يكي از خصلتهاي بارز ابن تيميه ، مخالفت و دشمني علني با اهل بيت پيامبر صلي الله عليه وآله وسلم و به ويژه با امير المؤمنين عليه السلام است . وي در موارد بسياري به امير المؤمنين ، حضرت زهرا و ساير اهل بيت جسارت كرده است كه بنده به چند مورد اشاره ميكنم ؛ البته قبل از ورود به بحث ، بايد معنا و حكم « ناصبي » را از ديدگاه اهل سنت روشن كرد تا معلوم شود كه آيا ميتوان به ابن تيميه ناصبي گفت يا خير .
زبيدي در تاج العروس مينويسد :
النواصب ، والناصبية ، وأهل النصب : وهم المتدينون ببغضة سيدنا أمير المؤمنين ويعسوب المسلمين أبي الحسن علي بن أبي طالب ، رضي الله تعالى عنه وكرم وجهه ؛ لأنهم نصبوا له ، أي : عادوه .
تاج العروس ، ج2 ، ص436 ، ماده «نصب» .
نواصب و ناصبية و اهل نصب : ايشان کساني هستند که دين خود را بر دشمني سرور ما امير مومنان و پادشاه مسلمانان ابو الحسن علي بن ابي طالب رضي الله عنه وکرم الله وجهه است ؛ زيرا ايشان نسبت به وي نصب دارند ؛ يعني با وي دشمني دارند.
و ابن حجر عسقلاني مينويسد :
والنصب، بغض علي وتقديم غيره عليه .
مقدمة فتح الباري ، ص460 .
نصب بغض علي است و مقدم کردن غير او( معاويه) بر او .
و حسن بن فرحان مالكي ، از علماي عربستان مينويسد :
النصب فهو كل انحراف عن على واهل البيت سواء بلعنه أو تفسيقه ، كما كان يفعل بعض بنى أمية أو بالتقليل من فضائله كما يفعل محبّوهم أو تضعيف الأحاديث الصحيحة في فضله أو عدم تصويبه في حروبه أو التشكيك فى شرعيّة خلافته وبيعته أو المبالغة فى مدح خصومه ، فهذا وأمثاله هو النصب .
نحو إنقاذ التاريخ الإسلامي ، ص 298، الناشر مؤسسة اليمامة الصحفيّة ، الاردن ، ط . 1418 هجرية .
نصب عبارت از هرگونه انحرافي از علي و اهل بيت است ؛ و فرقي ندارد با لعن کردن ايشان باشد يا با فاسق دانستن ايشان - همان کاري که عده اي از بني اميه انجام مي دادند – و يا با کوچک کردن فضائل ايشان – همان کاري که دوست داران ايشان (بني اميه) انجام مي دهند – يا تضعيف کردن روايات صحيح كه در مدح آنان وارد شده و يا اعتقاد اين که علي در جنگ ها (جنگ جمل، صفين و نهروان) اشتباه کرده است يا شک کردن در مشروعيت خلافت امير مومنان و بيعت با آن حضرت و يا مبالغه کردن در مدح دشمنان ايشان ، پس اين موارد و مشابه آنها ، نصب محسوب مي شود.
و در باره حكم ناصبي نيز ابن حبان از علماي بزرگ اهل سنت نوشته است :
أن رسول الله (صلى الله عليه وآله وسلم) قال : والذي نفسي بيده لا يبغضنا أهل البيت رجل إلا أدخله الله النار .
صحيح ابن حبان، ج15 ص435 .
رسول خدا ( صلي الله عليه وآله وسلم) فرمودند : قسم به کسي که جانم در دست اوست ، هيچ کس ما اهل بيت را دشمن نمي دارد ، مگر اينکه خداوند او را در آتش وارد مي کند .
حاكم نيشابوري بعد از نقل اين روايت مينويسد :
هذا حديث صحيح على شرط مسلم ولم يخرجاه .
المستدرك: ج3 ص162، تحقيق: مصطفى عبد القادر عطا، ط1 سنة 1990، دار الكتب العلمية – بيروت .
اين روايت طبق شرائط مسلم ( براي صحت حديث) صحيح است ولي ايشان ( بخاري و مسلم ) آن را ( در کتابهاي خود) نياورده اند .
و الباني از علماي معاصر وهابي نيز اين روايت را در سلسله احاديث صحيحه آورده است .
السلسلة ، ج5 ص643، مكتبة المعارف – الرياض .
