موضوع: گفتگو در محضر اميرالمومنين عليه السلام

تفكر

248 - چه عبادتى از همه بالاتر و ارزشمندتر است ؟
تفكر و مطالعه در جهان خلقت ، لا عباده كالتفكر فى صنعه الله عزوجل . (272)
هيچ عبادتى همانند تفكر و مطالعه در مصنوعات الهى نيست (كه ايمان را قوى و فكر و عقل را روشن و خداشناسى را تقويت مى نمايد كه اساس همه امور دنيا و آخرت است .)
افضل العباده الفكر. (273)
بالاتر از هر عبادتى به كار انداختن نيروى تفكر و تعقل است .
و امام عسكرى عليه السلام نيز فرمود: ليست العباده كثره الصيام و الصلواه و انما العباده كثره التفكر فى امر الله . (274)
معيار بندگى و عبادت ، بسيارى روزه و نماز صوم و صلواه نيست بلكه عبادت ، بسيار تفكر نمودن در آفريده خداوند و تعقل در آيات حكيمانه پروردگار جهان است .
249 - آيا فكر گناه كردن ، گناه است ؟
كار بدى است و همان طور كه شكم بايد روزه باشد قلب نيز بايد روزه باشد و به فكر گناه نيفتد بلكه اين بهتر است .
صيام القلب عن الفكر فى الاثام افضل من صيام المرء عن الطعام .(275)
امساك قلب از تفكر در گناه بهتر است از اين كه مرد از غذا امساك نمايد و روزه باشد.
250 - بهترين هديه چيست ؟
قال عليه السلام : نعم الهديه الموعظه . (276)
موعظه و پند دادن هديه خوبى است .

غصه ها

251 - پيرى زودرس را در چه مى بينيد؟
(در غصه و اندوه فراوان زيرا)
الهم نصف الهرم . (277)
اثر غصه و غم انسان نيرومند را ناتوان مى سازد و خود، نيمى از پيرى است .
252 - يعنى غصه ، روى بدن انسان هم اثر مى گذارد؟
بله آتش غم ، جسم آدمى را مانند فلز مذاب آب مى كند.
الهم يذيب الجسد. (278)
الحزن يهدم الجسد. (279)
غم و اندوه تعادل جسم را به هم مى زند و بدن آدمى را ويران مى سازد.
253 - ديگر چه چيز روى جسم انسان اثر مى گذارد و او را بيمار مى كند؟
قال عليه السلام : المريب ابدا عليل . (280)
(بدگمانى ) كسانى كه همه چيز و همه كسى را به چشم ترديد و بدگمانى نگاه مى كنند همواره ، عليل و بيمارند.

خودراضى بودن

254 - در مورد صفات ناپسند اخلاقى كدام يك را زيانبارترين و بدترين مى دانيد؟
از خود راضى بودن .
شر الامور الرضا عن النفس . (281)
خودپسندى و از خود راضى بودن بدترين حالت روانى و اخلاقى است .
255 - آيا از خود راضى بودن ، زيان اجتماعى هم دارد؟
(آرى ) آن كسى كه از خود راضى است دشمنان زياد پيدا خواهد كرد.
من رضى عن نفسه كثر الساخط عليه . (282)
256 - آيا صفت از خود راضى بودن ، زيانهاى ديگرى هم دارد؟
بله ، آدم را بى اعتبار و رسوا مى سازد.
من رضى عن نفسه ظهرت عليه المعايب . (283)
آن كس كه گرفتار بيمارى از خود راضى بودن است زشتيهاى درونى روح او آشكار مى گردد.
بالرضا عن النفس تظهر السوات و العيوب . (284)
صفت ناپسند از خود راضى بودن ، وسيله آشكار شدن زشتى ها و عيوب آدمى است .

