موضوع: خوردني ها و پوشيدنيها در قرآن

گیاهان در قرآن (سیر)




و آن زمان را كه گفتید: ای موسی، ما بر یك نوع طعام نتوانیم ساخت، از پروردگارت بخواه تا برای ما از آنچه از زمین می روید چون سبزی و خیار و سیر و عدس و پیاز برویاند. (بقره / 61)
نام قرآنی: فوم
نامهای متداول:فارسی، سیر، عربی: ثوم، تریاق الفقراء، عبری: شومیم؛ اردو، هندی، گجراتی، مراتی، سانسكریت: لهسن؛ سانسكریت: لاسونا؛ بنگالی: رُسوم؛ پنجابی: ثوم؛ تامیلی: ولیپّاندو؛ كشمیری: رُهَن؛ تلگو: ویلّولی؛ ملیالمی: ویّلوتولّی؛ انگلیسی:garlic؛ فرانسوی:ail؛ آلمانی: knoblauch؛ لاتینی:allium؛ ایتالیایی:aglio؛ یونانی:skordo؛ اسپانیایی:ajo؛ روسی: chesnok.
نام علمی:Allium sativum ( از تیره ی سوسنLiliaceae).
اشاره ی قرآنی:

" و اذ قلتم یا موسی لن نصبر علی طعام واحد فادع لنا ربك یخرج لنا ممّا تنبت الارض من بقلها و قثآئها وفومها و عدسها و بصلها قال اتستبدلون الّذی هو ادنی بالّذی هو خیر اهبطوا مصراً فانّ لكم ما سالتم و ضربت علیهم الذلّة والمسكنة و باءو بغضب من الله ذلك بانّهم كانوا یكفرون بایات الله و یقتلون النبیین بغیرالحق ذلك بما عصوا و كانوا یعتدون." (بقره/ 61)و آن زمان را كه گفتید: ای موسی، ما بر یك نوع طعام نتوانیم ساخت از پروردگارت بخواه تا برای ما از آنچه از زمین می روید چون سبزی و خیار و سیر و عدس و پیاز برویاند. موسی گفت: آیا می خواهید آنچه را كه برتر است به آنچه فروتر است بدل كنید؛ به شهری باز گردید كه در آن جا هر چه خواهید به شما دهند. مقرر شد بر آنها خواری و بیچارگی و خشم خدا را بر خود هموار ساختند و این بدان سبب بود كه به آیات خدا كافر شدند و پیامبران را به ناحق كشتند و نافرمانی كردند و تجاوز ورزیدند.
در زبان عربی سیر را ثوم می نامند اما نام قرآنی آن فوم است. به هر حال، بعضی از مفسران قرآن این كلمه را به معنای كلمه عربی حنطه گرفته و آن را گندم ترجمه كرده اند. با وجود این علامه یوسف علی و مولانا عبداللطیف و چندین مترجم دیگر فوم را فقط سیر ترجمه كرده اند. بنابر نقل ابن مسعود تلفظ صحیح قرآنی «فومها» باید «ثومها» باشد. شواهد تاریخی نیز دلالت بر این دارد كه آیه 61 سوره بقره اشاره به سیر است نه گندم.
نام علمی این گیاه آلیوم ساتیوُم است. مهمترین ماده اصلی سازنده قسمت پیازی شكل سیر، روغن فرّاری است به میزان 1 تا 3 درصد. این روغن كه بویی بد و طعمی ناخوش دارد شامل موادی به نام دی سولفید پروپیل آلیل و دی سولفید دیالیل می باشد. غیر از این مواد كه بخش اصلی گیاه از آن ساخته شده، غده زیرزمینی سیر شامل مقدار كمی نشاسته، ماده لعابی، پروتئین و قند است.
خواص دارویی سیر

سیر را به علت خواص دارویی آن همه می شناسند و به علت فراوانی آن كه در دسترس همه قرار دارد آن را به عربی تریاق الفقرا ( پادزهری برای فقیران) می نامند. سیر برای مداوای امراض مختلف و برای معالجه فشار خون مفید است. گیاهی است گرم، محرك، ضد نفخ، قاعده آور ( برای زنان) ضد درد استخوان، ضد كرم، مقوّی، و برای درمان تنگی نفس بسیار مؤثر است. سیر برای درمان ناراحتی های روده ای به عنوان ماده ای ضد عفونی كننده به كار می رود. در مورد سل ریوی عصاره سیر سرفه های شدید را كاهش می دهد. و به عنوان ماده ای خلط آور به كار می رود و برای سرباز كردن دمل نیز مؤثر است. مصرف آن با نمك طعام برای تسكین سردرد و آرامش اعصاب، نفخ معده و روده، هیستری و غیره مفید است. سیر برای درمان گلودرد، فلج، نقرس، سیاتیك و امراض پوستی مؤثر است. مصرف داخلی عصاره سیر برای درمان ناراحتی گوش و كری مفید است. در صورت دسترسی نداشتن به آنتی بیوتیك های معمولی، عصاره سیر را برای پیشگیری از عفونت باكتری ها و چركی شدن زخم ها به كار می برند.صادرات سیر هند هر سال بالغ بر دو كرور روپیه است كه به عربستان، یمن، سومالی، امارات متحده عربی، مالزی، ژاپن و چك واسلواكی صادر می شود.
چند حدیث