و نيز روايات بسياري وجود دارد كه دلالت ميكند ، كسي كه بغض اهل بيت پيامبر را در دل داشته باشد ، قطعاً در حلال زاده بودن او بايد شك كرد . از جمله حافظ حمويني در كتاب فرائد السمطين مينويسد :
عن زيد بن يثيع قال سمعت أبا بكر الصديق يقول: قال: رأيت رسول اللّه (ص) خيّم خيمة وهو متكئ على قوس عربيّة، وفي الخيمة علي وفاطمة والحسن والحسين فقال: «معشر المسلمين أنا سلم لمن سالم هل الخيمة، حرب لمن حاربهم، ولي لمن والاهم، لا يحبّهم إلاّ سعيد الجد طيب المولد، ولا يبغضهم إلاّ شقي الجد رديء المولد»، فقال رجل يازيد أ أنت سمعت منه؟ قال: أي وربّ الكعبة.
فرائد السمطين ، ج2 ، ص40 ، ح 373 و المناقب ، الخوارزمي ، ص 297 ، ح 291 (211) و جواهر المطالب ، محمد بن الدمشقي الشافعي ، ج1 ، ص174 .
زيد بن يثيع ميگويد از ابو بكر ، شنيدم كه مي گفت : در يكى از روزها ، رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله سراپردهاى برپا كرده بود و خود به كمان عربى تكيه زده و على و فاطمه و حسنين عليهم السّلام در زير خيمه قرار داشتند ، رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله خطاب به مسلمانان فرمود : اى گروه مسلمانان ! من سازگارى دارم با كسى كه با اين سراپرده نشينان من سازگارى دارد . و نبرد مىكنم با هر كسى كه با ايشان نبرد كند . و دوست مىدارم هر كسى را كه آنان را دوست بدارد ؛ دوست نمىدارد اينان را مگر آن كسى كه نياى او از نيكبختى برخوردار و نطفهاش از آلودگى پاك باشد و دشمن نمىدارد اينان را مگر آن كسى كه نياى او دچار بدبختى گرديده و نطفهاش ناپاك و آلوده به پليدى است .
و نيز ابن مردويه مينويسد :
عن عبد الله بن أحمد بن حنبل ، عن أحمد ، قال : سمعت الشافعي يقول : سمعت مالك بن أنس يقول : قال أنس بن مالك : ما كنا نعرف الرجل لغير أبيه إلا ببغض علي ابن أبي طالب .
مناقب علي بن أبي طالب (ع) وما نزل من القرآن في علي (ع) - أبي بكر أحمد بن موسى ابن مردويه الأصفهاني - ص 76 .
عبد الله بن احمد بن حنبل از پدرش نقل كرده ست كه گفت : از شافعي شنيديم كه ميگفت : از مالك بن أنس شنيدم كه ميگفت : أنس بن مالك گفت : ما هيچ فردي را به غير پدرش ملحق نميكرديم ، مگر اين كه بغض علي بن أبي طالب عليه السلام را در دل داشت .
يعني معيار و ميزان در حلال زاده بودن و يا حرام زاده بودن ، حب و بغض علي بن أبي طالب عليه السلام است . هر كسي علي را دوست دارد ، قطعاً حلال زاده است و كسي كه با علي دشمني ميكند و كينه او را در دل دارد ، قطعاً حرام زاده است . روايات در اين باره در منابع اهل سنت از دهها مورد نيز ميگذرد ؛ اما فقط به همين دو روايت اكتفا ميكنيم .
با توجه به نكات ياد شده اينك مي پردازيم به برخي از سخنان ابن تيميه در رابطه با پيامبر گرامي (ص) و حضرت امير و اهل بيت عليهم السلام.
ابن تيميه ، پدر پيامبر اسلام صلي الله عليه وآله وسلم را كافر مي داند :
وي در كتاب مجموع الفتاوي مينويسد :
التوسل بدعائه - اى النبى - وشفاعته ينفع مع الايمان به، واما بدون الايمان به فالكفار والمنافقون لا تغنى عنهم شفاعه الشافعين فى الاخره، ولهذا نهى عن الاستغفار لعمه وابيه وغيرهما من الكفار !.
توسل به دعاي او – يعني پامبر اسلام – و شفاعت وي در صورت ايمان به او ، فايده مي دهد ؛ اما اگر به وي ايمان نداشته باشد ( خير ؛ فايده نمي دهد ) ؛ پس شفاعتِ شفاعت کنندگان ، کافران و منافقان را در آخرت فايده نمي دهد ؛ و به همين جهت رسول خدا از استغفار براي عمو و پدرشان و ديگر کفار منع شدند !
