اینكه در بین مردم با این نام خوانده شود خوشحال نمی شود. با این حال گاه اتفاق می‌افتد كه سالك به جهت استغراق در حق فاقد آگاهی نسبت به عبودیت خود باشد. نكته قابل ملاحظه در بحث ولایت تفاوتی است كه با نبوت و رسالت دارد. در تعبیرات عرفا دایره ولایت اخص از دایره نبوت و رسالت است. اما باید دانست كه تفاوت این سه مفهوم به این مورد منتهی نمی‌شود بلكه نكته مهم تر و تفاوت اساسی تر دائمی و ازلی بودن ولایت و پایان پذیر بودن نبوت و رسالت است. بر این اساس سلسله نبوت به لحاظ تاریخی به حضرت محمد(ص) ختم شده است و این نكته ای است كه ابن عربی به آن تصریح كرده و معتقد است پس از پیامبر اسلام چیزی جز نبوت فاقد تشریع كه همان ولایت است وجود نخواهد داشت.ولایت باطن نبوت و رسالت است و حقیقت محمدیه عین ثابت انسان كامل در مرتبه اعیان ثابته است. از طرف دیگر با توجه به آنچه كه برخی اهل نظر گفته اند، حقیقت محمدیه دارای دو اعتبار است یكی اعتبار ظاهر و دیگری اعتبار باطن. اعتبار اول مخصوص نبوت است و اعتبار دوم خاص ولایت است.



منابع : روزنامه رسالت، شماره 7110، 27/7/89، صفحه 18