موضوع: سلامت بانوان - سرطان تخمدان

سرطان تخمدان دومین سرطان زنانه شایع، شایعترین عامل مرگ ناشی از سرطانهای زنانه و کشنده ترین سرطان زنانه است. این سرطان در کشورهای صنعتی به استثنای ژاپن بیشتر دیده می شود. در آمریکا یک خانم در طول مدت زندگی 2/5-1/4 درصد شانس ابتلا به سرطان تخمدان دارد. یعنی از هر 60-40 زن یک نفر آن در طول زندگی مبتلا به سرطان تخمدان خواهد شد. تقریبا نصف مرگ و میرهای ناشی از سرطان تخمدان در خانمهای 74-55 ساله اتفاق می افتند. هر قدر سن افزایش می یابد خطر سرطان تخمدان بیشتر می شود. خطر سرطان تخمدان در خانمهائیکه دارای سابقه فامیلی درجه 1 سرطان تخمدان هستند، 5 درصد است.
سرطان تخمدان متاسفانه در مراحل اولیه علامتی ایجاد نمی کند تا اینکه در داخل لگن و شکم منتشر شود، در این مرحله متاسفانه سرطان تخمدان قابل درمان نبوده و کشنده خواهد بود.

علل سرطان تخمدان: علت اصلی سرطان تخمدان نامعلوم است ولی فاکتورهای زیر میزان شیوع آنرا تحت تاثیر قرار می دهند:
• خانمهای مسن، با افزایش سن میزان شیوع سرطان تخمدان افزایش می یابد.
• سابقه فامیلی: در افرادیکه در بستگان درجه یک و دو دارای سرطان تخمدان بوده اند، میزان شیوع سرطان تخمدان بیشتر بوده است.
• یک نوع سرطان تخمدان ارثی وجود دارد که علت آن جهش ژنی است.
• خانمهای نابارور
• خانمهائیکه دارای آندومتریوز هستند
• خانمهای یائسه که از هورمون درمانی استفاده می کنند

انواع سرطان تخمدان: سرطان تخمدان دارای انواع زیادی است ولی مهمترین آنها عبارتند از:
• سرطانی که از سلولهای پوشاننده سطح خارجی تخمدان منشاء می گیرد و در اصطلاح به آن تومورهای اپیتلیال گفته می شود.
• سرطانیکه از سلولهای تولید کننده تخمک منشاء می گیرد و به آنها تومورهای ژرم سل – Germ Cell گفته می شود، این نوع سرطان تخمدان بیشتر در خانمهای جوان دیده می شود.
• سرطانیکه از سلولهای تولید کننده هورمون در تخمدان منشاء می گیرد و به آنها تومورهای استروما گفته می شود. نوع سرطان تخمدان، پیش آگهی بیمار و نوع درمان را مشخص می کند.

علائم و نشانه های سرطان تخمدان
سرطان تخمدان در مراحل ابتدائی علائم و نشانه های خاصی ندارد و اگر هم باشد غیر قابل توجه هست. در اکثر موارد علائم و نشانه های بیماری چندین ماه پس از ایجاد سرطان حادث می شوند. درد کمر، خونریزی واژینال، نفخ و تهوع از علائم سرطان تخمدان هستند.
شایعترین علائم به قرار زیر می باشند:
• نفخ شکم، سوء هاضمه
• درد شکم و لگن
• مشکل در خوردن
• علائم ادراری
• احساس توده در داخل شکم
• یبوست
• خستگی
• خونریزی واژینال
• کاهش وزن
گاها مایع در داخل شکم جمع می شود که به آن اسیت می گویند.

عوامل خطر ساز: یک عده فاکتورهائی ابتلا به سرطان تخمدان را بیشتر می کنند، آنها عبارتند از:
• خانمهائیکه هرگز حامله نشده اند
• خانمهائیکه شیر نداده اند
• سابقه سرطان تخمدان در فامیل
• سابقه سایر سرطانها در خود خانم
• افزایش سن

یک عده عواملی خطر سرطان تخمدان را کم می کنند:
• دارای سابقه زایمان
• بستن لوله ها و درآوردن رحم
• استفاده از قرصهای ضد حاملگی مرکب، اگر خانمی 10 سال از قرصهای ضد حاملگی استفاده کرده باشد، از میزان ابتلا به سرطان تخمدان در وی 60 درصد کاسته می شود.
• سن کم در اولین حاملگی و سن بالا در آخرین حاملگی

تستهای تشخیصی
• سونوگرافی که هم از راه شکم و هم از راه واژن انجام می شود.
• نمونه برداری
• اندازه گیری تومور مارکر CA-125 در خون: CA-125 یک پروتئینی است که در سلولهای سطح تخمدان و بعضی بافتهای سالم یافت می شود. در بسیاری از خانمهای مبتلا به سرطان تخمدان میزان CA-125 خون بالا است. در خانمهائیکه در ابتدای مراحل اولیه سرطان تخمدان هستند، میزان CA-125 اکثرا طبیعی است.

مرحله بندی سرطان تخمدان: برای مشخص شدن پیش آگهی بیماری و نوع درمان سرطان باید مرحله بندی شود، به عبارت دیگر وسعت سرطان را باید مشخص کرد، برای اینکار از اقدامات تشخیصی مختلف استفاده می کنند. مراحل سرطان تخمدان بشرح زیر می باشند:
مرحله 1. سرطان محدود به یک یا هر دو تخمدان است.
مرحله 2. سرطان به سایر اعضاء در لگن مثل رحم و لوله های رحمی منتشر شده است.
مرحله 3. سرطان از لگن عبور کرده و غدد لنفاوی داخل شکم را گرفتار ساخته است.
مرحله 4. سرطان به اعضاء دوردست مثل ریه منتشر شده است.

درمان: درمان سرطان تخمدان با مجموعه ای از جراحی و شیمی درمانی است.
جراحی: برای جراحی سرطان تخمدان معمولا هر دو تخمدان، رحم، لوله های رحمی، و غددلنفاوی داخل لگن برداشته می شوند.
شیمی درمانی: بعد از جراحی معمولا شیمی درمانی انجام می شود، شیمی درمانی برای کشتن سلولهای سرطانی باقی مانده است.

پیش آگهی: متاسفانه سرطان تخمدان یک سرطان با پیش آگهی بد است. چون نمی توان این سرطان را در مراحل اولیه تشخیص داد و هیچ آزمایشی نیز برای غربالگری وجود ندارد، سرطان تخمدان یک بیماری کشنده خواهد بود. بیش از 60 درصد خانمهائیکه با سرطان تخمدان مراجعه می کنند در مرحله 3 یا 4 هستند، یعنی قبلا بیماری در بدن منتشر شده است. مدت زمان زنده ماندن 5 ساله برای تمامی مراحل (روی هم رفته) 47 درصد است.