موضوع: شاخصه هاي اخلاق دانشجويي

شاخصه هاي اخلاق دانشجويي

از نظر مباني دين اسلام يک دانشجو بايد چگونه اخلاقي داش
ته باشد؟ به عبارت صحيحتر اخلاق دانشجويي را برايم توضيح دهيد؟ اگر چه کار کنم اخلاق دانشجويي را رعايت کرده ام؟ انجام چه کارهايي باعث مي شود تا از اخلاق دانشجويي دور بمانم؟ به نظر شما در حال حاضر وضعيت اخلاق دانشجويي در دانشگاههاي ما چگونه است و با اخلاق دانشجويان حوزه علميه چه تفاوتي دارد؟ چه آسيبهايي ما در اين حوزه داريم و راهکار اصلاح آن را در چه مي بينيد؟ لطفا منابعي نيز جهت راهنمايي بيشتر معرفي نماييد.
پاسخ:

قبل از پاسخ به شما دانشجوي گرامي بايد از سؤال زيبايي كه طرح نموده ايد تشكر نمائيم چرا كه اين سؤال يكي از دغدغه هاي اصلي دلسوزان دانشگاههاي ما مي باشد ؛ كه متاسفانه تا كنون بدان توجه كمتري شده است .
از آنجا كه در سؤال شما موضوعات مختلفي طرح گرديده ، ما نيز در چند بخش جداگانه پاسخ سؤال شما را مطرح مي نمائيم
*بخش اول : در توضيح اخلاق دانشجويي و اينكه از نظر مباني دين اسلام يک دانشجو بايد چگونه اخلاقي داشته باشد؟ بايد گفت كه از منظر اسلام رفتار و كردار طالب علم و جوينده دانش داراي مختصات و شاخصه هايي مي باشد . با وجود اين مختصات است كه مي توان دانشجو را از جهت اخلاقي دانشجويي ايده آل اسلامي ناميد .
در اينجا بدليل گستردگي مباحث طرح شده در منابع ديني و سخنان علماي دين و از سوي ديگر عدم گنجايش آن در اين نوشتار تنها به سرفصلهايي كه در روايات و كتب علماي اسلامي بدان اشاره شده مي پردازيم (1)
الف : شاخصه هاي اخلاقي دانشجو از جهت انگيزه و هدف
1- يكي از شاخصه هاي مهم اخلاقي جوينده علم و دانش از منظر اسلام اين است كه داراي انگيزه الهي بوده و با انگيزه كسب منافع دنيايي بدنبال علم نمي رود .
2- هدف دانشجو از كسب علم جاه طلبى ، شهرت ، فخر فروشي و برتري طلبي نمي باشد .
ب : مختصات اخلاقي و رفتاري دانشجو در حوزه فردي
1- دانشجو از منظر اسلام مقيد به وظائف و شعائر دينى مي باشد و در اين زمينه كوتاهي نمي نمايد .
2- ضرورت توجه به قرآن كريم به عنوان نخستين و اساسى ترين ماده درسي هر دانشجو
3-اهتمام و مطالعه احاديث معصومين عليهم السلام به عنوان بهترين علوم .
4-دانشجو همراه با كسب علم در مسير پالايش دل از رذائل اخلاقى نيز گوشش مي كند.
5- همواره با توكل به خدا در مسير علم آموزي قدم مي گذارد .
6- دانشجوي مورد نظر اسلام داراي حسن خلق و فروتنى مي باشد .
7-از ديگر شاخصه هاي اخلاقي دانشجو اين است كه داراي عفت نفس مي باشد .
8-بلند همتي از ديگر مختصات اخلاقي دانشجو مي باشد .
9- دانشجو فرصت هاى زندگانى را به نحو احسن غنيمت مي شمرد .
10- دانشجوي اسلامي از معاشرت با افراديكه وي را از مسير تحصيل علم دور مي كنند پرهيز مي نمايد .
