نظری به مسأله « جهانی سازی» دینی
جهانی‌سازی که از جهان‌بینی اصلاح اندیشان بزرگ جهان سرچشمه گرفته، از اساسی‌ترین آرمان‌های همة انبیاء و همة ادیان بزرگ الاهی است که در رسالت جهانشمولی اسلام و قرآن بر آن تأکید شده است:
تَبَارَکَ الَّذِی نَزَّلَ الْفُرْقَانَ عَلَی عَبْدِهِ لِیَکُونَ لِلْعَالَمِینَ نَذِیرًا [برای مشاهده لینک ها باید عضو انجمن ها باشید . ]
وَمَا أَرْسَلْنَاکَ إِلَّا کَافَّةً لِّلنَّاسِ بَشِیرًا وَنَذِیرًا[برای مشاهده لینک ها باید عضو انجمن ها باشید . ]
اساساً هدف انبیا و اصلاح‌گرایان بزرگ جهان، اصلاح جامعة بزرگ انسانی است، و برای اصلاح هر جامعه‌ای به طور کامل باید به اصلاح بدنة اصلی کلّ جامعه انسانی پرداخت؛ زیرا اصلاح یک عضو با بیمار بودن اصل بدنه، امکان پذیر نیست و زود است که بیماری از اعضای دیگر به این عضو اصلاح شده سرایت کند و حتّی در یک جامعه نمی‌توان به اصلاح یک بعد از ابعاد آن پرداخت تا به اصلاح تمام ابعاد آن به طور مساوی و همگام پرداخته نشود؛ برای مثال، برای اصلاح بُعد کشاورزی نمی‌توان از اصلاح دیگر ابعاد اقتصادی کشور چشم پوشید و حتّی ابعاد علمی، فرهنگی و سیاسی را نادیده گرفت و نیز اصلاح یک طبقه از طبقات گوناگون هر جامعه بدون در نظر گرفتن دیگر طبقات امکان‌پذیر نیست، و مسألة سرایت، از بزرگ‌ترین آفات جامعه‌‌ها است.
مرحوم سید جمال‌الدین اسدآبادی در این زمینه می‌گوید:
برای شناخت فرهنگ حاکم بر جامعه، کافی است با یک قشر از آن جامعه تماس حاصل کرد؛ زیرا اعضا (اقشار و طبقات) یک جامعه سر و ته یک کرباسند.
در قرآن کریم می‌خوانیم:
وَکَذَلِکَ جَعَلْنَاکُمْ أُمَّةً وَسَطًا لِّتَکُونُواْ شُهَدَاء عَلَی النَّاسِ وَیَکُونَ الرَّسُولُ عَلَیْکُمْ شَهِیدًا[برای مشاهده لینک ها باید عضو انجمن ها باشید . ]
امّت اسلامی مکلّفند تا بر مردم جهان نظارت داشته، در ساخت و ساز ملّت‌ها بکوشند، و بدین‌سان مسؤولیّت خود را در پیشگاه پیامبر اسلام ایفا کنند.
ملاحظه می‌شود که در این آیه، با صراحت بر مسألة جهان‌سازی تاکید شده و آن را مسؤولیت خطیر و بر عهدة جامعة اسلامی می‌داند که باید با تمام توان (و با امکانات وحیانی فراوان) در اصلاح جوامع بشری در سراسر جهان بکوشند؛ البتّه باید توجّه داشت که مسألة جهانی‌سازی، همواره همراه تحمیل فرهنگها است. هر ملّت یا هر گروه که به پا خاسته در صدد جهانی‌سازی باشد، خواه و ناخواه فرهنگ حاکم خود را که فرهنگ برتر می‌داند، تحمیل می‌کند، و از همین راه در صدد اصلاح فرهنگها بر می‌آید.
پیش‌تر اشاره شد که، اساساً ملّتی به جهانی‌سازی روی می‌آورد که فرهنگ خود را غنیّ‌تر و پربارتر می‌داند و برای ملّت‌ها مفیدتر می‌شمارد. و همین برتری فرهنگ سبب شده تا به پاخیزد و به اصلاح دیگران بپردازد که این شرایط همگی در شریع اسلام فراهم است.
