موضوع: حکايت خوبان

آداب حاجت خواستن(حکایت خوبان)
مردی از انصار خدمت امام حسین(ع) آمد و تصمیم داشت درخواست حاجتی کند.
حضرت فرمود: «ای برادر انصاری آبروی خود را از رو انداختن (حضوری و روبه رو) نگهدار، و حاجت خود را در نامه‌ای (نوشته) بیاور، که من آنچه را در آن آمده و تو را شادمان می‌سازد به خواست خدا برآورده می‌سازم». پس او نوشت: ای اباعبدالله، فلانی پانصد دینار از من طلب دارد و با اصرار آن را می‌خواهد، به او بفرما تا زمان گشایش به من مهلت دهد. چون امام نامه را خواند وارد منزل شده کیسه‌ای را که هزار دینار داشت بیرون آورد و به او فرمود: «با پانصد دینار آن بدهی خود را بپرداز و با پانصد دینار دیگر زندگی خود را بچرخان و جز به یکی از سه کس حاجت مبر: 1- شخص دیندار 2- شخص جوانمرد 3- شخص دارای شرافت خانوادگی، اما دیندار دین خود را (با برآوردن حاجتت) حفظ می‌کند، اما جوانمرد، از مردانگی خود شرم می‌برد. (که پاسخت ندهد) اما با شرافت می‌فهمد که تو با رو انداختن به او از آبروی خود گذشتی از این رو در حفظ آبرویت - که نکند بدون برآورده شدن حاجتت، برگردی - می‌‌کوشد.(1)
ـــــــــــــــــــــــــ ــــ
1- فرهنگ جامع سخنان امام حسین(ع)، ص 822

نیکی متناسب با معرفت
در روایت نقل شده که عربی بادیه‌نشین خدمت امام‌حسین(ع) رسید و عرض کرد: ای فرزند رسول خدا(ص) خونبهای کاملی را ضمانت کرده‌ام و اکنون از پرداخت آن عاجزم، پیش خود گفتم از بزرگوارترین مردم درخواست کمک ‌کنم، کسی را بزرگوارتر از آل‌محمد(ص) ندیدم. حضرت فرمود: «از تو سه مسئله می‌پرسم، اگر یکی را پاسخ دادی یک سوم خونبها را به تو می‌دهم، و اگر دو تا را پاسخ گفتی، دو سوم آن را و اگر همه را پاسخ دادی، همه خونبها را به تو خواهم داد.»
اعرابی عرض کرد: تو که دانا و بزرگواری، آیا از مثل من می‌پرسی؟! امام حسین(ع) فرمود: «بله از جدم رسول خدا شنیدم فرمود: نیکی(باید) به اندازه معرفت سائل باشد. اعرابی عرض کرد: آنچه به خاطر مبارک می‌رسد بپرس، اگر پاسخ گفتم که چه بهتر، و اگر نه، آن را از شما یاد می‌گیرم.
حضرت پرسید: بافضیلت‌ترین عملها کدام است؟ عرض کرد: ایمان به خدا
پرسید: آنچه از مهلکه نجات می‌بخشد چیست؟ عرض کرد: اطمینان به خدا
پرسید: آنچه آدمی را زینت می‌بخشد چیست؟ عرض کرد: دانشی که با بردباری همراه باشد.
پرسید: اگر آن نادرست بود (و نشد) چه چیز؟ عرض کرد: ثروتی که با جوانمردی (و بخشش) همراه باشد.
پرسید: «اگر آن نیز نادرست بود (و نشد) چه چیز؟ عرض کرد: فقری که با شکیبایی همراه باشد. پرسید: «اگر آن هم نادرست بود (و نشد) چه چیز؟ عرض کرد: صاعقه‌ای که از آسمان فرود آید و او را بسوزاند زیرا چنین کسی، شایسته آن است. پس امام حسین(ع) (از پاسخ او) خندید و کیسه‌ای را که هزار اشرفی داشت، به او داد و انگشتر خود را که نگین آن دویست درهم می‌ارزید به او بخشید و فرمود: «ای اعرابی طلاها را به طلبکاران خود بپرداز و انگشتر را در مخارج زندگی صرف کن» اعرابی هدایای حضرت را گرفت و گفت: «خدا بهتر می‌داند رسالت خود را در کجا قرار دهد (و چه کسی را این مقام رفیع بخشد.)(1)

