در کدام پله ایمان ایستاده اید؟
ایمان درجات و مراتبی دارد که آیات و احادیث نیز بر آن اشاره دارد. برای ایمان از نظر درجه اطمینان و باور قلبی، مراتب متفاوتی ذکر شده است که به تعدادی از آن ها اشاره می کنیم:
الف) ایمان یک بار تقسیم می شود به «ایمان مستقر» یعنی ثابت و زوال ناپذیر در برابر القای شبهات و وسوسه های شیطانی و «ایمان مستودع» یعنی عاریتی که به برخی از امور زایل می گردد.
ب) در تقسیم بندی دیگر، مراتب ایمان به علم الیقین، عین الیقین و حق الیقین تقسیم شده است.
ج) در بیانی دیگر ایمان چهار قسم است: قشر القشر، قشر، لُبّ، لُب اللباب.
از جمله آیاتی که درجه مراتب ایمان را تأیید می کند آیه زیر است:
«هُوَ الَّذِی أَنزَلَ السَّکِینَةَ فِی قُلُوبِ المُؤمِنِینَ لِیَزدادُوا إِیماناً مَعَ إِیمانِهِم»۱؛
او کسی است که سکینه وآرامش رادردل های مؤمنان نازل کردتاایمانی بر ایمانشان افزوده شود.
از احادیثی که مراتب ایمان را نشان می دهد کلام ارزشمند امام صادق علیه السّلام است که فرمود:
«ایمان به منزله نردبانی است که ده پلّه دارد که باید پلّه به پلّه از آن بالا رفت. بنابراین، کسی که در پله دوم، قرار گرفته، به آن که در پله اول است نباید بگوید: تو ایمان نداری، همین طور کسی که در پله بالاتر تا پله دهم قرار دارد، نباید پایین تر از خود را بی ایمان بداند و بر این اساس، کسی که در مرحله پایین تر از ایمان توست نباید او را ساقط کنی، زیرا کسی که در مرحله پایین تری از ایمان است او را با آرامی و نرمی به درجه ایمان خود بکشانید چیزی که توانایی آن را ندارد به او تحمیل نکنید که موجب شکست او خواهد شد، چرا که هر کس مؤمنی را تحقیر کند، لازم است برای اصلاح و جبران شکست او اقدام نماید.
این درجات متفاوت ایمان در میان بزرگانی از اصحاب پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلّم نیز جاری بود؛ به طوری که
«مقداد» در پله هشتم ایمان و«ابوذر»در پله نهم و«سلمان فارسی»درپله دهم ایمان قرار داشتند.۲
منبع:
۱. سوره فتح، آیه ۴.
۲. بحارالانوار، ج۲۲، ص۳۵۱.
۳. اخلاق اسلامی، ص۳۴۴-۳۴۵.