و در ادامه ميگويد :
وقد يدعو - اى النبى - لبعض الكفار بأن يهديه اللّه او يرزقه، فيهديه او يرزقه، كما دعا لأمّ أبى هريره حتى هداها اللّه ! . وكما دعا لدوس - قبيله ابى هريره - فقال: «اللهم اهد دوسا وائت بهم» فهداهم اللّه ! .
مجموع الفتاوى ، ج1 ، ص145 و التوسل والوسيلة ، ص 7.
و گاهي رسول خدا براي بعضي از کفار دعا مي کرد که خداوند او را هدايت نمايد ؛ يا به او رزق دهد ؛ همانطور که براي مادر ابو هريره دعا کردند تا خدا او را هدايت نمايد!
آيا مقام پدران ابوهريره نزد خداوند ، از مقام پدران پيامبر گرامي و خاتم رسولان، كم ارزشتر بوده است ؟ ما قصد نداريم به صورت مفصل ايمان پدران انبياء را ثابت كنيم ؛ بلكه فقط به صورت مختصر به اين مطلب خواهيم پرداخت .
فخر رازي ، مفسر پر آوازه اهل سنت در اثبات اين كه آزر عموي حضرت ابراهيم بوده نه پدرش مينويسد :
أن آباء الأنبياء ما كانوا كفارا ويدل عليه وجوه : منها قوله تعالى : * ( الذي يراك حين تقوم * وتقلبك في الساجدين ) * ( الشعراء : 218 ، 219 ) . قيل معناه : إنه كان ينقل روحه من ساجد إلى ساجد وبهذا التقدير : فالآية دالة على أن جميع آباء محمد عليه السلام كانوا مسلمين .
به درستي که پدران انبيا ، کافر نبوده اند . و دليل هاي بسياري بر اين مطلب ، دلالت مي کند :
يکي از آن ها کلام خداوند است که :" کسي که تو را در هنگام ايستادن مي بيند ؛ و گردش تو را در بين سجده کنندگان" ؛ گفته شده است که معني اين آيه آن است که روح رسول خدا از سجده کننده اي به سجده کننده اي منتقل مي گرديد . و با اين فرض ، تمامي اجداد رسول خدا عليه السلام مسلمان بوده اند .
و در ادامه ميگويد :
ومما يدل أيضا على أن أحدا من آباء محمد عليه السلام ما كان من المشركين قوله عليه السلام : " لم أزل أنقل من أصلاب الطاهرين إلى أرحام الطاهرات " وقال تعالى : * ( إنما المشركون نجس ) * ( التوبة : 28 ) وذلك يوجب أن يقال : إن أحدا من أجداده ما كان من المشركين .
تفسير الرازي - الرازي - ج 13 - ص 39 .
و نيز از دليل هايي که دلالت مي کند يکي از پدران رسول خدا مشرک نبوده است ، کلام خود ايشان است که فرمودند : دائما از اصلاب مردان پاک به رحم زنان پاک منتقل مي شدم ؛ و خداوند فرموده است که " مشرکين نجس هستند ) و اين دليل ، لازم مي کند که چنين گفت : که يکي از اجداد رسول خدا مشرک نبوده است .
و آلوسي نيز در اين باره ميگويد :
قال الآلوسي: أنّه ليس فى آباء النبي صلى اللّه عليه وسلّم كافر أصلا لقوله (ع) «لم أزل انقل من اصلاب الطاهرين الى ارحام الطاهرات». والمشركون نجس، وتخصيص الطهارة بالطهارة من السفاح لا دليل له يعول عليه والعبرة لعموم اللفظ لا لخصوص السبب. وقد ألّفوا في هذا المطلب الرسائل واستدلّوا له بما استدلوا والقول بأنّ ذلك قول الشيعة كما ادعاه الإمام الرازي ناشيء من قلّة التتبع .
تفسير الآلوسي ، ج7 ، ص195.
آلوسي گفته است : در بين پدران رسول خدا کافر نبوده است ؛ زيرا خود ايشان فرموده اند : دائماً از صلب مردان پاک به رحم زنان پاک منتقل مي شدم ؛ و مشرکين نيز نجس مي باشند ؛ و اينکه بگوييم مقصود از اصلاب پاک و ارحام پاک ، پاک از زنا است ، اين دليلي ندارد که بر آن تکيه شود . و آنچه مورد توجه است عام بودن لفظ است ( که فرموده اند اصلاب پاک ) نه جهتي خاص ؛ و در اين زمينه مقالات نوشته اند و به دلايل بسياري استدلال کرده اند و اينکه ما اين نظر را تنها نظر شيعه بدانيم – همانطور که فخر رازي ادعا کرده است - ناشي از کمي جستجو است .