11- رعايت نظافت و پاكيزگى
12- برخورداري از آراستگي ظاهر
ج : شاخصه هاي اخلاقي دانشجو در نحوه علم آموزي
1- دانشجو داراي پويايي و تحرك علمي مي باشد .
2- برنامه ريزى منظم و دقيق براي تمامي ساعات شبانه روزى
3-انتخاب رشته تحصيلي او بر اساس اهميت و جايگاه علوم مي باشد .
4-انتخاب رشته تحصيلي بر اساس فهم و استعداد خود .
5- مداومت و استمرار در مسير علم آموزي
6- خستگي ناپذير بودن دانشجو در كسب علم
7-خوددارى از مجادله و ستيزه جوئى در طرح مباحث علمي
8-تسليم بودن در برابر حق
9- پرسش و پرسشگري از مهمترين شاخصه هاي دانشجو مي باشد .
10- ضبط و نگارش مطالب علمي
11- رعايت انضباط و حضور مستمر در كلاسهاي درس
12- دقت و بررسى مطالعات و محفوظات و منابع آن ها خود را براي حضور در كلاس درس و فراگرفتن علم از لحاظ روحى و ذهنى آماده مي نمايد .
د : شاخصه هاي اخلاقي دانشجو در محضر استاد (1)
1- از آنجا كه جايگاه استاد در اسلام بسيار مهم و رفيع مي باشد تا حدي كه به عنوان پدر معنوي انسان مطرح گريده لذا دانشجو از ديدگاه اسلام پاي كرسي هر استادي زانو نمي زند بلكه بر اساس معيارهاي مشخصي كه در دين اسلام مطرح گرديده به دنبال استادي مي گردد كه در خور چنين شان و جايگاهي باشد تا بتواند روح و عقل وفكر خود را همچون زميني مستعد در اختيار او بگذارد و استاد شايسته نيز در اين زمين بجاي پرورش علفهاي حرز درختاني بارور را به ثمر رساند .
2- تواضع و فروتنى در برابر استاد
3-دانشجو از منظر اسلام از استاد خود همواره به احترام ياد مي كند
4- حق شناسى از استاد خود مي نمايد .
5- تنديهاي استاد را با جان و دل تحمل مي نمايد .
6- مراقب حركات و رفتار و حالات خود در محضر استاد مي باشد تا كوچكترين جسارتي به استاد ننمايد .
7-مراقب رفتار و گفتار خود بوده و حتي صداي خود را نيز در اين باره تنظيم مي نمايد كه با لحن و صدايي بي ادبانه سخن نگويد .
8- در صورت وجود اشتباه در سخن استاد محترمانه وظريف به وي ياد آوري مي نمايد.
9- مودبانه استاد را مورد خطاب قرار مي دهد .
10- به هنگام درس دقيق به سخنان استاد گوش داده و حواس خود را پرت نمي نمايد .
11- فرصت كلاس را با طرح سؤالهاي بي مورد تلف نمي نمايد .
هـ : شاخصه هاي اخلاقي دانشجو در كلاس درس
1- رعايت آداب ورود به كلاس همچون سلام نمودن
2- بر هم نزدن نظم كلاس درس
3-اشغال نكردن جاي ديگران در كلاس درس
4-كسب اجازه از محضر استاد براي ارائه سؤال و يا پاسخ گويي به درس
5- خواندن دعاء به هنگام قرائت درس
و : شاخصه هاي اخلاقي دانشجو در نوع رابطه با همكلاسي هاي خود
1- رعايت ادب و نزاكت نسبت به همكلاسي ها
2- بر هم نزدن راحتي ديگران به خاطر خود در كلاس
3-عدم مداخله در مباحث علمي ديگر همكلاسيها
4-عدم مداخله در سخن ديگران
ز : شاخصه هاي اخلاقي دانشجوي اسلامي در خوابگاه
1- رعايت شئونات اسلامي در خوابگاه
2- از منظر اسلام اخلاق دانشجويي ، اقتضا مي كند كه وي در خوابگاه با رفتاري گرم و صميمانه نسبت به ديگر دانشجويان اظهار محبت و احترام نمايد، و حق همجواري و همسايگى و مصاحبت و اخوت دينى را در مورد آنها كاملا رعايت و اداء كند .
