موضوع: دلایل نجاست و حرمت مشروبات الکلی

چرا مشروبات الکلی حرام و نجس هستند؟


پاسخ
پیرامون احکام شرعی نظیر حرمت و نجاست از دو جهت می توان بحث نمود:
1. از جهت اثبات و اینکه دلیل شرعی این احکام چیست؟
2. از نظر ثبوت و واقع و اینکه مصلحت و مفسده ای که این حکم را باعث شده است، چیست؟

چون ما معتقدیم که احکام شرعیه تابع مصالح و مفاسد واقعی که در آن شیئ است، می باشد. خواه آن مصلحت و مفسده را بشناسیم یا نشناسیم.

اما از جهت اول: علماء دین برای حکم به حرمت و نجاست مشروبات الکلی به هر چهار دلیل شرعی یعنی کتاب، سنت، عقل و اجماع تمسک نموده اند.

آیات :
"...یَسْئَلُونَکَ عَنِ الْخَمْرِ وَ الْمَیْسِرِ قُلْ فیهِما إِثْمٌ کَبیرٌ...[1]"
یعنی: از تو حکم شراب و قمار را می پرسند بگو در آن دو گناهی است بزرگ و منافعی است برای مردم، اما بدی آن دو بیش از منافع صوری آنهاست.
نکته: کلمه خمر به معنای هر مایع مست کننده است و معنای اصلی آن ستر و پوشیدن است و شراب را خمر می گویند چون عقل را می پوشاند و نمی گذارد خوب و بد و خیر و شر را تشخیص بدهد و به همین جهت چادر و روسری زنان را خمار می گویند.
کلمه اثم به معنای گناه است و معنای دقیق آن پدید آمدن حالتی در عقل است که باعث کندی در رسیدن به خیرات می گردد با ضمیمه کردن آیه 33 سوره اعراف[2] به این آیه سوره بقره، حرمت مشروبات الکلی فهمیده می شود، همانطوریکه امام هفتم علیه السلام در پاسخ به مهدی خلیفه عباسی در مورد دلیل حرمت خمر اینگونه استدلال فرمودند،
توضیح: در آیه سوره بقره آمده است که در خمر اثم کبیر است و در آیه سوره اعراف آمده است که خداوند اثم را حرام کرده است پس خمر حرام است.
"یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا إِنَّمَا الْخَمْرُ وَ الْمَیْسِرُ وَ اْلأَنْصابُ وَ اْلأَزْلامُ رِجْسٌ مِنْ عَمَلِ الشَّیْطانِ فَاجْتَنِبُوهُ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ...[3]"
یعنی: ای کسانیکه ایمان آورده اید جز این نیست که شراب و قمار و بتها یا ... پلیدی و از عملیات شیطان است. پس دوری کنید از آنها، شاید رستگار شوید. و جز این نیست که شیطان می خواهد بوسیله شراب و قمار بین شما عداوت و کینه ایجاد کند و شما را از ذکر خدا و از نماز بازدارد، پس آیا دست بردار از آنها هستید؟
نکات:
الف: آیه می فرماید که شراب، رجس است و رجس یعنی نجاست و کثافت و بمعنی صفتی است در شما که موجب تنفر و دوری طبع انسان از او می شود.
البته دلیل عمده در مورد نجاست خمر (شراب) روایات است.
ب: آیه شریفه, رجس را عمل شیطان می داند و میدانیم که عمل شیطان وسوسه هائی است که منجر به گمراهی می شود، چنانکه در آیه 5 سوره ناس آمده است و در آیه 126 سوره انعام نیز گمراهی را رجس نامیده است.
پس رجس به معنای کثافت و نجاست است اعم از ظاهری و معنوی.
ج: آثار و پیامدهای روشن نوشیدن مشروبات الکلی، ایجاد دشمنی و کینه است چون موجب تهییج سلسله اعصاب می شود به نحوی که عقل از کار می افتد و قوای خشم و شهوت به حدی قوی می شوند که براحتی به هر جنایتی دست می زنند و هر کار زشت و قبیحی در نظرچنین انسانی زیبا جلوه می کند. لذا در آن حال، جان و مال و ناموس هیچ کس از دست او در امان نیست، علاوه بر آن، موجب از بین رفتن یاد خدا می گردد که همانا یاد خدا مایه حیات روح انسانی و خمیر مایه سعادت دنیا و آخرت و تنها هدف دعوت انبیاء الهی است.