1- ابوایوب(ره) نقل كرده: «او ( پیامبر صلی الله علیه و آله) روزی خورشی را كه محتوی سیر بود تناول نفرمود: از او پرسیدم «آیا حرام است.» فرمود: «خیر ولی من بوی آن را دوست ندارم.»2- ابوسعید(ره) نقل كرده كه پیامبر صلی الله علیه وآله فرمود «كسانی از شما كه آن (سیر خام) را می خورید تا بوی آن برطرف نشده به مسجد نیایید.»
3- علی بن ابی طالب علیه السلام از پیامبر صلی الله علیه وآله نقل كرده كه فرمود خود را با سیر معالجه كنید كه هفتاد مرض را شفا می بخشد.

دليل ذکر ميوه‌ها در قرآن

براي مثال واژه عنب و جمع آن اعناب، به معناي انگور 11 بار در قرآن آمده است و در قرآن ميوه بهشتي معرفي شده و دانشمندان آن را نزديک به شير مادر توصيف کرده اند، انگور دو برابر گوشت در بدن حرارت ايجاد مي کند.خداوند در آيه 89 سوره نحل يادآور شده است که قرآني که نازل شده روشنگر هر چيزي است و در آن همه چيز بيان شده است.

براساس اين آيه برخي علما چون غزالي اعتقاد دارند که قرآن همه علوم را مطرح کرده است، به همين دليل وي استدلال کرده است که بيش از 72 هزار علم را مي توان از قرآن استخراج کرد و برهمين اساس، وي وقوع زلزله را در قرن هشتم پيش بيني کرده بود و اعتقاد داشت از آنجا که عقل ما اجازه نمي دهد نمي توان اين علوم را از قرآن استخراج کنيم و عدم اطلاع ما از اين علوم از ناتواني ما نشأت مي گيرد نه نقص قرآن.
برخي مفسرين و دانشمندان اسلامي اعتقاد دارند مفهوم آيه 89 سوره نحل اين نيست که تمام علوم در قرآن نهفته باشد، بلکه اين است که قرآن هر چيزي که در راستاي هدايت است بيان کرده است. به ويژه اگر اين موارد درباره هدايت معنوي و بحث اخلاق انسان باشد، مطرح شدن برخي مسائل علمي به صورت گذرا بوده و در راستاي تربيت معنوي افراد مطرح شده است.
براي مثال سوره مؤمنون از آيات 12 تا 14 مراحل خلقت بشر را مطرح مي کند و در پايان آن مي گويد :” فتبارک الله احسن الخالقين” اين موضوع به بحث خداشناسي اشاره دارد و بحث علمي آن مطرح نيست.
در نهچ البلاغه هم مطالب علمي بسياري نهفته است که در آن ميان مي توان به ميوه شناسي و جانور شناسي اشاره کرد که در راستاي خداشناسي آمده است. در صحيفه سجاديه هم مطالب علمي در راستاي خداشناسي آمده است.
نخستين هدف از توجه قرآن به ميوه ها توجه دادن مؤمنان به قدرت خداوند است که اين امر در آيه 160 سوره اعراف مطرح شده است. به طوري که خداوند با اشاره به اين که از چيزهاى پاکيزه‏اى که روزيتان کرده‏ايم بخوريد روزي انسانها را به قدرت خود نسبت داده است.

تعقل و تفکر از اهداف اشاره به ميوه ها در قرآن
قرآن با هدف تعقل و تفکر مردم برخي از اين ميوه ها را نام مي برد تا مردم در اين ميوه ها تعقل و تفکر کنند. به عنوان مثال مي توان به سوره رعد آيه 4 اشاره کرد که خداوند مي فرمايد: و در زمين قطعاتى است کنار هم و باغهايى از انگور و کشتزارها و درختان خرما چه از يک ريشه و چه از غير يک ريشه که با يک آب سيراب مى‏گردند و [با اين همه] برخى از آنها را در ميوه [از حيث مزه و نوع و کيفيت] بر برخى ديگر برترى مى‏دهيم بى گمان در اين [امر نيز] براى مردمى که تعقل مى‏کنند دلايل [روشنى] است.
عدم اسراف در تغذيه ، يکي از اهداف نام بردن ميوه ها در قرآن بوده که در سوره طه آيه 81 و همچنين سوره انعام آيه 141 به اين مسئله اشاره کرده است.

پيامبر و نبوت شناسي
در سوره بقره آيه 61 آمده است: و چون گفتيد اى موسى هرگز بر يک [نوع] خوراک تاب نياوريم از خداى خود براى ما بخواه تا از آنچه زمين مى‏روياند از [قبيل] سبزى و خيار و سير و عدس و پياز براى ما بروياند. [موسى] گفت آيا به جاى چيز بهتر خواهان چيز پست‏تريد پس به شهر فرود آييد که آنچه را خواسته‏ايد براى شما [در آنجا مهيا]ست و [داغ] خوارى و نادارى بر [پيشانى] آنان زده شد و به خشم خدا گرفتار آمدند چرا که آنان به نشانه‏هاى خدا کفر ورزيده بودند و پيامبران را بناحق مى‏کشتند اين از آن روى بود که سرکشى نموده و از حد درگذرانيده بودند.

