کارکرد کوه ها
قرآن کریم توجه ما را به نقش و کارکرد بسیار مهم کوه ها از دیدگاه زمین شناسی جلب می کند: «ما کوه ها را محکم بر روی زمین فرو بردیم، به گونه ای که (زمین) زیر آنها نتواند حرکت کند» (انبیاء-31).
این آیه شریفه بیان می کند که چگونه کوه ها نقش جلوگیری از تکانها در زمین را ایفا می کنند. این واقعیت، یکی از نتایج مطالعات و پژوهشهای نوین انجام گرفته در دانش زمین شناسی است.
پیشتر تصور می شد که کوه ها تنها یکسری برآمدگیهایی بر روی سطح زمین اند. امروزه دانشمندان دریافته اند که این سخن درست نیست، و برآمدگیهایی که ما به عنوان کوه می شناسیم، به اندازه 10 تا 15 برابر ارتفاعشان در زیر زمین امتداد یافته است. با این ویژگی، کوه ها مشابه میخهایی اند که بر سطح زمین فرو رفته اند. به عنوان مثال، کوه اِوِرِست، که قله آن حدود 9 کیلومتر از سطح زمین بالاتر است، دارای ریشه ای عمیقتر از 125 کیلومتر است.
کوه ها در اثر حرکت و برخورد صفحات سنگینی که پوسته زمین را تشکیل می دهند پدیدار می شوند. هنگامی که دو صفحه با یکدیگر برخورد می کنند، صفحه محکمتر به زیر دیگری می لغزد و صفحه رویی خم شده و بلندیها و کوه ها را شکل می دهد. صفحه زیرین درون زمین بیشتر فرو رفته و ریشه عمیقی را به وجود می آورد.
تفاوت اساسی بین کوه های قاره ای و کوه های اقیانوسی در جنس آنهاست. اما وجه مشترک هر دو آنها، برخورداری از ریشه است که آنها را در زمین تثبیت کرده است. بنابراین طبق قانون ارشمیدس، نقش ریشه کوه ها، نگاه داشتن آنها است.
در یکی دیگر از آیات قرآن کریم، کوه ها به میخ تشبیه شده اند: «آیا ما زمین را بستر و کوه ها را به مثابه میخ قرار ندادیم؟» (نباء-6،7). در آیه دیگری می فرماید که خداوند «کوه ها را محکم و تثبیت نمود» (نازعات-32). واژه «اَرساها» در این آیه به معنی ریشه دار بودن و تثبیت شدن مشابه میخ است. به این ترتیب کوه ها با تثبیت پوسته زمین مانع از لغزش آنها بر روی توده مذاب زیر زمین یا لغزش لایه های پوسته زمین بر روی یکدیگر می شود. به عبارت ساده تر، کوه ها را می توان مشابه میخهایی درنظر گرفت که تکه های الوارهای چوبی را به یکدیگر نگه داشته است. در منابع علمی به تاثیر تثبیت کنندگی کوه ها، اصطلاحاً «ایزوستاسی» گفته می شود. ایزوستاسی همان وضعیت تعادل میان نیروی رو به بالا از طرف لایه جبه و نیروی روبه پایین از طرف پوسته زمین است. کوه ها می توانند در اثر فرسایش یا آب شدن یخچالها جرم خود را از دست داده و یا با تشکیل مجدد یخچالها یا فورانهای آتشفشانی به جرم آنها افزوده شود. بنابراین، با کاهش جرم کوه ها، به سمت بالا هل داده شده و با افزایش جرم، بیشتر درون جبه فرو می روند. باید به این نکته مهم اشاره نمود که در اثر نقش تثبیت کنندگی کوه ها است که پوسته زمین پابرجا بوده و امکان حیات و زندگی بر روی آن فراهم شده است.
جهت دوران زمین The Earth’s Direction of Rotation
«تو کوه ها را می بینی و آنها را جامد و بیحرکت می پنداری؛ در حالیکه آنها همانند ابرها در حال حرکت اند» (نمل-88). در این آیه شریفه نه تنها به دوران زمین، بلکه به جهت دوران آن نیز اشاره شده است. جهت حرکت توده های اصلی ابرها در ارتفاعات 3500 تا 4000 متری همواره از غرب به شرق است. به همین دلیل است که در گزارشهای پیش بینی های هواشناسی عمدتاً وضعیت آب و هوایی سمت غرب یک منطقه مورد بررسی قرار می گیرد. علت اصلی اینکه چرا توده های هوایی و ابرها از غرب به شرق کشیده می شوند، جهت دوران عرضی زمین است. همانگونه که می دانیم، زمین حول محور خویش در حال دوران بوده که جهت دوران آن از شرق به غرب است. مشابهت حرکت کوه ها (در اثر حرکت عرضی زمین) با حرکت ابرها (که آن هم ناشی از حرکت عرضی زمین است) نکته ظریف و لطیفی است که در این آیه شریفه مورد اشاره قرار گرفته است. والسلام 30/07/87
مراجع:
References:
1- [برای مشاهده لینک ها باید عضو انجمن ها باشید . ]
2- [برای مشاهده لینک ها باید عضو انجمن ها باشید . ]
پاسخ با نقل قول