3- عفو و گذشت از بديهاى دانشجويان هم خوابگاهي
4- از منظر اسلام دانشجو بايد قبل از انتخاب اتاق ، هم اتاقي هاي خود را ارزيابى نموده و بعد با آنها هم اتاق شود .
5- ورود و خروج در خوابگاه بايد به نحوي باشد كه موجب رنجش ديگران نگردد .
6- از تجسس نسبت به هم اتاقي و همچنين دانشجويان ديگر اتاقها پرهيز نمايد .
7-پرهيز از ايجاد صدا و اعمال و رفتاريكه موجب آزار واذيت ديگران مي شود .
8- بايد از نشستن و راه رفتن در جاى هاى نامناسب كه موجب سلب آسايش ديگران مي شود خوددارى كرد.
بخش دوم : چه كارهايي موجب مي شود تا اخلاق دانشجويي را رعايت و چه كارهاي ما را از اخلاق دانشجويي دور مي كند .
با بر شمردن برخي از شاخصه هاي اصلي اخلاق دانشجويي ، وظيفه هر دانشجويى اين است كه بكوشد با برنامه‏ريزى دقيق و پرداختن به اولويت‏ها و با استعانت از خداوند، اين ويژگى‏هاى را در خود پياده نمايد ؛ در چنين صورتى دانشجو مي تواند ضمن اصلاح و ارتقاى خود به سطوح بالاتر، از نظرعلمى و معنوى، پيشرفت در خور توجهي نموده و نسبت به آينده خود و جامعه مفيد واقع گردد .
بديهي است كه بي توجهي به شاخصه هاي مطرح شده منجر به افت علمي و اخلاقي دانشجو شده و او را از مسير اخلاق دانشجويي مورد نظر دور مي نمايد .
بخش سوم : وضعيت اخلاقي دانشگاههاي ما چگونه است
همواره بين آرمان‏ها و آنچه كه اتفاق مى‏افتد، فاصله زيادى هست. اگر چه هم اكنون تا حدود زيادى جوان‏هاى پاك و متعهدى با رعايت اخلاق دانشجويي در دانشگاهها تربيت مي يابند و اكنون نيز نسبت به زمان طاغوت و دانشگاه‏هاى ديگر كشورها مزيت‏هاى فراوانى را از اين جهت دارا مى‏باشند. اما به دليل گستردگى تهاجم فرهنگى غرب و نفوذ غرب‏زدگى در برخى اقشار دانشگاهى و نيز مشكلات ديگر فرهنگى جامعه، آن گونه كه بايسته است، اخلاق دانشجويي رعايت نمي گردد . اميد است با احساس تعهد دانشجويانى همانند شما زمينه بهترى براى رشد معنويت و اخلاق در دانشگاه‏ها فراهم گردد.
بخش چهارم : در خصوص تفاوت اخلاق دانشجويان دانشگاهها با دانشجويان حوزه هاي علميه بايد بگوئيم كه از آنجا كه در حوزه هاي علميه علاوه بر تحصيل علوم ديني نسبت به مباحث اخلاقي توجه بيشتري مي شود ؛ لذا مطالبي كه در اين نوشتار به صورت مختصر مطرح شد در كلاسهاي درس به عنوان يك سيره عملي از سوي اساتيد سينه به سينه به دانشجويان علوم ديني منتقل شده و تا حد ممكن نيز از سوي طلاب رعايت مي گردد .