ميوه هاي قرآني نشاني از لطف و رحمت الهي
بيان نام ميوه ها در قرآن همچنين با نشان دادن لطف و رحمت الهي نسبت به مردم هم بوده است و در اين رابطه ميوه ها را نام برده و در آخر از رحمت صحبت به ميان مي آورد. نشان دادن علم و آگاهي خداوند به بندگان از جمله اهداف الهي در اشاره به اين موضوع بوده که در آيه 59 سوره انعام اين موضوع مورد اشاره قرار گرفته است.
استفاده صحيح از ميوه ها و خوردني ها و توجه به حقوق ديگران در امر تغذيه نيز بايد در اين رابطه مورد توجه قرار گيرد همانطور که قرآن در سوره بقره آيه 57 اين مطلب را ذکر کرده است: ” از خوراکيهاى پاکيزه‏اى که به شما روزى داده‏ايم بخوريد، و آنان بر ما ستم نکردند بلکه بر خود ستم روا داشته اند."

عدم اسراف در تغذيه
عدم اسراف در تغذيه ، يکي از اهداف نام بردن ميوه ها در قرآن بوده که در سوره طه آيه 81 و همچنين سوره انعام آيه 141 به اين مسئله اشاره کرده است. خداوند در آيه 81 سوره طه فرموده است: از خوراکيهاى پاکيزه‏اى که روزى شما کرديم بخوريد و[لى] در آن زياده‏روى مکنيد که خشم من بر شما فرود آيد و هر کس خشم من بر او فرود آيد قطعا در [ورطه] هلاکت افتاده است.

عبرتي براي اهل ايمان
وي با اشاره به اينکه خداوند در قرآن در رابطه با زياده روي در اين نعمتها به زيبايي اسراف را با خشم خداوند يکسان مي داند اظهار داشت: نام بردن از اين ميوه ها براي عبرت گيري و پند گيري ديگران هم صورت گرفته است به طوري که در سوره انعام آيه 99 طريقه رشد گياهان را مورد اشاره قرار داده و يادآور شده است که گل به انار تبديل مي شود و چينش زيباي دانه هاي انار را مورد اشاره قرار داده و آن را عبرتي براي اهل ايمان دانسته است.
نخستين هدف از توجه قرآن به ميوه ها توجه دادن مؤمنان به قدرت خداوند است که اين امر در آيه 160 سوره اعراف مطرح شده است. به طوري که خداوند با اشاره به اين که از چيزهاى پاکيزه‏اى که روزيتان کرده‏ايم بخوريد روزي انسانها را به قدرت خود نسبت داده است.


معادشناسي
بحث معاد شناسي از ديگر اهدافي است که خداوند مدنظر داشته است و با نام بردن برخي از اين ميوه ها ، معاد را براي انسان يادآوري مي کند و براي مثال ميوه هاي دنيوي را به ميوه هاي بهشتي تشبيه مي کند که از آن با اصطلاح تشبيه معقول به محسوس ياد مي کنند.

اهميت شکر نعمت
قسم خوردن خداوند به برخي ميوه ها نشانه اهميت اين ميوه ها است. قرآن همچنين فرواني ميوه ها، گلها و گياهان را مايه امتحان براي مردم دانسته و فرموده است که اين ميوه ها با هدف امتحان شما در اختيار شما قرار داده ايم تا امتحان کنيم که شما شکر نعمت به جا مي آوريد يا خير.
بيان اعجاز يا شگفتي هاي علمي قرآن از ديگر اهداف اشاره خداوند به ميوه ها و سبزيجات است. نبايد تصور نکنيم که قرآن تنها در فصاحت و بلاغت داراي اعجاز است، بلکه قرآن در همه چيز داراي اعجاز است. اين اعجاز مي تواند موجب تقويت ايمان ميان جوانان و حتي تشرف غير مسلمانان به اسلام شود.

اکثرميوه ها براي سلامتي مفيد است
براي مثال واژه عنب و جمع آن اعناب، به معناي انگور 11 بار در قرآن آمده است و در قرآن ميوه بهشتي معرفي شده و دانشمندان آن را نزديک به شير مادر توصيف کرده اند، انگور دو برابر گوشت در بدن حرارت ايجاد مي کند.
در قرآن از موز، سير، عدس و پياز و خيار نام برده شده است. هفت مرتبه در قرآن به زيتون اشاره شده است. سه بار انار مورد اشاره قرار گرفته است. خرما بيش از همه ميوه ها در قرآن تکرار شده است. سدر، ريحان و گياهي به نام “من” که فارسي آن ترنجبين است نيز در قرآن مورد اشاره قرار گرفته است.
منابع:
پايگاه شفق،بيانات حجت الاسلام رضايي پيرامون ميوه ها در قرآن
سايت حوزه