از اينها كه بگذريم ، صالحي شامي در سبل الهدي والرشاد مينويسد :
وسئل القاضي أبو بكر بن العربي أحد الأئمة المالكية رحمه الله تعالى عن رجل قال : إن أبا النبي صلى الله عليه وسلم في النار . فأجاب : بأن من قال ذلك فهو ملعون لقوله تعالى : ( إن الذين يؤذون الله ورسوله لعنهم الله في الدنيا والآخرة ) قال ولا أذى أعظم من أن يقال عن أبيه : إنه في النار .
سبل الهدى والرشاد - الصالحي الشامي - ج 1 - ص 260 .
و از قاضي ابو بکر بن عربي يکي از ائمه مالکيه در مورد شخصي سوال شد که مي گويد : پدر رسول خدا صلي الله عليه وسلم در آتش است ؛ پس پاسخ داد ، هر کس چنين گويد ملعون است ؛ زيرا خداوند فرموده است که : بدرستيکه کسانيکه خدا و رسولش را آزار مي دهند خداوند ايشان را در دنيا و آخرت لعنت کرده است ؛ و اذيتي از اين بزرگتر نيست که در مورد پدر ايشان بگوييم که در آتش است !!!
و اين روايت ملعون بودن و كفر كساني را ثابت ميكند كه اعتقاد دارند ، پدران پيامبر اسلام صلي الله عليه وآله وسلم كافر بودهاند .
2. انكار فضائل اهل بيت :
ابن تيميه در انكار فضائل خاندان رسول خدا صلي الله عليه وآله وسلم بي حيايي را به جايي رسانده است كه عقيده تفضيل و تقديم اهل بيت رسول خدا را بر ديگران از افكار جاهليت و حتي از افكار و عقائد يهوديت ميداند . وي در اين باره ميگويد :
إنّ فكرة تقديم آل الرسول هى من اثر الجاهليه فى تقديم اهل بيت الروساء !!.
منهاج السنة ، ج 3 ، ص269.
به درستي که نظريه مقدم داشتن اهل بيت رسول خدا ، از آثار جاهليت است که بستگان رؤسا را مقدم مي داشتند !
و در جاي ديگر مينويسد :
قالت الشيعه: لا تصلح الامامه الا فى ولد على .
وقالت اليهود: لا يصلح الملك الا فى آل داود !.
منهاج السنّة ، ج1 ، ص6.
شيعيان گفته اند امامت درست نمي باشد مگر در فرزندان علي و يهود گفته اند پادشاهي درست نمي باشد مگر در ذريه داوود .
در حقيقت اين سخن ابن تيميه ، انكار و اعتراض به خداوند است كه در بسياري از آيات قرآن ، اهل بيت پيامبران خود را بر ديگران برتري داده است . ما به چند آيه به صورت مختصر اشاره ميكنيم :
خداوند در قرآن كريم بعد از نام بردن 18 نفر از أنبياء خودش ميفرمايد :
وَ كُلاًّ فَضَّلْنَا عَلىَ الْعَلَمِينَ وَ مِنْ ءَابَائهِمْ وَ ذُرِّيَّاتهِِمْ وَ إِخْوَانهِِمْ وَ اجْتَبَيْنَاهُمْ وَ هَدَيْنَاهُمْ إِلىَ صرَِاطٍ مُّسْتَقِيم . االأنعام / 86 و 87 .
و همه را بر جهانيان برترى داديم و از پدران و فرزندان و برادران آنها (افرادى را برترى داديم) و برگزيديم و به راه راست، هدايت نموديم .
ما از ابن تيمه و طرفدارانش ميپرسيم : اين برتري دادن و برگزيدن ، خاندان پيامبران ، به چه دليل بوده است ؟ آيا ميتوان گفت كه به خاطر پاسداشتن افكار جاهلي بوده است ؟
إِنَّ اللَّهَ اصْطَفَى ءَادَمَ وَ نُوحًا وَ ءَالَ إِبْرَاهِيمَ وَ ءَالَ عِمْرَانَ عَلىَ الْعَالَمِين . آل عمران / 33 .
خداوند ، آدم و نوح و آل ابراهيم و آل عمران را بر جهانيان برترى داد .
آيا برتري دادن خداوند ، «آل ابراهيم » و «آل عمران» را بر تمامي جهانيان ، متأثر از افكار يهود بوده است يا افكار جاهليت ؟