موضوع: سلامت بانوان - سرطان سینه

سرطان سینه حدود 23 درصد کل سرطانها (به غیر از سرطان پوست) در خانمها را تشکیل می دهد. در سال 2008 سرطان سینه سبب 458503 مورد مرگ در خانمها شد. حدود 13 درصد مرگ ناشی از سرطان در خانمها بعلت سرطان سینه است. سرطان سینه مختص خانمها نیست بلکه در مردها نیز دیده می شود ولی در خانمها 100 برابر مردان شایعتر است اما اگر مردی مبتلا به سرطان سینه شود، سیر آن بدتر از خانمها می باشد. موضوع این مبحث سرطان سینه در خانمها است.
پیش آگهی میزان زنده ماندن بعد از تشخیص بستگی به مرحله بیماری، درمان و محل سکونت جغرافیائی دارد. در کشورهای غربی میزان زنده ماندن بالاست. بعنوان مثال در انگلستان از هر 10 خانمی که مبتلا به سرطان سینه هستند 8 نفر آنها حداقل 5 سال زنده می مانند.

علائم سرطان سینه کدامها هستند؟
• اولین علامت قابل توجه سرطان سینه احساس یک توده است که متفاوت از بقیه بافت سینه می باشد. بیش از 80 درصد سرطان سینه موقعی تشخیص داده می شود که یک خانم احساس توده ای در سینه می کند. گاها بیمار در زیر بغل یا گردن احساس غده ای می کند که در حقیقت غدد لنفاوی بزرگ شده بعلت دست اندازی سرطان سینه می باشد.
• ضخیم شدن موضعی پوست سینه که متفاوت از پوست سایر نقاط سینه می باشد.
• بزرگ شدن سینه
• پائین افتادن سینه نسبت به سینه طرف مقابل
• تغییر شکل و محل نوک سینه
• فرورفتن نوک سینه به داخل
• ترشح از نوک سینه
• درد پایدار در سینه یا زیر بغل، درد یک علامت قابل اعتماد سرطان سینه نیست، بیمار ممکن است دارای سایر مشکلات سینه مثل عفونت سینه باشد.
• تورم در ناحیه زیر بغل یا گردن
اگر سرطان سینه به خارج سینه منتشر شود در اصطلاح می گویند که بیمار دچار متاستاز شده است. شایعترین محلهائیکه سرطان سینه به آنها دست اندازی می کند استخوان، کبد، ریه و مغز است. بیمار ممکن است با علائم دست اندازی سرطان سینه مراجعه کند. مثلا اگر بیمار دچار دست اندازی سرطان سینه به ریه شود، ممکن است با سرفه و خلط خونی مراجعه کند که متاسفانه نشاندهنده مراحل آخر بیماری است. درد استخوان، تب و لرز، کاهش وزن و یرقان از سایر علائم سرطان سینه پیشرفته می باشند.
خانمها باید بدانند که هر توده در سینه، سرطان سینه نیست، فقط 20 درصد توده هائیکه در سینه لمس می شوند، سرطان هستند و بقیه موارد خوش خیم می باشند.

عوامل خطر زا برای سرطان سینه: یک عده عواملی خانم را مستعد ابتلا به سرطان می کنند که به آنها عوامل خطر زا می گویند. مهمترین این عوامل عبارتند از:
• سن بالا
• فقدان شیر دهی در سابقه
• فقدان زایمان در سابقه
• بالا بودن غلظت هورمونها
• چاقی
• کشیدن سیگار: هر قدر کشیدن سیگار از سنین پائین تر شروع شود و میزان آن بیشتر باشد، خطر سرطان سینه بیشتر است. در خانمهائیکه بمدت طولانی سابقه کشیدن سیگار دارند خطر سرطان سینه 50-30 درصد زیاد می شود.
• زندگی بدون تحرک خطر سرطان سینه را 10 درصد زیاد می کند
• رژیم غذائی پر چربی، مصرف الکل و کمبود ید در رژیم غذائی سبب افزایش خطر سرطان سینه می شود.
• سابقه پرتو درمانی
• کار چرخشی (شیفتی)
• بعضی مواد شیمیائی و سموم گیاهی
• اشعه ایکس از جمله خود ماموگرافی اگر بیش از مورد نیاز باشد.
• 10-5 درصد سرطانهای سینه ارثی هستند. در خانمهائیکه فاقد سابقه سرطان سینه در فامیل می باشند، خطر سرطان سینه در طول زندگی حدود 8 درصد است. در خانمهائی که یکی از اعضاء فامیل داری سابقه سرطان سینه باشد،‌ خطر سرطان سینه در طول زندگی به حدود 13 درصد می رسد. اگر دو نفر از اعضاء فامیل دارای سابقه سرطان سینه باشند، این میزان به 21 درصد می رسد، یعنی تقریبا سه برابر جمعیت عادی می شود. در خانمهائیکه یک از بستگان درجه یک (مادر، خواهر) دارای سابقه سرطان سینه هستند، شانس ابتلا به سرطان سینه ما بین 50-40 سالگی دو برابر جمعیت عادی است. در 5 درصد موارد سرطان سینه ژنتیک دارای نقش خیلی مهم است. خطر ابتلا به سرطان در خانمهائیکه دارای جهش در ژنهای BRCA1 و BRCA2 هستند، خیلی زیاد و حدود 80-60 درصد است.