هُوَ الَّذِی أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدَی وَدِینِ الْحَقِّ لِیُظْهِرَهُ عَلَی الدِّینِ کُلِّهِ وَکَفَی بِاللَّهِ شَهِیدًا .[برای مشاهده لینک ها باید عضو انجمن ها باشید . ]
در این آیه به برتری فرهنگ اسلامی اشاره شده تا شایستگی هیمنت بر دیگر فرهنگها را مُبَرْهَنْ سازد؛ البتّه این به توانمندی مسلمانان بستگی دارد تا چگونه فرهنگ اسلامی را جلوه‌گر سازند.
جهان شمولی اسلام
ظهور انقلاب اسلامی زمینه‌ای را فراهم کرد تا اصول و مبانی جهانشمول اسلام برای بار دیگر و با حیاتی جدید و به طور جدّی پا به عرصة حیات اجتماعی جهانی بگذارد تا اصول جهانشمولی خود را بر انسانها عرضه کند، و با فراخوانی انسانها برای عمل به این اصول، راه برای انجام «عمل صالح» باز شود، و از این طریق دستیابی به آن «حیات طیّبه»ای که قرآن کریم وعده داده است، فراهم آید.
شاید بتوان چنین ادعا کرد که جامع‌ترین و عالی‌ترین اصول فراگیر و جهانشمول اسلام در همان آیة 13 سوره حجرات یاد شده جمع شده است.[برای مشاهده لینک ها باید عضو انجمن ها باشید . ]
نکات حائز اهمّیّت در این آیه عبارتند از:
اوّلاً، آیه خطاب خود را اختصاص به هیچ قوم و ملّت یا مرام و مذهبی قرار نداده است. در حقیقت قرآن با بها دادن به همة انسانها و مورد خطاب قرار دادن آنها در صدد است تا به آنها گوشزد کند که همگان دارای گوهری به نام انسانیّت هستند که این گوهر نزد آفریدگار جهان بسیار ارزشمند است.
حال با توجّه به آن‌چه گفته آمده روشن شد که مسلمانان در این دوران، در برابر آزمون مهمّی قرار گرفته‌اند که چگونه می‌توانند گوهر آموزه‌های قرآنی و پیام عدل آسمانی و احسان و بردباری و برادری اسلامی را نه تنها در حیات خویش زنده نگه دارند، بلکه به صورت آرمانی جهانی و نیازی همگانی، انسان‌های افسرده و سرخورده را و نیز جهانی پر از ستم و تعدّی را به حیات طیّبه‌ای تبدیل کنند که قرآن نوید آن را برای همیشه به جامعه بشری داده است:
وَلَوْ أَنَّ أَهْلَ الْقُرَی آمَنُواْ وَاتَّقَواْ لَفَتَحْنَا عَلَیْهِم بَرَکَاتٍ مِّنَ السَّمَاء وَالأَرْضِ[برای مشاهده لینک ها باید عضو انجمن ها باشید . ].
هرگاه ایمان و تقوا (التزام به تعهّدات انسانی) در جامعه گسترش یابد و انسانها حریم خود و خدا را حفظ کنند، هر آینه برکات الاهی جهان را فرا خواهد گرفت. اگر مسلمانان جهانیان را به این حقیقت رهنمون شدند، آن‌گاه است که زمام جهانی‌سازی بشردوستانه را به دست گرفته، و مسؤولیّت رسالی خویش را در برابر خدا و خلق به نحو احسن ادا کرده‌اند.
ثانیاً خداوند، آفرینش انسان را به خود نسبت داده و از روح خود در او دمیده است تا انسانها بدانند همگی روح خدایی در کالبد دارند و با همبستگی خداگونه رفتار کنند. در ضمن چون وابسته به او هستند در زندگی و تلاش برای رسیدن به سعادت از هیچ مانع و رادعی هراس نداشته باشند.