1- فرهنگ جامع سخنان امام حسین، ص 833

حدود اطاعت از پدر ( حکایت خوبان)
روزی گذر امام حسین (ع) بر عبدالله‌بن عمروعاص افتاد، پس عبدالله گفت: هر که دوست دارد محبوب‌ترین مردم زمین نزد اهل آسمان را ببیند، پس به این عبور کننده (امام حسین(ع)) بنگرد، اگر چه من از شبهای صفین تاکنون با او هم سخن نشده‌ام.
ابوسعید خدری او را نزد امام حسین (ع) آورد. حضرت پرسید: «آیا تو می‌دانستی که من محبوب‌ترین مردم زمین، نزد آسمانیانم و در عین حال با من و پدرم در صفین به جنگ برخاستی؟ به خدا سوگند که پدر من بهتر از من بود»
عبدالله پوزش خواست و گفت: پیامبر (ص) به من فرمود: از پدرت اطاعت کن! حضرت فرمود: «آیا فرموده خدای متعال را نشنیده بودی که: «و اگر پدر و مادرت تو را وادار کنند که آنچه را نمی‌دانی شریک خدا قرار دهی، امر آنان را اطاعت مکن»؟!
و آیا فرموده رسول خدا را نشنیده بودی که: همانا اطاعت از غیر خدا، فقط در کارهای نیک است؟! و نیز فرموده او را که: هیچ مخلوقی در چیزی که نافرمانی آفریدگار در آن است نباید اطاعت شود؟! (1)

1- فرهنگ جامع سخنان امام حسین (ع)، ص802

مبانی حیات طیبه (حکایت خوبان)
از امام صادق(ع) سوال کردند: کار خود را روی چه پایه و مبنایی استوار ساخته‌ای؟
(مبنا و اساس زندگی‌ات چیست؟) حضرت در پاسخ فرمودند! من بنا و ساختمان زندگی‌ام را روی چهار پایه نهاده‌ام.
پایه اول - عامل بودن به وظایف
«علمت ان عملی لایعمله غیری فاجتهدت» این را فهمیدم که آن کاری را که مربوط به من است و انجامش را از من خواسته‌اند، دیگری آن را انجام نخواهد داد، پس کوشیدم آن را خودم انجام دهم.
پایه دوم - ادراک محضر حق
«و علمت ان‌الله عزوجل مطلع علی فاستحییت»
دانستم که هر جا باشم، خدا آگاه از کار من است، از او حیا کردم»
پایه سوم - مطمئن بودن از روزی خود
«و علمت ان رزقی لایاکله غیری فاطما ننت» دانستم که رزق مرا کسی غیر من نخواهد خورد، آسوده‌خاطر گشتم»
پایه چهارم - آماده بودن برای مرگ
«و علمت ان اخر امری الموت فاستعددت»
دانستم که پایان کار من مرگ است،‌ از این رو آماده برای فرا رسیدن آن گشتم. (1)

1- بحارالانوار، ج 78، ص 228

این گونه مباشید!
علی (ع) درباره کسانی که از پشتوانه اخلاق عملی برخوردار نبوده و در زندگی مذبذب و از ثبات رفتاری متعالی برخوردار نیستند چنین می‌فرماید:
«چون کسی مباش که بدون کار خیری امید به آخرت می‌بندد، و با آرزوی دراز خود توبه را به تاخیر می‌اندازد... اگر بیمار شود، پشیمان می‌گردد، و اگر تندرستی یابد، آسوده به لهو و شادی می‌پردازد. اگر بهبود یابد از خود راضی می‌شود، و چون بیمار شود اندوه می‌خورد. هر گاه بلایی به او رسد خدا را به زاری می‌خواند، و اگر به رفاهی دست یابد با خودخواهی رخ از خدا بر می‌تابد... (1)
...آنچه از دنیا به او رسد سیر نگردد، و اگر از او گرفته شود قناعت نورزد، از سپاسگزاری در برابر آنچه دریافته ناتوان است، به در برابر آنچه باقی مانده (و به او نرسیده) افزون خواه است... (2)
همچنین امام صادق (ع) در این زمینه می‌فرماید: خشن و درشتخوی مباش که مردمان خوش نداشته باشند به تو نزدیک شوند، و سست (و ناتوان نیز) مباش که هر کسی تو را می‌شناسد تحقیرت کند، و با بالاتر از خود بد رفتاری مکن، و پایین‌تر از خود را به ریشخند مگیر. (3)
1- الحیاه، ج 7، ص 478 به نقل از نهج‌البلاغه
2- همان، ص 479 به نقل از نهج‌البلاغه
3- بحارالانوار، ج 78، ص 283