روشهای تشخیص سرطان سینه
• تشخیص قطعی با بررسی پاتولوژیک نمونه حاصل از بیوپسی (نمونه برداری) توده سینه است. گاها خود توده بطور کامل برداشته شده و به پاتولوژی ارسال می شود.
• اگر توده ای در سینه لمس شود ابتدا سعی می شود که توسط روشهای تصویر برداری مثل ماموگرافی، سونوگرافی و MRI ماهیت توده تشخیص داده شود (خوش خیم یا بدخیم). اگر پزشک به میزان کافی متقاعد شود که توده بدخیم است، در اینجا دیگر نمونه برداری از توده انجام نمی شود، بلکه خود توده را با جراحی برداشته و به پاتولوژی ارسال می کنند.

طبقه بندی سرطان سینه
نوع سرطان سینه و درجه افتراق آن در پیش آگهی بیماری خیلی موثر است. طبقه بندی سرطان سینه بر اساس نتایج پاتولوژی است. بعضی سرطانها خیلی بدخیم تر از سرطانهای دیگر هستند. درجه افتراق سلولی نیز مهم است. اگر درجه افتراق یک باشد، سرطان سیر خیلی خوبی خواهد داشت هر قدر درجه افتراق بیشتر باشد، سرطان سیر بدتری خواهد داشت. درجه افتراق را معمولا از یک تا 4 مشخص می کنند. سرطان سینه با درجه افتراق 4 بدترین نوع است.

گیرنده های هورمونی
در بدن انسان برای اینکه هورمونها بتوانند اثرات خود را اعمال کنند باید بر روی گیرنده خود بنشینند. این گیرنده ها در سطح سلولهای مختلف قرار دارند. سه تا از این گیرنده های مهم در خانمها گیرنده های استروژن، پروژسترون و HRE2 است. اگر در خانم مبتلا به سرطان سینه گیرنده استروژن مثبت باشد، یعنی سلولهای سرطان سینه بر روی خود دارای گیرنده استروژن باشند، این نوع سرطان برای رشد وابسته به هورمون استروژن خواهد بود. بنابراین می توان داروئی داد که این گیرنده ها را مهار کند (مثل تاموکسیفن) و با مهار این گیرنده ها دیگر هورمون استروژن نمی تواند اثرات خود را اعمال کند و رشد سرطان متوقف یا کند می شود. این است که پیش آگهی سرطانهای سینه با گیرنده استروژن مثبت بهتر است. در بیمارانیکه گیرنده HRE2 مثبت است پیش آگهی بدتر است و سیر این بیماران سریع است ولی اخیرا توانسته اند با تجویز داروی بخصوصی بنام Trastuzumab همراه با شیمی درمانی پیش آگهی این بیماران را نیز قدری بهبود بخشند.

روشهای پیشگیری از ابتلا به سرطان سینه
با انجام اقدامات زیر می توان از میزان ابتلا به سرطان سینه کاست. این میزان کاهش در آمریکا 42 درصد بوده است:
• وزن مناسب
• عدم مصرف زیاد الکل
• فعالیت فیزیکی
• شیر دادن به فرزند خود
• یک عده پیشنهاد می کنند که اگر خانمی برای ژنهای BRCA1 و BRCA2 مثبت است به عنوان یک عمل پیشگیرانه در وی هر دو سینه با عمل جراحی خارج شوند.