و اما روایات:
روایات در مورد حرمت شرب خمر و آثار و عواقب دنیایی و اخروی آن زیاد است. برای اطلاع از این روایات می توانید به کتب روایی مراجعه کنید از جمله وسائل الشیعه ج 17
بخشی از این روایات نیز در کتاب کافی جلد 6 آمده است که به چند روایت از این کتاب اشاره می شود:
ابن بصیر از امام باقر یا امام صادق علیهما السلام روایت کرده که فرمود: خدای تعالی برای معصیت، خانه ای و صندوقی قرار داده، و برای آن دری درست کرده و آن را قفل نموده و برای آن قفل کلیدی هست و آن شراب است[4].
امام صادق علیه السلام فرمود: رسول خدا فرمودند: شراب سر منشأ تمام گناهان است[5].
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: ملعون است، ملعون است کسی که کنار سفره ای بنشیند که در آن سفره شراب نوشیده می شود[6].
عقل و خرد انسانی نیز مشروبات الکلی را که مایه انواع و اقسام ضررها طبیعی، اخلاقی و عقلی می گردد، نادرست می شمارد.
مضرات طبیعی: مشروبات الکلی به تصریح پزشکان حاذق قدیم و جدید، اختلالهایی را در معده، روده، کبد، شش، سلسله اعصاب، شرایین قلب و حواس ظاهری چون بینایی و چشایی و غیره پدید می آورد. که شرح این موارد و آمارهایی که در این زمینه ارائه شده است، در کتب و مقالات متعددی بیان گردیده است.
مضرات اخلاقی: ناسزاگویی، فاش نمودن اسرار خود و دیگران، ارتکاب جنایت، هتک و تجاوز به نوامیس خود و دیگران، زیر پاگذاشتن قوانین و مقدسات انسانی که اساس سعادت زندگی انسانها هستند از جمله آثار مخرب مشروبات الکلی بشمار می آید.
مضرات عقلی: از مضرات عقلی مشروبات الکلی می توان به از بین بردن عقل و دگرگون نمودن مجاری ادراک عقلی اشاره نمود. که بدترین فساد همین است چون فسادها از اینجا شروع می شود و شریعت اسلام، اساس احکام خود را تحفظ بر عقل قرار داده است و خواسته با روش عملی، عقل مردم را حفظ کند بلکه رشد بدهد و کامل کند.

برای بررسی مضرات بیشتر و زیانهای گوناگون: منابع متعددی وجود دارد از جمله:
ـ نشریه سمپوزیوم الکل در دانشکده پزشکی اصفهان، سال 1344 شماره 7 ص 74.
ـ مجله مکتب اسلام سال 6 شماره 5.
ـ فوائد و مضرات مشروبات الکلی.
ـ مفاسد شراب، سید صادق شیرازی، ترجمه علی کاظمی.
ـ خواندنیها 30/9/47.
ـ نظام پزشکی سال 2 شماره 4ـ5 صفحه 369ـ362.
ـ برخی از مسائل زندگی ساز اسلامی, انتشارات موسسه در راه حق، صفحه 98 تا ص 109.
ـ و ...

ـ آنچه گذشت اشاره ای گذرا در مورد ادله شرعی حرمت مشروبات الکلی بود که در ضمن آن اشاراتی نیز به مفاسدی که می تواند موجب حکم به حرمت و نجاست گردد، شده است . بنابراین مباحث مربوط به دوم یعنی جهت ثبوت و واقع را می توان از مطالب ذکر شده و همچنین مراجعه به منابع معرفی شده دریافت نمود.
در پایان جای این سؤال است که: آیا نوشیدن مقدار اندکی شراب بطوریکه به مستی نیانجامد باز هم حرام است؟
در جواب لازم است بگوئیم که: نوشیدن شراب هر چند هم که کم باشد باز هم جایز نیست. زیرا اگر مقدار کم شراب مجاز گردد طبع افزون طلب انسان بدان اکتفا نمی نماید و چون سد شکسته گردد دیگر به کم بسنده نخواهد کرد.
امام صادق علیه السلام از قول رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود:
هر مست کننده ای حرام است. کسی پرسید: حتی یک جرعه؟ فرمود: آری، حتی یک جرعه از آن نیز حرام است[7].
و همو فرمود: خداوند شراب را چه کم و چه زیاد حرام فرموده است همچنانکه مردار و خون و گوشت خوک را... [8].

[1]سوره بقره آیه 219.

[2]قل انما حرم ربی الفواحش ما ظهر منها و ما بطن و الاثم....
یعنی: بگو ای پیغمبر که خدای من هرگونه اعمال زشت را چه در آشکار و چه در نهان و گناهکاری و ظلم بناحق و شرک به خدا را که بر آن هیچ دلیل ندارید... همه را حرام کرده است.

[3]سوره مائده آیات 90 و 91.

[4]فروع کافی جلد 6 ص 403.

[5]فروع کافی جلد 6 ص 403.

[6]فروع کافی جلد 6 صفحه 268.

[7]مستفاد از وسائل الشیعه جلد 17 صفحه 259.

[8]وسائل الشیعه جلد 17 صفحه 259.

پایگاه اطلاع رسانی حوزه