چاپلوسى

كسى كه علاقه دارد از او تعريف كنند چگونه آدمى است ؟
طلب الثناء لغير استحقاق خرق . (285)
تمناى تمجيد و تعريف نابجا از مردم داشتن ، ابلهى و حماقت است .
258 - آيا هرگونه تعريفى از شخص نادرست است ؟
(خير بعضى جاها بايد شخصى را كه مردم نمى شناسند و اگر بشناسند به صلاح دين و دنياى آنان است معرفى شود و صفات نيك او گفته شود ولى در همه جا، آن حدود بايد رعايت شود.)
ثنا گفتن و تمجيد ديگران (اگر) بيشتر از حد شايستگى و لياقت باشد.
تملق و چاپلوسى است و (اگر) كمتر از آنچه سزاوارند گفته شود و يا خوبى هاى كسى را پنهان دارند ناشى از ناتوانى و عجز تمجيد كننده است يا از روى حسادت و غرض ورزى است .
259 - آيا چاپلوسان ممكن است روزى بجاى تملق و بيان خوبيها سخن به مذمت گويند؟
البته كه چنين است . كسى كه روزى ، براى فضيلتى كه در تو نيست ، به دروغ مدحت گويد سزاوار است كه روز ديگر براى صفت بدى كه تو از آن منزه هستى ، مذمتت كند.
من مدحك بما ليس فيك فهو خليق ان يذمك بما ليس فيك . (286)
260 - چه چيز آدمى را بى اعتبار مى سازد؟
(خيلى چيزها از جمله ) خلف وعده ، زيرا خلف وعده و پيمان شكنى موجب خشم خداوند و مردم مى شود.
و الخلف يوجب المقت عندالله و عند الناس . (287)

صفاى دل

261 - آيا آدم هاى كينه توز و عقده اى مى توانند زندگى خوبى داشته باشند؟
(خير تا مى توانيد) قلب هاى خود را از كينه هاى نهانى پاك كنيد چه آن كه كينه بيمارى مهلكى مانند وبا است .
طهروا قلوبكم من الجقد فانه داء موبى ء . (288)
262 - پس در مورد مردم چگونه بايد بود؟
اطلق عن الناس عقده كل حقد. (289)
تمام عقده هاى كينه و عداوت را نسبت به مردم بگشاى و دلت را از بدخواهى ديگران تزكيه و تطهير كن . (از سفارشات حضرت به مالك اشتر)
263 - يعنى مى فرمائيد دلمان نسبت به همه ، پاك و صاف باشد؟
(بله ) خداوند دوست دارد كه تمام مردم عالم نسبت به همه افراد بشر به پاكى و نيكى فكر كنند و خيرخواه يكديگر باشند.
ان الله يحب ان تكون نيه الانسان للناس جميله . (290)
264 - كاظم (فروبرنده خشم ) به چه كسى گفته مى شود؟
الكاظم من امات اضغانه . (291)
فروبردن خشم و خاموش كردن آتش غضب براى كسى ميسر است كه دشمنى هاى درونى را در دل بميراند و ضمير خود را از كينه و بدخواهى ديگران پاك كند.
265 - در زندگى مادى چگونه بايد بود؟
اكثر النظر الى من فضلت عليه فان ذلك من ابواب الشكر . (292)
بيشتر توجه ات به كسانى باشد كه تو بر آنها برترى دارى (نگاه به زيردستان و كسى كه از تو وضع بدترى دارد) بيفكن چه اين خود يكى از درهاى شكرگزارى و استفاده از نعمتهاى الهى است .