غربالگری برای سرطان سینه
غربالگری عبارت از این است که در جامعه اقداماتی انجام می دهند تا یک بیماری به موقع تشخیص داده شود. انجام اقدامات غربالگری برای یک بیماری خاص نیاز به بررسیهای دقیق دارد و این دانشمندان هستند که مشخص می کنند که کدام بیماری و به چه روشی نیاز به غربالگری دارد. غربالگری برای سرطان سینه عبارت از این است که در یک خانم به ظاهر سالم اقداماتی برای تشخیص زودرس سرطان سینه انجام می شوند. برای غربالگری سرطان سینه اقدامات زیر توصیه می شود:
• معاینه دوره ای توسط پزشک
• آموزش به خود فرد و معاینه دوره ای توسط خود فرد. بررسیها نشان می دهند که دو روش فوق اقدامات مفید برای غربالگری سرطان سینه نیستند. چون توده باید به اندازه کافی بزرگ شود تا قابل لمس باشد و وقتی توده قابل لمس است سالها از ایجاد آن گذشته است.
• ماموگرافی: در این روش از اشعه ایکس برای تشخیص سرطان سینه استفاده می شود. در علم پزشکی چند نوع مطالعه دارای ارزش زیادی هستند از جمله مطالعاتی که توسط Cochrane Collaboration انجام می شوند. در یک بررسی توسط این نهاد مشخص شد که ماموگرافی نتوانسته است از مرگ و میر ناشی از سرطان سینه بکاهد، در عوض 30 درصد منجر به تشخیص های زیادی و درمانهای اضافی شده است. بنابراین نمی توان گفت که آیا ماموگرافی مفید است یا مضر. ولی معمولا هر کشوری توصیه های خاص خودش را دارد مثلا در آمریکا نهاد U.S. Preventive Services Task Force توصیه می کند که خانمهای 74-50 ساله هر 2 سال ماموگرافی شوند. در اروپا نهاد European Cancer Observatory توصیه می کند که خانمهای 69-50 ساله هر 3-2 سال ماموگرافی شوند. در مورد ارزش ماموگرافی در غربالگری سرطان سینه در مقاله دیگری به تفصیل توضیح داده شده است.

درمان سرطان سینه
درمان سرطان سینه بستگی به وسعت توسعه آن در هنگام تشخیص دارد. معمولا ابتدا بیمار جراحی می شود و بدنبال آن شیمی درمانی یا هورمون درمانی و یا هر دو انجام می شوند.
جراحی: جراحیهای استاندارد سرطان سینه عبارتند از :
• برداشتن کل سینه
• برداشتن یک ربع از سینه که توده در آن قرار دارد.
• فقط برداشتن خود توده
هورمون درمانی: اگر بررسیها نشان دهند که گیرنده استروژن مثبت است از روشهای هورمون درمانی نیز استفاده می شود. معمولا هورمون درمانی برای خانمهای قبل از سن یائسگی متفاوت از خانمهای یائسه است.
شیمی درمانی: شیمی درمانی معمولا برای مراحل پیشرفته بیماری بکار می رود بخصوص وقتی که گیرنده استروژن منفی باشد.
پرتودرمانی: آن معمولا پس از جراحی انجام می شود تا اگر سلول سرطانی باقیمانده است آنها را از بین ببرد. پرتودرمانی میزان عود بیماری را 66-50 درصد کم می کند.

پیش آگهی
پیش آگهی این بیماران (چند سال زنده می مانند، چند سال بدون عود زنده می مانند و میزان عود بیماری) به موارد زیادی بستگی دارد. مهمترین آنها مرحله بیماری یا میزان انتشار بیماری به خارج از سینه است. بعنوان مثال وقتی غدد لنفاوی زیر بغل گرفتار می شوند، پیش آگهی بد است. حتی تعداد غدد لنفاوی گرفتار نیز مهم است. نوع گیرنده (مثبت یا منفی) نیز مهم است. اگر سرطان سینه برای اولین بار در خانمی قبل از یائسه شدن تشخیص داده شود بدتر از سرطان سینه ای است که در خانمهای یائسه تشخیص داده می شود.