پخش پنجم : آسيب شناسي وضعيت اخلاقي دانشگاهها
البته هر چند آسيب شناسي وضعيت اخلاقي دانشگاهها و ريشه يابي موانع موجود در راستاي پياده شدن اخلاق دانشجويي در دانشگاهها بحثى مفصل و خارج از موضوع ما مى باشد ولى بصورت اختصار فهرستي از موانعي كه در اين زمينه وجود دارد را خدمت شما ارائه مي نمائيم :
1. عدم توجه به آموزه هاي ديني از سوي برخي از اساتيد و دانشجويان
2. تعدد مراكز تصميم گيرى در دانشگاه‏ها و فقدان استراتژى و راهبرد فرهنگى معين و كارآمد در اين زمينه ها
3. غلبه كميت بر كيفيت
4. ضعف در ارائه مناسب علوم انسانى و عدم توجه كافى به اين علوم در كشور
5. مدرك محورى و مدرك گرايى
6. غلبه آموزش و نبود پرورش و تربيت صحيح در نظام آموزشى كشور
7. فقدان يا كمبود ارتباطات علمى اساتيد و دانشجويان با حوزه‏هاى علميه
8. عدم دقت كافى در گزينش اساتيد و نظارت‏هاى كارآمد در دوران اشتغال آنان در دانشگاه از نظر علمى و اخلاقى.
9. نفوذ گسترده تهاجم فرهنگي در سطوح مختلف دانشگاهها
10. غرب زدگي و خود باختگي فرهنگي برخي از اساتيد و دانشجويان
11. فقدان كتابهاي آموزشي مناسب در زمينه اخلاق دانشجويي
12. عدم توجه مسئولين ( اعم از اجرايي و مسؤلين دانشگاه ها ) به ضرورت اخلاق دانشجويي
13. عدم درك صحيح مسؤلين و دانشجويان از اخلاق دانشجويي
14. عدم پاسخگويي كتب ديني موجود در دانشگاهها به نيازهاي فكري و عقيدتي دانشجويان
15. عدم اجماع فكرى ميان مسئولان اجرايى كشور با مسئولين و دست اندركاران دانشگاه‏ ها .
بخش ششم : راهكار اصلاح آن
به نظر مي رسد تا زمانى كه تمامى مجموعه‏هاى تأثيرگذار بر دانشگاه‏ها، به اسلامى كردن آنها نينديشند و براى آن ارزش قائل نشوند، توفيقي در اين زمينه حاصل نخواهد شد.
لذا امروز دانشگاههاي ما بيشتر از هر زمان ديگر نياز به يك انقلاب فرهنگى و معنوى دارد تا هم از اسارت فرهنگ مبتذل بيگانه نجات پيدا كند و هم به بازسازى فرهنگ اصيل و ديرينه ملى- مذهبى خود بپردازد و اين مسؤوليت در درجه اول به عهده كسانى است كه اين درد و مصيبت بزرگ را بيشتر احساس مى كنند يعنى خود دانشگاهيان و در مرحله بعد همه كسانى كه مسؤوليت هاى فرهنگى را در كشور ما به عهده دارند يعنى همه رسانه هاى گروهى دولتى و غير دولتى، صدا و سيما و حوزه هاى علميه و دانشمندان و فرهيختگان علوم دينى و دانشگاهى.
بخش هفتم : معرفي منابع
1- آداب تعليم و تعلم در اسلام ترجمه كتاب منيه المريد شهيد ثاني
2- اصول كافي جلد 1 كتاب فضل علم
3- آيين زندگي اخلاق کاربردي به قلم احمد حسين شريفي
------------
پي نوشتها :
1- براي كسب اطلاع بيشتر در اين زمينه ، از شما دعوت مي كنيم تا كتاب جامع و بسيار مفيد (آداب تعليم و تعلم در اسلام ترجمه كتاب منيه المريد شهيد ثاني ) مطالعه نمائيد .
2- در مكتب اسلام ويژگي هاي اخلاقي استاد اسلامي نيز مطرح گرديده بدليل بي ازتباط بودن به موضوع ذكر نگرديد .
[برای مشاهده لینک ها باید عضو انجمن ها باشید . ]