عقل و خرد

266 - ممكن است براى ما شخص عاقل و خردمند را براى ما توصيف نمائيد؟ صف لما العاقل ؟
العاقل هو الذى يضع الشى ء مواضعه .
عاقل كسى است كه هر چيزى را در جاى خود قرار دهد.
267 - آيا عقل قابل افزايش است ؟
بله عقل از سرمايه هاى فطرى بشر است كه با علم آموزى و تجربه اندوزى افزايش مى يابد.
العاقل غريزه تزيد بالعلم و التجارب . (293)
268 - عقل با شرع چه تناسبى با هم دارند؟
العقل شرع من داخل و الشرع عقل من خارج . (294)
عقل براى بشر دين داخلى است ، همچنان كه دين براى او عقل خارجى است . والعقل رسول الحق (295) عقل رسول صفات حق است .
269 - آيا مى توان گفت آدم هاى با تجربه از عقل قويترى برخوردارند؟
البته زيرا العقل حفظ التجارب (296) عقل حفظ تجربيات زندگى است .
و العقل عقلان عقل الطبع و عقل التجربه و كلاهما يودى الى منفعه . (297)
عقل بر دو قسم است يكى طبيعى و ديگرى تجربى و نتيجه هر دو عقل ، بر سود آدميان است .
270 - آيا عقل مى تواند هدايتگر انسان باشد؟
آرى ، العقل يهدى و ينجى و الجهل يغوى و يردى . (298)
به كار بستن عقل مايه نجات و هدايت انسان هاست .
و سركوب كردن آن باعث گمراهى و سقوط آدميان است .
امام صادق عليه السلام نيز فرمود: العقل دليل المومن . (299) خرد راهنما و دليل مردان با ايمان است .
و رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: انما يدرك الخير كله بالعقل . (300)
همه خوبى ها و نيكى ها، بوسيله عقل نصيب بشر مى شود.
271 - آيا در برابر هواهاى نفسانى و غرائزى كه همچون تندباد، آدمى را مى لغزاند از دست عقل كارى ساخته است ؟
آرى عقلى كه به مرتبه كمال و نيرومندى رسيده است ، مى تواند طبيعت و غرائز تند را مقهور و سركوب نمايد.
العقل الكامل قاهر للطبع السوء. (301)
272 - آيا شده كه از عقل انسان نيز كارى ساخته نباشد؟
بله ، بسيار پيش مى آيد كه عقل در اسارت صفات ناپسند و هواهاى نفسانى قرار مى گيرد و در آن صورت ديگر نقشى نمى تواند داشته باشد.
كم من عقل اسير عند هوى امير. (302)
چه بسيار عقلى كه در برابر فرمانروايى هوى و خواهش هاى نفسانى اسير و گرفتار است .

عمر آدمى

273 - گرانبهاترين سرمايه آدمى چيست ؟
باقيمانده عمر آدمى ، آنقدر پرارزش و گرانبهاست كه به ارزيابى نمى آيد. چه انسان مى تواند با تتمه عمر خود خوبى هاى فوت شده را جبران كند و فضائلى را كه در وجود خود سركوب كرده و ميرانده ، زنده نمايد.
بقيه عمر المرء لا ثمن لها، يدرك بها مافات و يحيى بها ما امات .
274 - چه امورى انسان را آراسته و زيبا مى سازد؟
تحللوا بالاخذ بالفضل و الكف عن البغى و العمل بالحق و الانصاف من النفس . (303)
خويشتن را با فضايل اخلاقى ، و ملكات انسانى بياراييد (براى نمونه ) از ستم خوددارى كنيد.
به حق و درستى رفتار نمائيد و با قضاوت و جدائى خود نسبت به مردم منصف باشيد.
275 - كدام يك از حقوق اجتماعى را مهم تر مى دانيد؟
عيادت بيمار، زيرا: من احسن الحسنات عياده المريض . (304)
يكى از بهترين حسنات عيادت مرض است .
و ان النبى عاد يهوديا فى مرضه .
پيامبر از يك يهودى بيمار، عيادت نمود. (305)
276 - با آدم هاى پرتوقع چگونه برخورد كنيم ؟
من سئل فوق قدره استحق الحرمان . (306)
آن كس كه بيش از حد خود، از مردم تمنا كند، سزاوار محروميت و ناكامى است (و بايد اينگونه آدمها را ناكام گذاشت !)