نورانیت و کوری دل (حکایت خوبان)
پیامبر اعظم(ص) به اصحابش فرمود: آیا در میان شما کسی هست که بخواهد خدا کوری را از او برطرف سازد و بینایش گرداند. آن گاه آن طبیب الهی نسخه شفابخش آسمانی خود را چنین ارائه فرمود: «الا انه من رغب فی الدنیا و طال امله فیها اعمی الله قلبه علی قدر ذلک» (الا وقتی آورده می‌شود که متکلم بخواهد مطلب بسیار بااهمیتی را برای مخاطبش بیان کند) به خود بیایید و به هوش باشید. این حقیقت را از من بشنوید که هر کس رو به دنیا آورد و آرزوهای طولانی در آن داشته باشد، خدا قلب او را به همان مقدار که رو به دنیا آورده نابینا می‌گرداند.
«و من زهد فی‌الدنیا و قصر امله فیها اعطاه الله علما بغیر تعلم و هدی بغیر هدایه» و هر کس زاهد و بی‌رغبت به دنیا باشد (و آرزوی رسیدن به لذائذ آن را به دل راه ندهد) خدا به او علمی بدون تعلم و هدایتی بدون راهنما عطا می‌کند.1
1-مجموعه ورام، ج1، ص131

تلازم ولایت و محبت با عمل
راوی به نام خیثمه نقل کرده است که خدمت امام‌صادق(ع) رسیدم که با آن حضرت وداع کنم و به کوفه بروم. امام فرمود: «یا خیثمه ابلغ موالینا عنا‌السلام» ای خیثمه! سلام ما را به دوستانمان برسان.
« و اعلمهم یا خیثمه انا لا نغنی عنهم من‌الله شیئا الا بالعمل» ای خیثمه! به دوستانمان اعلام کن که ما نمی‌توانیم از شما در پیشگاه خدا دفع بلایی کنیم مگر از طریق عمل به دستورات خدا.(1)
آری تنها راه نجات شما، عمل به دین خدا در سایه ولایت ماست. همان‌گونه که عمل به احکام دین عاری از ولایت ما نجات بخش شما نیست! تنها اظهار محبت و ولایت‌ ما هم عاری از عمل به دین خدا نجات بخش شما نخواهد بود.

1- وسایل الشیعه، ج1، ص125

تاکید بر نماز خالصانه ( حکایت خوبان)
برای پیامبر خدا(ص) دو شتر بزرگ آوردند. حضرت به اصحاب فرمود: «آیا در میان شما کسی هست دو رکعت نماز بخواند که در آن هیچ‌گونه فکر دنیا به خود راه ندهد، تا یکی از این دو شتر را به او بدهم»؟
حضرت این سخن را چند بار تکرار نمود. کسی از اصحاب پاسخ نداد. حضرت علی(ع) به پا خاست و عرض کرد: یا رسول‌الله! من می‌توانم آن دو رکعت نماز را بخوانم. پیامبر گرامی(ص) فرمود: بسیار خوب به‌جای آور! علی(ع) مشغول نماز شد. هنگامی که سلام نماز را داد جبرئیل نازل شد، عرض کرد: خداوند می‌فرماید: یکی از شترها را به علی بده! رسول خدا فرمود: شرط من این بود که هنگام نماز اندیشه‌ای از امور دنیا را به خود راه ندهد. علی(ع) در تشهد که نشسته بود فکر کرد کدام یک از شترها را بگیرد. جبرئیل گفت: خداوند می‌فرماید: هدف علی این بود کدام شتر چاقتر است او را بگیرد، بکشد و به فقرا بدهد اندیشه‌اش برای خدا بود نه برای خودش و نه برای دنیا.
آنگاه پیامبر(ص) به خاطر تشکر از علی(ع) هر دو شتر را به او داد. خداوند نیز در ضمن آیه‌ای از آن حضرت قدردانی نمود و فرمود: ان فی ذلک لذکری لمن کان له قلب او القی السمع و هو شهید. (ق.37) پس رسول خدا(ص) فرمود: هر کس دو رکعت نماز خالص بخواند و در آن اندیشه‌ای از امور دنیا به خود راه ندهد، خداوند از او خشنود شده و گناهانش را می‌آمرزد.(1)