ثالثاً همة انسانها با همة اختلافات رنگ و شکل و رفتار به یک پدر و مادر انتساب دارند؛ پس همگی برادر و برابرند.
رابعاً اختلاف ظاهری و گوناگون بودن وضع زندگی که انسانها را به صورت قبایل و قومیّت‌های مختلف درآورده، نباید سبب دوری و افتراق شود؛ بلکه باید با در نظر گرفتن گوهر واحد و نسب واحد، همه گرد هم آیند و افتراق را به صورت وفاق در‌آورند، تا از یکدیگر بهره‌مند شوند.
خامساً قرآن اساس و معیار برتری را در فروتنی و تواضع و خدمت‌رسانی و التزام به تعهدات انسانی (تقوا) می‌داند و بس، و در نتیجه، بر همة امتیازهای واهی مادّی خطّ بطلان می‌کشد و زمینه را برای برقراری عدالت و توازن اجتماعی در پهنای زمین فراهم می‌سازد؛ از این رو هیچ دلیلی را برای کنار نشستن مسلمانان یا موضع انفعالی گرفتن در برابر پدیدة جهانی شدن نمی‌توان یافت؛ زیرا پیشرفت‌‌های فن‌آوری و اطلاع رسانی، هر نوع گریزی را برای مسلمانان غیر ممکن ساخته است، و صرفاً به دلیل این‌که نظام سرمایه‌داری در صدد القای فرهنگ خود و تحمیل آن بر جهانیان است نمی‌توان از تبلیغ و ترویج حقایق و اصول جهانشمول اسلام دست برداشت و انسانها را از این حقایق که در اختیار داریم، محروم ساخت؛ زیرا این خود ظلمی آشکار، و خیانت در امانت الاهی است که به دست ما سپرده شده و باید به نیکوترین شکل از عهدة انجام آن برآییم؛ پس با صدایی رسا اعلام می‌کنیم: ای مسلمانان! نهراسید و به یاری خدا بشتابید:
إِن تَنصُرُوا اللَّهَ یَنصُرْکُمْ وَیُثَبِّتْ أَقْدَامَکُمْ [برای مشاهده لینک ها باید عضو انجمن ها باشید . ]
باید توجّه داشت که دین، به ویژه دین جامع که ادّعای پاسخگویی به همة نیازهای اساسی جامعة انسانی را دارد، مانند اسلام که برای ابعاد گوناگون زندگی انسان، ارائة طریق می‌کند و در جنبه‌‌های فردی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی و حتّی روابط اجتماعی، روابط بین‌المللی و سیاسی با مسلمانان و غیر مسلمانان ارائة نظر می‌کند، «منبع و مرجع قدرت» شمرده می‌شود؛ پس توجّه به پیام‌‌های دینی و انطباق آن با نیازهای جامعه انسانی و به ویژه مقبولیّت عمومی پیام دین، نقش مهمّی در فضاسازی مذهبی در جامعه بزرگ را دارد.
آری، کسانی از روند همه جانبة جهانی شدن در هراسند که بیم نابودی خود را دارند، و در وضعیّتی هستند که امکان مقابله با تهاجم فرهنگی را ندارند؛ چه رسد به چیره شدن بر روند جهانی شدن و جهانی‌سازی؛ برای مثال فرهنگ مسیحیّت امروز مطلب قابل عرضه ندارد، و همواره در مقابل رخداد‌های زمانه موضع انفعالی به خود گرفته تا آنجا که می‌توان آن را فاقد فرهنگ منسجمی دانست؛ از این‌رو پاپ ژان پل دوم رهبر کاتولیک‌های جهان با مسألة جهانی‌سازی، مخالفت کرده و آن را پدیده وحشی نام برده، می‌گوید:
جهانی سازی، پدیده‌ای وحشی و سرکش و فقط به سود سودجویان است که باید با آن مخالفت کرد[برای مشاهده لینک ها باید عضو انجمن ها باشید . ]. آری چون توان مقابله با آن را ندارد فقط به زشت خواندن آن قناعت می‌کند.
پاسخ با نقل قول