فرصتهاى زندگى

277 - آدم ها معمولا از فرصت هاى مناسب ، بهره صحيح نمى برند؛ تا آن را از دست بدهند، شما چه سفارشى به اين گونه افراد داريد؟
الفرصه تمر مر السحاب فانتهزوا فرض الخير . (307)
فرصت مانند افق زندگى مى گذرد. موقعى كه فرصت هاى خيرى پيش آيد غنيمت بشماريد و از آنها استفاده كنيد.
278 - آيا فرصت از دست رفته بر مى گردد؟
خيلى دير، زيرا فرصت خيلى زود مى گذرد و خيلى دير بر مى گردد.
الفرصه سريعه الفوت و بطيئه العود. (308)
279 - بيشتر به چه چيزهايى بايد اهميت داد و آنها را غنيمت شمرد؟
جوانى و سلامتى .
بادر شبابك قبل هرمك و صحتك قبل سقمك . (309)
درياب جوانيت را قبل از پيرى و سلامت خود را قبل از بيمارى .
280 - شكست حكومت ها به چيست ؟
زوال الدول باصطناء السفل . (310)
سپردن كارهاى بزرگ و پست هاى مهم به مردم پست و فرومايه باعث زوال دولت ها است .
281 - در چه صورتى اميد به خوشبختى از بين مى رود؟
اذا ساد الشفل خاب الامل . (311)
هنگامى كه فرومايگان در ميان مردم سرورى كنند، آرزوى خوشبختى و سعادت آن جامعه از ميان برود و درهاى ترقى و تكامل بر آنان بسته مى شود.

فقر و ندارى

282 - در مورد گدايى نظر شما چيست ؟
گدايى ، طوق مذلتى است كه عزت را از عزيزان و شرافت خانوادگى را از شريفان سلب مى نمايد.
المسئله طوق العذله تسلب العزيز عزه و الحسيب حسبه . (312)
283 - آيا اسلام با فقر سازگار است ؟ آيا حتما مسلمانان بايد فقير و ندار باشند و آيا فقر يك فضيلت است ؟
خير مسلمانان بايد از ذخاير خدادادى در جهت توسعه و پيشرفت استفاده كنند و نگذارند غير مسلمانان از امكانات مسلمين بهره گيرند و بر مسلمين آقايى كنند. فقر بخودى خود امتياز كه نيست بلكه ضد آن است .
يا بنى اخاف عليك الفقر فاستعذ بالله منه ان الفقر منقصه للدين ، مدهشته للعقل ، داعيه للمقت . (313)
(به فرزندش محمد بن حنيفه فرمود: فرزندم بر تو از فقر و تنگدستى مى ترسم ، از آن به خدا پناه ببر زيرا) فقر باعث نقصان دين ، و پريشانى فكر و مايه دشمنى و عداوت است .

ناتوانى بشر

284 - راستى كه انسان چقدر ضعيف و ناتوان است كه طاقت هيچ چيز را ندارد نه فقر و نه چيز ديگر؟
بله ، بى نوا آدميزاد كه : اجلش پنهان ، بيمارى هايش ناگهان ، اعمالش در ديد و مراقبت ماموران الهى ، پشه اى او را مى آزارد، عرقى او را بدبو مى سازد و جرعه آبى او را گلوگير (و خفه ) مى كند! (و با اين همه عجز و ناتوانى باز هم گردنكشى و ياغى گرى مى كند!)
مسكين ابن آدم ، مكتوم الاجل ، مكنون العلل ، محفوظ العمل ، تولمه البقه و تنتنه العرقه ، و تقتله الشرقه . (314)
285 - در كجا مى توان عظمت و بزرگى كريمان را شناخت ؟
با ايثار - عند الايثار على النفس تتبين جواهر الكرماء . (315)
به هنگام ايثار و مقدم داشتن ديگران بر خود قدر و منزلت انسان هاى با كرامت بروز مى كند.
286 - نزديك ترين چيز به انسان چيست ؟
اقرب الشى ء الاجل . (316)
نزديكترين چيز به انسان مرگ است .
287 - چه كنيم كه در دام آرزوها و غفلت ها نيفتيم ؟
من راقب اجله قصر امله . (317)
كسى كه مراقب اجل و در فكر مرگ خود باشد آرزوهايش را كوتاه گرداند (و در خواب غفلت فرو نرود.)