______________________
1- داستان‌‌های بحارالانوار، ج 4

راه نجات، عمل به احکام الهی ( حکایت خوبان)

پیامبر گرامی(ص) بعد از فتح مکه روی کوه صفا ایستاد و فرمود: ای فرزندان هاشم، ای فرزندان عبدالمطلب، من رسول خدا به سوی شما هستم، من نسبت به شما مهربانم، نگویید که محمد از ماست (و همین خویشاوندی ما به او برای نجات ما کافی است) به خدا قسم دوستان من چه از شما و چه از غیر شما منحصراً دارندگان تقوا می‌باشند. آگاه باشید که من بین خود و شما عذری باقی نگذاشتم. «و ان لی عملی و لکم عملکم» آنچه که نافع به حال من است عمل من است و آنچه که نافع به حال شماست عمل شماست (تنها خویشاوندی با من، نفعی به حال شما نخواهد داشت).(1)
آن حضرت در روزهای آخر عمر شریفش که با حال بیماری برای آخرین وداع با امت به مسجد آمد و روی منبر نشست ضمن مواعظش فرمود: «ای مردم! کسی ادعای بی‌اساس نکند و آرزوی بی‌جا در سر نپروراند، قسم به خدایی که مرا مبعوث به حق فرموده است، چیزی نجات بخش انسان نخواهد بود، جز عمل توأم با رحمت خدا، من هم اگر معصیت کنم، سقوط می‌کنم. خدایا تو شاهد باش که من پیام تو را به مردم رساندم.»(2)
همچنین آن حضرت به دخترش می‌فرمود: «یا فاطمه، اعملی لنفسک» ای فاطمه برای خودت کار کن (نگو که من دختر پیغمبرم و همین شرافت نسب برای من کافی است).
___________________
1- کافی، ج8، ص182
2- بحارالانوار، ج22، ص466

پرهیز از خبرچین‌ها ( حکایت خوبان)

داودبن قاسم می‌گوید: من به همراه حسن‌بن محمد عقیقی و عده‌ای، در زندان معروف خشیش زندانی بودیم که ابومحمد (امام عسکری)(ع) و برادرش جعفر نیز وارد شدند. در زندان ما مردی بود که خود را علوی معرفی کرده بود. همه ما از زندانی شدن حضرت ناراحت و نگران شدیم. حضرت روبه ما کرد و فرمود: اگر این مرد- که از شما نیست- در میانتان نبود، زمان آزادی شما را می‌گفتم، پس با دست به آن مرد اشاره کرد و از او خواست بیرون رود. بعد از بیرون رفتن وی به ما فرمود: «از این مرد برحذر باشید، او از شما نیست و همه اسرار شما را که به یکدیگر گفته‌اید در ورقه‌ای نوشته و در میان لباسهایش پنهان کرده است تا به خلیفه گزارش کند. یکی از زندانیان آن مرد را تفتیش کرد و آن نوشته را بیرون آورد. متوجه شدیم که همه اسرار ما را که بسیار مهم نیز بودند در آن نوشته است.(1) بنابراین مؤمن باید کسی باشد که امام علی(ع) فرمودند: «اشرف المؤمنین اکثرهم کیساً» شریف‌ترین مؤمنان زیرک‌ترین آنهاست. (غررالحکم و دررالکلم، ص322)
1- مناقب، ج4، ص424